dr Adam Salomon STEROWANIE I ZARZĄDZANIE W MORSKICH SYSTEMACH TRANSPORTOWYCH I LOGISTYCZNYCH wykład 04 dla 1 roku MSTiL stacjonarne

Transkrypt

1 dr Adam Salomon STEROWANIE I ZARZĄDZANIE W MORSKICH SYSTEMACH TRANSPORTOWYCH I LOGISTYCZNYCH wykład 04 dla 1 roku MSTiL stacjonarne

2 SiZwMSTiL (stacjonarne) Podstawowe podręczniki do wszystkich wykładów i ćwiczeń. Ludwik Kondratowicz, EDI w logistyce transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk Stefan Abt, Systemy logistyczne w gospodarowaniu. Teoria i praktyka logistyki, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 2

3 SiZwMSTiL program wykładu 04. Standaryzacja informacji dla EDI. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 3

4 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (1) Przekazywanie danych za pomocą teletransmisji stosuje się od dawna w rozproszonych systemach informatycznych. Systemy takie, funkcjonując na dużych obszarach w jednorodnym środowisku oprogramowania i na zunifikowanym lub kompatybilnym sprzęcie, umożliwiają zdalne przetwarzanie danych i dostęp z dużej odległości do wspólnej bazy danych. W przypadku różnych systemów informatycznych bezpośrednie przetwarzanie danych przesyłanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych jest niemożliwe ze względu na odmienny format tych danych u nadawcy i u odbiorcy. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 4

5 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (2) Aby temu zaradzić, stosuje się transmisję dokumentów w postaci czytelnych tekstów. Efektem jest wyeliminowanie nośnika papierowego i przyspieszenie przekazu informacji, jednak przetworzenie takich dokumentów wymaga ponownego wprowadzenia danych do aplikacji wewnętrznej adresata. Można tego uniknąć przez zastosowanie odpowiednich programów konwersyjnych. Dla jednego lub dwóch partnerów takie programy mogą być opracowane indywidualnie, ale w przypadku większej liczby partnerów handlowych jest to rozwiązanie zupełnie nieefektywne. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 5

6 Wymiana dokumentów elektronicznych bez standardu informacyjnego EDI i na podstawie standardu EDI A B A B Standard EDI C D C D SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 6

7 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (3) Elektroniczna wymiana danych umożliwia porozumiewanie się za pomocą komunikatów EDI z dowolnym partnerem, niezależnie od sprzętu komputerowego, oprogramowania i szczegółowych rozwiązań przetwarzania informacji przyjętych w danej firmie. Aby to osiągnąć, należy wprowadzić standard elektronicznej wymiany danych, tj. standardowe procedury zapisu i przekazywania informacji. Brak standaryzacji informacji uniemożliwia wprowadzenie EDI. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 7

8 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (4) Załóżmy, że partnerzy przesyłają między sobą faktury za pomocą teletransmisji danych, generując każdy komunikat elektroniczny w formacie używanym w jego systemie informatycznym. Dla dwóch partnerów są potrzebne dwa programy konwersyjne, dla trzech - sześć, a dla czterech - dwanaście itd. Takie mnożenie programów nie miałoby sensu w przypadku większej liczby partnerów, a przecież nawet najmniejsza firma w międzynarodowym obrocie towarowym ma ich co najmniej kilkunastu. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 8

9 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (5) Możliwym rozwiązaniem, eliminującym potrzebę stosowania programów konwersyjnych, byłoby uzgodnienie formatów danych w systemach wszystkich partnerów. Jest to jednak nie do przyjęcia, gdyż wymagałoby przebudowy systemu informatycznego u każdego nowego partnera przystępującego do danej grupy. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 9

10 Konieczność stosowania standardów informacyjnych (6) Toteż w praktyce stosuje się rozwiązanie, polegające na uzgodnieniu formatu danych podlegających transmisji niezależnie od struktur danych stosowanych indywidualnie przez użytkowników EDI. Powszechne zastosowanie takiego formatu umożliwia każdemu z partnerów wymianę danych przy użyciu tylko jednego programu konwersyjnego. EDI jest właśnie tak zorganizowaną transmisją danych. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 10

11 SWIFT Przykładem uzgodnień branżowych są systemy rozliczeń międzybankowych, z których najbardziej znanym jest SWIFT. Nazwa systemu pochodzi od skrótu nazwy Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications Towarzystwo ds. Światowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej. Każdy uczestnik SWIFT posiada swoje oznaczenie BIC (Business Identifier Code). SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 11

