Język polski. Żółta żaba żarła żur. Ćwiczenia ortograficzne. Szkoła podstawowa, klasy I III

Transkrypt

1 Język polski Żółta żaba żarła żur Ćwiczenia ortograficzne Szkoła podstawowa, klasy I III

2 Język polski Żółta żaba żarła żur Ćwiczenia ortograficzne Szkoła podstawowa, klasy I III Zofia Gajewska

3 Ilustracja na okładce Krzysztof Pietrasik Ilustracje Robert Jabłoński, Krzysztof Pietrasik Konsultacja metodyczna dr Elżbieta Waszkiewicz Redakcja Bogusława Jędrasik Korekta Bogusława Jędrasik Pakiet Ćwiczeń ortograficznych dla klas I-III szkoły podstawowej został przygotowany w oparciu o Podstawę programową kształcenia ogólnego (Dz.U. Nr 14 z dnia 23 lutego 1999 roku, pozycja 129). Tytuł zaczerpnięto za zgodą właścicieli praw autorskich z piosenki Jacka Skubikowskiego Żółta żaba żarła żur Copyright by Wydawnictwo Langenscheidt Polska Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tego poradnika nie może być kopiowana ani odtwarzana w jakiejkolwiek formie i przy użyciu jakichkolwiek środków bez pisemnej zgody Wydawcy. Wydawnictwo Langenscheidt Polska Sp. z o.o. ul. Grażyny Warszawa tel (do 397); fax lpo@langenscheidt.pl infolinia: ISBN

4 Wstęp Or to gra fia to zbiór przy ję tych, obo wią zu ją cych re guł po praw ne go pi sa nia. Pol ska or to gra fia jest szcze gól nie trud na i bar dzo ob szer na. Jej opa no wa nie wy ma ga nie tyl ko przy swo je nia wie dzy teo re tycz nej, ale przede wszyst kim wie lu ćwi czeń. Tyl ko sys te ma tycz nie i wy trwale pro wa dzo ne ćwi cze nia po zwa la ją wy ro bić na wyk po praw ne go pi sa nia. Kla sy I-III szko ły pod sta wo wej, pierw szy etap edu ka cyj ny, to czas po świę co ny głów nie na uce czy ta nia i pi sa nia. Rów no cze śnie uczniowie po win ni po znać pod sta wo we re gu ły or to gra ficz ne, wdro żyć się do bez błęd ne go pi sa nia. Jest to etap sta no wią cy pod sta wę dalszej edu ka cji. Dzie ci są wte dy szcze gól nie po dat ne na od dzia ły wania dy dak tycz ne, ma ją du żo za pa łu do na uki i wy so ką mo ty wa cję. W tym okre sie kształ tu ją się umie jęt ność kon cen tra cji i pa mięć. Jest to do sko na ły czas na wy ra bia nie na wy ku or to gra ficz ne go pi sa nia. Pro gra my na ucza nia klas IV-VI za kła da ją, że dziec ko opa nu je pod sta wy or to gra fii w kla sach I-III. Dla te go pro po nu je my uczniom róż no rod ne ćwi cze nia wdra ża ją ce, utrwa la ją ce i spraw dza ją ce, któ re po mo gą opa no wać re gu ły or to gra ficz ne. Ma te riał za war ty w Ćwi czeniach or to gra ficz nych dla klas I-III szko ły pod sta wo wej jest zgod ny z ak tu al ną Pod sta wą pro gra mo wą kształ ce nia ogól ne go dla pierw szego eta pu edu ka cyj ne go. Część I za wie ra ćwi cze nia wdra ża ją ce i utrwa la ją ce wzbo ga co ne o za sa dy pi sow ni ze szcze gól nym na ci skiem na pi sow nię wy ra zów ze spół gło ska mi mięk ki mi, spra wia ją cą uczniom wie le trud no ści. Część II za wie ra in for ma cje, jak na le ży przy go to wy wać i prze prowa dzać ćwi cze nia or to gra ficz ne w po szcze gól nych kla sach, a także jak po pra wiać po peł nia ne przez uczniów błę dy. Da lej znaj du je się wy kaz wy ra zów do opa no wa nia w po szcze gól nych kla sach oraz przy kła do we tek sty do pi sa nia z pa mię ci i ze słu chu. Ser decz ne po dzię ko wa nia kie ru ję do mgr An ny Siecz kow skiej, na uczy ciel ki kształ ce nia zin te gro wa ne go w Szko le Pod sta wo wej nr 97 w War sza wie, za prze pro wa dze nie ćwi czeń za war tych w tej książ ce z ucznia mi swo ich klas. Prze ka za ne przez Nią cen ne uwa gi mia ły zna czą cy wpływ na kształt ni niej sze go wy da nia ćwi czeń. Zo fia Ga jew ska 3

