ŻYWIENIA C A ZŁOWIEKA
|
|
- Anna Kozak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PODSTAWY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr Danuta Niedźwiecka-Kącik Standardy nauczania Żywnść w łańcuchu trficznym człwieka. Pdział prduktów żywnściwych. Zasady prawidłweg żywienia. Chrby związane z żywnścią, żywieniem i dżywieniem Treści wykładów: Wprwadzenie d nauki żywieniu. Pdstawwe definicje. Zasady prawidłweg żywienia cel i znaczenie Pdział składników pkarmwych. Białka, węglwdany, tłuszcze, składniki mineralne, witaminy rla żywieniwa, występwanie, wpływ nadmiaru i niedbru na rganizm, zaptrzebwanie. Znaczenie żywienia w prfilaktyce wybranych chrób cywilizacyjnych. Grupy prduktów spżywczych i ich wartść dżywcza. Badanie spsbu żywienia i stanu dżywiania. Nrmy żywieniwe. Żywienie różnych grup ludnści w zależnści d wieku. Zagadnienia bezpieczeństwa żywnści i skutki zdrwtne skażenia żywnści aspekty prawne Składniki niedżywcze w żywnści aspekt zdrwtny Ddatki d żywnści w świetle ustaleń unijnych Diety nieknwencjnalne Systemy żywienia szpitalneg i pzajelitweg. Literatura pdstawwa: Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red): Żywienie człwieka. Pdstawy nauki żywieniu. Wydawnictw Naukwe, PWN, Warszawa Gertig H., Duda G.: Żywnść a zdrwie i praw. Wydawnictw Lekarski PZWL Warszawa Hasik J., Gawęcki J. (red): Żywienie człwieka zdrweg i chreg. Wydawnictw Naukwe PWN, Warszawa Ziemlański Ś. (red): Nrmy żywienia człwieka. Fizjlgiczne pdstawy. Wydawnictw Lekarski PZWL, Warszawa 2002 Literatura uzupełniająca Świderski F. (red.): Żywnść wygdna i żywnść funkcjnalna, Wyd. Naukw- Techniczne, Warszawa 1999 Fiedurek J.: Rla żywnści i żywienia w prfilaktyce i terapii chrób człwieka, Wyd. UMCS, Lublin 2007 Gawęcki J., Mssr-Pietraszewska T.: Kmpendium wiedzy żywnści, żywieniu i zdrwiu, Wyd. Naukwe PWN, Warszawa 2004 Gertig H., Przysławski J.: Brmatlgia. Zarys nauki żywnści i żywieniu, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2006 Rutkwski A., Przdrwtne ddatki d żywnści, Wyd. APEKS, Knin 2000 Światwy G. (2006): Zachwania knsumentów. Determinanty raz metdy pznania i kształtwania. PWE Warszawa Nitecka E., Obiedzińska M. (red.), Praw żywnściwe Unii Eurpejskiej, FAPA,
2 Warszawa, 2002 Dzieniszewski J., Szczygieł B., Scha J., Szpnar L., Pdstawy naukwe żywienia w szpitalach, Prace IŻŻ, Warszawa, 2001 Jarsz M.: Otyłść, żywienie, aktywnść fizyczna, zdrwie Plaków. IŻŻ 2006 Jeżewska Zychwicz M, Zachwania żywieniwe i ich uwarunkwania. Wydaw. SGGW, Warszawa 2004 Cibrwska H., Rudnicka A Dietetyka żywienia zdrweg i chreg człwieka PZWL Warszawa Czaspisma: Dietetyka, Medycyna Metabliczna, Terapia, Medycyna p dyplmie, Żywienie człwieka i metablizm. Literatura pdstawwa Jarsz M., Bułhak-Jachymczyk B.: Nrmy żywienia człwieka. Pdstawy prewencji tyłści i chrób niezakaźnych. Wydawnictw Lekarskie PZWL, Warszawa 2008 Żywienie człwieka jest prcesem pbierania, przetwarzania i wykrzystywania składników dżywczych i innych z pżywienia dla zaspkjenia różnych ptrzeb związanych ze wzrstem, pracą narządów wewnętrznych, pracą fizyczną, pracą umysłwą, regeneracją narządów, tkanek i kmórek. Żywienie człwieka jak dyscyplina naukwa bejmuje zależnści między żywnścią, a rganizmem człwieka (w czasie jeg życia) na pzimie mlekularnym, tkankwym całeg rganizmu raz ppulacji (grup ludnści). Łańcuch trficzny: Łańcuch pkarmwy szereg rganizmów ustawinych w takiej klejnści, że każda pprzedzająca grupa (gniw) jest pdstawą pżywienia następnej. Wiążą ne ze sbą prducentów, knsumentów i destruentów w pszczególnych bicenzach. Łańcuchy trficzne twrzą sieć zależnści pkarmwych. Dzięki nim mżliwy jest bieg materii i przepływ energii w eksystemach. słńce - wda - pwietrze - gleba - rślina - zwierzę - człwiek Zawsze pierwsze gniw teg łańcucha stanwi prducent. Zawsze jest nim rganizm rślinny, pnieważ istta żywa zajmująca t szczególne miejsce w łańcuchu trficznym musi być samżywna, czyli auttrficzna samdzielnie wytwarzać dla siebie pkarm. P prducentach przychdzi czas na knsumentów (pierwszeg, drugieg rzędu ), w tym knsumenta stateczneg, zamykająceg grn knsumentów.
