EKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA

Transkrypt

1 Wykład: EKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA

2 Ekonomia - nauka badająca, jak ludzie radzą sobie z rzadkością. Makroekonomia - zajmuje się współzależnościami pomiędzy wielkimi agregatami, takimi jak: dochód narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszczędności, zasoby kapitału, wielkość zatrudnienia, poziom cen, podaż pieniądza, budżet państwa, bilans płatniczy itp. Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych uczestników gospodarki rynkowej oraz analizą rynków poszczególnych dóbr i usług.

3 Ekonomiczne myślenie /economic way of thinking/ W warunkach rzadkości dóbr i zasobów warto pamiętać o tym, że: wszystko kosztuje ( nie ma darmowych obiadów ), prawie zawsze istnieją alternatywne możliwości wykorzystania ograniczonych zasobów, należy szukać najlepszych rozwiązań (np. maksymalizujących korzyści / użyteczność lub minimalizujących koszty / straty), jakość naszych decyzji zależy od wiedzy oraz od informacji, jakie zgromadzimy.

4

5 Makroekonomia Dlaczego Rada obniżyła stopy procentowe? Założenia budżetu Miliardy z kapelusza Bezrobocie w Polsce Fala głodnych pracy EURO może się odbić od dna Nieoczekiwanie niski deficyt Eksport ruszył Inflacja w lutym 2,4 proc. Wzrost ma charakter trwały Amerykanie pracują, a rząd im nie przeszkadza - oto cały sekret

6 Aktorzy gry rynkowej RZĄD FIRMY GOSPODARSTWA DOMOWE SEKTOR FINANSOWY

7 Zasoby i strumienie STRUMIENIE ZASOBY Strumienie: dochody liczba osób zwolnionych z pracy inwestycje deficyt budżetowy Zasoby: majątek liczba zatrudnionych kapitał rzeczowy dług publiczny

8 Inwestycje w Polsce w 2010 r. W 2010 roku wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wynosiła mln zł, w tym wartość nakładów na: - budynki i budowle mln zł (61,8%); - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia mln zł (27,8%); - środki transportu mln zł (9,7%). W roku 2010 zaobserwowano w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost wartości nakładów inwestycyjnych (w cenach stałych) o 0,2%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2010 roku.

9 Środki trwałe w Polsce, 2010 Wartość brutto środków trwałych w gospodarce narodowej według stanu w dniu 31 XII 2010 r. w bieżących cenach ewidencyjnych wynosiła mln zł; w tym: - wartość budynków i budowli mln zł (64,9%); - wartość maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi mln zł (27,5%); - wartość środków transportu mln zł (6,8%). Ocenia się, że środki trwałe w gospodarce narodowej na koniec roku 2010 były umorzone w 45,6%; w tym: - budynki i budowle 36,8%; - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia 62,0%; - środki transportu 56,6%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2010 roku.

10 Inwestycje w gospodarce (r/r), Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2011

11 Rynki makroekonomiczne 1. rynek dóbr i usług 2. rynek zasobów 3. rynek finansowy

12 Obieg okrężny (1) GOSPODARSTWA DOMOWE $ $ RYNEK ZASOBÓW RYNEK DÓBR I USŁUG $ $ FIRMY

13 Rola gospodarstw domowych w obiegu okrężnym GOSPODARSTWA DOMOWE 1. Dostarczają zasoby (praca) 2. Otrzymują wynagrodzenie 3. Kupują dobra i usługi 4. Oszczędzają i pożyczają 5. Płacą podatki, otrzymują transfery 6. Korzystają z dóbr publicznych

14 Liczba gospodarstw domowych w Polsce W końcu marca 2011r. w Polsce istniało tys. gospodarstw domowych. Przez gospodarstwo domowe należy rozumieć zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się.