5 Wstęp...3 CZĘŚĆ I Jak za pi sy wać gło ski mięk kie? Jak za pi sy wać wy ra zy, w któ rych za cho dzi utra ta dźwięcz no ści? Ma łą czy wiel ką li te rą? Kie dy pi sać ę, ą, om w środ ku czy na koń cu wy ra zu? Ó czy u? Pi sow nia wy ra zów z ó wy mien nym Pi sow nia wy ra zów z ó nie wy mien nym Pi sow nia wy ra zów z za koń cze niem -ów Pi sow nia wy ra zów z za koń cze niem -ów ka, -ów na Pi sow nia wy ra zów z za koń cze niem -unek, -unka, -un

6 6 Rz czy ż? Pi sow nia wy ra zów z rz wy mien nym Pi sow nia wy ra zów z rz po spół gło sce Pi sow nia nazw za wo dów z za koń cze niem -arz Pi sow nia wy ra zów z rz nie wy mien nym Ch czy h? Nie ra zem czy osob no? Nie któ re skró ty CZĘŚĆ II Wia do mo ści i umie jęt no ści or to gra ficz ne w kla sach I III Przy kła do we wy ra zy do opa no wa nia pi sow ni w kla sach I, II, III Przy dat ne, za le ca ne ćwi cze nia w na ucza niu or to gra fii dzie ci z klas I III

7 1 Rozdział Jak zapisywać głoski miękkie? Głoski miękkie Ćwiczenie 1 Przeczytaj głoski parami. s ś c ć n ń z ź Czy głoski w drugiej kolumnie wymawiałeś miękko? Czy brzmią tak samo jak głoski z pierwszej kolumny? 6

8 Ćwiczenie 2 Przeczytaj głośno wyrazy. Podkreśl głoski, które są miękkie. źrebak ćma świeca śnieg ścierka źródło Przyjrzyj się tym wyrazom jeszcze raz. Jakie głoski występują po głoskach miękkich: ć, ź, ś? Czy to są spółgłoski, czy samogłoski? Ćwiczenie 3 Czy pamiętasz alfabet? Podkreśl czerwonym kolorem samogłoski. a ą b c ć d e ę f g h i j k l ł m n o ó p r s ś t u w x y z ź ż Zapamiętaj! A, ą, e, ę, i, o, ó, u, y to samogłoski. Pozostałe głoski to spółgłoski. 7

9 Ćwiczenie 4 Sprawdź, czy głoska miękka występuje przed spółgłoską. źrebak maślak Jaś śnieg później koń ćma raźno grać świt Zośka liczyć źródło słońce słoń śruba niedźwiedź koń Ćwiczenie 5 Samogłoskę miękką piszemy na końcu wyrazów, np.: miś, ryś, słoń. Napisz cztery inne wyrazy, w których miękkość oznaczona jest kreską nad literą, np.: głośno,,,. Napisz też trzy wyrazy z głoską miękką na końcu:,,. 8

10 Zapamiętaj! Miękkość oznaczamy kreską nad literą: na końcu wyrazu, np.: koń, słoń, ryś, przed spółgłoską, np.: słońce, ćma, ślimak. Ćwiczenie 6 Uzupełnij zdania, wpisując nazwy zwierząt. Największe zwierzę w ZOO to. Motyl, który leci do świecy wieczorem to, a domek na grzbiecie nosi zawsze. 9

11 Ćwiczenie 7 Podpisz obrazki podanymi wyrazami: słoń, koń, ryś, słońce, maślak. Podkreśl głoski miękkie. Ćwiczenie 8 Jak myślisz, jak będzie wyglądał świat za sto lat? Jaś, nie wie le my śląc, po wie dział tak: Za sto lat bę dzie my la tać do szko ły he li kop te rem, ja nie bę dę musiał pi sać ani czy tać. 10

