Neuropsychologia. Neuropsychologia. Historia. Współczesna neuropsychologia

Transkrypt

1 Neuropsychologia Neuropsychologia mgr Andrzej Śliwerski Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego Jest nauk! z pogranicza neurologii i psychologii, a wi"c zajmuje si" badaniem zwi!zków mi"dzy mózgiem a umys#em (czyli zdolno$ciami poznawczymi). Historia Współczesna neuropsychologia Frenologia - ka%da zdolno$& ma swoj! lokalizacj" w korze mózgowej Mapy korowe Neuropsychologiczne zespo#y objawów Uk#ady funkcjonalne Podwójna dysocjacja funkcji Dyskoneksja

2 Rozwój OUN Neuroanatomia Neuron szare komórki

3 Podział OUN Typ podzia#u Topograficzny Czynno$ciowy O$rodkowy UN Obwodowy UN Somatyczny UN Autonomiczny UN Podział układu nerwowego Podział OUN Topograficzny Typ podzia#u O$rodkowy UN Obwodowy UN Topograficzny Czynno$ciowy Mózgowie Rdze' kr"gowy O$rodkowy UN Obwodowy UN Somatyczny UN Autonomiczny UN

4 Czynno$ciowy Podział mózgowia Somatyczny UN Autonomiczny UN uk#ad piramidowy uk#ad pozapiramidowy wspó#czulny przywspó#czulny Lateralizacja Kresomózgowie

5 Kresomózgowie Kora mózgowa Wyspa Hipokamp W"chomózgowie J!dra podstawne pr!%kowie kora czo#owa kora skroniowa kora ciemieniowa kora potyliczna Kora mózgowa c.migda#owate Strefy korowe Strefa pierwszorz"dowa - zbudowana jest z komórek reaguj!cych tylko na jedn!, okre$lon! modalno$& zmys#ow! (wzrokow!, s#uchow!, somatosensoryczn!). Strefa drugorz"dowa - obszar w którym informacje specyficzne dla poszczególnych modalno$ci zostaj! zintegrowane w znacz!c! ca#o$& Strefa trzeciorz"dowa - s#u%y do integrowania informacji z ró%nych modalno$ci zmys#owych

6 Kora czołowa Dzieli si" na okolice ruchow!, przedruchow! i przedczo#ow! Organizowanie i wykonywanie najbardziej z#o%onych, ukierunkowanych na cel czynno$ci Planowanie i przewidywanie reakcji Mowa czynna Hamowanie reakcji Uszkodzenia płata czołowego Uszkodzenie dolno-bocznej kory lewego p#ata: niezdolno$& do spontanicznego formu#owania wypowiedzi (afazja ruchowa) trudno$ci z wyra%eniem my$li czo#owa afazja dynamiczna (adynamia) Uszkodzenie okolic przy$rodkowych: niezdolno$& hamowania reakcji emocjonalnych Zespół płata czołowego Kora potyliczna zmniejszenie niepokoju i troski o przysz#o$&; impulsywno$&; sk#onno$& do dowcipkowania i #agodna euforia upo$ledzenie integracji zachowania; pami"ci $wie%ej; my$lenia abstrakcyjnego; niezdolno$& do planowania i uwzgl"dniania konsekwencji w#asnych dzia#a' Spostrzeganie: analiza koloru, ruchu, kszta#tu i g#"bi Skojarzenia wzrokowe

7 Spostrzeganie Spostrzeganie Spostrzeganie Spostrzeganie obiektów KONSTRUOWANIE reprezentacji prawdopodobnego stanu $wiata na podstawie dop#ywaj!cej informacji sensorycznej i wiedzy o!wiecie ma charakter aktywny obraz nie wlewa si" do naszych oczu soczewka odwraca obiekt do góry nogami mimo, i% obserwowany obiekt oddala si" (zmniejsza si" w siatkówce) my wiemy, %e jego wielko$& jest ta sama

