Zmiany w awifaunie lęgowej Parku Miejskiego im. Tarnowskich w Końskich

Transkrypt

1 28 Zmiany w awifaunie lęgowej Parku Miejskiego im. Tarnowskich w Końskich Changes in breeding avifauna of City Park in Końskie Piotr Dębowski ABSTRAKT: W pracy porównano wyniki inwentaryzacji awifauny lęgowej Parku Miejskiego w Końskich z sezonów 1995 i Po 17 latach zgrupowanie ptaków gniazdujących na badanej powierzchni miało zbliżony skład gatunkowy, jednakże wykazano znaczne zmiany ilościowe wielu taksonów. Największe wzrosty liczebności stwierdzono wśród gatunków gniazdujących w dziuplach i koronach drzew. Były to: muchołówka szara Muscicapa striata, modraszka Cyanistes caeruleus, bogatka Parus major, pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla, grubodziób Coccothraustes coccothraustes, kos Turdus merula. W porównaniu do roku 1995 najsilniejsze spadki liczebności odnotowano w przypadku kwiczoła Turdus pilaris oraz wróbla Passer domesticus, nie stwierdzono gniazdowania mazurka Passer montanus, świstunki Phylloscopus sibilatrix, makolągwy Carduelis cannabina i kukułki Cuculus canorus. Głównymi przyczynami wzrostów liczebności były: synurbizacja, rozrost szpalerów krzewów iglastych oraz zwiększenie liczby naturalnych miejsc gniazdowych wskutek starzenia się drzewostanu. Spadki liczebności spowodowane były modernizacją budynków oraz redukcją większości płatów krzewów. SŁOWA KLUCZOWE: zespół ptaków lęgowych, park miejski, Końskie, synurbizacja. Wstęp Na obszarach zurbanizowanych nielicznymi miejscami stanowiącymi najbardziej stabilne przyrodniczo enklawy różnorodności biologicznej są parki, cmentarze oraz zieleńce. Jednakże tereny tego typu podlegają często oddziaływaniu ujemnych czynników biotycznych i abiotycznych (Tomiałojć 1970; Bocheński i in. 2013). Obecne tempo zmian środowiskowych w parkach miejskich oraz nasilający się proces synurbizacji wielu gatunków ptaków są głównymi czynnikami, które warunkują skład ich awifauny (Janiszewski & Markowski 2010). W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat zmiany jakościowe i ilościowe ornitofauny w tego typu środowiskach w wielu przypadkach przybierały charakter bardzo dynamiczny (Luniak 2007; Czyż 2008, Biaduń 2009; Grochowski & Szlama 2010; Janiszewski & Markowski 2010; Tomiałojć 2011). Niniejsza praca ma na celu porównanie zespołu ptaków lęgowych Parku Miejskiego im. Tarnowskich w Końskich pod względem jakościowym i ilościowym w sezonach1995 i 2012.

2 NATURALIA 2: (2013) 29 Ryc. 1. Teren badań. 1 - budynki, 2 - ulice, 3 alejki, 4 - zabudowa willowa, 5 - bloki, 6 -tereny przemysłowe, 7 - pola, 8 - trawniki, 9 - zadrzewienia, 10 - żywopłoty, 11 - glorietta,12 - granica obszaru badań (za Fijewski 1998, zmodyfikowane). Fig. 1. Research area. 1 buildings, 2 streets, 3 alleys, 4 detached housing, 5 blocks of flats, 6 industrial areas, 7 arable land, 8 lawns, 9 groves, 10 hedges, 11 gloriette, 12 study area borders (after Fijewski 1998, modified).

