RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ

Transkrypt

1 Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ Samorządowe Gimnazjum w Zespole Szkół Samorządowe Gimnazjum Szkoła Podstawowa i Przedszkole Stare Bojanowo Wielkopolski Kurator Oświaty Kuratorium Oświaty w Poznaniu

2 Przebieg ewaluacji: Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole (lub placówce) przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Ewaluacja polega na zbieraniu i analizowaniu informacji: o efektach działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki (na podstawie danych informujących o wynikach pracy szkoły (lub placówki) odzwierciedlonych w umiejętnościach, zachowaniach, postawach, działaniach uczniów i w osiąganych przez nich rezultatach na różnego rodzaju testach, egzaminach), o procesach zachodzących w szkole lub placówce (na podstawie danych, które informują o procesach i działaniach zachodzących i podejmowanych w szkole (lub placówce), a decydujących o sposobie funkcjonowania, charakterze szkoły (lub placówki) i przede wszystkim prowadzących do pożądanych efektów), o funkcjonowaniu szkoły lub placówki w środowisku lokalnym, w szczególności w zakresie współpracy z rodzicami uczniów (na podstawie danych informujących o sposobie współpracy ze środowiskiem i funkcjonowaniu w środowisku oraz wykorzystaniu tych zasobów w procesie nauczania i uczenia się), o zarządzaniu szkołą lub placówką (na podstawie danych informujących o sposobach zarządzania decydujących o jakości działań podejmowanych w szkole lub placówce). Ewaluacja ma na celu zebranie informacji i ustalenie poziomu spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań zawartych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Szkoła lub placówka może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. 2 / 33

3 Opis metodologii: Badanie zostało zrealizowane w dniach przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli Agnieszka Rzepka, Jan Jerszyński, Karol Skowronek. W trakcie ewaluacji w placówce zbierano informacje pochodzące z wielu źródeł - dyrektora, uczących w szkole nauczycieli, innych pracowników, uczniów, rodziców, partnerów szkoły i przedstawicieli organu prowadzącego. Do gromadzenia danych wykorzystano metody ilościowe (ankiety w wersji elektronicznej i papierowej), jakościowe (wywiady indywidualne, grupowe, obserwację i analizę źródeł zastanych). Zestawienie metod, technik doboru próby i liczby osób, które wzięły udział w badaniach znajduje się w tabeli poniżej. Wywiady grupowe zostały przeprowadzone po realizacji i analizie ankiet, pełniąc wobec nich funkcję wyjaśniającą. Kategoria badanych/źródła danych Dyrektor szkoły Nauczyciele Pracownicy niepedagogiczni Uczniowie Rodzice Partnerzy szkoły, przedstawiciele organu prowadzącego Metoda/technika Sposób doboru próby Wielkość próby/liczba obserwowanych jednostek Indywidualny wywiad nd nd pogłębiony Ankieta elektroniczna (CAWI) nd nd Ankieta elektroniczna (CAWI) Badanie na próbie pełnej 12 "Szkoła, w której pracuję" Wywiad grupowy Nauczyciele zróżnicowani pod 9 zogniskowany (FGI) względem stażu, nauczanego przedmiotu i pracy w zespołach zadaniowych oraz pedagog szkolny Wywiad grupowy Pracownicy inni niż 9 zogniskowany (FGI) nauczyciele Ankieta elektroniczna (CAWI) "Moja szkoła" Ankieta elektroniczna (CAWI) "Mój dzień" Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Ankieta audytoryjna (PAPI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Badanie na próbie pełnej uczniów klas rok niższych od najstarszych Badanie na próbie pełnej uczniów najstarszych klas Przedstawiciele trzech ostatnich roczników, dobrani losowo oraz przedstawiciele samorządu szkolnego Przedstawiciele rady rodziców i rad klasowych, reprezentujący różne roczniki oraz wszyscy chętni Badanie na próbie pełnej rodziców uczniów klas rok niższych od najstarszych Przedstawiciele organu prowadzącego i instytucji wskazanych przez dyrektora jako partnerzy Obserwacja zajęć 16 Obserwacja zajęć pozalekcyjnych Obserwacja szkoły Na zewnątrz, przed i po nd lekcjach, podczas przerw, podczas zajęć pozalekcyjnych Analiza danych zastanych / 33

4 Informacja o placówce Nazwa placówki Samorządowe Gimnazjum w Zespole Szkół Samorządowe Gimnazjum Szkoła Podstawowa i Przedszkole Patron Typ placówki Miejscowość Ulica Gimnazjum Stare Bojanowo Szkolna Numer 6 Kod pocztowy Urząd pocztowy Śmigiel Telefon Fax Www Regon Publiczność Kategoria uczniów Charakter publiczna Dzieci lub młodzież brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 123 Oddziały 6 Nauczyciele pełnozatrudnieni 13 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 0 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 0 Średnia liczba uczących się w oddziale 20.5 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo Powiat Gmina Typ gminy 9.46 WIELKOPOLSKIE kościański Śmigiel gmina miejsko-wiejska Liczba mieszkańców Wysokość wydatków na oświatę Stopa bezrobocia 4 / 33

5 Wprowadzenie: obraz placówki Raport, który Państwu przedstawiamy dotyczy ewaluacji zewnętrznej całościowej, przeprowadzonej w Samorządowym Gimnazjum w Starym Bojanowie. Wszystkie dane i tezy zapisane poniżej znajdują potwierdzenie w wynikach przeprowadzonych badań. Szkoła wchodzi w skład Zespołu Szkół w Starym Bojanowie. Jest szkołą publiczną prowadzona przez Gminę Śmigiel. Obecnie w 6 oddziałach uczy się 123 uczniów ze Starego Bojanowa i okolicznych miejscowości. Szkoła pracuje według akceptowanej przez społeczność szkolną koncepcji pracy, której najważniejsze założenia to: rozwijanie aktywności poznawczej i twórczej uczniów, wspieranie uczniów zdolnych w rozwijaniu zainteresowań i zdolności, wzbogacanie bazy szkoły w środki dydaktyczne i audiowizualne, doskonalenie procesu dydaktycznego, kształtowanie postaw patriotycznych, świadomości kulturowej i ekologicznej uczniów, propagowanie zdrowego trybu życia i współpraca ze środowiskiem lokalnym. Jest ona analizowana, a działania ją realizujące są modyfikowane. Podejmowane działania wychowawcze są analizowane i modyfikowane. Jednak nie zawsze przynoszą pożądane efekty, ponieważ grupa uczniów nie przestrzega ustalonych zasad zachowania w szkole. Rodzice są zdania, że kierunki pracy szkoły sprzyjają kształtowaniu odpowiednich postaw oraz umiejętności potrzebnych w dorosłym życiu. Wyniki egzaminu gimnazjalnego są analizowane z wykorzystaniem różnorodnych metod. Wdrażane wnioski z tych analiz przyczyniają się do podniesienia uzyskiwanych wyników przez uczniów z egzaminów zewnętrznych. System egzaminów próbnych realizowanych w szkole przez nauczycieli jest jednym z wielu działań związanych z wdrażaniem wniosków. Potrzeby i możliwości uczniów są diagnozowane, wyniki prowadzonych diagnoz i obserwacji mają wpływ na dobór metod i form pracy oraz organizację zajęć wyrównujących szanse edukacyjne lub rozwijających zdolności i zainteresowania dzieci. Jednak ocenianie nie wszystkich uczniów motywuje do pracy i nie wszyscy uczniowie opanowują podstawę programową w stopniu zapewniającym promocję. Szkoła modyfikuje ofertę zajęć pozalekcyjnych, ale nie wszyscy uczniowie i rodzice są z niej zadowoleni. Współpracuje z różnymi podmiotami środowiska lokalnego, realizuje programy profilaktyczne. Oferta edukacyjna szkoły jest zróżnicowana i dostosowana do potrzeb i możliwości uczniów. Uczniowie aktywnie włączają się w organizację akcji charytatywnych i ekologicznych, biorą udział w różnych konkursach oraz zawodach sportowych. Zgłaszają inicjatywy dotyczące ich rozwoju, ale nie podejmują działań przyczyniających się do rozwoju szkoły. Wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoły są wykorzystywane do planowania pracy szkoły. Nauczyciele uczestniczą w prowadzeniu ewaluacji wewnętrznej i czują się współodpowiedzialni za jakość pracy szkoły. Rodzice akceptują działania szkoły. Ich zdaniem uczniowie nie zawsze są traktowani indywidualnie. Rodzice w znikomym stopniu czują się współautorami decyzji o funkcjonowaniu szkoły. Współpraca szkoły najczęściej dotyczy realizacji kompetencji stanowiących rady rodziców opisanych w prawie. Rodzice rodziców stara się wspierać szkołę w uzupełnianiu wyposażenia ze zgromadzonych środków finansowych, np. współfinansowała zakup tablicy interaktywnej do pracowni języka polskiego. Szkoła ma dobre warunki lokalowe każdy oddział posiada własne pomieszczenie, funkcjonuje stołówka i świetlica, której czas pracy został dostosowany do potrzeb dowożonych uczniów. Jest sala gimnastyczna, pracownie komputerowe i biblioteka. Większość sal lekcyjnych wymaga odświeżenia i działań poprawiających ich estetykę. Działania dyrektora w zakresie poprawy warunków lokalowych najczęściej podejmowane są doraźnie. Wyposażenie szkoły nie zapewnia realizacji podstawy programowej z chemii. Brakuje pracowni i niezbędnego wyposażenia do przeprowadzania doświadczeń przewidzianych przyjętym do realizacji programem nauczania. Zachęcamy Państwa do przeczytania raportu z ewaluacji zewnętrznej. 5 / 33