8 Pokój Amesa Widzenie barwy Czopki (ok. 6 mln) odpowiadaj! za widzenie barw ($wiat#a zielonego, niebieskiego i czerwonego) Pr"ciki (ok. 110 mln) odpowiadaj! za widzenie ruchu; czarno-bia#e widzenie

9 Schematy poznawcze Schemat poznawczy - to plastyczny wzorzec, znajduj!cy si" w pami"ci, który odpowiada za odbiór informacji, jak i zapami"tywanie. Eksperyment Korowe ośrodki czytania Zdognie z nanjwoymszi baniadmai perzporawdzomyni na bytyrijskch uweniretasytch nie ma zenacznia kojnolesc ltier przy zpiasie dengao solwa. Nwajzanszyeim jest, aby prieszwa i otatsnia lteria byla na siwom mijsecu, ptzosaloe mgoa byc w niaedzile i w dszalym caigu nie pwinono to sawrztac polbemórw ze zozumierniem tksetu. Dzijee sie tak datgelo, ze nie czamyty wyszistkch lteir w solwie, ale clae solwa od razu no i jak?

10 Zaburzenia widzenia Kora skroniowa Agnozja wzrokowa Widzenie mimo $lepoty Zaprzeczanie $lepocie (Zespó# Antona) Adaptacja do ubytków w polu widzenia Ataksja Prozopagnozja Uk#ady zmys#ów w"chu i s#uchu Integracja uk#adu wzrokowego z informacjami z innych uk#adów Pami"& Po#!czenia z uk#adem limbicznym umo%liwiaj! integracj" sfery emocjonalnej i motywacyjnej Aleksja bez agrafii Słuch W#ókna z receptora s#uchowego z ka%dego ucha docieraj! do pierwszorz"dowej kory s#uchowej w obydwu pó#kulach Drugorz"dowa kora s#uchowa ze strony dominuj!cej odpowiada za rozumienie mowy; materia# niewerbalny (muzyka) w pó#kuli niedominuj!cej

11 Zaburzenia płata skroniowego Afazja czuciowa (agnozja s#uchowa) S#uchowa afazja amnestyczna Afazja nominacyjna Niezdolno$& rysowania przedmiotów na polecenie (np. narysuj zegar) Zaburzenia pami"ci werbalnej i uczenia si" Kora ciemieniowa Odbieranie bod(ców zmys#owych (dotyku, temperatury, bólu, pozycji cia#a, dozna' kinestetycznych) Orientacja przestrzenna Wykonywanie ruchów celowych Integracja ruchu i wzroku Agnozja dotykowa Zaburzenia orientacji przestrzennej Uszkodzenia płata ciemieniowego Apraksja konstrukcyjna Aleksja przestrzenna modu# przestrzenny Akalkulia Agnozja cia#a

12 Zespół Gerstmanna Agnozja palców Zaburzenie orientacji lewa-prawa Agrafia Akalkulia Międzymózgowie Mi"dzymózgowie Wzgórze Wzgórzomózgowie Podwzgórze O$rodek integracji dróg s#uchowych, wzrokowych, sensorycznych i korowego o$rodka mowy Wzgórze C.Kolankowate Uzdeczki Szyszynka Bierze udzia# w powstawaniu emocji (dzi"ki po#!czeniu z podwzgórzem) W Na Za P N W P N W Szyszynka wydziela melatonin" i pe#ni funkcj" zegara biologicznego

13 Podwzgórze Kontroluje uk#ad dokrewny Kontroluje AUN Reguluje temperatur" cia#a, apetyt, pragnienie Zachowania seksualne (pop"d seksualny) Reakcje walki/ucieczki Kontrolowanie $wiadomo$ci Przysadka cz.przednia - Hormon wzrostu (GH); Prolaktyna (PRL); hormon adrenokortykotropowy (ACTH); hormon tyreotropowy (TSH); hormon folikulotropowy (FSH); hormon lutenizuj!cy (LH); endorfiny cz. $rodkowa - Melanotropina (MSH) cz. tylna - oksytocyna i wazopresyna (ADH) Odpowiada za powstawanie emocji Układ limbiczny Śródmózgowie