3 30 Teren badań Park Miejski im. Tarnowskich zajmuje powierzchnię 24 ha i jest położony w zurbanizowanej części Końskich (gm. Końskie, woj. świętokrzyskie). Granice parku wyznaczają ulice: Partyzantów, Sportowa, 1-Maja, Zamkowa oraz Mieszka I. W jego skład wchodzi dobrze zachowany zespół pałacowo-dworski z przełomu XVIII i XIX wieku, gdzie centralne miejsce zajmuje pałac, między którego skrzydłami znajduje się fontanna z ciągiem chodników. Większość budynków zespołu pałacowego została zaadaptowana do celów administracyjnych oraz mieszkalnych. W południowo-zachodniej części parku znajduje się przedszkole, duży plac zabaw oraz budynek szkoły. Otoczenie parku ma niejednolity charakter: bezpośrednio od północy i zachodu graniczy on z osiedlem bloków mieszkaniowych, od południa i południowego-wschodu z osiedlem domków jednorodzinnych, od wschodu i północnegowschodu styka się z terenami ruderalnymi i przemysłowymi. Otoczenie tzw.,,glorietty przylega do rozległego kompleksu ugorów. Drzewostan jest zróżnicowany wiekowo a najstarsze okazy liczą sobie około 250 lat. Tworzą go przeważnie gatunki liściaste: dąb szypułkowy, klon zwyczajny, lipa drobnolistna, grab pospolity, brzoza brodawkowata, topola biała, jesion wyniosły, a także pojedyncze kępy topól białych, modrzewi europejskich, sosen pospolitych oraz świerków pospolitych. W bezpośrednim otoczeniu budynków oraz na obrzeżach parku znajdowały się nasadzenia żywopłotów (bukszpan, irga) oraz gatunków drzew iglastych (świerk kłujący), a wzdłuż alejek szpalery wyższych krzewów (żywotnik zachodni). W wyniku silnych wichur w latach nastąpił wzrost liczby wiatrowałów oraz wiatrołomów w grupie najstarszych drzew. Wszystkie wywrócone drzewa zostały uprzątnięte. Widoczne jest starzenie się drzewostanu i oznaki powolnego zamierania poszczególnych okazów w grupie najstarszych drzew, co w pewnym stopniu mogło wpłynąć na zwiększenie liczby miejsc lęgowych dla ptaków gniazdujących w dziuplach. Park jest w Fot. Aleja w parku im. Tarnowskich w Końskich (fot. R. Zajc-Dębowska) Photo. An alley in City Park in Końskie (photo by R. Zajc-Dębowska)

4 NATURALIA 2: (2013) 31 większości pozbawiony warstwy podszytu. Podobnie jak w 1995 roku runo jest cyklicznie koszone, co jest przyczyną jego niewielkiego zróżnicowania florystycznego. Opadające liście są regularnie grabione i usuwane. W ciągu ostatniego 10-lecia w parku wyraźnie nasiliła się penetracja ludzka. Park jest miejscem organizacji licznych imprez kulturalnych (koncertów muzycznych, festynów itp.). Na terenie parku znajdowały się trzy budki lęgowe typu A. W trakcie prowadzenia badań trwały intensywne prace renowacyjne kilku budynków pałacowych. W 2012 r. na obszarze nie prowadzono nasadzeń drzew oraz krzewów. Metodyka Cenzus ptaków lęgowych został przeprowadzony zgodnie z wytycznymi kombinowanej metody kartograficznej (Tomiałojć 1980). Wykonano 10 kontroli dziennych w terminach: 17, 23, 27 kwietnia, 2, 11, 23, 30 maja, 8, 15 i 26 czerwca. Rozpoczynały się one średnio o 5.00 i trwały około 3,5 godziny. Każda kontrola polegała na powolnym przemarszu w trakcie, którego kartowano wszystkie obserwacje ptaków na mapach w skali 1:2000 śpiewających samców oraz inne zachowania wskazujące na gniazdowanie. Szczególną uwagę przywiązywano do stwierdzeń równoczesnych terytorialnych samców. Wszystkie obserwacje zaznaczano na mapach w skali 1:2000. Po każdej kontroli do godzin okołopołudniowych w kwietniu i maju prowadzono wyszukiwanie gniazd. Ponadto wykonano cztery kontrole dodatkowe mające na celu wyłącznie wyszukiwanie gniazd (28 kwietnia, 3-4 maja, 20 maja). Ponadto przeprowadzono pojedynczą kontrolę zmierzchowo-nocną. Przeciętnie na penetrację 10 ha parku poświęcono 85 minut a łączny czas spędzony na powierzchni badań wyniósł około 90 godzin. Na podstawie poszczególnych liczeń dla każdego gatunku wykonano mapy z wykreślonymi terytoriami lub naniesionymi gniazdami. Liczebność gawrona Corvus frugilegus, kosa Turdus merula, kwiczoła Turdus pilaris, śpiewaka Turdus philomelos, szpaka Sturnus vulgaris, kawki Corvus monedula, grzywacza Columba palumbus, sierpówki Streptopelia decaocto oceniono na podstawie zajętych gniazd. Wyróżniono trzy grupy gniazdowe: a) dziuplaki oraz półdziuplaki b) gatunki zakładające gniazda otwarte na drzewach i krzewach powyżej 1,5 metra wysokości, c) gatunki gniazdujące na ziemi, niskich drzewkach lub krzewach do 1,5 metra wysokości. Do porównania zespołu awifauny lęgowej parku w Końskich z lat 1995 i 2012 oraz do porównania z innymi powierzchniami zastosowano wskaźnik podobieństwa składu gatunkowego Sorensena (QS). Do analizy różnorodności awifauny użyto wskaźników: różnorodności (H ) i równomierności (J ) Shannona-Wienera. Grupę dominantów w zgrupowaniu wydzielono wg Trojana (1980) jako D>5% całego zgrupowania. Wyniki W 2012 roku na terenie parku w Końskich stwierdzono gniazdowanie 33 gatunków ptaków (tab. 1). Grupę dominantów tworzyły: gawron, szpak, kawka, grzywacz, sierpówka oraz zięba Fringilla coelebs. Ich udział w zespole wyniósł 70,2 % (64,7% bez gawrona). Łącznie na badanym obszarze stwierdzono 570 gniazdujących par (403 pary bez gawrona), w zagęszczeniu 237,7 par/10 ha (167,7 par/10 ha bez gawrona). Najwyższe wzrosty wykazano w przypadku kosa, bogatki Parus major, modraszki Cyanistes caeruleus, kapturki Sylvia atricapilla, pełzacza ogrodowego Certhia brachydactyla, muchołówki szarej Muscicapa striata. Najsilniejsze spadki liczebności odnotowano u wróbla oraz kwiczoła. W porównaniu do roku 1995 na terenie Parku im. Tarnowskich w Końskich nie odnotowano lęgów czterech gatunków tj. kukułki Cuculus canorus, mazurka Passer mon-