3 Łańcuchy trficzne twrzą sieci pkarmwe. Zależnści pkarmwe między rganizmami w całym eksystemie: jeden rganizm mże być płączny z setkami innych (zależy t d ilści gniw łańcuchów trficznych w eksystemie). Przykład sieci trficznej W przeszłści prwadziliśmy różny tryb życia i mieliśmy dmienne ptrzeby energetyczne. Krzystaliśmy też z różnych darów natury. Przez długi czas nasz rganizm był przyzwyczajny d inneg typu diety, ale nie tak dawn zstał t zmienine. Jest t wynikiem inneg spsbu pzyskiwania żywnści raz jej przygtwywania. OD PALEOLITU DO DZIŚ CORAZ WIĘCEJ CUKRU I TŁUSZCZU Wg Paula Zimmera w "The epidemil. and prm. prev. f NIDDM". Editin Ot jak - przez tysiąclecia - zmieniała się nasza dieta. Jak wygląda dziś i jaka - zdaniem żywieniwców - pwinna być przy współczesnym trybie życia: Zmiany żywienia Obecnie nie jesteśmy przyzwyczajeni d tak dużeg udziału tłuszczu w naszej diecie tym bardziej, że nasz tryb życia jest raczej siedzący. Jeśli chdzi cukry, t z żywieniweg punktu widzenia zaleca się niższy ich pzim w diecie (<10% energii), a my spżywamy ich dwukrtnie więcej. Również zawartść sli w naszej diecie wzrsł, natmiast spżycie błnnika jest stsunkw małe, a nawet zbyt małe. Nie jesteśmy przystswani d tej diety, c dbija się na naszym zdrwiu. Pdstawwe definicje Żywnść (gólnie) - pjedyncze śrdki spżywcze, surwe lub przetwrzne raz e ich zestawy. Śrdki spżywcze - substancje lub ich mieszaniny zawierające składniki dżywcze dla rganizmu ludzkieg i przeznaczne w stanie naturalnym lub p przerbieniu d spżywania przez ludzi. Żywnść (śrdek spżywczy) każda substancja lub prdukt przetwrzny, częściw przetwrzny lub nieprzetwrzny, przeznaczny d spżycia przez ludzi, w tym napje, gumy d żucia, wda, raz składniki żywnści celw ddawane d żywnści w prcesie prdukcji. Pżywienie - wszystkie jadalne części tkanek rślinnych lub zwierzęcych w stanie naturalnym lub przetwrznym, w pstaci płynnej lub stałej, które p dustnym przyjęciu i przyswjeniu przez rganizm ludzki mgą być źródłem różnrdnych składników dżywczych. Składnik pkarmwy zawarty naturalnie w śrdku spżywczym związek chemiczny, który mże mieć charakter dżywczy jak i
4 niedżywczy balastwy, smakw-zapachwy, antydżywczy, szkdliwy. Składnik dżywczy - najmniejsza cząsteczka rganiczna czy nierganiczna, którą p uwlnieniu w prcesach trawienia rganizm mże wchłnąć w przewdzie pkarmwym i wykrzystać d swich celów źródł energii, materiał budulcwy, czynnik regulujący prcesy życiwe. Używki - substancje lub ich mieszaniny nie zawierające składników dżywczych lub zawierające je w ilściach nie mających znaczenia dla dżywiania rganizmu ludzkieg, które jednak ze względu na swje ddziaływanie fizjlgiczne lub cechy rganleptyczne są przeznaczne d spżywania lub w inny spsób są wprwadzane d rganizmu ludzkieg. Substancje bce - substancje ddatkwe, zanieczyszczenia przypadkwe, zanieczyszczenia techniczne. Dietetyczny śrdek spżywczy - taki prdukt, który ze względu na skład i spsób przygtwania jest przeznaczny d żywienia ludzi w przypadkach kreślnych chrób lub stanów fizjlgicznych i jest wprwadzny d brtu z znaczeniem dietetyczny śrdek spżywczy. Ptrawa dietetyczna - śrdek dietetyczny przygtwany d bezpśrednieg spżycia, a zestaw takich ptraw t psiłek dietetyczny. Odżywka t śrdek spżywczy wzbgacnym składzie w kreślne składniki dżywcze lub zwiększnej zawartści składników naturalnych, przeznaczny d żywienia ludzi wymagających intensywneg dżywiania. DIETA ZBILANSOWANA -ZESTAW - RÓŻNYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH: zapewniający dstarczenie ustrjwi wszystkich niezbędnych składników dżywczych w ilściach i prprcjach dpwiednich d wieku, stanu fizjlgiczneg, rdzaju pracy, itp. właściwie przyrządzny pd względem smakwym spżywany regularnie kreślnych prach dnia Względne ryzyk pwstania niepżądanych bjawów zdrwtnych niedbrów lub nadmiarów składników dżywczych w zależnści d wielkści ich spżycia REAKCJE ORGANIZMU CZŁOWIEKA NA RÓŻNE POZIOMY PODAŻY SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W CODZIENNYM POŻYWIENIU Przykłady niekrzystnych zmian zdrwtnych związanych z różnymi czynnikami żywieniwymi Liczba ludnści zagrżnej ryzykiem niedbrów mikrskładników pkarmwych i wykazującej jeg skutki Oszacwana liczba sób z zaburzeniami zdrwia
5 na tle spżycia żywnści niedpwiedniej jakści zdrwtnej Mżliwe następstwa wzbgacania żywnści i suplementacji diety człwieka Czynniki wpływające na spsób dżywiania się człwieka PODSTAWOWE BŁĘDY ŻYWIENIOWE SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO Nadmierne pbranie energii à tyłść Zbyt wyski udział energii z tłuszczów (w tym z kwasów tłuszczwych nasycnych) Zbyt wyskie spżycie chlesterlu Niskie spżycie witamin i błnnika (warzyw, razweg pieczywa, grubych kasz) Zbyt wyskie spżycie sli i cukru Niskie spżycie mleka i przetwrów Niespżywanie śniadań Nieregularnść Pśpiech 10 zasad racjnalneg żywienia 1. Dbaj różnrdnść spżywanych prduktów 2. Unikaj nadwagi i tyłści 3. Spżywaj duż prduktów zbżwych 4. Pij cdziennie c najmniej 2 duże szklanki mleka 5. Spżywaj z umiarem mięs 6. Jedz cdziennie duż warzyw raz wców 7. Ograniczaj spżycie tłuszczów zwierzęcych 8. Unikaj cukru raz słdyczy 9. Ograniczaj spżycie sli 10. Unikaj alkhlu MASA CIAŁA A ŚMIERTELNOŚĆ Piramidy żywieniwe STARA PIRAMIDA była zaplanwana w celu graniczenia spżycia tłuszczów nasycnych, dlateg pdstawę twrzyły prdukty węglwdanwe. Dla ugólnienia pdan zalecenie graniczmy tłuszcze! T był gigantyczny błąd pklenie starej piramidy zaczęł rzrastać się d rzmiaru XXL. Knsekwencją starych zaleceń była bwiem ppularnść nisktłuszczwych, ale wyskprzetwrznych prduktów zbżwych. Dieta bfitująca w zbża przetwrzne, białą mąkę, płatki śniadaniwe, ryż, makarn, biały chleb i nie rzróżniająca tłuszczów jak dbre i te zabójcze dprwadziła w knsekwencji d zaburzeń gspdarki cukrwej, lipidwej i spwszechnienia nadwagi. NOWA PIRAMIDA ŻYWIENIOWA rzróżnia zdrwe i niezdrwe rdzaje tłuszczów i węglwdanów.