12 SWIFT (2) SWIFT pośredniczy w transakcjach między bankami, domami maklerskimi, giełdami i innymi instytucjami finansowymi. Wykorzystywany system komputerowy oparty na sieci SWIFTNet Link (SNL) realizuje dziennie około 14 milionów operacji, głównie pomiędzy krajami europejskimi (65% transakcji). Stowarzyszenie zostało utworzone w Brukseli przez 239 banków z 15 krajów świata (w 2008 roku zatrudnionych było łącznie 1890 prac.). W 2008 r. SWIFT zrzeszało 8332 instytucje finansowe z 208 krajów. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 12

13 Kody SWIFT wybranych banków w Polsce mbank PKO BP Pekao SA Inteligo BPH BREXPLPWMBK BPKOPLPW PKOPPLPW BPKOPLPW BPHKPLPK SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 13

14 Dziedziny pokrewne EDI Dziedziną pokrewną EDI są systemy automatycznego monitorowania notowań giełdowych oraz systemy wykonywania zleceń giełdowych, działające we wszystkich większych giełdach świata. Najbardziej znany system tego typu to NASDAQ amerykański system komputerowych usług informacyjnych i wykonywania zleceń. Do dziedzin pokrewnych EDI można również zaliczyć wielkie komputerowe systemy rezerwacji miejsc lotniczych oraz hotelowych. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 14

15 Podstawowe definicje wg ISO (1) SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 15

16 Podstawowe definicje wg ISO (2) SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 16

17 UN Layout Key (1) Już we wczesnych latach siedemdziesiątych EKG/ONZ zaleciła powszechne stosowanie na świecie jednolitego wzorca (UN Layout Key) dla różnych dokumentów w handlu międzynarodowym. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 17

18 SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 18 UN Layout Key (2)

19 UN Layout Key (3) Według owych rekomendacji, bloki związanych funkcjonalnie informacji powinny być umieszczane zawsze w określonych rubrykach dokumentu, a pola informacyjne wypełnione zgodnie z Katalogiem Elementów Danych TDED (skrót od Trade Data Elements Directory). Te same zasady, odpowiednio rozwinięte, wykorzystano w koncepcji elektronicznego dokumentu handlowego. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 19

20 UN Layout Key (4) SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 20

21 TEDIS Jeszcze w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej uruchomiono w 1987 r. szeroki program przedsięwzięć TEDIS (skrót od Trade Electronic Data Interchange Systems, EDI Europe), obejmujący dostosowanie sprzętu telekomunikacyjnego i komputerowego oprogramowania oraz różnego rodzaju standardów do wymagań zintegrowanego rynku. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 21

22 Rady EDIFACT Do organizowania i koordynacji prac nad rozwojem standardu EDIFACT (Electronic Data Interchange For Administration, Commerce and Transport UN / EDIFACT) powołano w 1987 r. trzech regionalnych koordynatorów ONZ: w Europie Zachodniej, Europie Wschodniej i Ameryce Północnej. Obecnie takich koordynatorów jest sześciu; doszły: Australia z Nową Zelandią, Azja i Afryka. Region amerykański obejmuje obecnie także Amerykę Południową. W każdym z tych regionów działa Rada EDIFACT. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 22

23 Przykładowy przebieg procesu wdrażania EDI SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 23

24 Zasady prawidłowego dopasowania danych podstawowych SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 24

25 Różne standardy informacyjne Standardy krajowe Standardy międzynarodowe Specyficzne dla branży - VDA (Przemyśl motoryzacyjny, Niemcy) - TRADACOM (handel detaliczny, W. Brytania). - ODETTE (przemysł motoryzacyjny, Europa); - SWIFT (banki); - RINET (ubezpieczenia) - Różne podstandardy EDIFACT-u. Międzybranżowe ANSI X12 (USA) UN/EDIFACT SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 25

26 Dokumenty elektroniczne w standardzie UN/EDIFACT można podzielić na 3 zasadnicze grupy Dane podstawowe zawierające informacje o firmach oraz produktach i usługach wymienianych między partnerami handlowymi, do których odwołują się komunikaty elektroniczne przesyłane między nimi. Transakcje dotyczące procesów handlowych przebiegających między współpracującymi firmami (rozpoczynają się od zamówienia towaru lub usługi, zawierają komunikaty niezbędne dla transportu towarów i kończą transakcję fakturą oraz poleceniem zapłaty). Raporty i zestawienia używane do informowania partnerów handlowych o obecnym stanie zapasów oraz dane, wspierające planowanie i zarządzanie łańcuchem dostaw. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 26