5 32 tanus, świstunki Phylloscopus sibilatrix oraz makolągwy Carduelis cannabina. Ponadto do zespołu ptaków lęgowych przybyło pięć gatunków (piegża Sylvia curruca, cierniówka Sylvia communis, piecuszek Phylloscopus trochilus, kopciuszek Phoenicurus ochruros, pleszka Phoenicurus phoenicurus), które stanowiły 15% całego zgrupowania. U 13 gatunków nie odnotowano znaczących zmian liczebności. Wśród grup gniazdowych najliczniejszą stanowiły gatunki przystępujące do lęgów w koronach drzew lub wysokich krzewach powyżej 1,5 m (12 gatunków) oraz wykorzystujące naturalne dziuple (15 gatunków). Ich udział nie uwzględniając gawrona wyniósł odpowiednio 50,3% oraz 43,4%. Niewielki odsetek w zgrupowaniu stanowiły gatunki zakładające gniazda w niskich krzewach do 1,5 metra wysokości lub na ziemi (5,9 % - bez gawrona). W roku 2012 wartość wskaźnika różnorodności gatunkowej (H ) wyniosła 3,69 (3,99 bez gawrona), a wartość wskaźnika struktury dominacji (J ) wyniosła 0,73 (0,80 bez gawrona). Tabela. Porównanie liczby par, zagęszczeń oraz wskaźnika dominacji w zespole ptaków lęgowych w Parku Miejskim im. Tarnowskich w Końskich w latach 1995 i 2012 Table. Numbers, densities and dominance in the breeding birds community of City Park in Końskie in 1995 and 2012 Lp. Gatunek Liczba par (N) Zagęszczenie (N/10 ha) Dominacja (%) Corvus frugilegus ,3 69,6 33,5 29,2 2 Sturnus vulgaris ,0 27,1 11,4 11,4 3 Corvus monedula ,1 23,8 10,1 10,0 4 Turdus pilaris ,3 10,8 8,4 4,6 5 Fringilla coelebs ,8 12,9 6,3 5,4 6 Streptopelia decaocto ,5 14,2 5,7 6,0 7 Columba palumbus ,3 19,6 5,1 8,2 8 Hippolais icterina ,5 7,9 3,4 3,3 9 Passer domesticus ,3 2,1 3,3 0,9 10 Chloris chloris 12,5 12 5,2 5,0 2,4 2,1 11 Carduelis carduelis 9,5 10 4,0 4,2 1,8 1,8 12 Cyanistes caeruleus 7 19,5 2,9 8,1 1,3 3,4 13 Serinus serinus 6,5 7 2,7 2,9 1,2 1,2 14 Parus major 6 16,5 2,5 6,9 1,1 2,9 15 Muscicapa striata 4 9 1,7 3,8 0,8 1,6 16 Turdus merula 2,5 9 1,0 3,8 0,5 1,6 17 Sylvia atricapilla 2,5 5,5 1,0 2,3 0,5 1,0 18 Passer montanus 2 0 0,8 0 0, Coccothraustes coccothraustes 1 4 0,4 1,7 0,2 0,7 20 Certhia brachydactyla 1 4 0,4 1,7 0,2 0,7

