Lingwistyka rosyjska: Igor Mielczuk i model Sens Tekst

Transkrypt

1 Lingwistyka rosyjska: Igor Mielczuk i model Sens Tekst Uniwersytet Kardyna la Stefana Wyszyńskiego

2 1 Powstanie modelu Sens Tekst 2

3 Twórcy modelu Sens Tekst Igor Mielczuk Aleksander Żo lkowski Jurij D. Apresjan Model powsta l w l. 60., a zosta l zaprezentowany w 1974 r.

4 Za lożenia modelu 1. Uwzględnienie ca lego obszaru leksyki teza o jej systemowości opartej na ograniczonej liczbie powtarzających się cech. 2. Rekonstrukcja naiwnego obrazu świata. 3. Opis warunków realizacji jednostek (zw laszcza ograniczeń lączliwości). Przyk lady: *koń mruczy, *rozpacz w nim buzuje, *przestępcy ukradli kilka samochodów cudzych i w lasnych. 4. Modelowanie znajomości języka, a nie wiedzy o rzeczywistości. Przyk lad: Czy: Dystans 100 metrów Piotr przep lyną l crawlem w 45 sekund = Piotr ustanowi l nowy rekord Polski crawlem na 100 metrów?

5 Model syntezy semantycznej REPREZENTACJA SEMANTYCZNA GŁĘBOKA SEMANTYCZNA 1 GŁĘBOKA SEMANTYCZNA 2 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 1 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 2 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 3 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 1 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 2 POWIERZCHNIOWA SYNTAKTYCZNA 3

6 Elementy modelu 1. Metajęzyk przeznaczony do zapisu g lębokiej struktury semantycznej (GSS), która dzięki regu lom syntaktycznym jest przekszta lcana w rozmaite powierzchniowe struktury syntaktyczne (PSS). 2. Regu ly, wed lug których konstruowany jest sens zdań.

7 Synonimiczne środki języka i ich rola w modelu W ladanie językiem jako umiejętność wyrażania tej samej treści w różny sposób i identyfikowania tej samej treści wyrażonej różnymi środkami. Synonimia powstaje na skutek użycia wielu środków językowych, nie tylko synonimów leksykalnych. Przyk lad: To, co powiedzia l Piotr, spowodowa lo, że strasznie się oburzy lem; To, co powiedzia l Piotr, mocno mnie oburzy lo; S lowa Piotra oburzy ly mnie do g lębi; S lowa Piotra spowodowa ly moje g lębokie oburzenie; Od s lów Piotra ogarnę lo mnie g lębokie oburzenie; S lowa Piotra by ly przyczyną mojego g lębokiego oburzenia; Moje g lębokie oburzenie by lo wynikiem s lów Piotra; Moje g lębokie oburzenie by lo wywo lane s lowami Piotra; To, co powiedzia l Piotr, wywo la lo moje g lębokie oburzenie.

8 Pojęcie funkcji leksykalnej Y X f Z Q P f(x) = Z Funkcja leksykalna przyporządkowanie wyrażeniu X wyrażenia (lub zbioru wyrażeń) Y ze względu na pewną relację semantyczną.

9 Funkcje leksykalne 1. Zamiany, ustosunkowujące wyraz X wobec wyrazu Y na osi paradygmatycznej. Przyk lady: Syn(bardzo) = mocno, Conv(kupować) = sprzedawać, Anti(wysoki) = niski, Gener(lipa) = drzewo, derywaty czysto syntaktyczne, np: S 0 (ruszać się) = ruch, A 0 (republika)= republikański, Adv 0 (szybki) = szybko.

10 Funkcje leksykalne cd. 2. Parametry, ustosunkowujące wyraz X wobec wyrazu Y na osi syntagmatycznej (problem lączliwości). Przyk lady: Magn(brunet) = ciemny, Magn(dureń) = kompletny, Magn(b ląd) = poważny, Magn(cisza) = grobowa, Magn(mg la) = gęsta, Magn(dyscyplina) = żelazna, Magn(spać) = twardo, Magn(bia ly) = oślepiająco, Magn(okrąg ly) = idealnie, Magn(oklaski) = rzęsiste. Inne przyk lady funkcji: Caus, Fin, Cont, Perf, Result, Real, Able, Instr. Możliwości la czenia funkcji: ResultReal(dowiadywać się) = wiedzieć, AntiMagn(oklaski) = skąpe.

11 Regu ly parafrazowania Opis przekszta lceń wykorzystujący funkcje leksykalne. Przyk lady: X Conv(X): Zbiór M zawiera element E E należy do zbioru M.

12 Objaśniająco-kombinatoryczny s lownik języka rosyjskiego И. А. Мельчук, А. К. Жолковский, Ю. Д. Апресян, Толково-комбинаторный словарь совремменного рүсского языка, Wien: Wiener Slawistischer Almanach, 1984.

13 Dziękuję za uwagę :) Temat następnego wyk ladu: Kognitywny przewrót w lingwistyce. Zapraszam!