Jak wspierać sprawność manualną na starcie szkolnym?

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Jak wspierać sprawność manualną na starcie szkolnym?"

Transkrypt

1 Jak wspierać sprawność manualną na starcie szkolnym? Sprawność manualna sześciolatka to zagadnienie, któremu należy poświęcić wiele miejsca i uwagi, ponieważ odgrywa ogromną rolę w procesie nauki pisania. mgr Ka ta rzy na Nad row ska Uni wer sy tet Hu ma ni stycz no -Przy rod ni czy im. Ja na Ko cha now skie go w Kiel cach, Fi lia w Piotr ko wie Try bu nal skim Umie jęt no ści ru cho we, któ re po win no osią gnąć dziec ko w tym wzglę dzie na stra cie szkol nym są na stę pu ją ce: l zhar mo ni zo wa nie du żych i ma łych ru - chów koń czy ny, z rów no cze sną umie - jęt no ścią ko lej ne go włą cza nia na pięć po szcze gól nych grup mię śni i si ły na ci - sku wy wie ra ne go na pa pier, l ko niecz ność po słu gi wa nia się sze re - giem drob nych, nie znacz nie tyl ko zró - żni co wa nych ru chów: ró żni co wa nie wiel ko ści li ter, sta łe zmia ny kie run ku li nii, za war te w jed nym ru chu pi sa nia li ter w wy ra zach (do gó ry, w dół, w pra wo, w le wo przy jed no cze snym sta łym ru chu po stę pu ją cym z le wa w pra wo), płyn ny ruch wią za nia kil ku ele men tów gra ficz nych w pro ce sie łą - cze nia li ter, l roz po czy na nie pi sa nia wy ra zów od po - cząt ku li nii po zio mej i od mie rza nie od le gło ści mię dzy ka żdą po przed nią i na stęp ną li nią, czy li umie jęt ność kom po zy cyj ne go roz miesz cza nia pi - sma na kart ce, l ryt micz ność pi sa nia, czy li utrzy my wa - nie wła ści wych od stę pów mię dzy li te - ra mi i li nia mi oraz okre ślo nych roz - mia rów (sze ro ko ści i wy so ko ści li ter) 1. Ry su jąc i pi sząc, dziec ko sze ścio let nie wy ko nu je ru chy głów nie dło nią, uru cha - mia jąc przede wszyst kim nad gar stek. Czyn ność pi sa nia an ga żu je jed nak ca łą rę - kę, wy ma ga ta kże udzia łu ra mie nia i przed ra mie nia. Rę ka jest jesz cze sła ba, nie ukoń czo ny jest bo wiem pro ces kost - nie nia. Pal ce są bar dzo gięt kie, gdyż ma ją za koń cze nia chrząst ko we. Czę sto wy stę - pu ją więc ob ja wy zmę cze nia. Po nie waż za koń czył się już pierw szy etap kost nie nia nad garst ka, sze ścio la tek osią ga wy so ki po - ziom zręcz no ści, płyn no ści i ela stycz no ści mo to rycz nej. Wy ni kiem wie lo krot nych do świad czeń ru cho wych jest przy sto so - wa nie po zy cji cia ła, usta wie nia rę ki do czyn no ści ma ją cych na stą pić. Ob ser - wu je się rów nież au to ma ty za cję ru chów, har mo nij ne ich wy ko ny wa nie. Sze ścio la - tek po tra fi wy ko ny wać wie le skom pli ko - 1 M. Dmo chow ska, Za nim dziec ko za cznie pi sać, War sza wa 1979, s

2 wa nych czyn no ści bez kon tro li wzro ku, od cho dzi się więc od po rzed sta wia nia okre ślo ne go ćwi cze nia w for mie po ka zu na ko rzyść in struk cji słow nej, któ rą dziec - ko ana li zu je, a na stęp nie wy ko nu je. W tym okre sie dla dziec ka li czy się nie tyl - ko efekt wy ko na nej pra cy, za le ży mu rów - nież na ja ko ści wy ko ny wa nych ru chów. Ja kie są prze ja wy za bur zeń spraw no ści ma nu al nej? Opóź nie nia w roz wo ju ru cho wym mo - gą mieć cha rak ter glo bal ny i do ty czyć ca - ło kształ tu mo to ry ki dziec ka lub wy cin ko - wy, gdy wol niej opa no wu je ono nie któ re tyl ko umie jęt no ści ru cho we przy in nych roz wi ja ją cych się w tem pie nor mal nym. Do za bu rzeń te go ty pu na le ży ob ni że nie spraw no ści ma nu al nej. Za bu rze nia ma - nu al ne przy pra wi dło wym ogól nym roz - wo ju ru cho wym są więc opóź nie nia mi lub za kłó ce nia mi wą sko za kre so wy mi. Za gad nie niu te mu na le ży po świe cić wie le uwa gi, po nie waż jest ono bar dzo istot ne z punk tu wi dze nia mo żli wo ści spro sta nia wy ma ga niom szkol nym. Ist nie ją ró żne przy czy ny trud no ści w opa no wa niu sztu ki pi sa nia. Wśród nich wy mie nić na le ży złe wa run ki ze - wnętrz ne, tzn. brak wy god ne go, do brze oświe tlo ne go miej sca do pra cy, wa dli wie ukształ to wa ne na wy ki, wzmo żo ne lub osła bio ne na pię cie mię śnio we, osła bio na ko or dy na cja wzro ko wo -ru cho wa, pro ble - my z orien ta cją w prze strze ni, nie w peł - ni zin te gro wa ne od ru chy, nad wra żli wość, nie do wra żli wość do ty ko wa, nad po bu dli - wość psy cho ru cho wa, za bu rze nia ana li zy słu cho wej. Prze ja wy ob ni że nia spraw no ści ma nu - al nej u dzie ci w wie ku sze ściu lat, któ re mo że my za ob ser wo wać w co dzien nych sy tu acjach: l zbyt wol ne tem po wy ko ny wa nia czyn no ści, l zbyt ma ła pre cy zja ru chów dło ni i pal ców, l współ ru chy zbęd ne z punk tu wi dze nia ce lu i efek tu wy ko ny wa nej czyn no ści, l co raz więk sze i na si la ją ce się pro ble my z sa mo ob słu gą, l pro ble my z wy ko ny wa niem bar dziej pre cy zyj nych ru chów, np. bu do wa nie z kloc ków bu dow le roz pa da ją się z po wo du wa dli wej kon struk cji, wy ko - ny wa nie ukła da nek, ukła da nie puz zli, l nie zgrab ność i nie po rad ność w cza sie za baw ma ni pu la cyj nych, l psu cie za ba wek i in nych przed mio tów, upusz cza nie ich. Warunkiem skutecznego zapobiegania nieprawidłowościom rozwojowym w zakresie małej motoryki jest znajomość możliwości dziecka w poszczególnych etapach jego rozwoju. Ob ni że nie spraw no ści ma nu al nej prze - ja wia się rów nież w ry sun kach i in nych wy two rach, któ re są nie ład ne, wy gnie cio - ne, wy bru dzo ne, krzy wo po cię te, po nie - waż dzie ci: l nie po tra fią do brze ry so wać (ma ło lub brak li nii fa li stych, li nie ry sun ku ni kłe, le d wie wi docz ne lub za moc ne, ła mią kred ki, ry sun ki sche ma tycz ne, za wie ra - ją nie wie le szcze gó łów i są ma ło ko lo - ro we, po sta cie nie ma ją wszyst kich czę ści cia ła, nie po praw ne pro por cje, koń czy ny jed no wy mia ro we), l nie po tra fią we dług wzo ru na ry so wać rom bu, l nie zręcz nie wy ci na ją (szar pią pa pier, źle ko or dy nu ją ru chy obu rąk), l nie po tra fią do brze szyć, le pić, maj ster - ko wać. Pro ble my zwią za ne z bra kiem opa no - wa nia sztu ki har mo nij ne go, sy me trycz ne - go i kształt ne go pi sa nia na uczy ciel roz po - znać mo że wów czas, gdy ob ser wu je: 53