6 NATURALIA 2: (2013) Cuculus canorus 1 0 0,4 0 0, Dendrocopos major 1 2 0,4 0,8 0,2 0,4 23 Sitta europaea 1 2 0,4 0,8 0,2 0,4 24 Motacilla alba 1 2 0,4 0,8 0,2 0,4 25 Turdus philomelos 1 2 0,4 0,8 0,2 0,4 26 Picus viridis 1 1 0,4 0,4 0,2 0,2 27 Dendrocopos minor 1 1 0,4 0,4 0,2 0,2 28 Ficedula hypoleuca 1 1 0,4 0,4 0,2 0,2 29 Strix aluco 1 1 0,4 0,4 0,2 0,2 30 Phylloscopus sibilatrix 1 0 0,4 0 0, Oriolus oriolus 1 1 0,4 0,4 0,2 0,2 32 Carduelis cannabina 1 0 0,4 0 0, Phoenicurus phoenicurus ,3 0 0,5 34 Phoenicurus ochruros 0 2,5 0 1,0 0 0,4 35 Sylvia curruca ,8 0 0,4 36 Phylloscopus trochilus ,4 0 0,2 37 Sylvia communis 0 0,5 0 0,2 0 0,1 Razem ,5 218,7 237, Dyskusja Poprzednie badania awifauny lęgowej parku im. Tarnowskich w Końskich z zastosowaniem metody kartograficznej wykonano w 1995 roku (Fijewski 1998). Wykazano wtedy gniazdowanie 32 gatunków w łącznej liczbie 525 par (349 par bez gawrona) oraz zagęszczeniu 218,7 par/10 ha (145,4 par/10 ha bez gawrona). W porównaniu z rokiem 1995 dominanty były reprezentowane przez bardzo podobną grupę gatunków: gawrona, szpaka, kawkę, ziębę, sierpówkę oraz grzywacza (z wyjątkiem kwiczoła). Określenie składu gatunkowego za pomocą wskaźnika Sorensena wskazuje na bardzo duże podobieństwo zespołu ptaków lęgowych miedzy latami 1995 i 2012 (QS=82%). Podobnie wskaźnik równomierności struktury dominacyjnej J charakteryzował się wysokimi wartościami w każdym z sezonów badawczych (0,76 0,80, bez gawrona), a co może świadczyć o równomiernym udziale wszystkich gatunków zgrupowania ptaków w parku koneckim. Mogło to być związane z brakiem wyraźnych zmian siedliskowych w okresie ostatnich 17 lat, gdzie drzewostan główny zachował podobną strukturę i budowę pionową. Ponadto obecnie wykazany wskaźnik różnorodności gatunkowej H był relatywnie wysoki 3,69 (3,99 bez gawrona), o zbliżonej wartości jak w roku ,42 (3,77 - bez gawrona). Potwierdza to wysokie bogactwo gatunkowe zespołu ptaków lęgowych w parku im. Tarnowskich w Końskich. Mimo nieznacznych zmian liczebności całego zespołu ptaków lęgowych pewnym zmianom uległ udział grup gniazdowych. Największy udział miały dziuplaki. W przypadku parku im. Tarnowskich w Końskich zaawansowany wiek drzewostanu istotnie sprzyjał powstawaniu nowych dogodnych miejsc do gniazdowania m.in.: dziupli, szczelin, kominków, szpar. Poza tym wśród tej grupy zanotowano wyraźne wzrosty liczby par większości gatunków. Najsilniejsze wykazano dla modraszki, bogatki, pełzacza ogrodowego, muchołówki szarej. Gatunki