14 Śródmózgowie Tyłomózgowie Móżdżek Pramó%d%ek - równowaga i kontrola ga#ek ocznych Mó%d%ek stary - napi"cie mi"$niowe Mó%d%ek nowy - pionizacja cia#a, koordynacja ruchów dowolnych, pó#automatycznych Autonomiczny Układ Nerwowy

15 Oś podwzgórze-przysadkanadnercza Hormon uwalniaj!cy kortykotropin" (CRH) -> kortykotropina (ACTH) -> kortyzol Uk#ad wspó#czulny - przygotowuje organizm do reakcji walka/ ucieczka Uk#ad przywspó#czulny - reguluje codzienne procesy funkcjonowania organów wewn"trznych Składniki procesu emocjonalnego EMOCJA Sk#adnik afektywny Sk#adnik pobudzeniowy Sk#adnik tre$ciowy Emocje

16 Składnik afektywny Jest to sk#adnik oceny pozytywno$ci lub negatywno$ci przedmiotu lub czynno$ci, czemu towarzyszy tendencja do podtrzymania lub przerwania kontaktu z przedmiotem Składnik pobudzeniowy Jest zwi!zany z ocen! wa%no$ci bod(ców wywo#uj!cych nasz! reakcj" (Im wa%niejszy bodziec tym silniejsza reakcja) W jego sk#ad wchodz!: - AUN - uk#ad ruchowy - OUN - o$ podwzgórze-przysadka-nadnercze Składnik treściowy Koło emocji Emocje ró%ne pod wzgl"dem tre$ci ró%n! si" pod wzgl"dem reakcji, które uruchamiaj!.

17 Uczucia wy%sza forma emocjonalnego ustosunkowania cz#owieka do zjawisk rzeczywisto$ci w ontogenezie uczucia pojawiaj! si" pó(niej ni% sytuacyjne emocje emocje trwaj! krótko i maj! gwa#towny przebieg - uczucia to stany bardziej #agodne, które charakteryzuje wzgl"dna trwa#o$& Uczucia maj! warto$& motywacyjn! - odpowiadaj! za ogólne ukierunkowanie dzia#alno$ci cz#owieka formowanie si" sta#ych uczu& stanowi jeden z najwa%niejszych warunków rozwoju osobowo$ci uczucia, które osi!gn"#y wyj!tkow! si#" i podporz!dkowa#y sobie inne pobudki cz#owieka nazywane s! pasj! Mi"o!# szczeni$ca - wa%niejsze jest samo kochanie ni% jego obiekt Mi"o!# ciel$ca - obiekt uczu& obdarzony jest bezgranicznym uwielbieniem Mi"o!# romantyczna - posta& mi#o$ci dojrza#ej Fazy miłości Nastroje a emocje Podstawowa ró%nica pomi"dzy emocj! a nastrojem dotyczy czasu trwania tych dwóch procesów: emocje s! krótkotrwa#e (sekundy i minuty) nastroje to procesy d#ugotrwa#e (godziny i dni) je%eli jaki$ stan afektywny utrzymuje si" tygodniami lub miesi!cami, to nale%a#oby mówi& o zaburzeniach afektywnych