3 l nie umie jęt ność ro zu mie nia, a na stęp - nie łą cze nia zna cze nia dźwię ku (gło - ski, sy la by, sło wa) z od po wia da ją cym mu zna kiem gra ficz nym (li te ry, ze spo ły li ter, wy ra zy), l sła bą ko or dy na cję ru cho wą (współ pra - ca mie dzy po szcze gól ny mi par tia mi mię śni i od po wied ni mi sta wa mi ra mie - nia, przed ra mie nia, nad garst ka, dło ni i pal ców) oraz kon tro lę wzro ko wą, l du ży wy si łek przy wy ko ny wa niu pro - stych ele men tów gra ficz nych, l brak umie jęt no ści na ry so wa nia ko ła lub la secz ki bar dzo po wa żne za bu rze nia, l na cisk pió ra, dłu go pi su czy ołów ka w ró żnych miej scach jest in ny, l ru chy rę ki gwał tow ne, kan cia ste, ma ło płyn ne, l nie umie jęt ność uj mo wa nia kształ tu gra ficz ne go (li te ry, wy ra zu) ja ko ca ło - ści za wie ra ją cej kil ka ele men tów skła - do wych, brak wią za nia li ter ze so bą, trud no ści w ze spo le niu ak tów ru cho - wych w jed ną ca łość, l brak ro zu mie nia sto sun ku mie dzy ele - men ta mi ca ło ści pod wzglę dem ta kich cech, jak kie ru nek, pro por cje wy mia - rów, miej sce ele men tów w ca ło ści, l znie kształ ce nia gra ficz nej stro ny pi - sma, pi smo nie czy tel ne, l li te ry wy kra cza ją po za li nia tu rę, l ze szy ty nie sta ran ne, po ma za ne, du żo skre śleń i po pra wek, l nie pra wi dło we trzy ma nie na rzę dzia pi - sar skie go. Ja kie są me to dy ba da nia ma łej mo to ry ki? Wa run kiem sku tecz ne go za po bie ga nia nie pra wi dło wo ściom roz wo jo wym w za - kre sie ma łej mo to ry ki jest zna jo mość mo żli wo ści dziec ka w po szcze gól nych eta pach je go roz wo ju. Dzię ki in for ma - cjom uzy ska nym w wy ni ku za sto so wa nia me tod słu żą cych po zna wa niu dziec ka na - uczy ciel jest w sta nie re gu lo wać wy ma ga - nia oraz za kres udzie la nej po mo cy. Do oce ny mo to ry ki rąk słu żą na stę pu - ją ce me to dy: l wy wiad z opie ku na mi dziec ka, któ ry po wi nien do star czyć in for ma cji o po - dej mo wa nych przez dziec ko za ba wach ma ni pu la cyj nych oraz udzia le do ro - słych w tych za ba wach, czyn no ściach sa mo ob słu go wych, wy ma ga niach ro dzi - ców do ty czą cych sa mo ob słu gi i re ak cji ro dzi ców na suk ce sy i nie po wo dze nia tych dzia łań, czyn no ściach gra ficz nych czy li pierw szych ma ni pu la cjach ołów - kiem, kred ka mi pro wo ko wa nych przez do ro słych czy też sa mo rzut nych, jak rów nież za cho wań ro dzi ców, ro dzeń - stwa sty mu lu ją cych lub ha mu ją cych ak tyw ność dziec ka w tym za kre sie, Opóźnienia w rozwoju ruchowym mogą mieć charakter globalny i dotyczyć całokształtu motoryki dziecka lub wycinkowy, gdy wolniej opanowuje ono niektóre tylko umiejętności ruchowe przy innych rozwijających się w tempie normalnym. l ob ser wa cja dziec ka w przy pad ku mo - to ry ki ma łej wa żne jest, aby w wy ni ku pro wa dzo nej pod czas za baw do wol - nych, czyn no ści sa mo ob słu go wych, za - baw ma ni pu la cyj nych i kon struk cyj - nych ob ser wa cji wy ło nić dzie ci za nim za bu rze nia roz wo jo we zdez or ga ni zu ją czyn no ści dziec ka, l ana li za wy two rów zgod ność wy two ru z za ło żo nym pla nem, wi zją obiek tu, ogól nym za ry sem, pla no wość, sy me tria, upo rząd ko wa ny do bór ele men tów, rów ne usta wie nie, wła ści we usy tu owa - nie ele men tów, po łą cze nia ele men tów w spo sób względ nie trwa ły, ana li za wzo ru, pre cy zyj ne ru chy pal ców pod - czas le pie nia, wy ma ga ją ce sub tel nej gry 54

4 na pię cia mię śnio we go, zmniej szo na licz ba form zge ome try zo wa nych w ry - sun ku, sto so wa nie li nii fa li stych, na bie - ra nie ru chu przez po sta cie ludz kie, po - sta cie ry so wa ne z pro fi lu 2. l ba da nia te sto we i eks pe ry men ty: pró ba kre sko wa nia we dług Mi ry Stam ba k 3, test Kar ty Re ne Zaz zo 4, za da nia ba da ją ce doj rza łość do pi sa - nia w te ście B. Wil goc kiej -Oko ń 5, pró by od wzo ro wy wa nia fi gur geo - me trycz nych H. Spio ne k 6. Jak wspo ma gać spraw ność ma nu al ną dziec ka sze ścio let nie go? Do sko na le nie spraw no ści ma nu al nej jest dzia ła niem pro fi lak tycz nym, któ re mo że uchro nić dziec ko przed nie po wo - dze nia mi w po cząt ko wym okre sie na uki pi sa nia, jak i sty mu lu ją cym uak tyw nia - ją cym te pro ce sy, któ re w na uce pi sa nia bę dą czyn ne. War to, aby w pro ce sie wspo ma ga nia spraw no ści ma nu al nej sze - ścio lat ków re ali zo wać rów no le gle dwa to ry ak ty wi zu ją ce: l roz wi ja nie psy cho mo to ry ki dziec ka, zwią za nej z je go orien ta cją w kie run - kach prze strze ni ota cza ją cej oraz z uwzględ nie niem spraw no ści rąk, l roz wi ja nie ope ra cji umy sło wych w za - kre sie uj mo wa nia kształ tu gra ficz ne go i je go miej sca w prze strze ni oraz w za - kre sie po słu gi wa nia się sym bo lem gra - ficz ny m 7. Pro po nu ję więc za ba wy i ćwi cze nia ja - ko par tie re ali zo wa ne w na stę pu ją cych po so bie eta pach, trak tu ją ce łącz nie czyn - ni ki tech nicz no -ma nu al ne i in te lek tu al ne. Uspraw nia nie ma ni pu la cji przed mio ta mi: l Wy ko ny wa nie czyn no ści do mo wych: za mia ta nie, skła da nie i ukła da nie ręcz - ni ków i ście rek, ugnia ta nie gąb ki pod - czas ką pie li, na wi ja nie pa pie ru to a le to - we go na rol kę. l Ukła da nie z gu zi ków, pa tycz ków, szy - szek, kloc ków, wa rzyw i owo ców po - jaz dów, drzew, ro ślin, bu dow li, fi gur. Te go ro dza ju za ba wy wzmac nia ją kon cen tra cję uwa gi i umie jęt ność ko - ja rze nia. l Ukła da nie z pa tycz ków: pło tów, dra - bin, do mów. l Roz po zna wa nie przed mio tów z za - mknię ty mi ocza mi do ty kiem. Za ba - wy te go ro dza ju roz wi ja ją rów nież kon cen tra cję uwa gi oraz zdol ność ko - ja rze nia na zwy przed mio tu z je go wy - glą dem i kształ tem. l Do pa so wy wa nie ele men tów, tych sa - mych kształ tów. l Prze sy py wa nie ry żu, ka szy, płat ków, prze le wa nie wo dy z jed ne go dzban ka do dru gie go. l Za ba wy z pił ką lub ba lo nem (to cze nie, od bi ja nie, rzu ca nie), gra w krę gle. l Zgnie ce nie ku lek z pa pie ru i rzu ca nie ni mi do ce lu. l Gry an ga żu ją ce mo to ry kę ma nu al ną i ko or dy na cję wzro ko wo-ru cho wą: pcheł ki, ska czą ce cza pecz ki, bier ki. Ce - lem tych ćwi czeń jest wy re gu lo wa nie na pię cia mię śnio we go, uzy ska nie ru - chu w kie run ku i bli sko ce lu. Dzię ki nim dzie ci uczą się rów nież sca la nia dzia łal no ści, tak aby uzy skać naj wy ż- szą sku tecz ność. 2 Cen ne in for ma cje do ty czą ce ana li zy wy two rów dzie ci sze ścio let nich znaj dzie czy tel nik w ksią żce H. Nar - tow skiej, Ró żni ce in dy wi du al ne czy za bu rze nia roz wo ju dziec ka przed szkol ne go, War sza wa 1980, s H. Ski biń ska, Pra ca ko rek cyj no -kom pen sa cyj na z dzieć mi z trud no ścia mi w pi sa niu i czy ta niu, Byd goszcz 1996, s Ta mże, s B. Wil goc ka -Okoń, Go to wość szkol na dzie ci sze ścio let nich, War sza wa 2003, za da nia H. Spio nek, Za bu rze nia psy cho ru cho we go roz wo ju dziec ka, War sza wa 1965, ta bli ca XXI. 7 M. Dmo chow ska, Za nim dziec ko za cznie pi sać, War sza wa 1979, s