6 Nadal zaleca się spżywanie warzyw i wców, natmiast należy graniczyć knsumpcję nabiału. Alkhl umiarkwanie O ILE NIE MA PRZECIWSKAZAŃ Tłuszcze i słdycze SPOŻYWAĆ OSZCZDNIE Mlek, jgurty i sery 2-3 PORCJE Mięs, ryby, drób, jaja, rzechy i łuskana fasla 2-3 PORCJE Owce 2-4 PORCJE Pieczyw, kasze, ryż i makarn 6-11 PORCJI Warzywa 3-5 PORCJI Jakie przesłanie wynika z nwej piramidy? 1. Cdziennie pwinniśmy ćwiczyć przynajmniej pół gdziny, mżna też chdzić, jeździć na rwerze, b ruch chrni przed chrbami cywilizacji, np. cukrzycą i schrzeniami serca i kręgsłupa. 2. Należy jeść prdukty węglwdanwe z jak najmniej przetwrznych mąk grubziarnistych, a także kasze, zwłaszcza gryczaną i jęczmienną. T najlepsze źródła skrbi i błnnika. 3. W cdziennym menu pwinny się znaleźć tłuszcze rślinne, a więc liwa z liwek, leje - słnecznikwy, sjwy, rzepakwy i wyskiej jakści margaryny miękkie (bez tłuszczów trans). Dstarczają nam niezbędnych nienasycnych kwasów tłuszczwych, zwłaszcza ptrzebnych rganizmwi tłuszczów mega-6 i mega-3, które mżemy czerpać jedynie z pżywienia. 4. Warzywa najlepiej jeść surwe lub gtwane na parze, bez zasmażek. Niektóre wce zawierają duż cukru (fruktzy), dlateg zaleca się je jeść najwyżej dwa-trzy razy dziennie. Nie wln z nich rezygnwać, b dstarczają nam witamin. Nwa piramida żywienia - dieta na całe życie 1. Rzadk słdyczei! Białe słdkie pieczyw, naleśniki, trty, ciasta, kremy t zdecydwanie szczyt piramidy, na który mżemy się wspiąć nie częściej niż raz na tydzień. 2.Czerwne mięs 3-4 razy w miesiącu Mżna by je w góle wyeliminwać z menu, ale milej mieć świadmść, że czasem mżna się na nie skusić. Wart pamiętać, że czerwne mięs t w języku dietetyków mięs tłuste, a nie t czerwnej barwie. 3.Mlek - bez przesady Jak źródł wapnia, białka, witamin rzpuszczalnych w tłuszczach jest niezbędne w diecie. Z drugiej strny jest dść kalryczne i zawiera tłuszcz zwierzęcy. Zaleca się więc zjadanie dziennie kubeczka jgurtu, kefiru, maślanki, plasterka żółteg sera, cząstki tpineg, kawałka pleśniweg lub fety i np. prcji budyniu serka hmgenizwaneg, szklanki mleka czy kaka. 4. Białk dwa razy dziennie
7 Cdziennie dwa psiłki pwinny zawierać prcję chudeg mięsa lub rybę alb jajk u sób z właściwym pzimem chlesterlu. Pamiętaj, że zdrwym i cennym źródłem białka są warzywa strączkwe. 5. Owce - dść strżnie Owce niskkalryczne: jabłka, wiśnie, maliny, przeczki, melny, arbuzy, mrele, brzskwinie, kiwi, mandarynki, grejpfruty pwinn się jeść 2-3 razy dziennie, a jedynie d święta ksztwać tych słdkich, tuczących: banany, słdkie gruszki, wingrna, awkad. 6. Warzywa - d wli Pwinniśmy jeść w każdym psiłku i w chwilach nagłeg głdu. Są lekkstrawne, zawierają mnóstw witamin, minerałów, flawnidów i błnnika. Chć becnie mżna dstać wszelkie warzywa przez cały rk, plecamy te seznwe, najbgatsze w cenne składniki. 7.Olej - tak! Tłuszczu rślinneg nie pwinn w diecie zabraknąć. Najzdrwsza jest liwa z liwek, ale gdne plecenia są także leje: rzepakwy, słnecznikwy, sjwy. Pwinn się je spżywać przede wszystkim na surw np. jak ddatek d sałatek, bwiem smażenie w góle należy graniczać. 8.Ruch ptrzebny d życia Pdstawę piramidy stanwi aktywnść fizyczna. Bez niej nawet najzdrwsza dieta nie da dpwiednich rezultatów. 9.Uważć, c pijesz Dieta wyklucza wszelkie napje słdzne i gazwane. Pwinniśmy pić przede wszystkim wdę mineralną, ski warzywne, w znikmych ilściach wcwe: śwież wyciskane, a także herbaty: zielną, ziłwe, z rzadka czarną, która pbudza na równi z kawą. Od czasu d czasu mżna sbie pzwlić na kieliszek czerwneg wina. 10.Dbre węglwdany t pdstawa T chyba największa rewlucja w piramidzie: abslutną pdstawą diety pwinny być prdukty zbżwe z pełneg przemiału czyli pieczyw pełnziarniste, najlepiej z nasinami rślin leistych, makarn z mąki razwej, musli, płatki raz nieczyszczny ryż i kasze. D dzwlnych węglwdanów należy także makarn z pszenicy durum, krótk gtwany al dente i pdawany bez ciężkieg, tłusteg, mięsneg ssu. Dieta wyklucza zajadanie klusek śląskich czy leniwych