12 Wszyst ko bę dzie ro bić kom pu ter. Wy star czy, że się uśmiech nę, a słoń ce moc niej za świe ci. Na ca łym świe cie za wsze bę dzie szczę ście i po kój. Prze czy taj wy po wiedź Jaś ka. Pod kreśl gło ski mięk kie ozna czo ne kre ską nad li te rą. Czy za wsze wy stę pu ją one przed spół gło ską al bo na koń cu wy ra zu? Te raz ty na pisz trzy zda nia o świe cie za sto lat. A mo że na ry su jesz ry su nek i pod pi szesz go? 11

13 Ćwiczenie 9 Dokończ wyrazy. Dobierz odpowiednie litery. ni mi ko śle pa wi ń ź ć ź ś ś dź ń sło gę nić,,,,,,. Ćwiczenie 10 Przeczytaj wierszyk i wypisz wyrazy z głoską miękką oznaczoną kreską nad literą. Ja nie jestem śpioch ani leń. Śpiewam i biegam cały dzień.,,,. 12

14 Ćwiczenie 11 Popatrz na rysunek. Napisz, co Staś jada na śniadanie. Na Staś jada: Ćwiczenie 12 Z podanych wyrazów ułóż zdanie i napisz je pod obrazkiem. ślimaczek śpi maluśki maślakiem Pod 13

15 Ćwiczenie 13 Przeczytaj wyrazy. Obok każdego wyrazu napisz literę, która występuje po zmiękczeniach ś, ć, ź i dź. śmiech m słońce późno ślad głośno woźny ślub bańka Baśka śruba ćma śliwka Pewnie zauważyłeś, że ś, ć, ź, ń napisane są zawsze przed spółgłoską. Ćwiczenie 14 Podpisz obrazki. 14

16 Ćwiczenie 15 Utwórz i napisz wyrazy: r odek ś l imak r oda si e dem o stra e rpień Po patrz, ja ka gło ska występuje za wsze po si. Czy jest to sa mo gło ska? Sprawdź to w poniższych wyrazach. sierp siądź siatka siedzi siatka siodło Zapamiętaj! Spółgłoski miękkie, które występują przed samogłoskami a, ą, e, ę, i, o, ó, u, y pisze się jako ci, ni, si, zi, dzi. 15

17 Ćwiczenie 16 Uzupełnij ci, ni, si, zi albo dzi. Potem napisz wyrazy, które uzupełniłeś. Gdy nadej e je eń, często na ebie widać emne chmury. Opowiedz, Zo u bajeczkę o edmiu krasnoludkach! To moje małe ko ątko ągle wy ąga coś z półki. Już po lekcjach! Ko ec pracy! Zaczynamy wspa ałe zabawy na elonej łące. Wyrazy: nadejdzie,,,,,,,,,,,. 16

18 Ćwiczenie 17 Utwórz wyrazy i przeczytaj je. ostra si ni ebo dzi eń ci emno emia zi Ćwiczenie 18 Przyjrzyj się podanym wyrazom. Wypowiedz je głośno, dzieląc na sylaby: zima, cisza, siwa, dzik, Tadzik, sito, nitka Zapamiętaj! Przed sa mo gło ską i pi sze my c, n, s, z, dz. 17

19 Ćwiczenie 19 Przeczytaj wyrazy, zastanów się, a potem wpisz je do odpowiednich rubryk tabelki. zima, dłonie, ciepło, niedziela, Kazio, siedem, dzięcioł, dźwig, piórko, prosi, wisi, śpiew, środek, słoń, ćma, śpi, dłoń przed spółgłoską ć, ń, ś, ź, dź ci, ni, zi, dzi c, n, s, z, dz na końcu wyrazu przed samogłoską przed i (gdy i two rzy sy la bę) Ćwiczenie 20 Z podanych sylab ułóż wyrazy i napisz je. sie bo pranie nie da pra 18

20 ba gry zie mia leń dem nie sie dzi bie Zapamiętaj Zasady pisowni głosek miękkich! ć, ń, ś, dź, ź pi sze my na koń cu wy ra zu, a tak że przed spół gło ską. ci, ni, si, dzi, zi pi sze my przed sa mo gło ską in ną niż i. Przed sa mo głoską i pi sze my c, n, s, dz, z. 19

21 Ćwiczenie 21 Rozwiąż krzyżówkę Niewielkie, ciemnoczerwone owoce 2. Wiosną kotki na wierzbie 3. Zwierzę do pracy w polu, ciągnie wóz 4. Sucha trawa dla krów i koni 5. Na przykład drożdżowe 6. Pora roku po lecie 7. Rybacy używają jej przy połowach Napisz wyrazy, które wpisałeś do krzyżówki:,,,,,,. 20