5 Ko ja rze nie do znań ru cho wych z ob ra za mi gra ficz ny mi: l Kre śle nie du żych, peł nych li nii, np. pa - ty kiem na pia sku, kre dą na ta bli cy, pal - cem w po wie trzu, pędz lem lub wę glem na ar ku szu pa pie ru. l Za ma lo wy wa nie du żych po wierzch ni. l Za ma lo wy wa nie du żych fi gur na ta bli - cy lub ar ku szu pa pie ru. l Ko pio wa nie ry sun ków. l Ry so wa nie na ple cach, od wzo ro wy wa - nie ry so wa ne go na ple cach wzo ru na kart ce pa pie ru. Szcze gól nie po moc ne wy da je się tu za - sto so wa nie me to dy D. Dziam skiej, któ rej pro po zy cje są bar dzo atrak cyj ne ze wzglę du na wy ko rzy sta nie mu zy ki i ru chu w pro ce - sie ry so wa nia. Do dat ko wym atu tem za sto - so wa nia me to dy jest pra ca pla stycz na, za - wsze cie ka wa i wzbu dza ją ca za chwyt, któ - ra mo że sta no wić wy staw kę dla ro dzi ców. Po ni żej za miesz czam przy kła do we pro po - zy cje ćwi czeń w ryt micz nym, na prze mien - nym kre śle niu ró żnych li nii, ryt micz nym ry so wa niu fal po zio mych, w po ru sza niu się pod czas mu zy ki, współ pra cy oraz spój no - ści dzia ła nia i wy peł nia niu ko lo rem okre - ślo nych po wierzch ni. Do kład ne sce na riu - sze za jęć dla dzie ci sze ścio let nich znaj dzie czy tel nik w pro po zy cjach D. Dziam skie j 8. W ni niej szym opra co wa niu przed sta wiam ćwi cze nia o ró żnym stop niu trud no ści, tak aby dzia ła nia wspie ra ją ce roz po cząć od za - dań ła twych, spra wia ją cych ra dość i sa tys - fak cję, stop nio wo prze cho dząc do po le ceń trud niej szych. Ćwi cze nie ryt micz nych pio no wych kre se k 9 Rys. 1. Kre śle nie ryt micz - nych pio no wych kre sek Rys. 2. Kre śle nie ryt micz nych kre sek po zmia nie kred ki Rys. 3. Skła da nie pa pie ro wych sto kro tek Wiąz ka nie peł na z punk tu 10 Rys. 4. Kre śle nie li nii z punk tu Rys. 5. Wy kre ślo na nie peł na wiąz ka Rys. 6. Ryt micz ne kre śle nie kre sek na wiąz ce 8 D. Dziam ska, Edu ka cja przez ruch. Krop ki, kre ski, owa le, wiąz ki, War sza wa 2005; D. Dziam ska, Edu ka cja przez ruch. Za ba wy z li nią, War sza wa 2009; D. Dziam ska, Edu ka cja przez ruch. Za ba wy z pa pie ro wym wa - chla rzem, War sza wa Za pro po no wa ne ćwi cze nie po cho dzi z po zy cji D. Dziam skiej, Edu ka cja przez ruch. Krop ki, kre ski, owa le, wiąz ki, War sza wa 2005, s Za pro po no wa ne ćwi cze nie po cho dzi z po zy cji D. Dziam skiej, Edu ka cja przez ruch. Krop ki, kre ski, owa le, wiąz ki, War sza wa 2005, s

6 Rys. 7. Wy kre ślo ne kre ski na wiąz ce Rys. 8. Wy cię ta wiąz ka Rys. 9. Wierz ba zbiór wią zek przy go to - wa nych przez dzie ci Na prze mien ne kre śle nie po zio mych kre se k 11 Rys. 10. Na prze mien ne kre śle nie kre sek w gór nym sek to rze kart ki Rys. 11. Dal sze kre śle nie w dol - nym sek to rze kart ki Rys. 12. Wy kre ślo ne nie bo i wo da Rys. 13. Swo bod ne ry so wa nie trzci ny Rys. 14. Skła da nie i kom po no - wa nie ka czusz ki, słoń ca i chmur Rys. 15. Ze sta wie nie prac ka - czusz ki na je zio rze Przy zwy cza ja nie do kon tro li wy ko ny wa ne go ru chu gra ficz ne go: l Za ba wy z sza blo na mi. l Kal ko wa nie przez kal kę tech nicz ną lub bi buł kę z uwzględ nie niem wszel kich szcze gó łów, pro wa dząc ołó wek ści śle we dług li nii kon tu ru zwra ca my uwa - gę na po praw ność wy ko na nia, na pro - wa dze nie li nii. Stop nio wa nie trud no ści w tym za da niu po le ga na do bo rze ry - sun ków do kal ko wa nia, od du żych, ma ło skom pli ko wa nych do ma łych za - wie ra ją cych du że ilo ści szcze gó łów. Ry - sun ki po wsta łe w efek cie kal ko wa nia do star cza ją dzie ciom wie le ra do ści i wia ry w sie bie. Przy tym ro dza ju ćwi - czeń chcia ła bym zwró cić uwa gę na me to dę H. Ty mi cho wej, któ ra opra - co wa ła ze staw ćwi czeń pro stych i zło - żo nych do kal ko wa nia oraz ze staw ry - sun ków do ko pio wa nia. Pro po no wa ne ćwi cze nia ukie run ko wa ne są wprost 11 Za pro po no wa ne ćwi cze nie po cho dzi z po zy cji D. Dziam skiej, Edu ka cja przez ruch. Krop ki, kre ski, owa le, wiąz ki, War sza wa 2005, s

7 na pod nie sie nie po zio mu umie jęt no ści ry so wa nia, a po śred nio na przy go to - wa nie do na uki pi sa nia i pod nie sie nia po zio mu gra ficz ne go pi sma 12 ; Wzór II 6 Wzór I 3 Wzór II 21 Wzór I 5 Wzór I 23 Rys. 16. Ko pio wa nie przez kal kę ry sun ków pro stych Wzór II 22 Rys. 17. Ko pio wa nie przez kal kę ry sun ków zło żo nych 12 Za pro po no wa ne wzo ry po cho dzą z po zy cji M. Bog da no wicz, Ćwi cze nia gra fo mo to rycz ne przy go to wu ją ce do na uki pi sa nia we dług Ha ny Ty mi cho wej: wska za nia me to dycz ne dla ro dzi ców, na uczy cie li, psy cho lo gów i pe - da go gów, Gdańsk