18 Nastroje a emocje Nastrój od emocji ró%ni! te% przyczyny, jakie je wywo#uj!: emocje powstaj! pod wp#ywem konkretnych zdarze', my$li, czy wyobra%e' nastroje mog! powstawa& w wyniku zachwiania równowagi na poziomie procesów neurohormonalnych i biochemicznych nastroje mog! te% powstawa& w wyniku cz"stego prze%ywania emocji o du%ej sile Nastroje a emocje Nastroje mog! wp#ywa& na przebieg emocji: nastroje obni%aj! próg pobudzenia dla odpowiadaj!cych im emocji je%eli emocja pojawia si" w trakcie odpowiadaj!cego jej nastroju, to du%o trudniej wp#yn!& na przebieg takiej emocji, trudniej podda& j! kontroli Komponenty nastroju: Nastrój mo%na charakteryzowa&, opisuj!c trzy jego aspekty: pobudzenie (nastrój podwy%szony obni%ony) znak (nastrój dobry/z#y) tre$& (np. niepokój, rozdra%nienie, t"sknota, przygn"bienie) Emocje podstawowe 1. S! to emocje fizjologicznie elementarne i czyste (nierozk#adalne) 2. Odnajdywane s! u ludzi z ró%nych kultur i u wielu gatunków zwierz!t 3. Pojawiaj! si" od urodzenia lub w ci!gu pierwszego roku %ycia

19 Teoria reakcji organizmu Krytyka Pobudzenie Bodziec wywo!uj"cy Dzia!anie Spostrzegane pobudzenie, interpretacja dzia!ania Doznanie emocjonalne Czujemy si" smutni, bo p#aczemy Sprzeczny ze zdrowym rozs!dkiem Po spostrze%eniu bod(ca najpierw reaguje AUN a potem mamy subiektywne odczucie, %e prze%ywamy dan! emocj" - odci"cie AUN od mózgu, nie hamowa#o odczuwania emocji! - te same reakcje organizmu towarzysz! ró%nym czynno$ciom ko#atanie serca odczuwamy, podczas: zakochania; &wiczenia czy te% prze%ywania strachu - niektóre emocje wywo#uj! s#ab! reakcj" organizmu (odczucia s! s#abo zró%nicowane) Teoria ośrodkowych procesów nerwowych Poznawcza teoria pobudzenia Pobudzenie Bodziec wywo!uj"cy Aktywacja mózgu i przetwarzanie Dzia!anie Doznanie emocjonalne Bodziec wywo#uje dwie równoczesne reakcje, pobudzenie i do$wiadczenie emocji, z których %adna nie jest przyczyn! drugiej Bodziec wywo!uj"cy Pobudzenie fizjologiczne Ocena pobudzenia i bod#ca wed!ug sygna!ów sytuacyjnych Doznanie emocjonalne Do$wiadczenie emocji jest #!cznym efektem pobudzenia fizjologicznego i oceny poznawczej, przy czym oba te czynniki s! niezb"dne do wyst!pienia emocji.

20 Ludzie powinni wiedzie&, %e nasze odczuwanie przyjemno$ci, wszelka rado$&, $miech i weso#o$&, podobnie jak ból, troska i zgryzota, i nasze #zy, %e wszystko to pochodzi z mózgu i tylko z mózgu (Hipokrates, ok. 400 p.n.e.). Hipokrates Układ limbiczny mózg ssaków odgrywa on zasadnicz! rol" w powstawaniu pop"dów i emocji (tzw. mózg emocjonalny ) w nim maj! swój pocz!tek emocje i pobudki o charakterze wewn"trznego przymusu, które steruj! zachowaniem jego aktywno$& jest nie$wiadoma Mózg emocjonalny Uk!ad limbiczny - Zespó# struktur mózgowych, stanowi!cych anatomiczne pod#o%e stanów i zachowa' emocjonalnych oraz pop"dowych (np. stany przyjemno$ci, strachu, gniewu, g#odu, syto$ci, podejmowanie walki, ucieczki, zachowania seksualne). Kora nowa mózg cz#owieka kontrola zachowania p#at czo#owy: steruje procesami wyobra(ni, my$lenia logicznego, podejmowania decyzji, pami"ci, rozwi!zywania problemów, planowania i przewidywania okolica przedczo#owa: stanowi anatomiczn! podstaw" procesów u$wiadamiania i kontroli emocji oraz pop"dów.