6 Wyniki ewaluacji: Obszar: Efekty Wymaganie: Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe W celu poprawy jakości pracy szkoły prowadzona jest analiza wyników egzaminów gimnazjalnych. Szkoła do analizy wyników egzaminów gimnazjalnych wykorzystuje metody jakościowe i ilościowe. Wdrażanie wniosków przyczynia się do wzrostu wyników egzaminu gimnazjalnego. W szkole przeprowadzana jest analiza wyników egzaminów gimnazjalnych. Nauczyciele i dyrektor (wywiady) podają, że prowadzona jest ona na poziomie wyników pojedynczych uczniów, oddziałów i szkoły. Nauczyciele dodają, że wyniki egzaminu gimnazjalnego analizują zespołowo. Wszyscy ankietowani nauczyciele (12) posiadają pełną informację dotyczącą wniosków z analizy wyników egzaminów gimnazjalnych. W analizowanej dokumentacji znajduje odzwierciedlenie deklarowana przez nauczycieli i dyrektora analiza wyników egzaminu gimnazjalnego. Analiza jest prowadzona w celu poprawy jakości pracy szkoły. Zdaniem dyrektora (wywiad) celem prowadzenia analiz jest podniesienie wyników nauczania i egzaminów zewnętrznych. Nauczyciele (wywiad) dodają, że analiza wyników egzaminu gimnazjalnego służy doskonaleniu jakości nauczania i modyfikowaniu metod pracy. Pozwala ustalić, jaki materiał uczniowie opanowali, a nad jakim należy jeszcze popracować oraz porównać wyniki szkoły z wynikami gminy, powiatu, województwa i okręgu. Wnioski z analizy wyników egzaminu gimnazjalnego są wdrażane. Dyrektor (wywiad) podaje przykłady takich wniosków: ćwiczyć sprawność tworzenia rozprawki, wdrażać uczniów do stosowania w tekstach zasad interpunkcji i ortografii, doskonalić umiejętność analizowania i przetwarzania informacji oraz szacowania uzyskanych wyników pod kątem spełniania warunków zadania, kontynuować lub poszerzyć działalność kółek, które cieszą się zainteresowaniem uczniów, prowadzić zajęcia indywidualne dla uczniów biorących udział w konkursach i olimpiadach oraz dla uczniów z trudnościami w nauce. Wskazane przez nauczycieli (ankieta) przykłady wykorzystywania wniosków w bieżącej pracy to: utrwalanie wiadomości i umiejętności, które sprawiły uczniom najwięcej trudności na egzaminie gimnazjalnym (10), monitorowanie postępów uczniów (9), doskonalenie poprawności językowych wypowiedzi pisemnych uczniów (3). Do analizy wyników egzaminów gimnazjalnych w szkole wykorzystywane są różnorodne metody. Dyrektor (ankieta) podaje, że ilościowo analizuje się, które zadania okazały się łatwe dla uczniów, a które trudne, poprzez obliczenie współczynnika łatwości. Jako dane analizowane jakościowo dyrektor wskazuje umiejętność sprawdzane zadaniami arkusza egzaminacyjnego. Analiza ta prowadzona jest poprzez porównywanie wyników szkoły z wynikami gminy, powiatu, okręgu i wyciągane są wnioski. Wymienione przez dyrektora sposoby analizowania wyników egzaminu gimnazjalnego mają charakter ilościowy. Jednak analizowana dokumentacja i nauczyciele (wywiad) wskazują, że wykorzystywane są również metody jakościowe. Analizowane są uzyskiwane wyniki w kontekście liczby uczniów posiadających opinie poradni psychologiczno-pedagogicznej. Oceniana jest efektywność procesu nauczania przy wykorzystaniu wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej. Dla uczniów określany jest współczynnik łatwości egzaminu, który jest analizowany w aspekcie osiąganych wyników w nauce. Wdrażane wnioski przyczyniają się do wzrostu efektów kształcenia. Zdaniem nauczycieli (wywiad) i dyrektora (wywiad) do wzrostu efektów kształcenia przyczyniły się takie działania jak: modyfikacje planów wynikowych, indywidualna pomoc uczniom, zmiana typów zadań rozwiązywanych na lekcjach, ćwiczenie odczytywania dosłownego i przenośnego znaczenia tekstów, doskonalenie techniki rozwiązywania zadań tekstowych z matematyki, ćwiczenie rozumienia tekstu pisanego i słuchanego o większej złożoności fleksyjnej (język obcy), ćwiczenie w rozpoznawaniu stylów architektonicznych oraz czytaniu map i diagramów. Wyniki z egzaminu 6 / 33

7 gimnazjalnego w skali staninowej dla okręgu przedstawiają się następująco: rok szkolny 2009/2010 część humanistyczna (stanin 3), część matematyczno-przyrodnicza (stanin 4), język angielski (stanin 4); rok szkolny 2010/2011 część humanistyczna (stanin 4), część matematyczno-przyrodnicza (stanin 5), język angielski (stanin 5); rok szkolny 2011/2012 część humanistyczna język polski (stanin 5), historia i wiedza o społeczeństwie (stanin 6), część matematyczna (stanin 5), część przyrodnicza (stanin 5), język angielski poziom podstawowy (stanin 6), język niemiecki poziom podstawowy (stanin 7). Tendencja rozwojowa szkoły za lata z obu części egzaminu jest wzrostowa. Wykres edukacyjnej wartości dodanej za okres przedmiotów humanistycznych mieści się na przecięciu osi z zauważalną tendencją przemieszczania się w stronę ćwiartek szkoły wspierającej ze szkoły wymagającej pomocy, a przedmiotów matematyczno-przyrodniczych mieści się w ćwiartce szkoła wspierająca. Przedstawiciel organu prowadzącego (wywiad) stwierdza, że pojawiają się problemy z wynikami szkoły osiąganymi z egzaminu gimnazjalnego. Istotny jest jednak fakt, że szkoła dostrzega problem i sama podejmuje działania, by podnosić efekty kształcenia. Dodaje, że sam wynik egzaminu nie mówi wiele o efektach pracy nauczycieli. O efektach więcej mówi współczynnik edukacyjnej wartości dodanej (EWD), który pokazuje, że nauczyciele pracują efektywnie. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w wysokim stopniu. Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej, ale część z uczniów (5,9%) nie opanowuje ich w stopniu wystarczającym do otrzymania promocji. W szkole formułuje się i wdraża wnioski z analizy osiągnięć uczniów, która uwzględnia możliwości rozwojowe uczących się. Nauczyciele wspierają uczniów w osiąganiu sukcesów w konkursach i zawodach sportowych. Wdrażanie wniosków nie przyczynia się do poprawy wyników w nauce uczniów. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności zgodne z podstawą programową, ale część z uczniów (5,9%) nie opanowuje ich w stopniu wystarczającym do otrzymania promocji. Ankietowani nauczyciele (11 z 12) twierdzą, że ich uczniowie w wysokim stopniu opanowali w poprzednim roku szkolnym wiadomości i umiejętności opisane w podstawie programowej. W roku szkolnym 2010/2011 promocji nie otrzymało 2,4% uczniów, a w roku szkolnym 2011/2012 takich uczniów było 5,9%. Za istotne umiejętności nabywane przez uczniów w szkole partnerzy (wywiad) uznają: zaradność, umiejętności organizacyjne, otwarcie na otoczenie, prowadzenie zdrowego stylu życia, umiejętności społeczne i przygotowanie do udziału w życiu kulturalnym. W szkole analizuje się osiągnięcia uczniów. Dyrektor oraz wszyscy nauczyciele (12) w ankiecie stwierdzają, że w szkole analizowane są osiągnięcia uczniów. Nauczyciele (ankieta) deklarują analizowanie osiągnięć wszystkich uczniów. Wymieniają (ankieta) następujące analizy: wyników sprawdzianów, prac klasowych i bieżących ocen (11), wyników próbnych egzaminów gimnazjalnych (kl. II i kl. III) (9), wyników klasyfikacji śródrocznej, rocznej i końcowej (5), wyników testów diagnostycznych w klasie I (4), postępów uczniów (2) i wyników sprawdzianu w klasie VI (1). Według dyrektora (wywiad) osiągnięcia uczniów są analizowane przez wychowawców przy ocenianiu zachowania, a zbiorcze zestawienia osiągnięć z poszczególnych przedmiotów, sportowych i artystycznych są przygotowywane przez wybranego nauczyciela i przedstawiane radzie pedagogicznej na zebraniu. Udostępniona do analizy dokumentacja zawiera zestawienia, opracowania, sprawozdanie z pracy szkoły, zespołów nauczycielskich oraz podsumowanie udziału uczniów w konkursach i zawodach sportowych. Analiza osiągnięć szkolnych uwzględnia możliwości rozwojowe uczniów. Dyrektor podaje (wywiad), że informacje o możliwościach rozwojowych uczniów szkoła pozyskuje z dostarczonych przez rodziców opinii i orzeczeń poradni psychologiczno-pedagogicznej, obserwacji i diagnoz przeprowadzonych przez nauczycieli pracujących w zespołach pomocy psychlogiczno-pedagogicznej. Bierze się również pod uwagę spostrzeżenia rodziców przekazywane podczas zebrań oraz indywidualnych konsultacji. Corocznie organizowany jest test sprawności fizycznej Wielkopolski Sprawdzian Umiejętności Ruchowych. Nauczyciele dodają, że źródłem informacji o możliwościach edukacyjnych uczniów są też obserwacje pracy uczniów na lekcjach, wyniki sprawdzianów, 7 / 33

8 postępy w nauce, rozmowy z nauczycielami i uczniami oraz znajomość środowiska ucznia. Nauczyciele (wywiad) stwierdzają, że analizują oceny cząstkowe, osiągnięcia w konkursach i zawodach sportowych, postępy uczniów z uwzględnieniem ich możliwości edukacyjnych. W ocenie większości uczniów (19 z 31) klasy III lekcje w dniu badania były łatwe i bardzo łatwe. Również 19 z 31 uczniów klasy III uważa, że lekcje te były dostosowane do ich możliwości. Natomiast większość (19 z 31) uczniów klasy II ocenia zajęcia w szkole jako trudne. W szkole formułuje się wnioski z analizy osiągnięć uczących się. Wnioski z analizy osiągnięć uczniów podane przez nauczycieli (wywiad) to: zmienić przydział uczniów do odpowiednich grup na języku obcym pod względem zaawansowania umiejętności, motywować i wspierać ucznia mającego trudności w nauce, zmienić metodę nauczania gramatyki na lekcjach języka obcego, dostosować wymagania edukacyjne do możliwości uczniów, zmodyfikować plany pracy, ćwiczyć czytanie ze zrozumieniem, zwracać uwagę na poprawną pisownię. Nie wszyscy nauczyciele dostrzegają możliwości uzyskania lepszych wyników przez uczniów. Sami uczniowie (wywiad), wskazując sposoby okazywania wiary nauczycieli w uczniów, wymieniają: przygotowywanie dodatkowych zadań, plusy za aktywność na zajęciach, pochwały, piątki za trudne zadania i dobre oceny za udział w konkursie. Dodają, że nauczyciele pozwalają poprawiać oceny ze sprawdzianów, a oni otrzymują wcześniej informacje o sprawdzanych wiadomościach i umiejętnościach. Deklarują, że raczej nie było sytuacji braku wiary nauczycieli w uczniów. Podobne stanowisko zajmują rodzice w czasie wywiadu i wymieniają jeszcze organizowanie przez szkołę kółek rozwijających uzdolnienia i zajęć dla uczniów z trudnościami w nauce. Zdaniem rodziców ważne też jest nagradzanie starań uczniów i wskazywanie, że ich wyniki mogą ulec poprawie. Stanowisko to podziela 10 z 18 ankietowanych rodziców, ośmiu uważa, że nauczyciele nie okazują wiary w możliwości uczniów. Uzyskany wynik jest istotny statystycznie (45% w tej szkole, w porównywanych 12% rodziców nie dostrzega wspierania uczniów przez nauczycieli). Większość nauczycieli uważa, że ich uczniowie są w dużym stopniu zdyscyplinowani, chętni do nauki, zaangażowani i aktywni, przejawiają własną inicjatywę oraz uzyskują lepsze wyniki. Nauczyciele najniżej ocenili motywację uczniów do nauki i uzyskiwanie przez uczniów wyższych wyników w nauce. W szkole wdraża się wnioski z analizy osiągnięć uczniów. Zdaniem dyrektora (wywiad) wnioski z analizy osiągnięć uczniów są systematycznie wdrażane przez nauczycieli w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Przykłady wykorzystanych wniosków to: popularyzować osiągnięcia uczniów w mediach lokalnych, gazetce szkolnej i na stronie internetowej szkoły, umożliwić uczniom uzdolnionym sportowo start w rozgrywkach, zorganizować dodatkowe zajęcia przygotowujące do egzaminów zewnętrznych. Nauczyciele (wywiad) wskazują sposoby ich wykorzystania: przeniesienie uczniów do odpowiedniej pod względem stopnia zaawansowania umiejętności grupy ćwiczeniowej na lekcjach języka obcego, zachęcanie uczniów do nauki pochwałami oraz drobnymi nagrodami za pracę, zastosowanie nowej metody nauczania gramatyki na lekcjach języka obcego, dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości zespołu klasowego, zmiana liczby godzin na realizację wybranych treści programu nauczania w planach wynikowych. Wdrażanie wniosków nie przyczynia się do poprawy wyników w nauce uczniów. Zdaniem dyrektora (ankieta) wdrażane wnioski z analizy osiągnięć uczniów raczej przekładają się na wzrost efektów kształcenia. Jednak z analizy dokumentów wynika, że: rośnie odsetek uczniów nieotrzymujących promocji w roku szkolnym 2011/2012 promocji nie otrzymało 5,9% uczniów; obniża się średnia ocen klasyfikacyjnych rok 2010/2011 śr. 3,71, rok 2011/2012 śr. 3,64; wzrasta liczba uczniów z ocenami niedostatecznymi klasyfikacji rocznej 2010/2011 (6,3%), 2011/2012 (11%), spada liczba uczniów z oceną zachowania wzorową i bardzo dobrą, a rośnie z poprawną i nieodpowiednią. Jednocześnie wzrasta średni wynik szkoły z egzaminu gimnazjalnego, a uczniowie osiągają sukcesy na konkursach (np. laureat Wojewódzkiego Konkursy Polonistycznego) i zawodach sportowych. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w średnim stopniu. Poziom spełniania wymagania: C 8 / 33