8 l Po cią ga nie po na ry so wa nej li nii czyn ność zbli żo na do kal ko wa nia, bar dziej przy dat na dla dzie ci z ma łym na pię ciem mię śnio wym. Ćwi cze nie to wy ma ga bo wiem moc niej sze go na ci - sku pal ców. l Ko lo ro wa nie płasz czyzn zwra ca my uwa gę na to, aby dziec ko nie wy kra cza - ło po za li nię kon tu ru, sam ruch za ma - lo wy wa nia po wi nien być rów no mier - ny, dość jed no staj ny, o tym sa mym kie run ku i względ nie tej sa mej dłu go - ści. Wa żny jest rów nież rów no mier ny na cisk kred ki. Ko lo ro wa nie płasz czyzn mo że od by wać się rów nież far ba mi. l Łą cze nie wy zna czo nych punk tów. l La bi ryn ty. Uspraw nia nie ce lo wych i pre cy zyj nych ru chów rąk oraz ich współ dzia ła nie: l Wy ci na nie no życz ka mi. Pod sta wo - wym wa run kiem tej tech ni ki jest wy ci - na nie we dług na ry so wa nych li nii, po - cząt ko wo pro stych, na stęp nie fi gur geo me trycz nych, ko ła, owa li i li nii fa - li stych. Zwra ca my uwa gę na wy ro bie - nie peł nej płyn no ści ru chu tną ce go oraz współ dzia ła nie dru giej re ki re gu - lu ją cej po ło że nie kart ki z na ry so wa ną fi gu rą lub li nią. l Wy dzie ran ki, na kle jan ki. Wa żne jest, aby dziec ko wy dzie ra ło kształt na ry so - wa ny po li nii, a nie do wol ny, wy obra - żo ny. Eta py po stę po wa nia przyj mu je - my po dob ne jak przy wy ci na niu. l Stem plo wa nie gąb ką, ziem nia kiem, sto pą, rę ką. l Ukła da nie z gu zi ków, pa tycz ków, szy - szek, kloc ków, wa rzyw i owo ców ró ż- nych po wta rza ją cych się wzo rów, kom - po zy cji we dług wzo ru. l Le pie nie z pla ste li ny, wy kra wa nie ró - żnych kształ tów z pla ste li ny za po mo - cą fo re mek. Ćwi cze nia te go ro dza ju wzmac nia ją si łę mię śni, pal ców i dło - ni, z te go więc wzglę du wska za ne są dla dzie ci o ni skim na pię ciu mię śnio - wym. Ce lem tych ćwi czeń jest gim na - sty ka rąk, na le ży więc zwra cać uwa gę na do kład ność wy ko ny wa nia kształ - tów, po cząt ko wo ku le czek, wa łecz - ków, w dal szej ko lej no ści ca ło ścio wych ukła dów dwu wy mia ro wych i trzy wy - mia ro wych. l Na wle ka nie drob nych ele men tów na nit kę lub sznu rek, prze wle kan ki. l Za ba wy kon struk cyj ne, maj ster ko wa nie. l Ukła da nie puz zli, ukła da nek. Ćwi cze nia do kład nej kon tro li nad ru cha mi gra ficz ny mi: l Kre śle nie i łą cze nie kształ tów, li nii pro - stych i krzy wych, kom po zy cje z kształ - tów, li nii pro stych i krzy wy ch 13. l Ry so wa nie, ukła da nie wzo rów, szlacz - ków na gład kim pa pie rze, w li nie w krat kę. l Za gad ki ry sun ko we. l Koń cze nie ry sun ków we dług eks po no - wa ne go wzo ru. Ćwi cze nia te po le ga ją na do ry so wa niu ko lej nym ry sun kom w sze re gu bra ku ją cych ele men tów lub do ry so wa niu te go, cze go bra ku je na ry - sun ku, zgod nie z po da nym wzo rem. l Man da le. l Ob ry so wy wa nie sza blo nów. Ćwi cze nia kon tro li nad wy ko ny wa - niem ru chu w od twa rza niu sym bo li gra ficz nych: l Kre śle nie kształ tów li te ro po dob nych. l Wo dze nie ołów kiem po za ry sach kształ - tów li te ro po dob nych i geo me trycz nych, po li nach ła ma nych i fa li stych o ró żnych kie run kach. l Ry so wa nie z pa mię ci okre ślo nych fi - gur, np. ko ła, kwa dra tu. 13 Za ba wy roz wi ja ją ce umie jęt ność ry so wa nia znaj dzie czy tel nik w opra co wa niu C. Ro se, G. Dry den, Za - ba wy fun da men tal ne 2. Za ba wy roz wi ja ją ce wra żli wość ar ty stycz ną od 2 do 6 ro ku, Gdańsk 2006, s

9 l Uzu peł nia nie ele men tów twa rzy czło - wie ka przed sta wio ne go na plan szy. l Od twa rza nie z pa mię ci wcze śniej wi - dzia nych wzo rów. War to, aby na uczy ciel sko rzy stał z pro - po zy cji me to dy do bre go star tu M. Bog da - no wicz. Mo dy fi ka cje MDS na wza jem się uzu peł nia ją, po cząt ko wo na ma te ria le nie li te ro wym, a na stęp nie na ma te ria le obej mu ją litery drukowane i pisane 14. Kil ka wa żnych uwag dla ro dzi ców i na uczy cie li dzie ci nie zręcz nych ma nu al nie 15 : Od po cząt ku ćwi czeń zwra ca my uwa gę na to, by dziec ko mia ło pra wi dło wo usta - wio ną rę kę i pra wi dło wo trzy ma ło ołó - wek, kred kę, pę dze lek. Na rzę dzie pi sar skie po win no trzy mać pal ca mi wska zu ją cym i kciu kiem w od le gło ści 2 3 cm od pi szą - ce go koń ca, opie ra jąc jed no cze śnie o zgię - ty pa lec środ ko wy. Gór na część ołów ka opie ra się o dłoń mię dzy pal ca mi wska zu - ją cym i kciu kiem. Dłoń i przed ra mię po - win ny być opar te o stół i znaj do wać się w jed nej li nii. Rys. 18. Pra wi dło wy spo sób trzy ma nia ołów ka W przy pad ku nie pra wi dło we go spo so - bu trzy ma nia na rzę dzia gra ficz ne go pod - czas ry so wa nia lub gdy dziec ko nie po tra - fi swo bod nie kon tro lo wać si ły chwy tu i na ci sku na na rzę dzie pro po nu je się uży - cie dwóch ty pów na sa dek: do ry so wa nia i do pi sa nia. l Dzie ci wy ka zu ją ce nad mier ne na pię cie mię śnio we po win ny po słu gi wać się mięk kim na rzę dziem, dzie ci u któ rych na pię cie mię śnio we jest za ma łe po - win ny po słu gi wać się na rzę dzia mi wy - ma ga ją cy mi sil ne go na ci sku, gdyż ce - lem na szym jest zwięk sze nie na pię cia i wzmoc nie nie na ci sku. l Pod czas ćwi czeń wspo ma ga ją cych spraw ność ma nu al ną po win na być obec na oso ba do ro sła zwra ca ją ca uwa - gę na wła ści wy spo sób dzia ła nia i do - kład ność ich wy ko ny wa nia. l Po wo dze nie ćwi czeń z za kre su wy ci na - nia no życz ka mi w du żej mie rze za le ży od ja ko ści no ży czek. l Czas trwa nia jed ne go ćwi cze nia nie po wi nien prze kra czać 10 mi nut. l Wska za ne jest, aby dziec ko nie spraw - ne ma nu al nie mo gło przy naj mniej trzy ra zy w ty go dniu wy ko ny wać któ reś z ćwi czeń gra ficz nych. Czę ste po wta - rza nie czyn no ści wy twa rza na wy ki i utrwa la do pie ro co zdo by te umie jęt - no ści. l Na le ży mieć świa do mość, że udział dzie ci sze ścio let nich, nie spraw nych ma nu al nie w za ję ciach pla stycz nych wią że się z utrwa le niem nie ko rzyst - nych na wy ków jak rów nież pra cą w na pię ciu i szu ka niem uni ków. Sze - ścio lat ki oce nia ją bo wiem swo je mo - żli wo ści i swo je wy two ry. l Ćwi cze nia wspie ra ją ce spraw ność ma - nu al ną po win ny sta no wić po zy tyw ne prze ży cia emo cjo nal ne oraz uj ście dla ak tyw no ści twór czej. n 14 Wer sje i pro gra my me to dy do bre go star tu: 1. Ła twe wzo ry i pio sen ki (dla dzie ci od 2 5 r. ż); 2. Wzo ry li - te ro po dob ne i pio sen ki/wier szy ki (dla dzie ci od 5 7 r. ż); 3. Li te ry/cy fry i pio sen ki/wier szy ki (dla dzie ci 6-, 10-let nich). 15 Za da nia, któ re mo gą speł niać ro lę ćwi czeń uspraw nia ją cych mo to ry kę ma nu al ną oraz do dat ko we uwa gi ogól ne znaj dzie czy tel nik w po zy cji H. Nar tow skiej, Ró żni ce in dy wi du al ne czy za bu rze nia roz wo ju dziec ka przed szkol ne go, War sza wa