22 Ćwiczenie 22 Przeczytaj wierszyk. Postaraj się włożyć do każdej szuflady po dwa wymyślone przez siebie wyrazy. Pewien uczeń trudną ortografię, chciał na zawsze znać. Więc ćwiczył, pisał, główkował, potem wyrazy do szuflad pochował. ś, ć, ź, ń ś, ć, ź, ń ś si ryś ślimak siatka siostra ć ci ź ń zi ni dź dzi 21

23 Ćwiczenie 23 Prze czy taj uważ nie wy ra zy. Pod kreśl li te ry c, n, s, z przed sa mo gło ską i. zima, cicho, sito, nitka, nici, zimno, Kazik BaRdZo ważna Rada! Czasem trudno jest dobrze zapisać głoskę miękką. Na przykład w wyrazach: kości, nici, koniki, prosi, źrebak, nitki. Wymów wyraźnie te wyrazy i zwróć uwagę na to, którą głoskę wymawiasz dłużej. nici nić kości kość sieci sieć W wyrazie konik mamy dwie sylaby: ko-nik W dru giej sy la bie pi sze my i, bo w każ dej sy la bie mu si być sa mo gło ska. 22

24 Ćwiczenie 24 Podziel na sylaby następujące wyrazy: siła gęsi zima dzieci nitka cisza Pod kreśl i, któ re wy stę pu je po s, z, c, dz. Ćwiczenie 25 Podane wyrazy wpisz do tabelki. Dopisz po trzy wyrazy w każdej rubryce. dzieci, prośba, śpiew, dzięcioł, maślak, śpi, dłoń, koń, środek, ćma, cielę, ciepło, dźwig, zima, wisi, niedziela, jesień, niebo przed spółgłoską ć, ń, ś, ź, dź ci, ni, zi, dzi c, n, s, z, dz na końcu wyrazu przed samogłoską ciepło przed i (gdy i two rzy sy la bę) zima 23

25 Ćwiczenie 26 Przeczytaj list Krzysia do mamy. Napisz podobny list do babci lub taty. Mo ja ko cha na Ma mo! Mam tu taj wie lu ko le gów: Mać ka, Sta sia i Mo ni kę. Jest na dal bar dzo cie pło, ca ły dzień świe ci słoń ce. Cho dzi my ką pać się w je zio rze. Za wsze jest z na mi ra tow nik al bo ta tuś Zbysz ka. Chciał bym zo stać tu do koń ca sierp nia. Ca łu ję, po zdra wiam Cie bie i Dziad ka. Olsz ty nek, li piec 2007 r. Krzyś 24

26 Jan Kowalski Piękna 2/ Kraków 25

27 Ćwiczenie 27 Uzupełnij zdania. Czy to le samolot? Jest jakiś wny! Za nim wida drugi, trze i czwarty. Ależ to klucz dzikich gę! Odlatują od nas na mę. Trudne wyrazy to: leci, dziwny, trzeci, gęsi. Napisz te wyrazy, dzieląc je na sylaby. -, -, -, -. Ćwiczenie 28 Prze czy taj Wier szyk pe łen py tań. Pod kreśl mięk kie gło ski. Bab ciu, bab ciu, po wiedz, cze mu Ja nie miesz kam w cha cie z kre mu? I dla cze go słoń nie la ta? Prze cież to jest wiel ka stra ta. 26

28 Ile wa ży wo da w sta wie? Co nad ra nem pisz czy w tra wie? Cze mu roz pacz by wa w krat kę? Kto wy my ślił por i na tkę? Co to zna czy za nos wo dzić? Cze mu szewc bez bu tów cho dzi? Co ma pier nik do wia tra ka? Kto skradł uśmiech po nu ra ka? Co jest szyb sze: mo je wrot ki Czy bab ci ne ko ło wrot ki? I dla cze go wciąż się są dzi, Że kto py ta, ten nie błą dzi? Uza sad nij, dla cze go w po da nych ni żej wy ra zach pi sze my i: wo dzić bo przed i jest dz, i two rzy sy la bę -dzić, Agnieszka Frączek pier nik bo są dzi bo bo li bo 27