9 Wymaganie: Uczniowie są aktywni Uczniowie są zaangażowani w obowiązkowe i w mniejszym stopniu w pozalekcyjne zajęcia organizowane przez szkołę. Realizowane są działania zainicjowane przez uczniów dotyczące ich własnego rozwoju. Uczniowie nie podejmują działań związanych z rozwojem szkoły. Uczniowie są zaangażowani w zajęcia organizowane przez szkołę, ale niemal połowa uczniów tylko niektóre ocenia jako interesujące. Dla 29 z 62 uczniów klasy II i III niektóre zajęcia są interesujące, a według 8 z 62 uczniów w szkole nie ma zajęć interesujących. Większość lub wszystkie zajęcia jako interesujące ocenia 25 z 62 uczniów. Zdaniem 13 z 18 ankietowanych rodziców ich dziecko chętnie bierze udział w zajęciach szkolnych. Pozostali mają odmienne zdanie. Na 9 z 16 obserwowanych zajęć aktywni byli wszyscy lub większość uczniów, a ich aktywność związana była z działaniami nauczyciela. Wszyscy ankietowani nauczyciele wysoko oceniają zaangażowanie uczniów w prowadzone przez siebie zajęcia. Sposoby angażowania się uczniów podczas zajęć organizowanych przez szkołę, według nauczycieli (ankieta), to: aktywność na lekcji wynikająca ze stosowanych metod pracy (12), udział w konkursach i zawodach sportowych (9), pomoc przy realizacji zajęć (8), wykonywanie pomocy dydaktycznych (7), czynny udział w dodatkowych zajęciach (5), zgłaszanie się na lekcji i wykazywanie zainteresowania (5), formułowanie wniosków i prezentowanie ich na forum klasy (4). Uczniowie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę, ale większość uczniów tylko niektóre z nich ocenia jako interesujące. Dla 39 z 62 uczniów klasy II i III niektóre zajęcia są interesujące i angażujące, a zdaniem 8 z 62 uczniów w szkole nie ma interesujących ich zajęć. Większość zajęć jako interesujące ocenia 15 z 62 uczniów. Zdaniem 9 z 18 rodziców ich dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych w szkole, 5 podaje, że uczestniczy niechętnie, a 3 stwierdza, że w nich nie uczestniczy (jeden rodzic nie udzielił odpowiedzi). Większość ankietowanych (10 z 12) nauczycieli wysoko ocenia zaangażowanie uczniów w zajęcia pozalekcyjne prowadzone w szkole. Nauczyciele (ankieta) podają, że zaangażowanie uczniów polega na przygotowywaniu się do konkursów (11), organizowaniu akcji charytatywnych (8), przygotowywaniu części artystycznej uroczystości szkolnych, wystaw, imprez środowiskowych i zawodów sportowych (8), wykonywaniu prezentacji i projektów edukacyjnych (6), uczestniczeniu w imprezach, uroczystościach i wycieczkach (6), pracy w organizacjach (5), przygotowywaniu pokazów, doświadczeń i pomocy (4), wykonywaniu elementów dekoracji na uroczystości i imprezy szkolne (4). Uczniowie podejmują inicjatywy dotyczące ich własnego rozwoju, ale nie dotyczą one rozwoju szkoły. Ponad połowa ankietowanych uczniów (33 z 62) twierdzi, że nie ma wpływu na pracę szkoły. Zdecydowana większość uczniów (24 z 31) klasy III deklaruje brak wpływu na przebieg lekcji. Niektórzy podają, że ich wpływ dotyczy stosunku nauczycieli do uczniów (17 wskazań), organizacji zajęć i zakresu omawianego materiału (11) oraz wyposażenia (5). Odmienne odczucia ma większość uczniów (22 z 31) klasy II, którzy deklarują wpływ na organizację i przebieg lekcji. Swoje stanowisko uzasadniają przede wszystkim wpływaniem na atmosferę w klasie (24 wskazań), sposób pracy (5) i zakres omawianego materiału (2). Uczniowie (wywiad) podają, że mogą brać udział w kółkach zainteresowań, zajęciach sportowych i wycieczkach. Wskazują, że działa samorząd uczniowski, który realizuje pomysły uczniów (np. konkursy). Deklarują, że dzielą się z nauczycielami swoimi pomysłami na to, co chcieliby robić w szkole. Jako przykłady zrealizowanych pomysłów wymieniają: szczęśliwy numerek, sposób obchodów np. Dnia Kobiet, dyskoteki, muzykę na przerwach w wybrane dni, miejsca wycieczek i dyscypliny sportowe ćwiczone na lekcjach wychowania fizycznego. Podobny zakres aktywności uczniów podają rodzice w czasie wywiadu. Partnerzy (wywiad) stwierdzają, że mają informacje o wydarzeniach z życia szkoły, ale nie wiedzą, czy ich inicjatorami byli uczniowie. Nauczyciele (ankieta) wskazują działania uczniów podejmowane na rzecz własnego rozwoju i rozwoju szkoły, tj.: przygotowywanie i udział w różnych konkursach, imprezach szkolnych, np. Dyktando Rodzinne (11), udział w akcjach charytatywnych organizowanych przez Szkolne Koło Caritas (10), różnorodność imprez szkolnych organizowanych przez samorząd uczniowski (9), reprezentowanie szkoły na uroczystościach i zawodach sportowych różnego szczebla (6), udział uczniów w planowaniu pracy szkoły (np. oferta zajęć pozalekcyjnych dostosowana do ich zainteresowań, terminarz imprez szkolnych) (6), propozycje nagród w konkursach szkolnych (5) i udział w akcji Cała Polska czyta dzieciom (5). Podobny zakres aktywności uczniów podają dyrektor i nauczyciele w czasie wywiadów. Większość wskazanych przez nauczycieli przykładów odnosi się do rozwoju uczniów i najczęściej polega na uczestniczeniu w działaniach organizowanych przez szkołę lub instytucje zewnętrzne. Nauczyciele (wywiad) zgodnie stwierdzają, że szkoła pomaga uczniom planować własny rozwój w dłuższej perspektywie. Jako przykłady działań służących pomocą uczniom w planowaniu ich rozwoju 9 / 33

10 realizowanych przez szkołę podają: pogadanki prowadzone przez doradcę zawodowego we współpracy z wychowawcami, organizowanie przez doradcę zawodowego wyjazdów na targi edukacyjne i spotkań z absolwentami szkoły oraz przedstawicielami różnych zawodów, naukę sporządzania dokumentów przydatnych na rynku pracy (np. podanie, wniosek, list motywacyjny) i zajęcia z wychowawcami w poznawaniu mocnych i słabych stron. Nauczyciele zwracają uwagę, że uczęszczanie na dodatkowe zajęcia sportowe ma również wpływ na wybór szkoły ponadgimnazjalnej ze względu na możliwości rozwoju zainteresowań sportowych. Szkoła realizuje działania zainicjowane przez uczniów. Uczniowie (wywiad) deklarują, że ich pomysły i inicjatywy są realizowane przez szkołę. Zdaniem dyrektora (wywiad) uwzględniono propozycje uczniów dotyczą organizacji świąt i imprez szkolnych np. Dnia Chłopaka, szkolnych dyskotek, Walentynek, powitania wiosny, happeningów o charakterze artystycznym i ekologicznym oraz pomocy w rekrutacji do zespołu ludowego Żeńcy Wielkopolscy. Nauczyciele (wywiad) dodają pomysł na Rodzinne Dyktando, koncert rodzinny, budowę boisk do piłki plażowej i uczniowskie propozycje realizacji fakultatywnych zajęć z wychowania fizycznego. Nauczyciele wskazują również na uczniowski pomysł zorganizowania w szkole spotkań gitarowych, który zostanie dopiero zrealizowany. Na korytarzach widoczna jest aktywność samorządu uczniowskiego, np. przygotowania do obchodów pierwszego Dnia Wiosny. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w średnim stopniu. Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Uczniowie wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje w szkole. Nie wszyscy uczniowie prezentują właściwe zachowania. W szkole prowadzona jest diagnoza zachowania i zagrożeń. Działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań są analizowane, ocenia się ich skuteczność oraz modyfikuje w razie potrzeb. Uczniowie nie zgłaszają własnych inicjatyw w zakresie norm obwiązujących w szkole, praw i obowiązków uczniów. Nie wszyscy uczniowie czują się w szkole bezpiecznie. Chociaż uczniowie, rodzice, pracownicy niepedagogiczni oraz partnerzy szkoły wyrażają przekonanie, że uczniowie są bezpieczni w szkole. Większość uczniów (25 z 31) klasy II deklaruje w ankiecie, że nie brało udziału w bójce na terenie szkoły. Jednocześnie uczniowie ci wskazują, że byli: obrażani i wyzywani (20 wskazań), ofiarami nieprzyjemnych dowcipów i kawałów (15), celowo wykluczani z grupy (12), okradzeni (10), obrażani za pomocą internetu lub telefonu komórkowego (8), pobici (6), zmuszani do kupowania innym za własne pieniądze (5) i umyślnie zniszczono ich własność (9). Poczucie bezpieczeństwa w dniu badania w czasie lekcji (26 z 31) i przerw (27 z 31) deklarują uczniowie klasy III. Zdaniem rodziców (wywiad) w szkole stworzono warunki zapewniające uczniom bezpieczeństwo. Rodzice wymieniają: monitoring wizyjny, dyżury nauczycieli na przerwach międzylekcyjnych, opiekę podczas dowozu do szkoły, informowanie rodziców przez szkołę o późnym powrocie z wycieczki, zakończeniu dyskoteki i konieczności odbioru dziecka. Podobny zakres działań szkoły wskazują pracownicy niepedagogiczni i dodają, że pilnują wejścia do budynku szkoły i dokonują bieżących napraw sprzętu szkolnego. Według 17 z 31 ankietowanych uczniów klasy II w szkole nie ma miejsc, w których nie czują się bezpiecznie. Jako miejsca, w których nie czują się w pełni bezpieczni, wskazują: boisko (9 wskazań), toaletę (7), szatnię (7) i korytarz (5). Uczniowie znają obowiązujące w szkole normy, choć zdarzają się przypadki niewłaściwego zachowania. Znajomość zasad właściwego zachowania się w szkole deklaruje 52 z 62 uczniów klasy II i III. Na przestrzeganie ustalonych zasad przez nauczycieli wskazuje 20 z 31 uczniów klasy II. Uczniowie (wywiad) podają, że w szkole mają prawo do: poprawy oceny ze sprawdzianów, jedno- lub dwukrotnego zgłoszenia nieprzygotowania na zajęciach (tzw. bomby ), zgłaszania własnych pomysłów i inicjatyw, rozwijania zainteresowań na kółkach pozalekcyjnych, wyrażania własnego zdania na lekcjach, zgłaszania nauczycielom trudności w rozumieniu materiału i reprezentowania szkoły. Do norm i zasad postępowania obowiązujących w szkole zaliczają: zakaz chodzenia po szkole z torbami, używania telefonów oraz innych urządzeń elektronicznych na lekcjach, przesiadywania na przerwach w toaletach, siadania na parapetach, biegania po korytarzach i chodzenia po sali lekcyjnej na zajęciach oraz żucia gumy na lekcjach. Ponadto zwracają uwagę na obowiązek wychodzenia na przerwach na boisko i zmiany obuwia w szkole. Obecni na wywiadzie partnerzy nie dostrzegają w szkole zachowań negatywnych. Dodają, że w obserwowanych sytuacjach takich jak uroczystości, imprezy, zawody 10 / 33