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B

Bardziej szczegółowo

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B

Bardziej szczegółowo

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 5. Pro mie nio wa nie elek tro ma gne tycz ne (PEM) nie jo ni - zu ją ce wy stę pu je w po sta ci na tu ral nej (źró dła mi są Zie - mia, Słoń ce, zja wi ska at mos fe rycz ne) oraz sztucz nej (zwią za

Bardziej szczegółowo

Rozwiązywanie umów o pracę

Rozwiązywanie umów o pracę Ryszard Sadlik Rozwiązywanie umów o pracę instruktaż, wzory, przykłady Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2012 Wstęp...7 Rozdział I Wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej na

Bardziej szczegółowo

PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU

PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU PRAWO SPÓŁDZIELCZE I MIESZKANIOWE... Część 6, rozdział 1, punkt 4.1, str. 1 6.1.4. PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU 6.1.4.1. Usta no wie nie od ręb nej wła sno ści Z człon kiem spół dziel ni ubie ga ją

Bardziej szczegółowo

Rewolucja dziewczyn na informatyce

Rewolucja dziewczyn na informatyce Rewolucja dziewczyn na informatyce Wro ku aka de mic kim 2017/18 od no to wa no w Pol sce naj więk szy w hi sto rii przy rost licz by stu den tek kie run ków in for ma tycz nych o 1179 w ska li kra ju

Bardziej szczegółowo

Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni?

Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni? 2 Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni? biuletyn informacyjny dotyczący ochrony praw pracowników USTA WA z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze

Bardziej szczegółowo

I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE:

I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE: 44 Scenariusz 10 I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE: Te ma ty ka lek cji do ty czy pod r cz ni ka Wie dza o spo e czeƒ stwie, cz Êç I. Pod

Bardziej szczegółowo

1. Zdecydowane masowanie wzdłuż ramienia: 2. Zdecydowane uciskanie całego ramienia: od nad garst ka w kie run ku ra mie nia

1. Zdecydowane masowanie wzdłuż ramienia: 2. Zdecydowane uciskanie całego ramienia: od nad garst ka w kie run ku ra mie nia masazyk_layout 1 10/9/13 2:29 PM Page 1 Ćwi cze nie Spo sób wy ko na nia Ma su je te ra peu ta lub sa mo dziec ko ko lej no każ dą rę kę od od ra mie nia w kie run ku dło ni po stro nie ze wnętrz nej ra

Bardziej szczegółowo

W I L K A P R Z E W A G A P R Z E Z J A K O Ś Ć Master Key

W I L K A P R Z E W A G A P R Z E Z J A K O Ś Ć Master Key Master Key Zalety i korzyści Ochro na praw na klu cze sys te mo we pro du ko wa ne są wy łącz nie w fir mie WIL KA. Ponad to WIL KA chro ni je przed nie upraw nio ną pro duk cją, umiesz - cza jąc na nich

Bardziej szczegółowo

Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji

Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji Zajęcia zgodne z niniejszym konspektem przeprowadzono z uczniami klasy I gimnazjum podczas Klubu Młodego Odkrywcy DawBas, działającego przy Zespole Szkół w Górsku.

Bardziej szczegółowo

Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa

Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa Zasady bezpieczeństwa WAŻNE Przed użyciem piły należy uważnie przeczytać instrukcję obsługi, dołączoną do urządzenia. 1. Pi łę na le ży moc no trzy mać obiema rę ka mi.

Bardziej szczegółowo

Wpro wa dze nie dzie ci w tym wie ku

Wpro wa dze nie dzie ci w tym wie ku DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Europejski Dzień Wiosny Eu ro pej ski Dzień Wio sny w Szko le Pod sta wo wej nr 59 im. Ja na Ma tej ki w kla sach na ucza nia zin te gro wa ne go za ini cjo wa li na uczy cie

Bardziej szczegółowo

Konstrukcja szkieletowa

Konstrukcja szkieletowa Obudowa wanny Obudowę wanny mocuje się na konstrukcji szkieletowej zbudowanej z listewek o grubości 40 x 40 mm, rozstawionej wzdłuż boków wanny i przymocowanej do ściany. NARZĘDZIA poziomnica wyrzynarka

Bardziej szczegółowo

Montaż okna połaciowego

Montaż okna połaciowego Montaż okna połaciowego L Okna do pod da szy do star czają na pod da sze pra wie 40% świa tła wię cej niż okna o tej sa mej po wierzch ni za mon to wa ne pio no wo. Wy bór okna za le ży od: po wierzch

Bardziej szczegółowo

dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem

dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem War sza wa 2010 Pro jekt okład ki Do ro ta Za jąc Zdję cie na okład ce Wojciech Sternak Opra co wa nie re dak cyj ne Iza bel la Skrzecz Re dak cja

Bardziej szczegółowo

przekrój prostokàtny

przekrój prostokàtny Szcze gól ne miej sce w wen ty la cji me cha nicz nej znaj du je wen ty - la cja o prze kro ju pro sto kąt nym. Co raz czę ściej sto so wa na i co raz czę ściej po szu ki wa na przez wy ko naw ców. Naj

Bardziej szczegółowo

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE WSTĘP...9 ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI...11

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE WSTĘP...9 ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI...11 SPIS TRE ŚCI WSTĘP.....................................................9 ROZ DZIAŁ I ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI.......................11 1. TEO RIE OR GA NI ZA CJI A NA UKI O ZAR ZĄ

Bardziej szczegółowo

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ Msza święta Liturgia eucharystyczna # Modlitwa nad darami " # # K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. lub... Któ

Bardziej szczegółowo

Opakowania na materiały niebezpieczne

Opakowania na materiały niebezpieczne Założyciel firmy Georg Utz 1916 1988 Opakowania na materiały 208 GGVS Opakowania na materiały 209 Opakowania na materiały Cer ty fi ko wa ne po jem ni ki Utz jest pro du cen tem sze ro kiej ga my opa ko

Bardziej szczegółowo

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ Msza święta Liturgia eucharystyczna K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. Modlitwa nad darami... Któ - ry ży - e

Bardziej szczegółowo

Jak doskonalić percepcję wzrokową na starcie szkolnym?

Jak doskonalić percepcję wzrokową na starcie szkolnym? Jak doskonalić percepcję wzrokową na starcie szkolnym? Dziecko sześcioletnie rozpoczyna naukę czytania i pisania. W tym okresie po raz pierwszy podejmuje również wiele innych zadań, w wykonywaniu których

Bardziej szczegółowo

Wilno: magia historii

Wilno: magia historii Wilno: magia historii Są miejsca magiczne na ziemi, ale drugiego takiego jak Wilno nie ma JAROSŁAW DUMANOWSKI Wil no by ło i jest mia stem ma gicz - nym, nie zwy kle waż nym dla wszyst kich za miesz ku

Bardziej szczegółowo

Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych

Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych BE ATA DZIE WIĘC KA Głów nym za da niem wy cho waw czo dy - dak tycz nym re ali zo wa nym przez pla - ców ki przed szkol ne jest stwo rze

Bardziej szczegółowo

Skąd się bie rze si ła drę czy cie li?

Skąd się bie rze si ła drę czy cie li? Skąd się bie rze si ła drę czy cie li? Drę czy ciel nie jest ani ta ki zły, ani ta ki sil ny, na ja kie go wy glą da. Sam, bez po mo cy dzie ci, drę czy ciel jest ni kim. q Si ła drę czy cie la bie rze

Bardziej szczegółowo

Opis tech nicz ny. Prze zna cze nie

Opis tech nicz ny. Prze zna cze nie Nie jed no krot nie chęć po sia da nia ko min ka w dom ku let ni sko wym wy mu sza zna le zie nie ta kie go roz wią za nia, aby by ło spraw ne i bez piecz - ne, a jak to uczy nić je śli w samym dom ku

Bardziej szczegółowo

Rozdział 4. Blokada nadgarstka PODSTAWY WSKAZANIA DO ZASTOSOWANIA ŚRODKI OSTROŻNOŚCI

Rozdział 4. Blokada nadgarstka PODSTAWY WSKAZANIA DO ZASTOSOWANIA ŚRODKI OSTROŻNOŚCI Rozdział Blokada nadgarstka PODSTAWY Blo ka da nad garst ka po le ga na znie czu le niu trzech ner wów: pro mie nio we go, po środ ko we go oraz łok cio we go. 1. Nerw łok cio wy ma ga łąz kę czu cio wą