21 Podwzgórze O$rodek g!odu i!aknienia - pobudzenie wyzwala ch"& jedzenia, uszkodzenie prowadzi do wyg#odzenia O$rodek syto$ci (hamuje #aknienie) - stymulacja powstrzymuje ch"& jedzenia, uszkodzenie prowadzi do ot#uszczenia Reakcje emocjonalne w$ciek!o$ci i strachu - dra%nienie odpowiednich punktów wywo#uje dobrze skoordynowany, ukierunkowany atak obronny, wraz z towarzysz!cymi mu objawami ze strony uk#adu wegetatywnego. Ciało migdałowate Skutki dra%nienia cia#a migda#owatego: U ludzi dra%nienie niektórych okolic cia#a migda#owatego powoduje nieprzyjemne odczucia l"ku i niepokoju oraz towarzysz!ce im charakterystyczne objawy wegetatywne Dra%nienie wywo#uje te% uczucia w$ciek#o$ci, strachu, bezradno$ci, wzrastaj!cego napi"cia. Cz#owiek czuje si" zmieniony, w innym $wiecie. Ciało migdałowate Funkcje cia#a migda#owatego: nadaje bod(com zmys#owym warto$& emocjonaln! uruchamia #a'cuch reakcji emocjonalnej w wymiarze fizjologicznym i behawioralnym jest o$rodkiem pami"ci emocjonalnej wp#ywa na prac" kory mózgowej i przebieg wielu procesów poznawczych (filtrowanie i kszta#towanie percepcji, wp#yw na procesy pami"ci i odtwarzania informacji). Usunięcie ciała migdałowatego po obustronnym uszkodzeniu cia#a migda#owatego ma#py trac! zdolno$& rozpoznawania zarówno pozytywnego, jak i negatywnego znaczenia bod(ców u ma#p zaobserwowano wzrost ró%norodno$ci bod(ców zdolnych wywo#a& reakcj" pobudzenia seksualnego (wobec osobników tej samej p#ci, osobników innych gatunków, przedmiotów martwych)

22 Usunięcie ciała migdałowatego Dwie drogi do C.M. KORA zaobserwowano tez utrat" pop"du do rywalizacji i wspó#pracy oraz utrat" orientacji, jakie zajmuje si" miejsce w strukturze spo#ecznej (brak agresji) Droga wysoka ludzie - opisano przypadek utraty zainteresowania bliskimi i lud(mi w ogóle. Chory reagowa# oboj"tnie na matk" i przyjació# WZGÓRZE Droga niska CIA!O MIGDA!OWATE ludzie z obustronnym uszkodzeniem okolicy skroniowej jedz! zarówno przedmioty jadalne, jak i niejadalne. BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA za: LeDoux 1996, str. 164 Uwaga i Pamięć

23 Uwaga Funkcje uwagi: uwaga to zjawisko, dzi"ki któremu aktywnie przetwarzamy ograniczon! liczb" informacji z ogromnej ilo$ci, jaka jest nam dost"pna za po$rednictwem zmys#ów, pami"ci i innych procesów poznawczych. efektywniej korzystamy z ograniczonych ZASOBÓW umys#owych szybciej reagujemy na interesuj!ce nas bod(ce toruje drog" procesom pami"ciowym (dzi"ki niej ignorujemy inf. które nas nie interesuj!) Priming (torowanie) Docieraj!ce do nas bod(ce TORUJ) drog" innym bod(com, dzi"ki czemu mo%emy szybciej reagowa&. efekt Stroopa Torowanie zachodzi równie% wtedy, gdy bodziec toruj!cy jest prezentowany w sposób uniemo%liwiaj!cy mu wej$cie do $wiadomo$ci udo drzewo 50 milisekund rzepka cz%$& cia!a ro$lina