11 i wizyty w szkole uczniowie są grzeczni, zdyscyplinowani i chętni do pomocy. Postrzegają uczniów jako nastawionych na działanie, kreatywnych, otwartych i ciekawych świata. Podkreślają, że uczniowie są od lat wolontariuszami Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Dodają, że uczniowie nie sprawiają kłopotów na wycieczkach, obozach i zajęciach organizowanych przez świetlicę środowiskową. W czasie obserwacji szkoły zauważono przypadki niewłaściwych zachowań uczniów, np. na przerwie (parter) 3 uczniów przeskakiwało przez barierkę (nie było nauczyciela dyżurnego), kilka razy słyszano wulgaryzmy w różnych sytuacjach (np. przed szkołą, w toalecie dziewcząt na piętrze, na korytarzu w czasie przerw, uczniowie popychali się przy sklepiku, przechodzili w przez jezdnię w niedozwolonym miejscu). W szkole prowadzona jest diagnoza zachowań uczniów i zagrożeń. Według dyrektora (wywiad) diagnozuje się zachowanie uczniów poprzez prowadzone obserwacje na lekcjach i w czasie przerw, badania ankietowe, rozmowy, wywiady i analizy pedagoga szkolnego. Diagnoza zagrożeń prowadzona jest poprzez badania ankietowe uczniów, obserwacje uczniów, analizę zapisów w dziennikach lekcyjnych i zeszytach uwag. Istotnym źródłem pozyskiwania informacji o zagrożeniach są indywidualne rozmowy uczniów z nauczycielami, wizyty pedagoga i wychowawców w domach rodzinnych uczniów. Połowa ankietowanych rodziców (9 z 18) uważa, że pozytywne zachowania ich dziecka są dostrzegane przez nauczycieli, siedmiu ma odmienne zdanie, a dwóch rodziców nie udzieliło odpowiedzi. Otrzymywanie informacji na temat występujących w szkole zagrożeń deklaruje 11 z 18 rodziców. W analizowanych dokumentach są informacje o przeprowadzonym badaniu ankietowym. W szkole podejmuje się działania wychowawcze mające na celu zmniejszanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań, które nie zawsze przynoszą pożądane rezultaty. Wobec zdiagnozowanych zagrożeń, zdaniem dyrektora (ankieta), w szkole podejmowane są następujące działania: rozmowy profilaktyczne z uczniami i rodzicami, pogadanki profilaktyczne prowadzone przez policjantów i pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Śmiglu, pomoc socjalna, konkursy profilaktyczne (np. Zachowaj Trzeźwy Umysł ). Dyrektor (wywiad) podaje, że w celu wzmacniania pożądanych zachowań uczniów realizuje się programy profilaktyczne, podejmuje działania o charakterze prozdrowotnym, organizuje spotkania i pogadanki z policjantem, pielęgniarką, indywidualne rozmowy z uczniami i rodzicami. Uczniowie otrzymują dyplomy za osiągnięcia w nauce, osiągnięcia sportowe, frekwencję i udział w konkursach. Zdaniem pracowników niepedagogicznych (wywiad), aby wyeliminować niewłaściwe zachowania w szkole zainstalowano monitoring, nauczyciele dyżurują na przerwach, zapewnia się opiekę uczniom na wycieczkach i podczas dowozów. Rodzice (wywiad) deklarują, że pozytywne, pożądane zachowania ich dzieci są chwalone przez nauczycieli. Uczniom udzielane są pochwały i wystawiane oceny za udział w konkursach. Większość rodziców (ankieta) uważa, że nauczyciele szybko reagują na niewłaściwe (10 z 18) i ryzykowne (8 z 18) zachowania uczniów. Trzech uważa, że w szkole nie występują zachowania ryzykowne. Uzyskany wynik jest istotny statystycznie (w tej szkole 44%, a w porównywanych 11% rodziców negatywnie ocenia reagowanie nauczycieli na niewłaściwe zachowania uczniów). Chwalenie uczniów za pozytywne zachowania dostrzega 10 z 18 rodziców. W analizowanych dokumentach znajdują się informacje o działaniach ukierunkowanych na wzmacnianie pozytywnych postaw i zapobieganie zagrożeniom. W czasie obserwacji szkoły stwierdzono przypadki używania wulgaryzmów. W szkole prowadzi się analizę podejmowanych działań mających na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań. Dyrektor i nauczyciele (wywiad) wymieniają następujące sposoby dokonywania analiz działań: co 3 lata przeprowadzana jest analiza działań programu profilaktyki, pedagog szkolny przeprowadza analizę zapisów zeszytów uwag i pochwał, przeprowadzane są rozmowy na temat efektów działań z pracownikami niepedagogicznymi szkoły. Nauczyciele (wywiad) dodają, że wyniki ewaluacji działań są przekazywane przez pedagoga szkolnego na zebraniu rady pedagogicznej. Dyrektor wymienia jeszcze analizę dokumentów (karty zdarzeń) i indywidualnych przypadków (dokumentacja pedagoga szkolnego). Działania mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań nie są modyfikowane. Wskazane przez dyrektora i nauczycieli wprowadzone zmiany mają niewielki zakres i dotyczą kryteriów oceny zachowania oraz tematyki działań profilaktycznych. Działania te jednak nie przynoszą pożądanych efektów, bo w szkole zdarzają się niewłaściwe zachowania uczniów. Nie są też rozwiązaniami systemowymi. W ocenie dyrektora (wywiad) działania wychowawcze były na tyle skuteczne, że nie było potrzeby ich modyfikacji. Partnerzy (wywiad) wskazują na przykłady działań szkoły, których celem jest wzmacnianie pożądanych i przeciwdziałanie niepożądanym zachowaniom uczniów, tj.: realizacja programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, organizowanie warsztatów dla uczniów i rodziców z zakresu motywacji, szkoleń z zakresu pomocy przedmedycznej 11 / 33

12 i spotkań z różnymi specjalistami. Partnerzy podają, że szkoła dostosowuje działania do potrzeb uczniów i rodziców, ale nie potrafią wskazać przykładów ich modyfikacji. Podczas modyfikacji działań wychowawczych nie uwzględnia się inicjatyw uczniów, ponieważ uczniowie ich nie zgłaszają. Uczniowie (wywiad) stwierdzają, że został zrealizowany ich pomysł zaprzestania chodzenia w kółko na przerwach. Dopowiadają, że wydarzyło się to dawno. Uczniowie deklarują, że nie zgłaszali obecnie pomysłów z zakresu oceniania, w tym oceniania zachowania, praw i obowiązków uczniów. Dyrektor (ankieta) podaje przykłady inicjatyw uczniów o charakterze wychowawczym, których jednak uczniowie nie czują się autorami lub współautorami, np. dyskoteki, Halloween, mikołajki, dodatkowe zajęcia przygotowujące do egzaminów gimnazjalnych. Również nauczyciele (wywiad) wskazują uczniowskie inicjatywy w zakresie modyfikowania działań wychowawczych, które zostały uwzględnione przez szkołę, tj.: rezygnacja z dotychczasowego sposobu spędzania przerw na korytarzach polegającego na spacerowaniu wokół, zwiększenie do dwóch w roku szkolnym liczby wyjazdów integracyjnych klasy, poszerzenie oferty sklepiku szkolnego poprzez wprowadzenie kanapek, wprowadzenie na wniosek uczniów wyróżniania na forum szkoły jako formy promowania osiągnięć uczniów, organizowanie wystaw prac uczniowskich z inicjatywy uczniów jako formy promowania osiągnięć uczniów. Większość nauczycieli (11 z 12) deklaruje w ankiecie uwzględnianie inicjatyw lub opinii uczniów w podejmowanych działaniach wychowawczych. Uczniowie nie prezentują zachowania zgodnego z wymaganiami. Według nauczycieli (wywiad) osiągnięcia szkoły w kształtowaniu postaw uczniów to: przestrzeganie przez uczniów obowiązku przychodzenia na uroczystości szkolne w galowym stroju, przestrzeganie etykiety szkolnej, angażowanie się wszystkich uczniów w działania na rzecz szkoły (np. organizowanie imprez szkolnych), respektowanie zakazu opuszczania terenu szkoły w czasie przerw, właściwe zachowanie na wycieczkach i imprezach organizowanych przez szkołę, integracja zespołów uczniowskich. Jako niepożądane zachowania uczniów, które zdarzają się w szkole, nauczyciele wskazują: używanie wulgaryzmów na przerwach i lekceważący stosunek do nauki. Dodają, że wulgaryzmów używa kilkunastoosobowa grupa uczniów nieosiągających zadowalających wyników w nauce i mających do niej lekceważący stosunek. Zdaniem pracowników niepedagogicznych (wywiad) od uczniów oczekuje się przede wszystkim dobrego zachowania i nauki oraz koleżeńskości, poszanowania ludzi, pracy nauczycieli i innych pracowników szkoły. Pracownikom niepedagogicznym podoba się w zachowaniu uczniów uczynność, zaangażowanie w akcje charytatywne i przygotowanie szkolnych uroczystości takich takich wydarzeń jak Dyktando Rodzinne, komers i wystawy prac uczniowskich. Ich zdaniem uczniom nie wolno używać wulgaryzmów, biegać po korytarzach, agresywnie się zachowywać, niszczyć mienia szkoły i wychodzić poza jej teren. Według pracowników niepedagogicznych w szkole zdarza się sporadyczne używanie wulgaryzmów przez uczniów. Wskazywane przez nauczycieli i pracowników niepedagogicznych używanie wulgaryzmów przez uczniów zostało stwierdzone w czasie prowadzonej obserwacji szkoły. Poza lekcjami w rozmowach swobodnych uczniowie używają ich często. Ich używanie nie powoduje żadnej reakcji rówieśników. Na 13 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele wzmacniali pożądane zachowania uczniów. Na 4 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele nie eliminowali niewłaściwych zachowań uczniów. W tym i poprzednim roku szkolnym nie zostały wymierzone kary statutowe. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w średnim stopniu. Poziom spełniania wymagania: C 12 / 33