Bardziej szczegółowo

Fotografia kliniczna w kosmetologii i medycynie estetycznej

Fotografia kliniczna w kosmetologii i medycynie estetycznej aparatura i technika Dr n. farm. Sławomir Wilczyński Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego z OML w Sosnowcu, SUM w Katowicach Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. fiz. Barbara Pilawa

Bardziej szczegółowo

Wy daw ca - GREMI MEDIA Sp. z o.o. z sie dzi bą w War sza wie przy ul. Pro sta 51, płat nik VAT za re je stro wa ny

Wy daw ca - GREMI MEDIA Sp. z o.o. z sie dzi bą w War sza wie przy ul. Pro sta 51, płat nik VAT za re je stro wa ny Ogól ne za sa dy za miesz cza nia ogło szeń wy mia ro wych i re klam w Par kie cie i je go do dat kach oraz wkład ko wa nia I. PO STA NO WIE NIA OGÓL NE 1 Ile kroć w ni niej szych za sa dach ogól nych

Bardziej szczegółowo

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Chemia Poziom podstawowy

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Chemia Poziom podstawowy Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z PERNEM Chemia Poziom podstawowy Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież uznać od po wie dzi

Bardziej szczegółowo

Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów

Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów Wojciech Świątek Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów Praktyczne wskazówki dla specjalistów ds. ochrony środowiska Ochrona środowiska VERLAG DASHÖFER www.dashofer.pl Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp.

Bardziej szczegółowo

250 pytań rekrutacyjnych

250 pytań rekrutacyjnych 250 pytań rekrutacyjnych które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi 250 pytań rekrutacyjnych, które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi Autorzy Katarzyna Chudzińska dyrektor zarządzający zasobami ludzkimi

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA Miejsce na naklejk z kodem ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA Instrukcja dla zdajàcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut 1. Spraw dê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 11 stron (zadania

Bardziej szczegółowo

Na uczy ciel jest oso bą wspo ma ga ją cą,

Na uczy ciel jest oso bą wspo ma ga ją cą, DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Ratujmy kasztanowce Metoda projektu Istota metody projektów polega na tym, że grupa osób uczących się samodzielnie inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcia, a następnie

Bardziej szczegółowo

FASADY FOTOWOLTAICZNE

FASADY FOTOWOLTAICZNE JANUSZ MARCHWIŃSKI FASADY FOTOWOLTAICZNE TECHNOLOGIA PV W ARCHITEKTURZE WARSZAWA 2012 SPIS TREŚCI WSTĘP...........................................................7 1. Przedmiot, uzasadnienie i cel pracy....................................7

Bardziej szczegółowo

Jak wspomagać rozwój motoryczny dziecka sześcioletniego?

Jak wspomagać rozwój motoryczny dziecka sześcioletniego? Jak wspomagać rozwój motoryczny dziecka sześcioletniego? O rozwoju motorycznym decydują czynniki wrodzone i środowiskowe. Opóźnienia w rozwoju motorycznym bardzo często wskazują na opóźnienia rozwoju poznawczego,

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od po wie dzi.

Bardziej szczegółowo

Gwarantowana Renta Kapitałowa. Ogólne warunki ubezpieczenia

Gwarantowana Renta Kapitałowa. Ogólne warunki ubezpieczenia Gwarantowana Renta Kapitałowa Ogólne warunki ubezpieczenia OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA GWARANTOWANEJ RENTY KAPITAŁOWEJ GRK/R/4/2007 1. DE FI NI CJE Ile kroć w ni niej szych ogól nych wa run kach

Bardziej szczegółowo

Ścianka z płyt gip so wo- -kar to no wych na rusz cie aluminiowym

Ścianka z płyt gip so wo- -kar to no wych na rusz cie aluminiowym Ścianka z płyt gip so wo- -kar to no wych na rusz cie aluminiowym szpachelka (15 cm) NARZĘDZIA piła długa linijka drobnoziarnisty papier ścierny nóż z wymiennym ostrzem kuweta na zaprawę kuweta na klej

Bardziej szczegółowo

o przetargach nieograniczonych na sprzedaż zespołów składników majątku Stoczni Gdynia SA

o przetargach nieograniczonych na sprzedaż zespołów składników majątku Stoczni Gdynia SA w po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w STOCZ NI GDYNIA S.A., pro wa dzo nym na pod sta wie prze pi sów usta wy z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze gól

Bardziej szczegółowo

w umowach dotyczących

w umowach dotyczących Niezbędne postanowienia w umowach dotyczących utworów audiowizualnych Produkcja utworu audiowizualnego wymaga nie tylko sporych nakładów finansowych i organizacyjnych, ale również współpracy wielu podmiotów

Bardziej szczegółowo

Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach

Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach BAR BA RA WOY NA ROW SKA, MA RIA SO KO OW SKA, MAG DA LE NA WOY NA ROW SKA -SO DAN Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach W nowej podstawie programowej kszta³cenia

Bardziej szczegółowo

Układanie wykładzin podłogowych

Układanie wykładzin podłogowych Układanie wykładzin podłogowych Sposoby układania Sposób układania Układanie swobodne Zastosowanie Zalety Wady W małych pomieszczeniach, tam gdzie wystarcza jeden arkusz lub rzadko odwiedzanych Szybkie

Bardziej szczegółowo

Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku

Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku Mi chał Gra bia, Grze gorz So ko łow ski, Piotr Ho łu bo wicz In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia GS1 Polska Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku Śle dząc

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych

Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych Ogólne Warunki Ubezpieczenia Ryzyka Śmierci lub Kalectwa

Bardziej szczegółowo

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej 3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej Te mat: Ćwi cze nia na to rze prze szkód wrot ki, ro we ry, kół ka hu la - ho op, słup ki, ła wecz ki, rów no waż nia Zbiór ka na

Bardziej szczegółowo

Nie pod le głość Li twy w 1990 r. sta ła się

Nie pod le głość Li twy w 1990 r. sta ła się ZE ŚWIATA Wspieranie rozwoju dziecka na Litwie Na świe cie za uwa ża się wy raź ną ten den cję do wspie ra nia roz wo ju dziec ka. Uza leż nio ne jest to jed nak od tra dy cji edu ka cyj nych, kul tu ro

Bardziej szczegółowo

3. Propozycje ćwiczeń z zakresu edukacji zdrowotno-ruchowej

3. Propozycje ćwiczeń z zakresu edukacji zdrowotno-ruchowej 3. Propozycje ćwiczeń z zakresu edukacji zdrowotno-ruchowej Te mat: Pod sta wo we ćwiczenia gimnastyczne Zbiór ka, przy wi ta nie, po da nie te ma tu i celów zajęć. Za po znanie dzieci z za sa da mi bez

Bardziej szczegółowo

potrzebna jest wiedza o umyśle?

potrzebna jest wiedza o umyśle? Dlaczego przedszkolakom potrzebna jest wiedza o umyśle? MAR TA BIA ŁEC KA -PI KUL, AR KA DIUSZ BIA ŁEK Gdy na zy wa my dziec ko ma łym psy cho lo - giem i mó wi my, że ma na iw ną wie dzę o umy śle, czy

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od.

Bardziej szczegółowo

Układanie paneli z PCV

Układanie paneli z PCV Układanie paneli z PCV Wybór paneli 1. Panele z PVC są produktem gotowym do użytku. Można kłaść je we wszystkich rodzajach pomieszczeń. Szczególnie dobrze sprawdzają się w pomieszczeniach wilgotnych (łazienki,

Bardziej szczegółowo

Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji

Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji Mi ro sław No wak, Ja cek Za jąc In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji Wy daj ność sys te mów dys try bu cji

Bardziej szczegółowo

Izabela Mańkowska Małgorzata Rożyńska. Ortograffiti Z BRATKIEM PROGRAM. G d y n i a

Izabela Mańkowska Małgorzata Rożyńska. Ortograffiti Z BRATKIEM PROGRAM. G d y n i a Izabela Mańkowska Małgorzata Rożyńska Ortograffiti Z BRATKIEM PROGRAM G d y n i a 2 0 1 1 Spis tre ści Wstęp... 3 I. Za ło że nia i ce le pro gra mu ORTOGRAFFITI z Brat kiem kla sa dru ga... 4 II. Or ga

Bardziej szczegółowo

Jaki podatek. zapłaci twórca? podatki. prawo. Twór ca i ar ty sta wy ko naw ca w pra wie au tor skim

Jaki podatek. zapłaci twórca? podatki. prawo. Twór ca i ar ty sta wy ko naw ca w pra wie au tor skim Jaki podatek zapłaci twórca? Zbliża się czas rozliczenia z fiskusem. Wielu twórcom rozliczenia podatkowe mogą nastręczać trudności, zwłaszcza, gdy prowadzą kilka rodzajów działalności, albo osiągają przychody

Bardziej szczegółowo

Metoda projekt w. badawczych. Po szu ku j¹c no wych spo so b w za in te re so -

Metoda projekt w. badawczych. Po szu ku j¹c no wych spo so b w za in te re so - Metoda projekt w badawczych Me to da pro jek t w jest spo so bem wspie ra nia ak tyw ne go za an ga o wa nia i ce lo we go ucze nia siê oraz roz wo ju in te lek tu al ne go, a dla nie kt rych na uczy cie

Bardziej szczegółowo

Terminy określone w ogólnych warunkach umowy podstawowej stosuje się odpowiednio w niniejszych ogólnych warunkach ubezpieczenia.

