GOSPODARKA DEFINICJE DEFINICJE PRODUKCJA FINALNA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, DOCHÓD NARODOWY, Produkcja finalna = Produkcja globalna zużycie pośrednie

Transkrypt

1 rolnictwo wydobywczy przetwórczy budownictwo usługi. 1-5 Przepływy międzygałęzio we produkcja finalna produkcja globalna GOSPODARKA Dział PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, DOCHÓD NARODOWY, rolnictwo wydobywczy przetwórczy budownictwo usługi Nakłady Wartość dodana Produkcja globalna TABLICA PRZEPŁYWÓW MIĘDZYGAŁĘZIOWYCH LEONTIEWA Xi produkcja globalna xi produkcja finalna prod. globalna przepływy międzygałęziowe prod. finalna Xi n xi X1 = x11 + x12 + x x1n + x1 X2 = x21 + x22 + x x2n + x2 Xn = xn1 + xn2 + xn3 + + xnn + xn n X i xij xi (i = 1, 2, 3,, n) postać ogólna dla każdej gałęzi j 1 xij jaka część produktu gałęzi i-tej jest przekazywana do gałęzi j-tej DEFINICJE Produkcja globalna - wartość całej produkcji wytworzonej w danej gospodarce na ogół w ciągu roku. Zużycie pośrednie (wartość przeniesiona, przepływ międzygałęziowy) wartość nabytych przez przedsiębiorstwa od kontrahentów materiałów, surowców i półproduktów, które w kolejnych procesach produkcji stanowią nakład (materiałowy). Produkcja finalna wartość produktów, które są technicznie ukończone i nie podlegają dalszej obróbce technicznej (wszystkie dobra konsumpcyjne) PRODUKCJA FINALNA Produkcja finalna = Produkcja globalna zużycie pośrednie DEFINICJE Wartość dodana suma nowopowstałych wartości w procesie produkcji Wartość dodana brutto wartość dodana powiększona o wartość amortyzacji (zużycia środków trwałych). WARTOŚĆ DODANA = PRODUKCJA FINALNA 1

2 Ile wytwarza gospodarka? PRODUKT KRAJOWY BRUTTO 500 tys $ tys $ tys $ PKB = wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku z czynników produkcji na terenie danego kraju bez względu na to, kto jest właścicielem zasobów (suma wydatków poniesionych na zakup produktów finalnych) obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym, jak również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej strefy) PRODUKT NARODOWY BRUTTO PNB = dochód narodowy brutto PNB = miara dochodów otrzymanych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tyt. własności zasobów za granicą. 1) PKB = PNB dochody netto = 0 2) PKB > PNB dochody netto <0 3) PKB < PNB dochody netto >0 PKB to suma wartości dodanej. W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej. są wynikiem zużywania dóbr pośrednich kolejnych rzędów. Gdy schodzimy w głąb, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych. PKB to suma wartości dodanej WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb) Wartość dodana (mąka) Wartość dodana (zboże) = 0 PKB to suma wynagrodzeń czynników produkcji. W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie dochodów właścicieli czynników produkcji. Gdy schodzimy w głąb procesów produkcji dóbr, których wartość wlicza się do PKB, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych. Wartość dodana 2

3 Transfery bezpośrednie PKB to suma wynagrodzeń czynników produkcji Płaca Płaca WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb) (mąka) (zboże) = 0 Płaca Zysk Zysk suma wydatków na dobra finalne (PKB = wartość wytworzonych dóbr finalnych). W celu obliczenia w ten sposób PKB, należy dodać do siebie: wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C), wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I), wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G), wydatki netto zagranicy (X M). PKB = Y = C + I + G + X M Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (Z). Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (Z) w równaniu PKB, które przyjęłoby wówczas następującą postać: PKB = Y = C + I + DZ + G + X M Zysk wartość dóbr finalnych = suma wartości dodanej = suma dochodów właścicieli czynników produkcji = suma konsumpcji, wydatków rządowych i inwestycji = PKB TWORZENIE I PODZIAŁ PKB PKB PKN DNCW ODL DDL Amortyzacja INWESTYCJE Podatki pośrednie Niepodzielone zyski Podatki bezpośrednie Podatki bezpośrednie WYDATKI RZĄDOWE KONSUMPCJA OSZCZĘDNOŚCI PNB Am = PNN - produkt narodowy netto Amortyzacja - zużycia środków trwałych PNN - Tp = DNCW Tp = podatki pośrednie (VAT i akcyza) DNCW = dochód narodowy w cenach czynników wytwórczych DNCW = Wp + R + Z + Dw = PNN - Tp DNCW - Nz - Tbc + Bt = ODL ODL = osobiste dochody ludności Nz = nierozdzielone zyski przedsiębiorstw Tbc = podatki dochodowe płacone przez korporacje Bt = transfery budżetowe (bezpośrednie) 3