piergów, rzgtwaneg makarnu pszenneg, białeg pieczywa. Osby, które dżywiają się zgdnie z zaleceniami NOWEJ PIRAMIDY ŻYWIENIOWEJ, są mniej narażne na pważne chrby przewlekłe. WPŁYW ZMIENIONYCH ZALECEŃ NA ZDROWIE cenin, analizując zapadalnść na pszczególne chrby pielęgniarek, uczestniczek prgramu ceny zdrwia, i mężczyzn birących udział w prgramie ceny zdrwtnści persnelu medyczneg. U mężczyzn i kbiet z piąteg kwintyla (20% badanych, których dieta była najbliższa zalecenim) dsetek chrób układu krążenia był isttnie niższy niż w pierwszym kwintylu (20% sób najmniej przestrzegających zaleceń). Nwe wskazania żywieniwe nie miały natmiast wpływu na ryzyk zachrwania
8 na nwtwry. Pżądany mdel żywienia, spełniający warunki prfilaktyki chrób żywieniwzależnych (tyłści, miażdżycy, cukrzycy i nadciśnienia) zalecny przez Światwą Organizację Zdrwia wygląda następując: Pżądany mdel żywienia, spełniający warunki prfilaktyki chrób żywieniw-zależnych (tyłści, miażdżycy, cukrzycy i nadciśnienia) zalecny przez Światwą Organizację Zdrwia wygląda następując: Legenda d tabeli: a) Pdaż energii pwinna być dstswana d płci i wieku i wystarczająca d zaspkjenia ptrzeb rganizmu np. dla zapewnienia prawidłweg wzrstu i rzwju dzieci, dla kbiet w ciąży i karmiących raz dla zabezpieczenia pracy, aktywnści fizycznej i dpwiednich rezerw energetycznych u dzieci i młdzieży; b) W tym składniku diety należy uwzględnić również spżycie przynajmniej 400g. warzyw i wców dziennie; c) D tzw. wlnych cukrów zaliczn tu jedncukry (np. glukza), dwucukry (sacharza cukier z cukiernicy ); d) W żywieniu kbiet w wieku rzrdczym tłuszcze pwinny dstarczać nie mniej niż 20% energii. e) Nie kreśln dlnej granicy spżycia sli kuchennej. ZNACZENIE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W ŻYWIENIU CZŁOWIEKA POTRZEBY ENERGETYCZNE Energia jest ptrzebna d wszystkich przemian zachdzących w rganizmie. Dla człwieka jedynym źródłem energii jest energia chemiczna zawarta w pżywieniu. Zaptrzebwanie energetyczne rganizmu jak również energia zawarta w pżywieniu wyrażna jest w dżulach (kj) lub megadżulach (MJ) W nauce żywieniu człwieka dżule są częst zastępwane przez kilkalrie (kcal) 1 kalria = 4.184J 1 kcal = 1000 kalrii = kj (w praktyce, aby przeliczyć kalrie na dżule stsujemy mnżnik 4.2) Składnikami dstarczającymi energię d rganizmu są: Białka Tłuszcze Węglwdany Witaminy, składniki mineralne, wda NIE dstarczają energii 1 g białka 4 kcal 1g tłuszczów 9 kcal 1g węglwdanów 4 kcal 1g alkhlu 7 kcal
9 Prawidłwa racja pkarmwa pwinna dstarczać: 10-15% energii z białka 25-30% energii z tłuszczu 55-60% energii z węglwdanów Zaptrzebwanie energetyczne człwieka. Każdy żywy rganizm ma kreślne ptrzeby energetyczne, których zaspkjenie jest pdstawą życia. Energię niezbędną d przebiegu prcesów życiwych uzyskuje się na drdze skmplikwanych prcesów energetycznych zachdzących w rganellach kmórkwych. Pkarm pbrany przez rganizm musi zstać strawiny, rzprwadzny i zużytkwany przez ustrój. Kalrie Energię dstarczaną i wydatkwaną przez rganizm wyraża się jednstkami cieplnymi zwanymi kalriami. W nauce żywieniu najczęściej psługujemy się kilkalriami (1kcal = 1000 kalrii). Mżna tez sptkać inne jednstki np. dżule (J) lub kildżule (kj). Całkwita przemiana materii Celem dżywiania jest zaspkajanie ptrzeb związanych z pdtrzymaniem pdstawwych funkcji życiwych, t znaczy pdstawwej przemiany materii (PPM, BMR) raz pnadpdstawwej przemiany materii. Całkwita przemiana materii (CPM) znacza łączny pzim przemian energetycznych warunkujących życie i prawidłwe funkcjnwanie rganizmu, czyli zarówn wydatki energetyczne związane z nrmalnym funkcjnwaniem, jak i pracą zawdwą. Pdstawwa przemiana materii Oznacza najniższy pzim przemian energetycznych zachdzących u sbnika na czcz, w pzycji leżącej, w zupełnym spkju fizycznym i psychicznym, w dpwiednich warunkach bytwania, zapewniających dstarczenie energii niezbędnej d prawidłweg przebiegu prcesów życiwych. Na wartść PPM wpływają np. płeć, wiek, rzmiary ciała, stan fizjlgiczny, stan zdrwia i dżywienia, czynniki genetyczne. Średnia wartść PPM u zdrweg człwieka wynsi kł 1kcal/ 1kg masy ciała/1h. PPM mżna bliczyć za pmcą wzru Harrisa i Benedicta: Kbiety [kcal/dbę] = 665,09 + 9,56W + 1,84H 4,67A Mężczyźni [kcal/dbę] = 66, ,75W + 5H 6,75A Gdzie: W masa ciała (w kg); H wzrst (w cm); A wiek (w latach) Pnadpdstawwa przemiana materii Związana jest z prdukcją ciepła raz wyknywaniem różnych czynnści. Zależy
