RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO. Edyta Ropuszyńska- Surma

Transkrypt

1 RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO Edyta Ropuszyńska- Surma

2 Gospodarka narodowa Gospodarka narodowa - całokształt działalności gospodarczej (produkcja, podział, obieg, konsumpcja) prowadzonej na terytorium danego państwa. Dzieli się na działy, do których zaliczamy, np. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, budownictwo, transport, łączność, handel itp. (patrz PKD) Edyta Ropuszyńska-Surma 2

3 Ruch okręŝny Edyta Ropuszyńska-Surma 3

4 Na rynku czynników produkcji, gospodarstwa domowe dostarczają wejść do produkcji. Gospodarstwa domowe otrzymują płace za swą pracę, odsetki, dywidendy, czynsze za dostarczany kapitał Edyta Ropuszyńska-Surma 4

5 Gospodarstwa domowe używają swych dochodów do zakupów dóbr i usług na rynku produktów. Płatności uzyskane przez firmy są użyte do zapłaty za czynniki produkcji. Edyta Ropuszyńska-Surma 5

6 I w końcu, w korespondencji do produkcji dóbr i usług w gospodarce są strumienie dochodów do gospodarstw domowych. Edyta Ropuszyńska-Surma 6

7 PKB Miarą wyników gospodarki jest PRODUKT KRAJOWY BRUTTO - PKB [gross domestic product] (GDP), wartość rynkowa wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu danego roku. Edyta Ropuszyńska-Surma 7

8 Model ruchu okręŝnego gospodarka otwarta Edyta Ropuszyńska-Surma 8

9 Przypływy i odpływy w gospodarce Przypływy Odpływy Model gospodarki I S Zamknięta bez państwa I, G, B S, T d, T e, D Zamknięta z państwem I, G, B, X S, T d, T e, D, Z Otwarta Edyta Ropuszyńska-Surma 9

10 Deficyt bliźniaczy? S-I = (G+B-Te-Td-D)+(X-Z) Gdy: G+B-Te-Td-D>0 i/lub X-Z>0 S-I>0 Edyta Ropuszyńska-Surma 10

11 PKB Metody pomiaru 1. WYDATKOWA - Suma wydatków - końcowy rezultat działalności produkcyjnej 2. PRODUKCYJNA - Suma wartości dodanej 3. DOCHODOWA - Suma dochodów pierwotnych czynników produkcji Edyta Ropuszyńska-Surma 11

12 Rachunek dochodu narodowego a sektor instytucjonalny SEKTOR INSTYTUCJONALNY to grupa krajowych podmiotów ekonomicznych, charakteryzujących się: wspólną funkcją pełniona w procesie produkcji, Celem ekonomicznym Rodzajem prowadzonej działalności. Edyta Ropuszyńska-Surma 12

13 Sektory instytucjonalne: Sektor gospodarstw domowych, Sektor przedsiębiorstw, Sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, Sektor instytucji rządowych i samorządowych, Sektor instytucji niekomercyjnych, Sektor zagranica. Edyta Ropuszyńska-Surma 13

14 Metoda wydatkowa Końcowy rezultat działalności produkcyjnej; PKB obliczany jest jako suma popytu krajowego, tj. spożycia i akumulacji oraz salda wymiany produktów z zagranicą PKB = C+I+G+NX Gdzie: NX=X-Z Lub PKB = C K +I K +G K +X Edyta Ropuszyńska-Surma 14

15 Pominięcie transakcji finansowych, płatności transferowych, dóbr używanych. Liczne transakcje nie mają nic wspólnego z wytwarzaniem dóbr finalnych lub usług. Edyta Ropuszyńska-Surma 15

16 Transakcje finansowe Akcje i obligacje Płatności transferowe Ubezpieczenie społeczne Zasiłki dla bezrobotnych Prywatne transfery płatności Prezenty prywatne Podarunki firmowe Edyta Ropuszyńska-Surma 16

17 Wydatki konsumpcyjne Wydatki konsumpcyjne to zakupy nowo wytworzonych dóbr i usług przez gospodarstwa domowe. Konsumpcja dzieli się na: Dobra trwałego użytku, Dobra nietrwałego użytku Usługi Wydatki konsumpcyjne to 67% całości zakupów. Edyta Ropuszyńska-Surma 17

18 Wydatki na inwestycje prywatne Wydatki na inwestycje prywatne zawierają: Wydatki na nowe zakłady i wyposażenie. Nowo budowane budynki. Wzrost zapasów w czasie bieżącego roku. Edyta Ropuszyńska-Surma 18

19 Wydatki na inwestycje prywatne Wydatki na nowe inwestycje nazywane są inwestycjami brutto. Ale prawdziwym dodatkiem do stanu kapitału w gospodarce są inwestycje netto. Inwestycje netto są równe inwestycjom brutto minus amortyzacja. Amortyzacja to zużycie zakładów, wyposażenia, budynków w danym roku. Edyta Ropuszyńska-Surma 19