29 Ćwiczenie 29 Uzupełnij zdania. Niemądra ćma. Czemu ma le do wiecy? Pew e my li, że to k ężyc wie! Ćwiczenie 30 Przepisz i uzupełnij zdania. Idzie koń. Idą ko nie. Idzie dzie sięć ko ni. Bo li dło Bo lą dło Nie czu ję bó lu dło Bie gnie ry Bie gną ry Bie gnie sta do ry Sie dzi le Sie dzą le Nie ma u nas le Stoi sło Sto ją sło Stoi pięć sło Ćwiczenie 31 Przeczytaj uważnie wierszyk. Posłuchajcie, wszystkie dzieci: dzisiaj pięknie słońce świeci, więc wyłączmy komputery, raźno ruszmy na spacery. 28

30 Zapamiętaj wyrazy, które się rymują. dzieci komputery świeci spacery Prze czy taj wiersz jesz cze raz. Te raz za mknij oczy i po wiedz go z pa mię ci. Zer k nij jesz cze raz na tekst. Za słoń wiersz i na pisz go z pa mię ci. Ćwiczenie 32 Wpisz po dwa wyrazy ze zmiękczeniami do każdej ramki. przed spół gło ską przed sa mo gło ską na koń cu wy ra zu dźwig ciastko gęś ś, ź, ć, ń, dź Spółgłoski miękkie si, zi, ci, ni, dzi 29

31 Ćwiczenie 33 Uzupełnij tabelkę. Wyrazy w liczbie pojedynczej Wyrazy w liczbie mnogiej koń liść dłoń pięść radość gęś gwóźdź dźwig dużo Ćwiczenie 34 Narysuj i podpisz: pięć śliwek, sześć gęsi, dziesięć kwiatków. 30

32 Ćwiczenie 35 Napisz słowami liczby pięćdziesiąt, sześćdziesiąt, dwadzieścia, siedemdziesiąt, dziewięćdziesiąt, pięćset, sześćset, siedemset, osiemset, dziewięćset, tysiąc 31

33 Ćwiczenie 36 Wpisz brakujące nazwy miesięcy. I sty czeń II lu ty III ma rzec IV V maj VI VII VIII IX wrze sień X XI XII gru dzień Ćwiczenie 37 Rozwiąż rebus. Napisz pod rysunkami rozwiązanie. 32

34 Ćwiczenie 38 Napisz rozwiązania zagadek. Czer wo ne, pach ną ce, doj rze wa ją w le sie. Pój dziesz po nie w le cie i ma mie przy nie siesz. Pa li my je wie czo rem, da je cie pły blask. Sia da my wo ko ło, mi ło pły nie czas. Zi mą w swo jej gaw rze śpi. My go nie bu dzi my, bo się go bo imy. Na sta lo wych skrzy dłach la ta w naj dal sze za kąt ki świa ta. Na wio snę i w le cie pięk nie się zie le ni. Ale kie dy spa da, zło ci się, czer wie ni. 33

35 Ćwiczenie 39 Przeczytaj wiersz. Zaznacz rymujące się wyrazy. Reksio wpadł w strasz li wą złość. Bo kot Bil za brał mu kość. Od dam, od dam ci z pew no ścią, tyl ko się po ba wię ko ścią! Ale Reksio okiem ły pie: Wy noś się, nie zno śny ty pie! Mam już tej za ba wy dość! Od daj! Puść! To mo ja kość! Wark nął. Za brał. I z wście kło ścią Wlazł do bu dy ze swą ko ścią. I śpi. Ale mi zda je, że on tyl ko tak uda je, bo Bil zer ka z od le gło ści, jak znów do brać się do ko ści! 34

36 Uzu peł nij rymy wy ra za mi z wiersza: złość z wście kło ścią dość z od le gło ści ły pie z pew no ścią zda je Ćwiczenie 40 Dokończ zdania. Idziesz wol no jak. Ju rek wy bie ra się jak. Je steś zwin ny jak. Gdy lot zni ża, deszcz się do nas zbli ża. 35

37 Ćwiczenie 41 Podane nazwy ułóż według wielkości zwierząt. Zacznij od największego: wilk, osioł, pająk, skowronek, kret, gołąb, okoń,,,,,,. W każdym wyrazie podkreśl drugą literę. Napisz wyraz ułożony z podkreślonych liter. Utworzą nazwę ptaka. Ćwiczenie 42 Wpisz wyrazy w kratki w taki sposób, aby ostatnia litera jednego wyrazu była początkiem następnego. słowik, kot, siano, tygrys, osioł, ślimak, łoś, koń s ł o w i k o Z liter, które znalazły się nad cyframi, ułóż i napisz nowy wyraz. 36