10 m.in. d masy ciała, rdzaju spżywaneg pkarmu, rdzaju wyknywanej pracy, warunkami bytwania, temperaturą tczenia. Aktywnść fizyczna Ma na nią wpływ zarówn rdzaj wyknywanej czynnści w ciągu dnia, warunki, czas jej trwania i nakład pracy mięśniwej. W isttny spsób wpływa na stateczną wielkść CPM. W plskich nrmach (Ziemlański 1998) przyjęt trzy pzimy aktywnści fizycznej małą (1,4*PPM), umiarkwaną (1,7*PPM) i dużą (2,4*PPM). Każdy mże wyliczyć sbie indywidualnie ilść kalrii jaką spali jeg rganizm pdczas wyknywania różnych frm aktywnści fizycznej. Aby bliczyć ilść spalnych kalrii należy pmnżyć wartść wydatku energetyczneg dla kreślnej czynnści (wartść z tabeli) razy czas jej wyknywania (w minutach) i razy indywidualną masę człwieka (kg).
Folder GENODIET informacje w polskiej wersji językowej
Strna 1 z 5 Flder GENODIET infrmacje w plskiej wersji językwej NUTRIGENETYKA Jedzenie, które spżywamy jest dla nas najlepszym lekarstwem, jakie istnieje. Odpwiedni dbrana dieta dstarcza nam substancji
Bardziej szczegółowoZnakowanie opakowań cukru białego i cukrów surowych
Znakwanie pakwań cukru białeg i cukrów surwych Łódź, 25-26 czerwca 2013 r. Marta Zawadka Związek Prducentów Cukru w Plsce Rzprządzenie 1169/2011 w sprawie przekazywania knsumentm infrmacji żywnści ważne
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA Z BIOLOGII. Klasa I
KRYTERIA OCENIANIA Z BIOLOGII Klasa I Pzim pdstawwy. zna pdstawwe składniki kmórki rślinnej i zwierzęcej raz różnice pmiędzy nimi, ptrafi psłużyć się mikrskpem w dknywaniu bserwacji i wyknać schematyczny
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoZbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem
Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem Cel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża? BMI BMI = waga [kg] / wzrost
Bardziej szczegółowoWarsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej
Warsztaty Żywieniowe Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Jeśli jesteś aktywny Powinieneś dbać szczególnie o to, co jesz! potrzebujesz więcej energii potrzebujesz więcej witamin i składników mineralnych
Bardziej szczegółowoPrezentacja materiałów przygotowanych. programu edukacyjnego Trzymaj formę!
Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę! KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA REALIZACJĘ IV EDYCJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO PT. TRZYMAJ FORMĘ! ZAKOPANE, 6 8 PAŹDZIERNIKA
Bardziej szczegółowoI. 1) NAZWA I ADRES: Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Bielowicach, Bielowice 56,
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.bip.spbielwice.wikm.pl Opczn: Sukcesywna dstawa artykułów spżywczych d stłówki szklnej funkcjnującej
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoPompy ciepła. Podział pomp ciepła. Ogólnie możemy je podzielić: ze wzgledu na sposób podnoszenia ciśnienia i tym samym temperatury czynnika roboczego
Pmpy ciepła W naszym klimacie bardz isttną gałęzią energetyki jest energetyka cieplna czyli grzewanie. W miesiącach letnich kwestia ta jest mniej isttna, jednak z nadejściem jesieni jej znaczenie rśnie.
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoDIETA I SUPLEMENTACJA W SPORCIE CZEMU JEST TO ISTOTNY ELEMENT U SPORTOWCA?
% DIETA I SUPLEMENTACJA W SPORCIE CZEMU JEST TO ISTOTNY ELEMENT U SPORTOWCA? 1. DIETA = spsób dżywiania = styl życia Wszystk c spżywamy w ciągu dnia Mże być zdrwa lub parta na żywnści przetwrznej, typu
Bardziej szczegółowoProdukty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!
Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ NR II DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
Prjekt Bądźmy zdrwi wiemy, więc działamy SCENARIUSZ ZAJĘĆ NR II DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Tytuł: Matematyka ma wielkie czy Wybrane elementy edukacji zbilanswanej diecie. Temat: Racjnalne dŝywianie
Bardziej szczegółowo5t~rOPOllłłłfr ~)~ '_(_r~ \./ ... Nasz przedstawiciel handlowy zawsze chętnie służy pomocą. \.; /.;\- ~'~A ~_~j,\~ ~o. .z 4\ ( ) ~~, o o,. ).
..!(ATALOG PRODU!(TÓW 1", Q " 5trOPOllłłłfr.: lfl""r",.,. )..z 4\ 'A _j,\, C "'I" ).. \.; (J \... Zadzwń lub wyślij e-mail!... Nasz przedstawiciel handlwy zawsze chętnie służy pmcą. \.; /.;\-,./ t:..;
Bardziej szczegółowoE-PAPIEROS -,, CUD TECHNIKI???
E-PAPIEROS -,, CUD TECHNIKI??? Zapznanie z e papiersem (budwa ) A c kryje się w śrdku? NIKOTYNA GLICERYNA ( glicerl) AROMATY GLIKOL PROPYLENOWY Zapznanie z e-liquidem Jest t specjalny płyn, mający zastswanie
Bardziej szczegółowoStatystyka - wprowadzenie
Statystyka - wprwadzenie Obecnie pjęcia statystyka używamy aby mówić : zbirze danych liczbwych ukazujących kształtwanie się kreślneg zjawiska jak pewne charakterystyki liczbwe pwstałe ze badań nad zbirwścią
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3
1 ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3 Uniwersytet Medyczny w Łodzi DIETA DZIECKA POWINNA BYĆ: Urozmaicona pod względem doboru produktów spożywczych, Uregulowana pod względem częstości i pory spożywania posiłków,
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoZałącznik bez tytułu 00031.css; Załącznik bez tytułu 00034.css
Wjciech Knap Od: Zapisane przez prgram Windws Internet Explrer 8 Wysłan: 2 stycznia 2013 13:11 Załączniki: Załącznik bez tytułu 00031.css; Załącznik bez tytułu 00034.css Adres strny internetwej, na której
Bardziej szczegółowoInstrukcja dla Pacjenta i Rodziców/Opiekunów
Warszawa, dnia. KONSULTACJA DIETETYCZNA 1. Imię i nazwisk dziecka 2. Data urdzenia.. 3. Telefn kntaktwy... email.. 4. Masa ciała (kg) 5. Wzrst (cm) 6. BMI. 7. Indeks Cle a.. 8. Wskazania d knsultacji dietetycznej:
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoKoalicja na Rzecz Walki z Cukrzycą
1 KOALICJA NA RZECZ WALKI Z CUKRZYCĄ Kalicja na Rzecz Walki z Cukrzycą Materiały praswe Luty 2015 2 KOALICJA NA RZECZ WALKI Z CUKRZYCĄ CO 5 CO 10 OSOBY. BLISKO 382 MILIONÓW POLSCE, 3 MILIONY W 5 592 MILIONÓW.
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: bip.warmia.mazury.
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: bip.warmia.mazury.pl/pwiat_elcki/ Ełk: Przetarg niegraniczny na dstawę artykułów spżywczych przeznacznych
Bardziej szczegółowoMarta Kotecka. Klasa PdP gotuje. Program nauczania Przysposobienia do pracy zajęcia kuchenne. w Szkole Przysposabiającej do Pracy
Marta Ktecka Klasa PdP gtuje Prgram nauczania Przyspsbienia d pracy zajęcia kuchenne w Szkle Przyspsabiającej d Pracy dla uczniów z niepełnsprawnścią intelektualną w stpniu umiarkwanym Spis treści: I.
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoZasady racjonalnego żywienia, normy żywienia i zalecane racje pokarmowe na przykładzie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym
Zasady racjonalnego żywienia, normy żywienia i zalecane racje pokarmowe na przykładzie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Zbilansowana dieta POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W JELENIEJ GÓRZE
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek - Pielęgniarstwo
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Specjalność: Dietetyka Pielęgniarstwo Wymiar godzin: 45godzin Wykłady: 15godzin, Samokształcenie: 30godzin, Europejski System Transferu Punktów Karta opisu przedmiotu Kod: Rok
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo w szkole.
Bezpieczeństw w szkle. Dyrektrzy przedszkli, szkół, placówek światwych wjewództwa świętkrzyskieg W związku ze zbliżającym się seznem wisennym Kuratrium Oświaty przypmina kniecznści przeglądu placów zabaw
Bardziej szczegółowoSklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowo11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Samodzielna ocena swojego żywienia i aktywności fizycznej. Cele: zapoznanie ucznia z praktycznymi aspektami układania prawidłowo zbilansowanej
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ SPORTOWO REKREACYJNYCH REALIZOWANYCH W RAMACH FUNKCJONOWANIA UCZNIOWSKIEGO KLUBU SPORTOWEGO ORZEŁ PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W ZIELENIU
PROGRAM ZAJĘĆ SPORTOWO REKREACYJNYCH REALIZOWANYCH W RAMACH FUNKCJONOWANIA UCZNIOWSKIEGO KLUBU SPORTOWEGO ORZEŁ PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W ZIELENIU Opracwał : Dariusz Langwski Zieleń, 2012 r. 2 Wprwadzenie.
Bardziej szczegółowoPrawidłowe odżywianie i bezpieczna żywność warunkiem zachowania życia i zdrowia. Prof. dr hab. Jadwiga Biernat
Prawidłowe odżywianie i bezpieczna żywność warunkiem zachowania życia i zdrowia Prof. dr hab. Jadwiga Biernat Plan wykładu Podstawowe pojęcia i definicje w nauce o żywności i żywieniu człowieka Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowowarunków socjalnych dla bezdomnych osób dorosłych i dzieci oraz prowadzenie pracy socjalnej
Wejherw: Świadczenie usług schrnienia dla sób bezdmnych z miasta Wejherwa Numer głszenia: 306586-2015; data zamieszczenia: 13.11.2015 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi Zamieszczanie głszenia: bwiązkwe.