20 Wydatki na inwestycje prywatne Nota: W codziennych rozmowach inwestycje odnoszone są do zakupów aktywów finansowych. Inwestycje w rachunkach PKB odnoszą się do zakupów nowych dóbr finalnych i usług przez firmy. Nie utożsamiaj tych dwóch pojęć Edyta Ropuszyńska-Surma 20

21 Zakupy rządowe Zakupy rządowe odnoszą się do zakupów nowo wytworzonych dóbr i usług przez agendy rządowe wszystkich szczebli. Płatności transferowe to fundusze płacone osobom przez instytucje publiczne (np. zasiłki, stypendia,) i nie związane z produkcją dóbr i usług. Edyta Ropuszyńska-Surma 21

22 Eksport netto Eksport netto to całkowity eksport minus całkowity import. Eksport netto jest włączony do PKB aby nie korygować miarę produkcji krajowej. Gdy kupujemy więcej dóbr z zagranicy niż tam sprzedajemy wtedy mamy deficyt handlowy. Nadwyżka handlowa ma miejsce gdy nasz eksport przewyższa nasz import. Edyta Ropuszyńska-Surma 22

23 Metoda produktowa PKB równa się sumie wartości dodanej wszystkich sektorów instytucjonalnych lub wszystkich sekcji, działów Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) krajowych jednostek produkcyjnych powiększonej o podatki od produktów i pomniejszonej o dotacje do produktów Edyta Ropuszyńska-Surma 23

24 Wartość transakcji i wartość dodana Faza produkcji Wartość sprzedaży Wartość dodana Faza 1: Ziarno i nawóz $.03 Faza 2: Zbiory.06 Faza 3: Mielenie.12 Faza 4: Wypiek.30 Faza 5: Sprzedaż.45 Razem wartość wszystkich transakcji $.96 $.03 $.03 $.06 $.18 $.15 Razem wartość dodana $.45 Edyta Ropuszyńska-Surma 24

25 Wartość dodana Wartość produktów (wyrobów i usług) wytworzona przez jednostki krajowe rynkowe i nierynkowe pomniejszona o zużycie pośrednie poniesione w związku z jej wytworzeniem. Zużycie pośrednie obejmuje wartość wyrobów i usług zużytych jako nakłady w procesie produkcji, z wyjątkiem środków trwałych, których zużycie jest rejestrowane jako amortyzacja środków trwałych Edyta Ropuszyńska-Surma 25

26

27 Podst. kat makroekonomiczne Wyszczególnienie Produkcja globalna , , ,2 Zużycie pośrednie , , ,7 Wartość dodana , , ,5 Podatki od produktów minus dotacje do produktów 42715, , ,5 PKB , , Spożycie , , ,3 w tym: spoż. ind. w sekektorze gosp. domowych , Akumulacja 60704, , ,8 W tym: nakłady brutto na środki trwałe 57404, , ,7 przyrost rzeczowych środków obrotowych ,9 5150,1 Import , ,2 Eksport 78171, , ,1 Eksport netto 7236, ,1

28 Udział sektora przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w tworzeniu PKB w latach Edyta Ropuszyńska-Surma 28

29 Dynamika podstawowych kategorii makroekonomicznych w ujęciu realnym w latach Edyta Ropuszyńska-Surma 29

30 PKB, PNN, DN (NI) Edyta Ropuszyńska-Surma 30

31 Dochód narodowy (DN) Dochód narodowy (National Income - NI) mierzy dochody czynników wytwórczych należących do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, a więc stanowi sumę rent, wynagrodzeń i zysków niepodzielnych przedsiębiorstw, Jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług wliczanych do PNN, a więc jest to PNN w cenach czynników produkcji Edyta Ropuszyńska-Surma 31

32 Dochód osobisty Jest miarą dochodów czynników wytwórczych, należących wyłącznie do gospodarstw domowych Edyta Ropuszyńska-Surma 32

33 DO = NI Dochód osobisty (Personal Income) niepodzielone zyski przedsiębiorstw + transfery rządu i przedsiębiorstw (renty, emerytury, zasiłki) + odsetki od długu zaciągniętego przez państwo i inne podmioty (np. gminy) - składki na ubezpieczenia społeczne Edyta Ropuszyńska-Surma 33

34 Dochód rozporządzalny (do dyspozycji) ( Disposable Income) Jest równy wartości, która pozostaje gospodarstwom domowym po zapłaceniu podatku dochodowego oraz po uwzględnieniu płatności transferowych budżetu państwa na rzecz osób fizycznych Edyta Ropuszyńska-Surma 34

35 Dochód rozporządzalny (do dyspozycji) ( Disposable Income) Yd=DO - Składki na indywidualne ubezpieczenia społeczne, - Podatki bezpośrednie (osobiste) - Osobiste opłaty niepodatkowe (np. kary, grzywny, mandaty) Edyta Ropuszyńska-Surma 35