13 Obszar: Procesy Wymaganie: Szkoła lub placówka ma koncepcję pracy Funkcjonująca w szkole koncepcja pracy została przyjęta przez radę pedagogiczną do realizacji. Jest znana i akceptowana przez uczniów i ich rodziców. Prowadzone działania realizujące koncepcję pracy zawarte w rocznych planach pracy i programie wychowawczym są analizowane, a w razie potrzeb podlegają zmianom. Koncepcja pracy szkoły jest analizowana. Koncepcja pracy szkoły przyjęta przez radę pedagogiczną znana jest pracownikom. Najważniejsze jej założenia, według dyrektora i nauczycieli, to: rozwijanie aktywności poznawczej i twórczej uczniów, wspieranie uczniów zdolnych w rozwijaniu zainteresowań i zdolności, wzbogacanie bazy szkoły w środki dydaktyczne i audiowizualne, doskonalenie procesu dydaktycznego, kształcenie postaw patriotycznych, świadomości kulturowej i ekologicznej uczniów, propagowanie zdrowego trybu życia, współpraca ze środowiskiem lokalnym. Według wszystkich nauczycieli (ankieta) rada pedagogiczna przyjęła koncepcję pracy przedstawioną przez dyrektora po uwzględnieniu ich sugestii. Jej współautorami czują się wszyscy nauczyciele. Szkoła prowadzi działania realizujące koncepcję pracy szkoły. Do najważniejszych działań realizujących koncepcję pracy dyrektor (ankieta) i nauczyciele (wywiad) zaliczają: unowocześnienie bazy, ofertę kół zainteresowań i zajęć pozalekcyjnych, organizowanie zbiórek surowców wtórnych, akcji charytatywnych, imprez i uroczystości patriotycznych, wykorzystywanie elementów oceniania kształtującego, przeprowadzanie we współpracy z Zespołem Szkół w Czaczu konkursu dwujęzycznego i wprowadzenie systemu diagnozy wstępnej. Nauczyciele dodają realizację wybranych programów profilaktycznych (np. Bądźmy zdrowi, Trzymaj formę ). Rodzice (wywiad) deklarują, że prowadzone są działania wzmacniające wartości uznawane przez szkołę za ważne. Jako przykłady takich działań wymieniają: rozmowy nauczycieli z uczniami na godzinach do dyspozycji wychowawcy, rozmowy i spotkania z pedagogiem szkolnym oraz organizowanie przez szkołę obchodów świąt i innych uroczystości. Koncepcja pracy szkoły jest analizowana. Dyrektor i wszyscy nauczyciele (ankieta) deklarują udział w pracach nad jej analizą. Wnioski z tej analizy to: wszystkie założenia koncepcji są realizowane, udostępnić uczniom koncepcję pracy, w razie potrzeby analizować i modyfikować koncepcję pracy szkoły zgodnie z oczekiwaniami uczniów i rodziców, zapewniać wszechstronny rozwój uczniów przez stosowanie nowoczesnych metod nauczania, organizować zajęcia dodatkowe pod kątem zainteresowań uczniów i uwzględniać sugestie uczniów w zakresie tematyki zajęć, sposobu ich prowadzenia, terminów sprawdzianów, itp. Nauczyciele (wywiad) podają, że koncepcja szkoły została poddana analizie w czerwcu 2012 roku. Koncepcja pracy szkoły nie jest modyfikowana. Wszyscy nauczyciele (wywiad) zgodnie stwierdzają, że nie dokonano zmian w założeniach koncepcji pracy szkoły. Wskazują na modyfikowanie działań ją realizujących. Dyrektor (wywiad) podaje, że kierując się wnioskami z analizy, zweryfikowano dostosowanie wymagań edukacyjnych dla uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną, zwiększono zakres diagnozowania osiągnięć edukacyjnych uczniów, wprowadzono monitorowanie i obserwację pracy pedagoga i doradcy zawodowego, przystąpiono do udziału w ogólnopolskim programie Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy i zapoczątkowano organizację pomocy koleżeńskiej wśród uczniów. Wskazane przez dyrektora działania nie wynikają jednak z przedstawionych wniosków. Respondenci przedstawiają rozbieżne stanowiska. Istniejąca w szkole koncepcja pracy szkoły znana jest uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana. Zdaniem (wywiad) uczniów szkoła kładzie szczególny nacisk na znaczenie nauki w życiu, różne akcje i działania profilaktyczne, kształtowanie charakteru, obecność na zajęciach (frekwencja) i bezpieczeństwo uczniów w szkole. Rodzice (wywiad), wskazując wartości uznawane w szkole za ważne, wymieniają: naukę, kulturę osobistą i relacje uczniów z nauczycielami. Deklarują, że te wartości są również ważne dla nich i ich dzieci. Uczniowie dodają, że szkołę wyróżnia: dowóz uczniów do szkoły, przyjazna atmosfera, życzliwi nauczyciele, zajęcia pozalekcyjne 13 / 33

14 i ciekawie zorganizowane szczególne dni np. Dzień Sportu. Dyrektor (wywiad) podaje, że wychowawcy oraz materiały w bibliotece szkolnej są źródłem informacji dla uczniów i rodziców o koncepcji pracy szkoły. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w średnim stopniu. Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Oferta edukacyjna umożliwia realizację podstawy programowej Oferta edukacyjna szkoły nie umożliwia realizacji podstawy programowej. Jej realizacja jest monitorowana w niewielkim zakresie. Nie odpowiada oczekiwaniom większości uczniów i rodziców. Gimnazjum nie realizuje nowatorskich rozwiązań programowych. Oferta edukacyjna nie jest spójna z podstawą programową. Chociaż dyrektor (ankieta) i nauczyciele (wywiad) stwierdzają, że w programach nauczania wykorzystywane są wszystkie elementy podstawy programowej. Nauczyciele (wywiad) wyjaśniają, że podstawowe kryteria wyboru programu nauczania to: uwzględnianie w pełni podstawy programowej danych zajęć edukacyjnych, dostosowanie do możliwości uczniów danego oddziału, w tym jego liczebności oraz odpowiednie warunki lokalowe i wyposażenie do jego realizacji. Na 15 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele realizowali elementy podstawy programowej. Na 1 z 16 lekcji nie była realizowana podstawa programowa. Na lekcji chemii (temat: Sole) powinny być realizowane następujące treści z podstawy programowej chemii: "Uczeń: 1) wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania; 2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów (VI), azotanów (V), węglanów, fosforanów (V), siarczków; tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie. Nie zrealizowano uczeń wykonuje doświadczenie obrazujące przebieg reakcji zobojętniania", ponieważ uczniowie omawiali jedynie zapis reakcji chemicznej. Szkoła nie posiada niezbędnych pomocy dydaktycznych do realizacji tych treści podstawy programowej. W rozmowie po zajęciach nauczyciel wyjaśnił, że nie posiada warunków lokalowych i wyposażenia do przeprowadzania doświadczeń. Nie zwracał się również do dyrektora o uzupełnienie wymaganego do realizacji treści podstawy programowej wyposażenia. Oferta edukacyjna nie jest zgodna z potrzebami uczniów. Uczniowie (ankieta) podają, że w szkole chcieliby nauczyć się: gier zespołowych (13 wskazań), umiejętności społecznych (8), języków obcych (7), jak się uczyć (6), obsługi komputera (5), kultury osobistej (3), wiadomości i umiejętności przydatnych w dalszej nauce i życiu (3), wiedzy o społeczeństwie (3), pisania, czytania i liczenia (3), udzielania pierwszej pomocy (3) i języka polskiego (2). Większość uczniów (21 z 31) klasy II uważa, że w szkole może nauczyć się tego, co uznaje za ważne. Wypowiadając się na temat potrzeb edukacyjnych ich dzieci, rodzice (7 z 18) w ankiecie formułują uwagi o: braku nauczycieli, którzy potrafią wytłumaczyć uczniom temat lekcji, nieprzeprowadzaniu doświadczeń, nieprzygotowanym do lekcji nauczycielu, rozmowach z innymi nauczycielami lub czytaniu kolorowej prasy na lekcji, braku zajęć pozalekcyjnych lub ich złym prowadzeniu. W ocenie połowy ankietowanych rodziców (9 z 18) szkoła zaspokaja potrzeby edukacyjne ich dziecka. Uzyskany wynik jest istotny statystycznie. Oznacza on, że rodzice uczniów tej szkoły częściej niż w innych objętych badaniem wyrażają negatywną opinię o zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych ich dziecka (w tej szkole negatywnych wskazań 44%, w porównywanych szkołach 12%). Nauczyciele (wywiad) wymieniają najważniejsze działania szkoły z punktu widzenia potrzeb edukacyjnych uczniów, tj.: różnicowanie stopnia trudności zadań, dostosowanie wymagań edukacyjnych, organizowanie i zachęcanie uczniów do udziału w zajęciach pozalekcyjnych oraz dostosowanie zajęć fakultatywnych z wychowania fizycznego do zainteresowań uczniów. Oferta edukacyjna uwzględnia kształtowanie kompetencji potrzebnych na rynku pracy. Nauczyciele (wywiad) wymieniają kompetencje potrzebne na rynku pracy, które kształtują u swoich uczniów. Są to komunikatywność, kreatywność, sprawność fizyczna, umiejętność obsługi komputera i posługiwania się technologią komputerowo-informatyczną, znajomość języków obcych i umiejętność wyrażania własnego zdania. Podobnego zdania są partnerzy szkoły. Za umiejętności przydatne w przyszłości na rynku pracy, a nabywane przez uczniów w szkole, partnerzy (wywiad) uznają: samodzielność w podejmowaniu decyzji, znajomość swoich mocnych i słabych stron oraz odpowiedzialność. Realizacja podstawy programowej nie jest monitorowana. Monitorowana jest liczba zajęć lekcyjnych zrealizowanych z poszczególnych przedmiotów. Dyrektor i nauczyciele (wywiad) przedstawiają sposoby monitorowania realizacji podstawy programowej. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów dwa razy w roku 14 / 33