24 Zadania uwagi - selekcja Zadania uwagi - czujność efekt Stroopa próba selektywnego zwracania uwagi na kolor druku przy jednoczesnym ignorowaniu znaczenia s#owa - trudno w sposób zamierzony powstrzyma& si" od czytania efekt cocktail party wychwytywanie pojedynczych istotnych s#ów, podczas gdy nie s#uchamy ca#ej rozmowy gdy jednostka jest czujna, czeka na zauwa%enie sygna#u, który mo%e pojawi& si" w nieznanym jej czasie Zadania uwagi - przeszukiwanie Zadania uwagi - podzielność wykonywanie dwóch oddzielnych zada' jednocze$nie (prowadzenie auta i rozmowa) równoleg#o$& wykonywania zada' jest jednak pozorna! Istniej! takie fazy tych czynno$ci, które nie mog! by& wykonywane równolegle ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI WYKONYWANIE REAKCJI ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI WYKONYWANIE REAKCJI

25 Podzielność faza WYBORU REAKCJI na bodziec nie mo%e pokrywa& si" z faz! WYBORU REKACJI w innym zadaniu faza PERCEPCYJNA i WYKONAWCZA mog! pokrywa& si" z fazami PERCEPCYJNYMI, WYKONAWCZYMI i z faz! WYBORU REAKCJI w innym zadaniu Procesy kontrolowane wymagaj! intencjonalnego wysi#ku i pe#nej $wiadomo$ci poch#aniaj! du%! ilo$& zasobów uwagi mo%emy je wykonywa& sekwencyjnie (jedna po drugiej) poch#ania du%o czasu ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI WYKONYWANIE REAKCJI (równolegle) ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI WYKONYWANIE REAKCJI (równolegle) ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI WYKONYWANIE REAKCJI ANALIZA PERCEPCYJNA WYBÓR REAKCJI Procesy automatyczne wymagaj! niewiele (lub wcale) zamiaru czy wysi#ku na ogó# zachodz! poza $wiadomo$ci! mo%emy je wykonywa& równolegle poch#aniaj! niewielkie zasoby uwagi wykonujemy je stosunkowo szybko ANALIZA PERCEPCYJNA W. R. ANALIZA PERCEPCYJNA WYKONYWANIE REAKCJI W. R. WYKONYWANIE REAKCJI Uwaga podsumowanie mo%e dzia#a& zarówno intencjonalnie jak i poza nasz! $wiadomo$ci! jest selektywna odpowiada za czujno$& odpowiada za poszukiwanie jest podzielna

26 Pamięć pami%& 1. $rodek, za pomoc! którego cz#owiek si"ga do wiedzy z przesz#o$ci w celu wykorzystania jej w tera(niejszo$ci; 2. dynamiczne mechanizmy powi!zane z przechowywaniem i wydobywaniem informacji ZIEEW! Czy ja w!a$nie wsta!em czy si% dopiero k!ad%? Lepiej nie ryzykowa& Pamięć sensoryczna odpowiada za ultrakrótkotrwa#e przechowywanie informacji pierwotny magazyn wielu informacji, które ostatecznie wchodz! do magazynu krótko- i d#ugotrwa#ego czas przechowywania: 0,5 sekundy (ok. 20 sekund dla s#uchu) nie mamy mo%liwo$ci kontrolowania tego rodzaju pami"ci Pamięć krótkotrwała (STM) dzi"ki niej mo%emy na krótko przechowa& niektóre elementy (jej pojemno$& to 7+/-2 elementy) czas przechowywania: sekund! aby informacje nie uleg#y zapomnieniu, ca#y czas musimy je powtarza& Pamięć długotrwała (LTM) to jest magazyn naszej wiedzy informacje s! w niej przechowywane przez d#ugi czas. ma nieograniczon! pojemno$&