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI
PROGRAM PROFILAKTYKI Wstęp Prfilaktyka t zapbieganie, chrnienie dzieci i młdzieży przed demralizacją i patlgią. T jedncześnie ukazywanie ucznim piękna i dbra we współczesnym świecie raz budwanie pzytywneg
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.gimnazjum4.pl, www.mg4.piekaryslaskie.bip.net.pl Piekary Śląskie: Dstawa artykułów żywnściwych dla
Bardziej szczegółowoNumer ogłoszenia: 88708-2013; data zamieszczenia: 05.03.2013
Usługi cateringwe - na ptrzeby realizacji knferencji w siedzibie Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Małplskieg przy ul. Racławickiej 56 w Krakwie w dniu 26 marca 2013 r Rdzaj zamówienia Usługi Tryb zamówienia
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoCel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża?
Cel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża? BMI BMI = waga [kg] / wzrost 2 [m] BMI = 77 kg / (1,85 m) 2 BMI = 22,5 Wyniki
Bardziej szczegółowoMetody pracy na lekcji. Referat przedstawiony na spotkaniu zespołu matematyczno przyrodniczego
Szkła Pdstawwa im. Władysława Brniewskieg we Władysławwie Metdy pracy na lekcji Referat przedstawiny na sptkaniu zespłu matematyczn przyrdniczeg Wyraz metda ma swój pczątek w języku stargreckim i znacza
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy System Oceniania Szkoły Podstawowej i Gimnazjum
Przedmitwy System Oceniania Szkły Pdstawwej i Gimnazjum Opracwał: Marek Tprwicz Opracwał: Andrzej Pawłwski Sprządzny w parciu : Rzprządzenie MEN z dn. 10.06.20015 r. w sprawie szczegółwych warunków i spsbu
Bardziej szczegółowoŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA. mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia
ŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia GDAŃSKI OŚRODEK PROMOCJI ZDROWIA JESTEŚMY DLA WAS! CO TO JEST ZDROWIE? Definicja
Bardziej szczegółowo... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010
... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI
Bardziej szczegółowoPartner projektu F5 Konsulting Sp. z o.o. ul. Składowa 5, 61-897 Poznań T: 061 856 69 60 F: 061 853 02 95
Plan Kmunikacji na temat prjektu samceny , 2010 Partner prjektu F5 Knsulting Sp. z.. ul. Składwa 5, 61-897 Pznań T: 061 856 69 60 F: 061 853 02 95 SPIS TREŚCI: WPROWADZENIE...
Bardziej szczegółowoB. Założenia realizacyjne na rok szkolny 2012/2013
Szkła Pdstawwa w Stęszewie B. Załżenia realizacyjne na rk szklny 2012/2013 Twórcy prgramu: 1. mgr Marta Janecka 2. mgr Małgrzata Kuśnierz 3. mgr Jlanta Grenda 4. mgr Maria Stawna 5. mgr Izabela Czerwińska
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Podstawy zdrowego żywienia Nazwa w j. ang. Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Mgr inż. Ewelina Trojanowska Zespół dydaktyczny Mgr inż. Ewelina Trojanowska Opis kursu (cele kształcenia)
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.pan.olsztyn.pl
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.pan.lsztyn.pl Olsztyn: przygtwanie raprtów i analiz na ptrzeby prjektu Innwacyjne prdukty piekarnicze
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: cul.com.pl/pages/zamowienia-publiczne
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: cul.cm.pl/pages/zamwienia-publiczne Warszawa: Pstępwanie na sukcesywną dstawę warzyw i wców d biektów
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoTest 2. Mierzone wielkości fizyczne wysokość masa. masa walizki. temperatura powietrza. Użyte przyrządy waga taśma miernicza
Test 2 1. (3 p.) W tabeli zamieszczn przykłady spsbów przekazywania ciepła w życiu cdziennym i nazwy prcesów przekazywania ciepła. Dpasuj d wymieninych przykładów dpwiednie nazwy prcesów, wstawiając znak
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo
Program edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo Cel i założenia: Przypomnienie zasad prawidłowego i smacznego odżywiania Niemarnowanie jedzenia Zachęcenie do rodzinnego spożywania posiłków Zmniejszanie ilości
Bardziej szczegółowoZdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Łukasz Sujecki IIIA Zdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia. Piramida zdrowego Odżywiania Pyyyszne mięsko
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoSEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY SEKCJA II: PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA. Zamieszczanie ogłoszenia: obowiązkowe. Ogłoszenie dotyczy: zamówienia publicznego.
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.wegliniec.pl Węgliniec: Zakup materiałów, wynajem sprzętu d remntu dróg na terenie Gminy Węgliniec
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY. 26.10.2015r.