15 Struktura rozdysponowania PKB w cenach bieżących

16 Konsumpcja a dochody, USA

17 Rola firm w obiegu okrężnym FIRMY 1. Wytwarzają dobra i usługi 2. Otrzymują zapłatę za dobra i usługi 3. Zgłaszają popyt na zasoby 4. Płacą za zasoby 5. Kupują dobra i usługi (inwestycyjne) 6. Oszczędzają i pożyczają 7. Płacą podatki, otrzymują transfery 8. Korzystają z dóbr publicznych

18 Liczba przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGON (w mln) Źródło: PARP, 2010.

19 Przychody ogółem i koszty ogółem w sektorze przedsiębiorstw, (w mld zł) Źródło: PARP, 2010.

20 Rola rządu w obiegu okrężnym RZĄD 1. Dostarcza dobra publiczne 2. Kupuje dobra i usługi 3. Kupuje zasoby (np. pracę) 4. Pożycza (rzadziej oszczędza) 5. Pobiera podatki 6. Płaci tzw. transfery

21 Rosnący udział wydatków rządowych w PKB, Kraj Francja 12,6 17,0 27,6 29,0 46,1 52,4 Niemcy 10,0 14,8 25,0 42,4 47,9 47,3 Japonia 8,8 8,3 14,8 25,4 32,0 36,9 Holandia 9,1 9,0 13,5 19,0 55,2 43,5 Hiszpania - 8,3 9,3 18,4 32,2 39,4 Szwecja 5,7 6,3 8,1 10,4 60,1 56,6 Szwajcaria - 12,7 4,6 6,1 32,8 37,6 Wielka 9,4 12,7 26,2 30,0 43,0 40,1 Brytania USA 3,9 1,8 7,0 8,6 31,8 30,5 Źródło: Tanzi i Schuknecht, IMF WP, 1995 i OECD.

22 Udział wydatków rządowych oraz inwestycji brutto w amerykańskim GDP,

23

24 Wydatki rządowe oraz wpływy podatkowe w USA

25 Dobra prywatne a dobra publiczne Dobra prywatne - korzystają z nich pojedynczy ludzie lub firmy; osoby, które nie posiadają wystarczających dochodów mogą być wykluczone z korzystania z dóbr prywatnych; ceny dóbr prywatnych wyznacza najczęściej rynek. Dobra publiczne - korzystają z nich najczęściej duże grupy ludzi, nie można nikogo wykluczyć z korzystania z tych dóbr, korzystanie z tych dóbr przez kolejne osoby nie powoduje wzrostu kosztów (koszty krańcowe zbliżone do zera).

26 Quiz: Które z poniższych dóbr są dobrami publicznymi, a które dobrami prywatnymi? A obrona narodowa B chleb C opieka zdrowotna D odzież E drogi tranzytowe F edukacja G zapora H prawo własności I perfumy J ochrona środowiska K oświetlenie ulic L bezpieczeństwo (policja)

27 Dobra publiczne vs. dobra prywatne B A Granica możliwości produkcyjnych DOBRA PUBLICZNE

28 Rola sektora finansowego w obiegu okrężnym SEKTOR FINANSOWY 1. Dostarcza pieniądze (udziela kredytów) 2. Kupuje pieniądze (depozyty) 3. Kupuje dobra i usługi oraz zasoby 4. Płaci za dobra i usługi oraz zasoby 5. Płaci podatki, otrzymuje transfery 6. Korzysta z dóbr publicznych

29 Liczba instytucji finansowych w Polsce

30 Aktywa instytucji finansowych w Polsce

31 Obieg okrężny z uwzględnieniem rządu, sektora finansowego i zagranicy

32 Wydatki i dochody Wydatki konsumpcyjne (C) Wydatki inwestycyjne (I) Wydatki rządowe (G) Eksport netto (X-M) Wydatki RYNEK DÓBR I USŁUG RYNEK ZASOBÓW Dochody Dochody gospodarstw domowych Dochody firm Podatki

33 Popyt zagregowany (AD) Yd = C + I + G + NX

34 Struktura wydatków w ramach PKB, USA 2011 Pozycja Wartość (w mld USD) % PKB Konsumpcja ,2 Inwestycje ,3 Wydatki rządowe ,3 Eksport netto* ,8 PKB ,0 * export 2094 mld USD, import 2662 mld USD