27 Tradycyjny model pamięci Trzy magazyny pamięci (podział ze względu na czas przechowywania) UWAGA sygna!y wej$ciowe odpow. lit. A Wej"cie - Dane ze "rodowiska Rejestry sensoryczne wzrokowy s!uchowy dotykowy Pami#$ krótkotrwa%a (STM) Czasowa pami#$ operacyjna Wyj"cie- Reakcja Pami#$ d%ugotrwa%a (LTM) Trwa%y magazyn pami#ciowy Pami%& sensoryczna 'wiat Bodziec pojawia si% i znika Pami%& d!ugotrwa!a A pierwsza litera B C Pami%& krótkotrwa!a Dopiero co zobaczy#em A powtarzanie Przetrzymywanie w pamięci krótkotrwałej jab#ko siekiera jab#ko siekiera jab#ko siekiera jab#ko Dowody na odrębność STM i LTM Efekt pierwsze(stwa elementy z pocz!tku szeregu s! zapami"tywane bo trafiaj! do LTM Efekt $wie)o$ci elementy z ko'ca listy s! odtwarzane, bo ca#y czas utrzymywane s! w STM ró%ne t"po kodowania pies królowa pies królowa pies królowa siekiera pies jab#ko siekiera jab#ko ró%ne czynniki zak#ócaj!ce - zadania anga%uj!ce uwag" zak#ócaj! STM - przy$pieszone czytanie listy skraca ilo$& elementów odtwarzanych na pocz!tku szeregu

28 Po co nam pamięć krótkotrwała Podszed# do s"dziego i zaprotestowa# oburzony, %e jego przeciwnik post!pi# niezgodnie z zasadami, u%ywaj!c - niew#a$ciwie naci!gni"tej rakiety - niedopuszczalnych dowodów Pętla fonologiczna P%tla fonologiczna odpowiedzialna za przetwarzanie informacji werbalnych inf. te s! stale od$wie%ane poprzez powtórki wewn"trzne. Magazyn fonologiczny przechowuje bie%!ce inf. werbalne wykorzystywane w operowaniu tym materia#em Funkcje: " Nabywanie s#ownictwa (tendencja do powtarzania) " Nauka czytania " Rozumienie wypowiedzi d#ugie, z#o%one zdania " Zliczanie Notes wzrokowo-przestrzenny Notes wzrokowo-przestrzenny przechowuje informacje dotycz!ce wzrokowych w#a$ciwo$ci bod(ców informacje o barwie, wielko$ci i kszta#cie jak równie% o po#o%eniu przestrzennym. Funkcje: " Orientacja przestrzenna " Mnemotechniki " Planowanie zada' przestrzennych " Rozumienie zda' z okre$leniami przestrzennymi Pamięć robocza Centralny System Wykonawczy P"tla fonologiczna P"tla artykulacyjna Magazyn fonologiczny Pami%& d!ugotrwa!a Notes wzrokowoprzestrzenny W"w. system zapisu Podr"czny magazyn wzrokowy

29 Jakie rodzaje pamięci? Pamięć semantyczna PAMI*+ DEKLARATYWNA NIEDEKLARATYWNA SEMANTYCZNA EPIZODYCZNA PROCEDURALNA PRIMING WARUNKOWANIE UCZENIE UTAJONE pami%& semantyczna ogólna wiedza s#owna pami"& faktów, które nie s! jednostkowe ( Jakie miasto jest stolic! Polski? ; Jaki kszta#t ma pi#ka? ; Ile to jest 2x2? ) Pamięć epizodyczna pami%& epizodyczna osobi$cie prze%yte zdarzenia czy epizody ( Jak wygl!da mój przyjaciel? ; Co dzia#o si" w moje 18 urodziny? ; Co robi#em wczoraj? ) Co z tego, )e chodz% na randki skoro za godzin% ich nie pami%tam! Pamięć autobiograficzna pami%& okresów )ycia zawiera informacje o wysokim stopniu schematyzacji. Informacje te dotycz! przede wszystkim g#ównych rodzajów aktywno$ci, realizowanych planów i celów, a tak%e osób znacz!cych. Okresy te nie musz! by& u#o%one liniowo. - Kiedy chodzi#em do liceum - Kiedy pracowa#em w X - Kiedy dzieci by#y ma#e Kiedy studiowa#em