15 szkolnym wypełniają specjalnie do tego przygotowane arkusze zrealizowanych godzin, które służą ocenie rytmiczności realizacji zaplanowanego materiału. Porównuje się, czy zapisy w dziennikach lekcyjnych odpowiadają planom wynikowym i znajdują odzwierciedlenie w podstawie programowej. Dyrektor dodaje, że nie stwierdzono odstępstw w liczbie zrealizowanych godzin zajęć w stosunku do zaplanowanych w szkolnym planie nauczania. Niezrealizowane godziny w danym roku szkolnym są uzupełniane w następnym z godzin do dyspozycji dyrektora. Nauczyciele, wymieniając wnioski z monitoringu, wskazują na zmiany w planowaniu przez nich sposobu realizacji programu nauczania w kolejnym roku szkolnym. Podają, że wnioski z monitoringu realizacji podstawy programowej zawsze są formułowane po pierwszym półroczu i na zakończenie roku szkolnego. Oferta edukacyjna szkoły jest modyfikowana w celu umożliwienia pełniejszego rozwoju uczniów, ale nie spełnia oczekiwań uczniów i rodziców. Większość uczniów (17 z 31) twierdzi, że szkoła nie pomaga rozwijać ich zainteresowań. Również w ocenie większości ankietowanych rodziców (11 z 18) szkoła nie rozwija zainteresowań ich dziecka. Chociaż zdaniem dyrektora, nauczycieli i partnerów szkoły (wywiady) podstawą modyfikowania oferty zajęć jest jej dostosowanie do potrzeb i możliwości uczniów. Przedstawiciel organu prowadzącego (wywiad) stwierdza, że w szkole organizowane są różnorodne zajęcia pozalekcyjne i każdy uczeń znajdzie coś dla siebie. Pewnym utrudnieniem dla uczniów w korzystaniu z oferty zajęć pozalekcyjnych jest organizacja dowozów. Dyrektor (wywiad) wskazuje zmiany w ofercie szkoły, tj. realizację zaproponowanych przez uczniów tematów projektów edukacyjnych, szeroką ofertę kół zainteresowań, wycieczkę do Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, udział w zajęciach laboratoryjnych na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i w Dniu Nauki w Nietążkowie. Nauczyciele (ankieta) wskazują następujące zmiany: dostosowanie oferty zajęć pozalekcyjnych do możliwości i zainteresowań uczniów (11), dostosowanie godzin odjazdów autobusu szkolnego do planu zajęć dodatkowych (7), zatrudnienie doradcy zawodowego (7), realizację programów profilaktycznych (7), dodatkowe zajęcia dla uczniów klasy III (6), udział rodziców i uczniów w planowaniu pracy szkoły (6), opracowanie dostosowań wymagań edukacyjnych dla uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną (5). Szkoła nie realizuje nowatorskich rozwiązań programowych. Dyrektor (ankieta) i nauczyciele (wywiad) jako przykłady nowatorskich rozwiązań programowych lub działań edukacyjnych wymieniają: wprowadzenie elementów ocenienia kształtującego, zorganizowanie Cukierenki literackiej" (kółka teatralnego), wyjazdy na warsztaty na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, współpracę z absolwentami szkoły w realizacji zajęć sportowych z piłki siatkowej, organizacje uroczystości ku czci Powstańców Wielkopolskich. Dyrektor dodaje: akcje ekologiczne, konkursy profilaktyczne i Dyktando Rodzinne. Wymienione przez dyrektora i nauczycieli przykłady są działaniami nowymi i wpływającymi na rozwój uczniów, nie są one jednak nowatorskimi rozwiązaniami. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w niskim stopniu. Poziom spełniania wymagania: E Wymaganie: Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany Procesy edukacyjne przebiegające w szkole są zorganizowane w sposób nie zawsze sprzyjający uczeniu się. Są planowane i monitorowane. Nauczyciele stosują różne sposoby wspierania i motywowania uczniów, które nie zawsze są skuteczne. Ocenianie nie wszystkim uczniom daje informację o postępach w nauce i motywuje do dalszej pracy. W szkole monitoruje i analizuje się osiągnięcia uczniów, a następnie wdraża wnioski z tych analiz. W szkole nie wykorzystuje się zalecanych warunków i sposobów realizacji podstawy programowej. Chociaż dyrektor i nauczyciele (ankieta) zajmują odmienne stanowisko. Na obserwowanej lekcji chemii nauczyciel nie dysponował wymaganym wyposażaniem do przeprowadzenia przewidzianych programem nauczania doświadczeń. Nauczyciel podał, że w szkole nie ma wyposażenia umożliwiającego przeprowadzanie przez uczniów doświadczeń przewidzianych w realizowanym programie nauczania. Procesy edukacyjne są planowane. Dyrektor (wywiad) wyjaśnia, że planowanie procesów edukacyjnych rozpoczyna się zawsze w kwietniu roku poprzedzającego rok szkolny od analizy szkolnych planów nauczania. Następnie opracowywany jest arkusz organizacyjny szkoły. W planowaniu procesów edukacyjnych nauczyciele uwzględniają możliwości i potrzeby uczniów, czas potrzebny do zrealizowania poszczególnych treści, organizację roku szkolnego, liczebność oddziałów, wyposażenie sal i zróżnicowanie grup na poszczególnych zajęciach. 15 / 33

16 Organizacja procesów edukacyjnych nie sprzyja uczeniu się. Zajęcia w planie rozłożone są równomiernie na poszczególne dni, ale układ przedmiotów w niektórych dniach tygodnia i niektórych oddziałów nie sprzyja higienie pracy ucznia, np.: trudne przedmioty na pierwszych lekcjach, np. poniedziałek (kl. IIa - fizyka, kl. IIIa - matematyka, kl. IIIb - fizyka), trudne przedmioty na ostatnich lekcjach, np. czwartek (kl. Ia - biologia, kl. IIIa - fizyka), zgrupowanie trudnych przedmiotów, np. poniedziałek (kl. Ia geografia, matematyka, fizyka, biologia). Uczniowie (28 z 31) klasy II w ankiecie przyznają, że z powodu liczby zajęć czują się zmęczeni codziennie lub kilka razy w tygodniu. Na zmęczenie z powodu liczby zajęć w szkole wskazuje 25 z 31 uczniów klasy III. Na obserwowanych lekcjach (15 z 16) liczebność oddziału pozwalała na organizację procesów edukacyjnych w sposób sprzyjający uczeniu się. Natomiast na obserwowanej lekcji wychowania fizycznego, która odbywała się w salce ćwiczeniowej, uczniowie nie mieli zapewnionych odpowiednich warunków. Wielkość sali nie była dostosowana do wykonywanych ćwiczeń z wykorzystaniem różnego sprzętu. Ponadto część urządzeń nie posiada wymaganych certyfikatów. Prowadzenie zajęć wychowania fizycznego w takich warunkach jest niedopuszczalne ze względu na bezpieczeństwo uczniów. Na 9 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele nie organizowali pracy w sposób mobilizujących uczniów do wyrażania własnego zdania, opinii. Organizacja pracy uczniów sprzyjała procesowi ucznia się na 10 z 16 obserwowanych lekcji. Natomiast na pozostałych (6) działania nauczycieli nie sprzyjały aktywności uczniów w procesie uczenia się, np. przekrzykiwanie się z uczniami lub zajęcia rozpoczęte z 4-5 minutowym opóźnieniem. Na połowie obserwowanych lekcji (8) nauczyciele nie reagowali lub reagowali tylko w niektórych sytuacjach na brak aktywności uczniów. Sale lekcyjne, z wyjątkiem salki ćwiczeniowej, mają wystarczającą wielkość do liczebności oddziałów, ale wymagają odświeżenia, wymiany podłóg i umeblowania. Stosowane w szkole metody nauczania nie zawsze sprzyjają uczeniu się. Wszyscy nauczyciele (ankieta) deklarują, że wybierając metody pracy, uwzględniają cele i treści zajęć, potrzeby i możliwości uczniów, posiadane pomoce dydaktyczne, inicjatywy uczniów, miejsce realizacji zajęć i liczbę uczniów. W ankiecie z metod sprzyjających uczeniu się nauczyciele najczęściej wymieniają: debatę i dyskusję (9), burzę mózgów (9), metodę projektu (8), elementy dramy (5), pokaz (4), analizę SWOT (2), drzewko decyzyjne (2) oraz gry i zabawy językowe (2). Deklarowane przez nauczycieli sposoby aktywizowania uczniów i wspomagania ich w uczeniu się nie znajdują odzwierciedlenia w prowadzonych obserwacjach i wypowiedziach uczniów. Zainteresowanie i zaciekawienie lekcjami w dniu badania deklaruje 18 z 31 uczniów klasy III. Oznacza to, że co trzeci uczeń nie był tego dnia zaangażowany w lekcje. Według 19 z 31 uczniów klasy III nikt w dniu badania nie pomógł im, zastanowić się nad tym, czego się nauczyli. Na 8 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele przez całą lub większość lekcji stwarzali uczniom możliwość samodzielnego wykonania zadań. Na 4 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele tworzyli sytuacje, w których uczniowie mogli rozwiązywać problemy (sprzyjające uczeniu się) przez większość lekcji, na 6 z 16 były to sytuacje sporadyczne, a na 6 nie było takich sytuacji. Tylko na 3 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele różnicowali zadania, by dostosować je do kompetencji uczniów. Na wszystkich obserwowanych lekcjach nauczyciele nie pracowali indywidualnie z uczniami, którzy wolniej lub szybciej wykonywali zadania. Uczniowie klasy III (23 z 31) twierdzą, że w dniu badania mieli możliwość postawienia pytania i poszukiwania na nie odpowiedzi samodzielnie lub w grupie i byli zaangażowani w zajęcia. A 19 z 31 uczniów klasy II podaje, że mogą rozwiązywać problemy sformułowane przez nauczycieli i uczniów na niektórych zajęciach. Nie zawsze ocenianie uczniów daje im informację o postępach w nauce. Uczniowie (24 z 31) klasy II twierdzą, że znają powody otrzymania danej oceny. Natomiast 5 z 31 przyznaje, że zna je rzadko, a dwóch nigdy ich nie zna. Jednak w tej samej ankiecie 19 z 31 uczniów podaje, że nauczyciele, wystawiając ocenę, nie odnoszą się do ich wcześniejszych osiągnięć lub trudności. Podczas obserwowanych zajęć (9 z 16) nauczyciele udzielali informacji zwrotnej po odpowiedziach uczniów, np. nauczyciel potwierdzał prawidłowość wykonania zadania przez ucznia na tablicy, wartościował wykonanie zadania, np. świetnie", fantastycznie" lub omawiał wykonanie ćwiczeń na podsumowaniu zajęć. W statucie znajdują się zapisy o celach wewnątrzszkolnego oceniana i informowaniu uczniów o czynionych postępach. Nie ma jednak zapisów o zakresie i formie przekazywania tej informacji uczniom. Ocenianie uczniów nie motywuje ich do dalszej pracy. Większość ankietowanych uczniów klasy II twierdzi, że nauczyciele nigdy lub rzadko rozmawiają z nimi na temat przyczyn ich sukcesów w nauce (27 z 31) oraz trudności (25 z 31). Podają, że w czasie oceniania zazwyczaj wiedzą, co mają poprawić (12), postanawiają poprawę (14), są zadowoleni (10) lub mają ochotę się uczyć (6). Wśród ankietowanych uczniów byli tacy, którzy mówią, że ocenianie jest im obojętne (14), nie chce się im uczyć (8), czują się zniechęceni (6) lub nie wiedzą, co dalej robić (5). Podobne stanowisko zajmują uczniowie w czasie wywiadu. Wyjaśniając swoje wybory, stwierdzają, że wskazali jest mi to obojętne", ponieważ uczą się dla siebie i są świadomi, że nauczyciele pozwolą im poprawić oceny. Zdaniem 9 z 18 ankietowanych rodziców ocenianie nie zachęca młodzież do dalszego uczenia się, również 9 z 18 ma odmienne zdanie. 16 / 33