27 Stowarzyszenia branżowe EDI W Europie istnieje kilkanaście stowarzyszeń branżowych EDI, m.in. w przemyśle motoryzacyjnym ODETTE (Organization for Data Exchange by Teletransmission in Europe); organizacja producentów i dostawców w przemyśle samochodowym 8 krajów Europy Zachodniej), elektronicznym EDIFICE (Electronic Data Interchange Forum with Interest in Computing and Electronics międzynarodowe forum wielkich firm przemysłu elektronicznego), chemicznym CEFIC/EDI (stowarzyszenie mające na celu rozwój EDI wśród członków Europejskiej Federacji Przemysłu Chemicznego), SMDG (grupa promująca standard UN/EDIFACT w transporcie morskim) które takie substandardy przygotowują dla swoich członków. Wprowadzaniem standardów EDIFACT-u w międzynarodowym handlu i transporcie zajmuje się też Tradegate Australia Ltd. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 27

28 Wprowadzanie takich standardów jak EDIFACT trwa długo (latami), ponieważ: 1. opracowano niewiele jeszcze komunikatów, które są akceptowane na skalę międzynarodową; 2. wiele czasu upływa, zanim dany dokument zostaje zatwierdzony przez odpowiednie komisje EDIFACT-u; 3. przedsiębiorstwa, które już posługują się innymi standardami (jak np. UN/TDI lub TRADACOMS), nie spieszą się ze zmianą systemu, bo nie dostrzegają bezpośrednich korzyści. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 28

29 Standard EDIFACT posługuje się pięcioma zasadniczymi narzędziami: 1. Słownikiem (Trade Data Elements Directory TDED), zawierającym jednoznacznie zdefiniowane pojęcia dotyczące transakcji handlowych, operacji logistycznych i procedur administracyjnych. 2. Składnią standardu EDIFACT. 3. Wytycznymi konstruowania komunikatów. 4. Słownikiem opracowanych już segmentów i komunikatów. 5. Zasadami reprezentacji fizycznej (realnej) dokumentu elektronicznego (wg normy ISO 6422). Jest ona wykorzystywana na tych etapach procesu handlowego, gdzie nadal występuje częściowo manualne przetwarzanie informacji lub gdzie wymaga się fizycznego udokumentowania transakcji elektronicznej. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 29

30 Zasady składni UN/EDIFACT (1) Zasady składni UN/EDIFACT stanowią swego rodzaju gramatykę języka niezbędnego do budowy elektronicznych dokumentów, zwanych komunikatami, po angielsku messages. Polska Norma używa terminu wiadomość z dopuszczeniem opcjonalnie nazwy komunikat. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 30

31 Zasady składni UN/EDIFACT (2) Zasady składni EDIFACT są określone w normie ISO 9735, której odpowiednikiem jest norma europejska EN 29735, a w Polsce PN-92/T W Ameryce Północnej powszechnie stosowanym standardem EDI jest ANSI ASC X.12, jednakże zdecydowano już w 1992 r. o stopniowym przechodzeniu na międzynarodowy standard UN/EDIFACT. Według składni ISO 9735 są projektowane i zatwierdzane struktury komunikatów elektronicznych, będących odpowiednikami dokumentów handlowych, transportowych, celnych, bankowych itd. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 31

32 Status komunikatów/katalogów Zarówno komunikatom, jak i całym katalogom nadawany jest tzw. status. Komunikat może mieć jedną z trzech wartości statusu: 1. Status 0: Wstępny projekt UNSM {United Nations Standard Message) do dalszego opracowywania. 2. Status 1: Projekt UNSM, rekomendowany do próbnego użytkowania. 3. Status 2: UNSM, komunikat standardowy rekomendowany do powszechnego stosowania. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 32

33 Oznaczenia katalogów UN/EDIFACT Publikowane katalogi UN/EDIFACT mogą mieć jedno z dwóch oznaczeń: 1. katalog oznaczony literą S" identyfikuje Katalog Standardów; 2. litera W" wskazuje Katalog Roboczy. SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 33

34 EDI w środowisku biznesowym SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 34

35 Architektura systemu EDI SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 35

36 Podział komunikatów EDIFACT SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 36

37 Kodowanie komunikatów EDIFACT SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 37

38 SiZwMSTiL koniec wykładu 04. Dziękuję za uwagę i zapraszam na kolejne zajęcia SiZwMSTiL dr Adam Salomon, KTiL AM w Gdyni 38