4 DNCW = suma z dochodów właścicieli zasobów w kraju z tyt. usług świadczonych przez te zasoby DNCW = Wp + R + Z + Dw Wp = wynagrodzenie z pracy R = renty dzierżawne i czynsze Z = zyski z kapitału Dw = dochód z samozatrudnienia ODL Tb = DDL DDL = dochody dyspozycyjne ludności Tb = podatek od osób fiz. DDL = K + Ol K = konsumpcja bieżąca Ol = oszczędności ludności K+G+I=PKB RODZAJ E PKB PKB potencjalny PKB wytworzony przy wykorzystaniu wszystkich czynników produkcji dostępnych w gospodarce PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza tj. w cenach rynkowych PKB realny oblicza się według realnej wartości pieniądza, a więc uwzględniając inflację. Mierzy się go w cenach stałych z roku bazowego Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen (deflator). W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego. WADY PKB nieuwzględnianie produkcji nierejestrowanej w gospodarce (tzw. "szarej strefy" oraz produkcji gospodarstw domowych na własne potrzeby - np. praca gospodyń domowych), nierejestrowanie tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. skutki zanieczyszczenia środowiska), nieujmowanie wartości czasu wolnego, nieujmowanie skutków różnic cen w poszczególnych krajach (problem dotyczy szczególnie porównań międzynarodowych), nieuwzględnianie zróżnicowania dochodów w społeczeństwie (możliwe duże dysproporcje w podziale dochodu narodowego), nieuwzględnianie liczebności społeczeństwa (czynnik ten może być uwzględniony poprzez zastosowanie wskaźnika "PKB per capita", czyli wielkości PKB przypadającej na jedną osobę). PKB według Parytet Siły Nabywczej (PSN, PPP) kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen sztywno ustalonego koszyka towarów i usług w różnych krajach w tym samym czasie, wyrażonych w walutach tych krajów. 4

5 MIERNIK DOBROBYTU EKONOMICZNEGO (MED) Etap I: Podział PNB na : wydatki konsumpcyjne, wydatki inwestycyjne, wydatki instrumentalne Etap II: (+) Korzyści z majątku, czasu wolnego, dodatnich efektów zewnętrznych (-) Nieuniknione straty, wydatki instrumentalne = PNN+(czas wolny + produkcja nie rejestrowana + infrastruktura publiczna + prywatne dobra trwałego użytku) - (zanieczyszczenie środowiska + obrona narodowa + dojazdy do pracy) MIERNIK KRAJOWEGO DOBROBYTU NETTO (NNW) Produkt Narodowy Brutto (+) konsumpcja rządowa, (+) konsumpcja prywatna sensu stricte (+) usługi kapitału dóbr konsumpcyjnych (+) wartość czasu wolnego (+) efekty działalności w gospodarstwach domowych (-) nakłady na ochronę środowiska (-) Straty z tytułu zanieczyszczenia środowiska (-) straty z tytułu urbanizacji MIERNIK EKONOMICZNYCH ASPEKTÓW DOBROBYTU EAW Indywidualna konsumpcja (+) wartość budynków publicznych (+) Wartość konsumpcyjnych dóbr trwałego użytku (+) wartość pracy w gospodarstwie domowym (+) wartość czasu wolnego (+) wydatki na służbę zdrowia (+) wydatki edukacyjne (-) wydatki ochronne (-) koszty zanieczyszczenia środowiska (-) ubytek zasobów naturalnych HUMAN DEVELOPMENT INDEX HDI - stworzony w 1990 r. przez ONZ Obejmuje: liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać liczbę lat nauki średnią długość życia poziom dochodów HUMAN DEVELOPMENT INDEX opiera się na skali 0-1. państwa bardzo wysoko rozwinięte - pierwsze 49, państwa wysoko rozwinięte - miejsca , państwa średnio rozwinięte - miejsca , państwa słabo rozwinięte - miejsca INNE MIERNIKI Poziom życia - stan zaspokojenia potrzeb materialnych (zaspokajanych przy użyciu dóbr) Jakość życia to różnica między poziomem aspiracji a postrzeganą rzeczywistością 5

6 przeciętny poziom cen JAKOŚĆ ŻYCIA OECD Dochód na osobę w gospodarstwie domowym, rocznie w dolarach amerykańskich. Wskaźnik zatrudnienia w procentach jako odsetek zatrudnionych w ludności powyżej 15. roku życia. Wskaźnik bezrobocia w procentach jako odsetek osób bez zatrudnienia, ale aktywnie poszukujących pracy w ludności powyżej 15. roku życia. Liczba pokoi na osobę Przewidywana długość życia (w latach). Współczynnik zgonów przeciętna liczba zgonów na osób. Udział osób posiadających wykształcenie ponadgimnazjalne w ogóle pracujących Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2.5, szacowany na podstawie zdjęć satelitarnych. Liczba zabójstw na osób. Frekwencja wyborcza. Udział gospodarstw domowych z dostępem do internetu szerokopasmowego MODEL ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY Neoklasycyzm a keynesizm ZAŁOŻENIA OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU Dochód narodowy (Y) jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB). Y = K + I + G P a S a Badamy zależność pomiędzy przeciętnym poziomem cen rynkowych a dochodem narodowym. realny dochód narodowy STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): obniżka przeciętnego poziomu cen rynkowych powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza oraz spadek stopy procentowej; wzrost siły nabywczej pieniądza stwarza możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług; spadek stopy procentowej zachęca przedsiębiorców do zwiększenia inwestycji a gospodarstwa do zwiększenia konsumpcji. Wniosek spadek przeciętnego poziomu cen powoduje wzrost realnego dochodu narodowego STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a ) wzrost przeciętnego poziomu cen powoduje zwiększenie produkcji. Wniosek wzrost przeciętnego poziomu cen powoduje wzrost realnego dochodu narodowego 6

7 TEORIA OGÓLNEJ RÓWNOWAGI GOSPODARKI Jakie czynniki (podażowe czy popytowe) decydują o poziomie dochodu narodowego? Czy równowaga możliwa jest tylko w punkcie pełnego wykorzystania wszystkich czynników produkcji? 7