17 W szkole nie monitoruje się osiągnięć wszystkich uczniów. Prowadzenie analizy, gdy pojawia się taka potrzeba deklaruje 9 z 12 nauczycieli. Uzyskany wynik jest istotny statystycznie. Oznacza on, że nauczyciele tej szkoły monitorują osiągnięcia uczniów w sposób doraźny zdecydowanie częściej niż nauczyciele innych szkół, w których przeprowadzono badania (ta szkoła 75%, porównywane szkoły 6% wskazań nauczycieli). Dwóch prowadzi analizę systematycznie w sposób zorganizowany, a jeden próbuję prowadzić systematyczną analizę. Monitorowanie osiągnięć wszystkich uczniów deklaruje 11 z 12 nauczycieli, a jedna osoba koncentruje się na uczniach zdolnych lub z problemami w nauce. Nauczyciele (ankieta) podają, że monitorowanie obejmuje wybrane roczniki (10 wskazań), wszystkich uczniów (2) lub wybrane oddziały (1). Zdaniem dyrektora (wywiad) monitoring osiągnięć uczniów polega na analizie zapisów osiągnięć w dziennikach lekcyjnych i dokumentacji konkursów. Prowadzone są analizy porównawcze wyników sprawdzianów i egzaminów. Dyrektor podaje, że monitorując osiągnięcia uczniów, poszukuje się odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób jeszcze skuteczniej pomóc tym, którzy mają trudności i jak wesprzeć rozwój uczniów uzdolnionych. Wymienione przez dyrektora i nauczycieli wnioski z monitorowania osiągnięć uczniów to: należy wspierać uczniów zdolnych, nagradzać osiągnięcia uczniów i propagowanie osiągnięć uczniów w środowisku szkolnym i lokalnym. Procesy edukacyjne przebiegające w szkole są monitorowane. Dyrektor (ankieta) podaje, że monitoring procesów edukacyjnych w szkole prowadzony jest poprzez obserwacje zajęć, kontrole dokumentów i arkusze diagnostyczne. Zdaniem dyrektora monitorując osiągnięcia uczniów, poszukuje się odpowiedzi na pytania: jakie zastosować metody podczas procesu edukacyjnego, czy formy i metody pracy są dostosowane do możliwości i potrzeb ucznia, czy system oceniania i plany wynikowe uwzględniają potrzeby i możliwości oraz umiejętności ucznia, czy rytmicznie realizowana jest podstawa programowa? Monitorowanie procesów edukacyjnych systematycznie i systemowo deklaruje 10 z 12 ankietowanych nauczycieli, a dwóch próbuje prowadzić je systematycznie. Dyrektor i nauczyciele, jako najważniejsze wnioski z monitorowania procesów edukacyjnych, wymieniają: ta sama metoda pracy nie zawsze odnosi oczekiwane efekty we wszystkich klasach, formy i metody pracy dostosować do możliwości i potrzeb uczniów, modyfikować przedmiotowe systemy oceniania i plany wynikowe, uwzględniając potrzeby i możliwości uczniów. Wnioski z monitoringu są wykorzystywane do planowania procesów edukacyjnych. Dyrektor (ankieta) wymienia przykłady decyzji dotyczących procesów edukacyjnych, które wynikają z monitoringu tych procesów: modyfikację szkolnych planów nauczania (korekty podziału godzin do dyspozycji dyrektora szkoły), zmianę oferty podręczników i zatrudnianie dodatkowych nauczycieli np. doradcy zawodowego. Nauczyciele (ankieta) podają, że wnioski te w swojej pracy wykorzystali do dostosowania form pracy i metod nauczania do możliwości, umiejętności i potrzeb uczniów (12 wskazań) i modyfikacji przedmiotowych systemów oceniania i planów wynikowych (10). Współpraca nauczycieli i uczniów nie dotyczy procesów edukacyjnych. Uczniowie (wywiad) podając przykład zmiany w szkole, która została przygotowana wspólnie przez nauczycieli i uczniów, wskazują rezygnację z obowiązku chodzenia na przerwach po korytarzu w kółku. Stwierdzili, że był to pomysł uczniów, który zyskał aprobatę nauczycieli. Uczniowie są zadowoleni z tej zmiany. Większość ankietowanych uczniów klasy II (24 z 31) podaje, że nauczyciele nie pytają się o ich opinie o sposobach uczenia się na lekcjach. Większość (10 z 12) nauczycieli stwierdza, że uwzględnia opinie uczniów o tym, jak chcieliby się uczyć na mniej niż połowie zajęć. Zdaniem dyrektora (wywiad) szkoła w swoich działaniach uwzględnia propozycje i opinie uczniów np. wybór dyscypliny sportu na lekcjach wychowania fizycznego. Szkoła pozytywnie odpowiada również na prośby uczniów dotyczące dodatkowych zajęć rozwijających ich zainteresowania. Nauczyciele stosują różne sposoby wspierania i motywowania uczniów w procesie uczenia się. Uczniowie (wywiad) podają, że nauczyciele motywują ich do pracy poprzez prowadzenie atrakcyjnych lekcji, wykonywanie doświadczeń, stawianie plusów, pochwały za aktywność i dobrą naukę, Uczniowie dodają, że nauczyciele uświadamiają im korzyści z uczenia się. Pokazują, jak uczyć się efektywnie i zachęcają do nauki nagrodami. Rodzice (wywiad) wskazują nagradzanie uczniów (np. dyplomy na półrocze za wyniki w nauce, za frekwencje, nagrody dla wzorowych uczniów wręczane na apelach) i pochwały. Nauczyciele (ankieta) wymieniają stosowane metody motywowania uczniów, tj.: nagradzanie i wyróżnianie (11), pochwały na forum klasy, szkoły lub przed rodzicami (11), dobre oceny lub dodatkowe oceny (9), stosowanie różnych form pracy i metod nauczania, co ma zachęcić i zmotywować uczniów do nauki (9), stawianie plusów, które składają się na ocenę (8). Informacja o postępach w nauce nie pomaga uczniom uczyć się. Uzyskiwanie informacji o sposobach uczenia się od około połowy nauczycieli (13 z 31), mniej niż połowy (7 z 31), większości (6 z 31), wszystkich (2 z 31) i od żadnego (3) deklarują uczniowie klasy II. Natomiast ankietowani rodzice podają, że żaden lub mniej niż połowa nauczycieli (10 z 18) wyjaśnia ich dziecku, jak się uczyć. Zdaniem 3 z 18 rodziców takich wskazówek udziela 17 / 33

18 większość nauczycieli, a jednego, że wszyscy. Trzech rodziców, stwierdza, że trudno mu to określić. Większość uczniów klasy II (25 z 31) twierdzi, że potrafi się uczyć. Również większość rodziców (16 z 18) uważa, że jego dziecko potrafi się uczyć. W dniu badania 9 z 31 ankietowanych uczniów klasy III otrzymało od nauczycieli wskazówkę, która pomogła mu się uczyć. Takiej wskazówki nie uzyskało 22 z 31. Na 11 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele w każdej lub większości sytuacji zwracali uwagę na te elementy lub działania ucznia, które były nieprawidłowe. Uczniowie (wywiad) stwierdzają, że w szkole rozmawia się z nimi o tym, jak się uczyć. Wskazując przykłady takich działań nauczycieli wymieniają: gazetki Jak się uczyć", częste napomnienia nauczycieli o systematycznej nauce, praktyczne porady nauczycieli jak przyswajać wiedzę, pracując z tekstami. Nauczyciele w prosty sposób tłumaczą nową tematykę, a potem podnoszą stopień trudności. Uczniowie (wywiad) deklarują, że rozmowy, wskazówki, udzielane im przez nauczycieli o tym, jak się uczyć, są skuteczne. Wnioski z monitorowania osiągnięć uczniów są wdrażane. Dyrektor (ankieta) wskazuje przykłady wdrożonych wniosków z monitorowania osiągnięć uczniów: wsparcie dla uczniów zdolnych, tworzenie systemu nagród i wyróżnień dla uczniów osiągających wysokie wyniki w nauce i mających osiągnięcia sportowe, popularyzacja osiągnięć uczniów w mediach lokalnych, gazetce szkolnej i na stronie internetowej szkoły i umożliwienie uczniom uzdolnionych sportowo startu w rozgrywkach różnych szczebli. Nauczyciele (ankieta) jako przykłady działań realizujących wnioski z monitorowania osiągnięć uczniów podają: prezentowanie osiągnięć uczniów w lokalnej prasie i na stronie internetowej szkoły (11), wsparcie dla uczniów zdolnych (9), udział uczniów w konkursach (7). Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w niskim stopniu. Poziom spełniania wymagania: E Wymaganie: Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli, którzy uczestniczą w ich tworzeniu oraz współpracują przy analizie. Wspierają się także w organizacji i realizacji procesów edukacyjnych. Proces zmiany jest również efektem wspólnych decyzji. Nauczyciele współdziałają przy tworzeniu procesów edukacyjnych. Z analizy dokumentów wynika, że nauczyciele współdziałają przy opracowywaniu planów pracy zespołów, planowaniu i realizacji działań wychowawczych i profilaktycznych, opracowywaniu narzędzi i wyników pomiaru dydaktycznego, udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej i przygotowaniu imprez i uroczystości szkolnych. Nauczyciele wspólnie wybierają programy nauczania, podręczniki i opracowują wymagania edukacyjne. Wszyscy nauczyciele (ankieta) deklarują konsultowanie swoich planów pracy z innymi nauczycielami. Nauczyciele współpracują przy analizie procesów edukacyjnych. Dyrektor (ankieta) informuje, że analiza procesów edukacyjnych prowadzona jest w czasie rozmów po obserwacji lekcji, zebrań zespołów przedmiotowych i rady pedagogicznej. Nauczyciele (wywiad) wymieniają przykłady wspólnie prowadzonych analiz procesów edukacyjnych. W zespołach nauczycielskich (przedmiotowych) analizowane są wyniki testu diagnostycznego i kwalifikowanie uczniów do zróżnicowanych pod względem poziomu zaawansowania umiejętności grup na zajęciach z języków obcych. Analizowane są również wyniki próbnych egzaminów gimnazjalnych, działania edukacyjne prowadzone z poszczególnymi uczniami mającymi trudności w nauce i problemy wychowawcze. Stwierdzają, że analizują procesy w trakcie i po zakończeniu działań. Analizy przeprowadzane są w zespołach przedmiotowych, na zebraniach rady pedagogicznej oraz w trakcie realizacji działań podczas nieformalnych rozmów i spotkań. Wszyscy ankietowani nauczyciele przyznają, że dokonują analizy procesów edukacyjnych zachodzących w szkole wspólnie z innymi nauczycielami. Nauczyciele wspierają się w organizacji i realizacji procesów edukacyjnych. W ankiecie wszyscy nauczyciele oceniają wsparcie, które otrzymują od współpracowników jako wystarczające i wskazują jego formy: wspólne rozwiązywanie problemów edukacyjnych i wychowawczych (12), współpracę przy organizowaniu uroczystości szkolnych (11), dzielenie się materiałami dydaktycznymi, scenariuszami i pomocami (11), współpracę i wymianę doświadczeń w ramach zespołu przedmiotowego (11) oraz przekazywanie informacji o uzdolnieniach (7). Nauczyciele i dyrektor (wywiad) przedstawiają podobny zakres współpracy. Proces zmiany jest efektem wspólnych decyzji. Większość nauczycieli (11 z 12) przyznaje, że jego głos jest barany 18 / 33