36 Oszczędności lata Edyta Ropuszyńska-Surma 36

37 Struktura spoŝycia indywidualnego wyrobów i usług (w ujęciu nominalnym) wg COICOP Edyta Ropuszyńska-Surma 37

38 Struktura rozdysponowania nominalnych dochodów do dyspozycji brutto Edyta Ropuszyńska-Surma 38

39 RozróŜnienie między wartościami nominalnymi i realnymi (1) Wartości nominalne Pomiar dokonany w warunkach aktualnych cen rynkowych dóbr które są sprzedawane; wyrażone w bieżących złotych Edyta Ropuszyńska-Surma 39

40 RozróŜnienie między wartościami nominalnymi i realnymi (2) Wartości realne Pomiar po uwzględnieniu zmian jakie zaszły w poziomie średnich cen pomiędzy porównywanymi latami; wyrażone w stałych złotych Edyta Ropuszyńska-Surma 40

41 RozróŜnienie między wartościami nominalnymi i realnymi (3) Korekta PKB ze względu na zmiany indeksu cen Nominaly PKB Realny PKB Nominalny PKB Realny PKB = x 100 Poziom cen* Poziom cen mierzony jest deflatorem PKB Edyta Ropuszyńska-Surma 41

42 RozróŜnienie między wartościami nominalnymi i realnymi Przykład Rok bazowy = 1996 Indeks cen = 100 Edyta Ropuszyńska-Surma 42

43 RóŜnica między wartościami nominalnymi i realnymi nominal GDP Real 1996 GDP = x 100 price index Real 1996 GDP = x 100 = $ billion $ Real GDP = nominal GDP in the base year Edyta Ropuszyńska-Surma 43

44 RóŜnica między wartościami nominalnymi i realnymi nominal GDP Real 1996 GDP = x 100 price index Real 1996 GDP = x 100 = $ billion $ Real GDP = nominal GDP in the base year Edyta Ropuszyńska-Surma 44

45 RóŜnica między wartościami nominalnymi i realnymi 1997 Indeks cen = Real 1997 PKB = x 100 = $ $8, Edyta Ropuszyńska-Surma 45

46 RóŜnica między wartościami nominalnymi i realnymi 1993 Indeks cen = 94.1 Real 1993 GDP = x 100 = 7,062.6 $6, Edyta Ropuszyńska-Surma 46

47 PKB POLSKI W LATACH PKB (ceny bieżące) PKB (rok poprzedni=100) PKB (1995=100) Edyta Ropuszyńska-Surma 47

48 PKB POLSKI W LATACH PKB [w mln PLN] PKB (c.b.) , , , , , , , ,6 PKB (r.p=100) , , , , , , , , ,4 PKB (1995 =100) , , , , , , , , ,3 Wsk. Cen PKB (r.p. = 100) ,6 113,9 111,5 106,3 106,6 104,1 101,3 100,7 Edyta Ropuszyńska-Surma 48

49 RóŜnica między wartościami nominalnymi i realnymi PKB per capita Uwzględnienie wzrostu populacji Per capita real PKB = real PKB populacja Edyta Ropuszyńska-Surma 49

50 PKB per capita wg województw Edyta Ropuszyńska-Surma 50

51 PKB per capita w wybranych krajach (ceny bieŝące) Edyta Ropuszyńska-Surma 51

52 Relacja spoŝycia prywatnego i nakładów brutto na środki trwałe do PKB w wybranych krajach (c.b.) Edyta Ropuszyńska-Surma 52

53 PKB jako miernik dobrobytu PKB jest naszą najlepszą miarą wartości wyników produkcji, lecz nie jest doskonałym miernikiem. Poniżej kilka wad w konstrukcji PKB: 1) PKB ignoruje transakcje które nie mają miejsca na zorganizowanym rynku, jak np. Prace które wykonujemy w domu. 2) PKB ignoruje czas wolny. Edyta Ropuszyńska-Surma 53

54 PKB jako miernik dobrobytu PKB jest naszą najlepszą miarą wartości wyników produkcji, lecz nie jest doskonałym miernikiem. Poniżej kilka wad w konstrukcji PKB: 3) PKB ignoruje gospodarkę podziemną, gdzie transakcje nie są zgłaszane do oficjalnych władz. 4) PKB, nie wycenia wartości zmian w środowisku spowodowanych działalnością gospodarczą. Edyta Ropuszyńska-Surma 54

55 Szacunki rozmiarów szarej strefy w tworzeniu PKB w latach (ceny bieŝące) Edyta Ropuszyńska-Surma 55

56 Szacunki rozmiarów szarej strefy wg rozdysponowania PKB w latach (ceny bieŝące) Edyta Ropuszyńska-Surma 56

57 Materiały źródłowe: Rachunki Narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych , GUS, Warszawa, czerwiec Czarny, Rapacki Podstawy ekonomii Edyta Ropuszyńska-Surma 57