35 Popyt zagregowany (AD) maleje, gdy rośnie ogólny poziom cen, bo: 1. Zmniejszają się dochody realne ludności 2. Zmniejsza się realna wartość wielu aktywów 3. Rośnie stopa procentowa P 4. Zmniejsza się eksport netto AD y

36 Przyczyny przesunięcia krzywej AD P 1. zmiany dochodów realnych 2. zmiany stóp % 3. zmiany oczekiwań 4. zmiany w polityce budżetowej 5. zmiany w polityce monetarnej AD0 AD1 y

37 Podaż zagregowana (AS) zwiększa się, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo: 1. Rosną zyski producentów (w krótkim okresie) 2. Występuje iluzja pieniężna P AS y

38 Przyczyny przesunięcia krzywej AS P AS0 AS1 1. zmiany podaży zasobów 2. zmiany technologiczne 3. zmiany oczekiwań 4. zmiany w polityce budżetowej 5. zmiany w polityce monetarnej y

39 Tożsamość dochodowo-wydatkowa YS = Yd Ys = C + I + G + NX

40 Równowaga makroekonomiczna (AD=AS) P AD AS Pe E Równowaga Ye y

41 Quiz: Identyfikacja przyczyn przesunięcia krzywej AD A wzrost poziomu dochodów P AS AD1 AD0 y B obniżenie stóp % C zwiększenie podaży zasobów D wzrost wydajności pracy E wzrost popularności kart kredytowych F wzrost wartości indeksów giełdowych

42 Quiz: Identyfikacja przyczyn przesunięcia krzywej AS A wprowadzenie nowych technologii P AS0 AS1 B obniżenie stóp % C zmniejszenie podaży zasobów D wzrost wydajności pracy AD E wzrost poziomu dochodów y F optymistyczne oczekiwania producentów odnośnie koniunktury gospodarczej

43 Problemy makroekonomiczne - wzrost gospodarczy - inflacja - bezrobocie - deficyt budżetowy i dług publiczny - ujemne saldo w bilansie handlowym

44 Produkcja w USA

45 Tempo wzrostu wydajności pracy w USA,

46 Stopa bezrobocia w USA,

47 Stopa bezrobocia w powiatach woj. pomorskiego

48 CPI w USA,

49 Stopa inflacji w USA,

50 Banknot 500 mld dinarów Jugosławia (ok. 1993) Źródło: Bank of Serbia

51 Dług publiczny w USA, U.S. NATIONAL DEBT CLOCK The Outstanding Public Debt as of : $ 15,662,334,729,238 Debt per citizen $49,979. Debt per taxpayer $138,017. Źródło: US Debt Clock

52 Saldo bilansu handlowego w USA,

53 Case study: Koniunktura w Szwajcarii

54 Koniunktura w Szwajcarii, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 3,6 3,6 2,1-1,9 2,7 Stopa bezrobocia (w %) 4,1 3,7 3,4 4,2 4,6 Stopa inflacji (w %) 1,1 0,7 2,4-0,5 0,7 Saldo budżetu (% PKB) 0,8 1,7 2,3 1,0 0,6 Dług publiczny (% PKB) 50,2 46,8 43,7 41,5 40,2 Tempo wzrostu inwestycji (w %) 7,4 7,5 0,7-7,7 9,2 Średnie tempo wzrostu inwestycji prywatnych (poza mieszkaniowymi) : Szwajcarii 1,9%, kraje OECD 1,0%, USA 0,3%, strefa euro 0,5%

55 Korporacje ze Szwajcarii, 2011 Firma Obroty (w mld USD) Dochód netto (w mld USD) Nestle 89,2 10,1 Novartis 55,0 8,5 Roche 45,0 10,0 UBS - 4,4 ABB 35,6 3,0 Zurich Financial Services - 3,5 Źródło: Fortune 500.