30 Pamięć autobiograficzna pami%& zdarze( ogólnych zdarzenia obejmuj!ce krótsze okresy, mog! to by& zdarzenia powtarzalne (tj. niedzielne obiady) albo pojedyncze (spotkanie kolegi szkolnego). Ogromne znaczenie dla niej maj! pierwsze do$wiadczenia (np. pierwszy poca#unek) Pamięć autobiograficzna pami%& zdarze( specyficznych s! to wydarzenia wchodz!ce w sk#ad wydarze' ogólnych, wyró%niaj!ce si" sensorycznie, emocjonalnie lub ze wzgl"du na nadzwyczajne okoliczno$ci. Kiedy studiowa#em Wyk#ad z przedmiotu X Kiedy studiowa#em Wyk#ady z przedmiotu X Wyk#adowca spad# z podestu Pami%& okresów )ycia Pami%& zdarze( ogólnych Szko#a Studia Praca zawodowa Egzamin wst"pny Praca magisterska W#asna rodzina Pierwsze dziecko Przyswajanie (kodowanie) przekszta#canie fizycznych, sensorycznych danych wej$ciowych w rodzaj reprezentacji, która mo%e zosta& umieszczona w pami"ci Pami%& zdarze( specyficznych czas K#ótnia z egzaminatorem wybuch w laboratorium Wysoka temp. przyjazd pogotowia mnemotechniki interferencja

31 Interferencja pro i retroaktywna Przechowywanie Zapami#tywanie A RETRO PRO Zapami#tywanie B Koncepcje przechowywania w postaci s!dów lub s!dów i obrazów Odtwarzanie A Odtwarzanie B Podwójne kodowanie Zapominanie Reprezentacja umys#owa przyjmuje jedn! z trzech postaci: s"d w pe#ni abstrakcyjna reprezentacja znaczenia, która mo%e by& wyra%ona s#owami modele umys!owe wyabstrahowane reprezentacje analogowe poj"& i obiektów obrazy specyficzne reprezentacje, posiadaj!ce liczne cechy percepcyjne okre$lonych obiektów interferencja proaktywna interferencja retroaktywna schematy poznawcze utrata wskazówek do wydobycia

32 Błędy pamięci Roztargnienie S! efektem oszcz"dno$ci poznawczej S! spowodowane przystosowawczym charakterem naszej pami"ci Fals memory syndrom therapist Jestem pewien, )e zap!aci!em Panu z góry! Uwaga ma bardzo silny wp#yw na zapami"tywanie zdarze' Je$li wykonujemy jak!$ czynno$& w sposób automatyczny a Centralny Wykonawca jest zaj"ty, nie kodujemy zdarze' Blokowanie na ko(cu j%zyka frustruj!ce do$wiadczenie zablokowania informacji o której wiemy, %e j! znamy informacja zosta#a zakodowana, nie znikn"#a z pami"ci i mamy do niej wskazówki mamy reprezentacj" wzrokow!, ale brak r. fonologicznej Ile kosztuje koniec j%zyka? Czekaj, no, yyy.. ten, no,. tak blisko, uh, Pamięć świadków wiele czynników sprawia, %e $lad pami"ciowy naocznego $wiadka przest"pstwa ulega zatarciu lub zniekszta#ceniu: - $wiadek widzi zdarzenie tylko raz i z regu#y si" go nie spodziewa - emocje - efekt broni - sugestia - interferencja retroaktywna

33 amnezja dziecięca Wszystkie wspomnienia sprzed mniej wi"cej 4 roku nie s! dost"pne naszej pami"ci Freud: te wspomnienia s! wypierane Dzieci pozbawione zdolno$ci mowy koduj! wspomnienia obrazowo.! Potem zaczynaj! kodowa& w postaci schematów poznawczych