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY 26.10.2015r. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Żywienie, szczególnie zbiorowe, nie powinno być realizowane w sposób doraźny. Jest to istotny problem
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: http://www.sz3.pila.pl/ Piła: Zakup i dstawa artykułów żywnściwych d stłówki szklnej. Wspólny słwnik
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gimnazjum30.edu.pl
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.gimnazjum30.edu.pl Warszawa: DOSTAWA ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH NA POTRZEBY STOŁÓWKI SZKOLNEJ GIMNAZJUM
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.cos.strazgraniczna.pl
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.cs.strazgraniczna.pl Kszalin: Dstawy przedmitów umundurwania: kurtki raz buwie Numer głszenia: 138343-2015;
Bardziej szczegółowoOpracował: Mirosław Rynduch ekspert kulinarny. strona 1
PRAKTYCZNE INSTRUKCJE ODNOŚNIE HIGIENY, KULTURY I ORGANIZACJI PRACY W KUCHNIACH HOTELOWYCH I RESTAURACYJNYCH ZWIĄZANYCH Z KULINARNYM PRZYGOTOWYWANIEM POTRAW Z MIĘSA ZWIERZĄT RZEŹNYCH Opracwał: Mirsław
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Żywienie człowieka KOD WF/I/st/35
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Żywienie człowieka KOD WF/I/st/35 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III rok/v semestr 5.
Bardziej szczegółowoOFERTA JEDNOSTKI NAUKOWEJ. STAŻ PRACOWNIKA PRZEDSIĘBIORSTWA W JEDNOSTCE NAUKOWEJ w ramach projektu Stolica staży (UDA.POKL.08.02.
Biur Prjektu: Cnsulting Plus Sp. z.. ul. Wiejska 12, 00-490 Warszawa tel. 22 622 35 19, fax 22 622 35 20 biur@teklaplus.pl OFERTA JEDNOSTKI NAUKOWEJ STAŻ PRACOWNIKA PRZEDSIĘBIORSTWA W JEDNOSTCE NAUKOWEJ
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA ANETA SADOWSKA
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA ANETA SADOWSKA I PATRYCJA SZAFRAŃSKA HASŁO PORADNIKA Nie wystarczy jeść - należy się odżywiać - to mądre słowa. Nie należy wpychać w siebie wszystkiego co jest na stole, czy w
Bardziej szczegółowoPowszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska
Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie
Bardziej szczegółowoMyślę co jem - profilaktyka otyłości i chorób dietozależnych wśród dzieci. Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak
1. Cel główny Uczeń ocenia swój sposób żywienia Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak 2. Cele szczegółowe Uczeń: ocenia wielkość porcji poszczególnych grup produktów spożywczych identyfikuje
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.zszbraniewo.pl
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.zszbraniew.pl Braniew: Przetarg na przeprwadzenie kursu kelner-barman dla 20 uczniów Zespłu Zawdwych
Bardziej szczegółowoGminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Lyski
Załącznik d uchwały Nr.. Rady Gminy Lyski z dnia... 2011 r. Gminny Prgram Przeciwdziałania Przemcy w Rdzinie raz Ochrny Ofiar Przemcy w Rdzinie w Gminie Lyski Wstęp Rdzina uważana jest za naturalną i pdstawwą
Bardziej szczegółowoZdrowo jem - więcej wiem
Zdrowo jem - więcej wiem Co to znaczy być zdrowym??? Być zdrowym: 1. nie chorować, 2. czuć się dobrze, 3. być radosnym, 4. być sprawnym fizycznie. Prawidłowe odżywianie! Jeśli właściwie się odżywiamy,
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, pod którym dostępne są informacje dotyczące
Warszawa: Dstawa artykułów spżywczych d stłówki przy Szkle Pdstawwej im. Giuseppe Garibaldieg przy ul. Fabrycznej 19 w Warszawie OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dstawy Zamieszczanie głszenia: bwiązkwe. Ogłszenie
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.zsstaralubianka.pl
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.zsstaralubianka.pl Stara Łubianka: Przedmitem zamówienia jest sukcesywna dstawa artykułów żywnściwych
Bardziej szczegółowoŻywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?
Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,
Bardziej szczegółowoMateriały źródłowe do przedmiotu:
Materiały źródłowe do przedmiotu: 1. Red. J. Gawęcki, L. Hryniewiecki: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. T. 1. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2003. 2. Red. J. Hasik, J. Gawęcki: Żywienie człowieka
Bardziej szczegółowoZnaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka
Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum
Scenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum Autor: mgr Beata Draczko Temat lekcji: Wiem, co jem. Zasady racjonalnego odżywiania się człowieka. Cel ogólny: - zapoznanie uczniów z zasadami racjonalnego
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU PRACOWNIA URZĄDZEŃ TECHNIKI KOMPUTEROWEJ. dla klasy 1ia. Rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: Agnieszka Wdowiak
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU PRACOWNIA URZĄDZEŃ TECHNIKI KOMPUTEROWEJ dla klasy 1ia Dział I. Mntaż raz mdernizacja kmputerów sbistych Rk szklny 2015/2016 Nauczyciel: Agnieszka Wdwiak Uczeń trzymuje
Bardziej szczegółowoI. 1) NAZWA I ADRES: Szpital Ginekologiczno-Położniczy "INFLANCKA" Samodzielny Publiczny
Warszawa: Dstawa drbneg sprzętu medyczneg w pdziale na 7 pakietów d magazynu gólneg Szpitala Numer głszenia: 80061-2011; data zamieszczenia: 10.03.2011 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dstawy Zamieszczanie głszenia:
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:
Adres strny internetwej, na której Zamawiający udstępnia Specyfikację Isttnych Warunków Zamówienia: www.kstka-ptcki.edu.pl Warszawa: Sukcesywna dstawa artykułów żywnściwych dla Zespłu Szkół nr 79 im. Stanisława
Bardziej szczegółowoI. 1) NAZWA I ADRES: Gmina Lipusz, ul. Derdowskiego 7, 83-424 Lipusz, woj. pomorskie, tel. 058
Lipusz: zakup usług edukacyjnych w ramach prjektu systemweg pt. DOBRY START - wyrównywanie szans edukacyjn - rzwjwych dzieci z klas I-III szkół pdstawwych Gminy Lipusz. Numer głszenia: 426898-2011; data
Bardziej szczegółowo