Terminy określone w ogólnych warunkach umowy podstawowej stosuje się odpowiednio w niniejszych ogólnych warunkach ubezpieczenia. Ogólne warunki dodatkowego ubezpieczenia na wypadek śmierci lub trwałego i całkowitego inwalidztwa w wyniku nieszczęśliwego wypadku Niniejsze ogólne warunki ubezpieczenia na wypadek śmierci lub trwałego

Bardziej szczegółowo

Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych. Ubezpieczenie Składki

Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych. Ubezpieczenie Składki Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych Ubezpieczenie Składki OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA SKŁAD KI US/J/3/2007 Ni niej sze ogól ne wa run ki ubez pie cze nia sto su je się wy

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I LISTOPAD 2010 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 120 minut 1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi

Bardziej szczegółowo

STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE

STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE Statut Zwi zku Kynologicznego w Polsce 2/ 1 STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE Roz dzia³ I Po sta no wie nia og l ne 1 Sto wa rzy sze nie no si na zw Zwi zek Ky no lo gicz ny w Pol sceµ zwa ny

Bardziej szczegółowo

Środ ka mi ochro ny indywidualnej wska za ny mi w oce nie ry zy ka za wo do we go przy ob słu dze LPG są także: oku

Środ ka mi ochro ny indywidualnej wska za ny mi w oce nie ry zy ka za wo do we go przy ob słu dze LPG są także: oku BHP NA STACJACH LPG Pra cow nik, przy stę pu jąc do pra cy na sta no wi sku ope ra to ra LPG po wi nien za po znać się z oce ną ry zy - ka za wo do we go dla je go sta no wi ska oraz sto so wać odzież

Bardziej szczegółowo

Medyczny laser CO2. C jaki aparat jest optymalny dla lekarza medycyny estetycznej/dermatologa?

Medyczny laser CO2. C jaki aparat jest optymalny dla lekarza medycyny estetycznej/dermatologa? 1 3aparatura i technika Dr n. farm. S 0 0awomir Wilczy Ґski Katedra i Zak 0 0ad Podstawowych Nauk Biomedycznych, Wydzia 0 0 Farmaceutyczny z OML w Sosnowcu 0 1l 0 2skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Bardziej szczegółowo

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież

Bardziej szczegółowo

Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry

Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry Tomasz LATAWIEC członek SIDiR Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry pod ziem nej miesz czą się w sze ro ko ro zu mia nej dzie - dzi nie in ży nie rii sa ni tar nej i ochro nie śro

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Judasz. Prawo pra cy. pierwsze kroki

Elżbieta Judasz. Prawo pra cy. pierwsze kroki Elżbieta Judasz Prawo pra cy pierwsze kroki War sza wa 2012 Aktualizacja Katarzyna Piecyk Pro jekt okład ki www.jsphoto.eu Opra co wa nie re dak cyj ne Izabella Skrzecz Opra co wa nie ty po gra ficz ne

Bardziej szczegółowo

za ba wy i gry te re no we w edu ka cji wcze snosz kol nej

za ba wy i gry te re no we w edu ka cji wcze snosz kol nej za ba wy i gry te re no we w edu ka cji wcze snosz kol nej Kształcenie na etapie edukacji wczesnoszkolnej ma charakter edukacji zintegrowanej. Jest łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji

Bardziej szczegółowo

SPIS TREЊCI ZIELONE ЊWIATЈO DLA SZEЊCIOLATKA. 35 Urszula Nadolna Ile nуg ma stonoga? 38 Anna Pawіowska-Niedbaіa. 44 Beata Szurowska Ptaszki na topoli

SPIS TREЊCI ZIELONE ЊWIATЈO DLA SZEЊCIOLATKA. 35 Urszula Nadolna Ile nуg ma stonoga? 38 Anna Pawіowska-Niedbaіa. 44 Beata Szurowska Ptaszki na topoli 82010300905005 SPIS TREЊCI PEDAGOGIKA l PSYCHOLOGIA l ORGANIZACJA 5 Iwona Samborska Komercjalizacja dzieciсstwa ZIELONE ЊWIATЈO DLA SZEЊCIOLATKA 35 Urszula Nadolna Ile nуg ma stonoga? KSZTAЈCENIE I DOSKONALENIE

Bardziej szczegółowo

www.nie bo na zie mi.pl

www.nie bo na zie mi.pl Nie bo Na Zie mi www.nie bo na zie mi.pl Kon rad Mi lew ski Wszel kie pra wa za strze żo ne. Nie au to ry zo wa ne roz po wszech nia nie ca ło ści lub frag men tu ni niej szej pu bli ka cji w ja kiej kol

Bardziej szczegółowo

Walizki. Walizki i pojemniki zamykane

Walizki. Walizki i pojemniki zamykane Założyciel firmy Georg Utz 1916 1988 Pod kluczem 62 i pojemniki zamykane 63 Systemy zamknięć Po jem ni ki RA KO moż na za my kać za po mo cą po kry - wy z za wia sa mi. Je że li do te go na dłuż szym bo

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Geografia Poziom rozszerzony

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Geografia Poziom rozszerzony KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom rozszerzony Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne

Bardziej szczegółowo

ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011: :34 Strona 1

ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011: :34 Strona 1 ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011:02 2011-09-05 11:34 Strona 1 ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011:02 2011-09-05 11:34 Strona 2 Przydatne pojęcia Czas pra cy to czas, w któ rym po zo sta jesz w dys - pozycji

Bardziej szczegółowo

Marek Ko odziej INFORMATYKA PROGRAM NAUCZANIA DLA GIMNAZJUM. G d y n i a 2 0 0 9

Marek Ko odziej INFORMATYKA PROGRAM NAUCZANIA DLA GIMNAZJUM. G d y n i a 2 0 0 9 Marek Ko odziej INFORMATYKA PROGRAM NAUCZANIA DLA GIMNAZJUM G d y n i a 2 0 0 9 Program nauczania do nowej podstawy programowej (Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23.2.2008 r.) skonsultowany

Bardziej szczegółowo

Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da

Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da postęp hodowlany Ka mil Siat ka Ma zo wiec kie Cen trum Ho dow li i Roz ro du Zwie rząt Sp. z o.o. w Ło wi czu Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da Ho dow la to skom pli ko wa ny, dłu go trwa

Bardziej szczegółowo

Uczeƒ z dysleksjà w domu

Uczeƒ z dysleksjà w domu Marta Bogdanowicz Anna Adryjanek Ma gorzata Ro yƒska Uczeƒ z dysleksjà w domu Poradnik nie tylko dla rodziców G d y n i a 2 0 1 0 Re cenzja merytoryczna: dr hab. Gra yna Krasowicz-Kupis, prof. UMCS Re

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 46 Wybrane problemy dojrzałości szkolnej. * Wojciech Brejnak. 52 Atmosfera w klasie czynnik ważny czy też nie * Ewa Zagórska

SPIS TREŚCI. 46 Wybrane problemy dojrzałości szkolnej. * Wojciech Brejnak. 52 Atmosfera w klasie czynnik ważny czy też nie * Ewa Zagórska 82020300905005 SPIS TREŚCI 4 Od Re dak cji TEORETYCZNE PODSTAWY EDUKACJI 5 Optymalizacja systemu edukacji wczesnoszkolnej (część II) * Gabriela Kapica 10 Szkoła wiejska w środowisku * Jolanta Junkiert