19 jest pod uwagę w trakcie podejmowania decyzji o wprowadzaniu zmian w realizacji procesów edukacyjnych. Nauczyciele wskazują możliwość wypowiadania własnego zdania, składania wniosków, w tym wniosków do dyrektora oraz wniosków na zebraniach rady pedagogicznej lub zespołów. Według dyrektora w wyniku wspólnie podjętych decyzji ustalono tematy projektów edukacyjnych oraz zorganizowano zajęcia dodatkowe przygotowujące uczniów klasy III do egzaminu gimnazjalnego. Ponadto dyrektor uwzględnił sugestie nauczycieli, planując arkusz organizacyjny szkoły i przydzielił dodatkowe godziny zajęć edukacyjnych na chemię i matematykę. Planując zajęcia pozalekcyjne, kierowano się przede wszystkim sugestiami uczniów i rodziców. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w wysokim stopniu. Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Kształtuje się postawy uczniów Szkoła podejmuje spójne działania wychowawcze odpowiadające potrzebom uczniów. Uczniowie uczestniczą w działaniach sprzyjających kształtowaniu pożądanych społecznie postaw, ale nie biorą udziału w ich planowaniu i modyfikowaniu. Wnioski z dokonywanej w szkole analizy działań wychowawczych są wdrażane. Działania wychowawcze podejmowane w szkole są spójne. Dyrektor (wywiad) podaje, że w celu zapewnienia spójności oddziaływań wychowawczych nauczyciele pracują w zespołach oddziałowych, realizują program wychowawczy i oceniają zachowanie uczniów zgodnie ze statutem. Nauczyciele (wywiad), wymieniając sposoby, w jaki dbają o utrzymanie spójności działań wychowawczych, wskazują na: tematykę zajęć wychowawczych uwzględniających treści zawarte w programie wychowawczym i programie profilaktyki, ujednolicony sposób zwracania uwagi na zachowanie uczniów i oddziaływania wychowawcze, współpracę z pedagogiem szkolnym, wsparcie ze strony innych nauczycieli w realizacji zadań i wspólną strategię postępowania w danym oddziale uczniowskim. Zgodnie stwierdzają, że sukcesem wychowawczym szkoły jest otwartość i zaufanie uczniów do nauczycieli. Przyznają, że nie udało się im wyeliminować, choć znacznie ograniczyli, wulgaryzmów. Połowa ankietowanych rodziców (9 z 18) uważa, że sposób wychowywania uczniów przez szkołę nie odpowiada potrzebom ich dziecka i wyraża przekonanie, że nauczyciele nie traktują dzieci sprawiedliwie. Pozostali rodzice (9 z 18) zajmują odmienne stanowisko. Większość uczniów klasy II czuje się traktowana w sposób równy (18 z 31) i sprawiedliwy (18 z 31) przez nauczycieli. Pozostali (13 z 31) uważają inaczej. W opinii pracowników niepedagogicznych (wywiad) w szkole dyskutuje się na temat pożądanych postaw. Działania wychowawcze nie zawsze są adekwatne do potrzeb uczniów. Nauczyciele (wywiad), wymieniając sposoby przeprowadzania w szkole diagnozy wychowawczych potrzeb uczniów, podają: badania ankietowe rodziców i uczniów, indywidualne i grupowe rozmowy z uczniami oraz rodzicami i wywiady środowiskowe. Stwierdzają, że w wyniku przeprowadzonej diagnozy określono potrzeby uczniów takie jak: potrzeby materialne, potrzebę zorganizowania dożywiania dla niektórych uczniów, niezaspokojone potrzeby dzieci w zakresie higieny osobistej (są dzieci przychodzące do szkoły nieumyte), dzieci potrzebujące wsparcia, akceptacji, bezpieczeństwa, w tym z rodzin z problemem alkoholowym (różne potrzeby emocjonalne). Przedstawiając prowadzone w szkole działania w celu zaspokojenia zdiagnozowanych potrzeb wychowawczych, wskazują na: rozmowy indywidualne z uczniami i rodzicami, udzielanie wsparcia, konsultacje z psychologiem, organizowanie pomocy materialnej oraz pozyskiwanie we współpracy z rodzicami uczniów danego oddziału oraz z radą rodziców środków finansowych na pokrycie kosztów wycieczek uczniów z rodzin o niskich dochodach. Postawy promowane w szkole jako zgodne ze swoimi ocenia (16 z 31) uczniów klasy II. Uczniowie uczestniczą w działaniach sprzyjających kształtowaniu pożądanych społecznie postaw. Uczniowie klasy II (21 z 31) podają w ankiecie, że brali udział w zajęciach związanych z zachowaniem i relacjami z innymi ludźmi. Udział w rozmowach o takiej tematyce deklaruje 27 z 31 uczniów klasy II. Wszyscy nauczyciele (ankieta) stwierdzają, że w szkole dyskutowano na temat pożądanych postaw uczniów w przeciągu ostatnich sześciu miesięcy. Nauczyciele (wywiad) wskazują działania wychowawcze sprzyjające kształtowaniu postaw: akcje i imprezy służące kształtowaniu postaw ekologicznych (np. Dzień Ziemi), postaw empatycznych (np. Skarpetki dla dzieci w Afganistanie, Kredki dla Afryki), postaw patriotycznych (np. uroczystości ku czci Powstańców Wielkopolskich) i postaw prozdrowotnych oraz propagowanie aktywnych form spędzania wolnego czasu poprzez 19 / 33

20 organizowanie imprez i zajęć sportowych. Na 13 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciele poprzez swój sposób zachowania kształtowali pożądane społecznie postawy (np. uwypuklenie obowiązku udzielania pomocy przedmedycznej). Uczniowie nie biorą udziału w planowaniu i modyfikowaniu działań wychowawczych w szkole. Większość uczniów (16 z 31) klasy II twierdzi, że uczniowie nie mają wpływu na to, jakie postawy są promowane w szkole. Uczniowie (wywiad) podają, że w szkole powinni być schludnie ubrani, zmieniać obuwie oraz godnie reprezentować szkołę na konkursach, wyjazdach do innych szkół i wycieczkach. Dodają, że nie powinni używać wulgaryzmów i przychodzić do szkoły w mocnym makijażu. Według nauczycieli (wywiad) w szkole promowane są postawy prospołeczne, proekologiczne, prozdrowotne i patriotyczne. Nauczyciele zapewniają, że uczniowie zgadzają się z promowanymi przez szkołę postawami. Stwierdzają, że nie czują potrzeby poszerzania działań kształtujących inne postawy. Deklarują, że uczniowie mogą wpływać na kształtowanie właściwych zachowań i pożądanych postaw poprzez samorząd uczniowski i zgłaszanie pomysłów. Nie podają jednak przykładu udziału uczniów w planowaniu i modyfikowaniu działań wychowawczych. Rodzice (wywiad) wyrażają przekonanie, że dzieci wiedzą, dlaczego wymagane w szkole zachowania są dla nich ważne. Zdaniem dyrektora (ankieta) uczniowie raczej, a według 11 z 12 nauczycieli zdecydowanie uczestniczą w tworzeniu i zmianie szkolnego systemu oddziaływań wychowawczych. Sposoby współtworzenia oddziaływań wychowawczych przez uczniów wskazane przez nauczycieli to: praca w samorządzie uczniowskim (12), planowanie wycieczek (10), opieka nad pomieszczeniami klasowymi i dbałość o ich wystrój i estetykę (10), zgłaszanie postulatów do wychowawców (10), wystrój sali, klas i świetlicy na uroczystości (7). Dyrektor dodaje bezpośrednie rozmowy uczniów z pedagogiem. Na 1 z 16 obserwowanych lekcji nauczyciel uwzględnił inicjatywy zgłaszane przez uczniów. Wnioski z analizy działań wychowawczych są wdrażane. Nauczyciele (wywiad) stwierdzają, że analizy działań wychowawczych są przeprowadzane po każdym półroczu. Analiza działań wychowawczych prowadzona jest przez zespół nauczycieli. Na comiesięcznych spotkaniach zespołu nauczyciele omawiają problemy wychowawcze i wspólnie je rozwiązują. Dyrektor (wywiad) wskazuje przykłady wniosków: przestrzegać opracowane procedury postępowania w sytuacjach zagrożeń, systematycznie informować rodziców o zachowaniu dzieci, zgłaszać dyrektorowi lub pedagogowi sytuację problemową, z którą wychowawca nie może sobie poradzić i bezzwłocznie zawiadamiać organy ścigania w przypadku wykrycia oznak demoralizacji lub łamania prawa. Jako przykłady wykorzystania wniosków z analiz dyrektor podaje, że w wyniku rozmowy z udziałem uczniów, wychowawców i rodziców udało się załagodzić konflikt pomiędzy chłopcami z gimnazjum, a w wyniku natychmiastowej reakcji dyrektora rozwiązano problem złych relacji na linii uczniowie - nauczyciel religii. Z uwagi na powyższe szkoła spełnia wymaganie w średnim stopniu. Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Prowadzone są działania służące wyrównywaniu szans edukacyjnych Nauczyciele diagnozują możliwości swoich uczniów. Zdaniem większości ankietowanych rodziców szkoła nie podejmuje w wystarczającym stopniu działań zwiększających szanse edukacyjne uczniów. Prowadzone w szkole działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacji dotyczą głównie udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a w mniejszym zakresie procesu lekcyjnego. Nauczyciele znają możliwości swoich uczniów. Wszyscy ankietowani nauczyciele przyznają, że diagnozują możliwości edukacyjne wszystkich swoich uczniów. Z prowadzonych diagnoz nauczyciele czerpią wiedzę o potrzebie zdiagnozowania ucznia w poradni psychologiczno-pedagogicznej (11), rodzaju zajęć dodatkowych, na które uczeń powinien uczęszczać (10), zróżnicowaniu zespołów uczniowskich (8), stopniu opanowania podstawy programowej po ukończeniu szkoły podstawowej (7). Partnerzy (wywiad) stwierdzają, że w miejscach, w których mieszkają uczniowie, nie pojawiają się w szczególnym nasileniu problemy społeczne. Dodają, że dostrzegają problem opieki rodziców nad dziećmi, ponieważ często po godzinie 22 widzą młodzież na ulicy. Uczniowie osiągają sukcesy edukacyjne na miarę swoich możliwości. Myśląc o swoich wynikach w nauce uczniowie klasy II (ankieta), uważają, że wszystko jest w porządku (12 z 31), czują radość (5). Niezadowolonych, że nie mogło zrobić więcej, jest 7 z 31, a sześciu uczniów podaje, że ich to nie obchodzi (jeden uczeń nie udzielił odpowiedzi). Dyrektor (ankieta), jako przyczyny, które sprawiają, że niektórzy uczniowie zdolni nie osiągają 20 / 33