Bardziej szczegółowo

JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe

JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania

Bardziej szczegółowo

Świat współczesny. 1 wy mie nia głów ne kie run ki pol skiej. z sąsia da mi i pań stwa mi Unii Eu ro - wymienia zadania am ba sa d i kon -

Świat współczesny. 1 wy mie nia głów ne kie run ki pol skiej. z sąsia da mi i pań stwa mi Unii Eu ro - wymienia zadania am ba sa d i kon - 1 Plan wy ni ko wy Pol ska we współ - cze snym świe cie NA TO od zim nej woj ny do współ - ist nie nia In te gra cja eu ro - pej ska Pol ska w sys te - mie po li tycz nym i go spo dar czym Świat współczesny

Bardziej szczegółowo

Koncepcje i strategie logistyczne

Koncepcje i strategie logistyczne Ewa Ku liń ska 1 Agniesz ka Do rn fel d 2 Za rzą dza nie ry zy kiem pro ce sów lo gi stycz nych - studium przypadku 3 Przed mio tem pu bli ka cji jest oce na ry - zy ka to wa rzy szą ce go re ali za cji

Bardziej szczegółowo

FIDIC a polskie regulacje prawne czy stosowanie warunków kontraktowych FIDIC przeszkadza w sprawnej realizacji kontraktów?

FIDIC a polskie regulacje prawne czy stosowanie warunków kontraktowych FIDIC przeszkadza w sprawnej realizacji kontraktów? Tomasz LATAWIEC Członek Zarządu SIDiR FI DIC a pol skie re gu la cje praw ne. Od dłu ższe go cza su w śro do wi sku in fra struk tu ral nym trwa dys ku sja na te mat te go, czy wa run ki kon trak to we

Bardziej szczegółowo

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej 3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej Te mat: Ćwi cze nia na ła wecz ce ła wecz ki, ska kan ki, li na, pił ka Za ba wa na śla dow cza. Dzie ci sto ją w roz syp ce, tak

Bardziej szczegółowo

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej

3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej 3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej Te mat: Za ba wy z pił ką pił ki do siat ków ki, pił ki noż ne, słup ki, szar fy I. Część wstęp na. Zbiór ka, przy wi ta nie, po

Bardziej szczegółowo

DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI. Zwykłe i niezwykłe

DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI. Zwykłe i niezwykłe DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Zwykłe i niezwykłe techniki plastyczne Za ję cia pla stycz ne to ulu bio na dzia łal ność dziec ka wna ucza niu zin te gro wa nym. Są one for mą od re ago wa nia na pięć, roz

Bardziej szczegółowo

Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u

Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u Scenariusz lekcji w III klasie gimnazjum Przed sta wia my Ko le an kom i Ko le gom pro po zy cjê sce na riu sza lek cji ote ma cie nie ³a twym, szcze g l nie

Bardziej szczegółowo

DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI. Zwykłe i niezwykłe

DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI. Zwykłe i niezwykłe DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Zwykłe i niezwykłe techniki plastyczne Za ję cia pla stycz ne to ulu bio na dzia łal ność dziec ka wna ucza niu zin te gro wa nym. Są one for mą od re ago wa nia na pięć, roz

Bardziej szczegółowo

Sze ścio la tek w szko le

Sze ścio la tek w szko le TEORETYCZNE PODSTAWY EDUKACJI Sze ścio la tek w szko le Kon cep cja wdra Ŝa nej re for my pro gra mo wej trak tu je kształ ce nie ogól ne ja ko fun da ment do dal sze go wszechstronnego roz wo ju dziec

Bardziej szczegółowo

Dość powszechnym staje się określenie, iż kłopoty z koncentracją

Dość powszechnym staje się określenie, iż kłopoty z koncentracją 2 Doświadczenia i projekty Aneta Ratajek Dolnośląska Szkoła Wyższa Wrocław Zaburzenia w koncentracji a ryzyko dysleksji Dość powszechnym staje się określenie, iż kłopoty z koncentracją uwagi u dzieci są

Bardziej szczegółowo

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Stanisław Staszewski Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Lista kontrolna z komentarzem, materiał pomocniczy dla pracodawców Warszawa 2015 Lista kontrolna z komentarzem Sta ni sław Sta szew

Bardziej szczegółowo

OGسLNE ZASADY zamieszczania nekrolog w

OGسLNE ZASADY zamieszczania nekrolog w OGسLNE ZASADY zamieszczania nekrolog w I. DEKLARACJA WYDAWCY II. OKREعLENIA Ago ra SA, wy daw ca Ga ze ty Wy bor czej wiad czy kom plek so wà usùu gو Ne kro lo gi, po le ga jà cà na za miesz cza niu ne

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010

Rada Unii Europejskiej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010 Rada Unii Europejskiej Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010 1 Autorzy: Aleksander Parzych, Aureliusz Wlaź Projekt graficzny serii: Techna Studio www.techna.pl Zdjęcia na okładce i w tekście: The Audiovisual

Bardziej szczegółowo

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Stanisław Staszewski Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Lista kontrolna z komentarzem, materiał pomocniczy dla pracodawców Warszawa 2010 Lista kontrolna z komentarzem Sta ni sław Sta szew

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp ZANIM SIĘ ZAPRZYJAŹNISZ DZIESIĘĆ CECH PRAWDZIWEJ PRZYJAŹNI... 18

Spis treści. Wstęp ZANIM SIĘ ZAPRZYJAŹNISZ DZIESIĘĆ CECH PRAWDZIWEJ PRZYJAŹNI... 18 Spis treści Wstęp.................................................................... 7 Po co nam przyjaźnie?.................................................... 7 Kim jestem? Moje wewnętrzne JA....................................

Bardziej szczegółowo

Umowy o pracę

Umowy o pracę www.pip.gov.pl Kilka słów o umowie o pracę Przez za war cie umo wy o pra cę pra cow nik zo bo wią - zu je się do wy ko ny wa nia pra cy okre ślo ne go ro dza ju na rzecz pra co daw cy i pod je go kie row

Bardziej szczegółowo

Opis techniczny Przeznaczenie Instrukcja montażu

Opis techniczny Przeznaczenie Instrukcja montażu Sys tem ko mi no wy HY BRY DA IZO to re wo lu cyj ne roz wią za nie w tech ni ce ko mi no wej i ab so lut nie no wy pro dukt fir my Spi ro flex. Wie lo let nie do świad cze nie po zwo li ło nam na stwo

Bardziej szczegółowo

Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY. Poradnik dla pracodawcy

Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY. Poradnik dla pracodawcy Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY Poradnik dla pracodawcy Projekt graficzny okładki Dorota Zając Opracowanie redakcyjne Izabella Skrzecz Opracowanie typograficzne i łamanie Barbara Charewicz Copyright Główny

Bardziej szczegółowo

Otwar cie 1. Zna cze nie Otwar cie 1 ma na stę pu ją ce zna cze nia:

Otwar cie 1. Zna cze nie Otwar cie 1 ma na stę pu ją ce zna cze nia: 20 Wspólny Język 2010 Wspólny J zyk 2010 Standard Otwar cie Zna cze nie Otwar cie ma na stę pu ją ce zna cze nia: A) 5 kar w si le 12 17, B) układ 4441 z czwór ką ka ro w si le 12 17, C) układ 4 ka ra,

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z.

Ubezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z. Ubezpieczenia osobowe Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY Allianz ubezpieczenia od A do Z. Spis treœci.........................................................................................................

Bardziej szczegółowo

Kontrola inbredu. hodowla NEGATYWNE SKUTKI INBREDU DEPRESJA INBREDOWA

Kontrola inbredu. hodowla NEGATYWNE SKUTKI INBREDU DEPRESJA INBREDOWA hodowla Ka mil Siat ka Ma zo wiec kie Cen trum Ho dow li i Roz ro du Zwie rząt Sp. z o.o. w Ło wi czu Kontrola inbredu Terminem inbred, chów wsobny albo kojarzenie krewniacze określa się kojarzenia spokrewnionych

Bardziej szczegółowo

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Lista kontrolna z komentarzem Materiał pomocniczy dla pracodawców Stanisław Staszewski Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Lista kontrolna

Bardziej szczegółowo