7 34 zakładające gniazda na ziemi oraz w krzewach do 1,5 metra wysokości zmniejszyły swój udział z 16,2% do zaledwie 5,2%. Bezpośrednio na taką sytuację wpływała znacząca redukcja płatów krzewów oraz intensywne prace ogrodniczo-porządkowe na terenie parku. Pomimo tych niekorzystnych zmian środowiskowych zanotowano wyraźny, prawie 2-krotny, wzrost liczebności kapturki Sylvia atricapilla oraz gniazdowanie piegży Sylvia curruca, pokrzewek preferujące niskie zakrzaczenia i żywopłoty. Również w parku im. Staszica w Kielcach silna redukcja piętra podszytu nie spowodowała spadku liczebności kapturki (Wilniewczyc 2012). W przeciągu 17 lat w parku im. Tarnowskich w Końskich wzrósł udział gatunków gniazdujących w koronach drzew oraz wysokich krzewach z 38,9 % do 47,5%. Wynikało to ze wzrostu liczebności gatunków podlegających synurbizacji, szczególnie grzywacza, należących do tej grupy gniazdowej. W niektórych miastach Polski obserwowane jest wycofywanie się sierpówki z terenów zurbanizowanych (Grochowski & Szlama 2010; Janiszewski & Markowski 2010), co kontrastuje z obserwacjami z parku w Końskich oraz Parku im. Staszica w Kielcach (Wilniewczyc 2012). W parku im. Tarnowskich gniazdowała stabilna liczebnie populacja. Sierpówki wybierały najczęściej na miejsca lęgowe wysokie szpalery żywotników. Takich siedlisk nie preferował grzywacz, którego synurbizacja jest według niektórych autorów przyczyną konkurencji i spadku liczebności sierpówki (Górski 1993; Janiszewski & Markowski 2010). Zanik stanowisk lęgowych mazurka oraz kukułki jest prawdopodobnie wynikiem wycofywania się obu gatunków z parków miejskich. W przypadku kukułki jest to tłumaczone zmianami wewnątrzpopulacyjnymi i regresem populacji europejskiej, a mazurka czynnikami związanymi z zanikiem terenów żerowiskowych w bezpośrednim otoczeniu miejsc gniazdowania, jakimi są pola czy nieużytki (Janiszewski & Markowski 2010). Brak stwierdzeń lęgów świstunki w roku 2012 może wynikać z modyfikacji użytkowania runa. Poza tym poddaje się w wątpliwość gniazdowanie tego gatunku w parkach miejskich (Tomiałojć & Stawarczyk 2003; Tomiałojć 2010). Jednym z niewielu naziemnych gatunków lęgowych był piecuszek Phylloscopus trochilus, pomimo potencjalnie negatywnego oddziaływania na pokrywę runa i podszytu, jakimi były regularne i intensywne zabiegi ogrodnicze. Drastyczny spadek liczby par lęgowych wykazano dla wróbla. Było ono w głównej mierze wynikiem termomodernizacji oraz remontów poddaszy budynków na obszarze parku. Analogiczny, spadkowy trend liczebności wróbla, uwarunkowany podobnymi czynnikami, koresponduje z wynikami badań z innych parków Polski (Biaduń 2008; Czyż 2008; Janiszewski & Markowski 2010; Wilniewczyc 2012). Na tle wzrostów liczebności ptaków lęgowych na terenie parku w Końskich zaskakujący jest fakt wyraźnego spadku par kwiczoła z 44 do 26, który w wielu miastach w Polsce wykazuje wzrost liczebności, wynikający z nasilenia synurbizacji Grochowski & Szlama 2010; Janiszewski & Markowski 2010; Wilniewczyc 2012). Mniejsza liczba par prawdopodobnie nie oznacza jednak trendu spadkowego lecz może wskazywać na fluktuację lokalnej populacji. Podobne zjawisko zaobserwowano na podstawie wieloletnich cenzusów przeprowadzonych w parku w Lublinie (W. Biaduń, mat. niepubl.). W obu sezonach najliczniej gniazdującym gatunkiem był gawron, a liczba par w obu okresach liczeń była bardzo zbliżona. Na stabilność kolonii tego gatunku w parku koneckim miały wpływ zarówno dogodne warunki żerowiskowe jak i gniazdowe. W sąsiedztwie miasta przeważa krajobraz rolniczy stwarzający odpowiednie warunki pokarmowe. W porównaniu z innymi parkami miejskimi, m.in. w Kielcach (Wilniewczyc 2012), na terenie Końskich nie prowadzono akcji płoszenia gawronów czy zabiegów redukujących liczbę gniazd. Gawrony prefero-

8 NATURALIA 2: (2013) 35 wały mniej uczęszczaną przez mieszkańców część parku. Pojawienie się pleszki może wynikać ze wzrostu liczebności krajowej jak i europejskiej populacji tego gatunku (Kuczyński & Chylarecki 2012). W roku 1995 pleszka nie została wykazana jako lęgowa (Fijewski 1997), jednakże w kolejnych latach nieregularnie gniazdowała (obs. własne). W parkach i na cmentarzach zlokalizowanych na terenach podlegających silnej urbanizacji odnotowano spadki liczebności gatunków preferujących w swoim pokarmie nasiona roślin. Taką zależność stwierdzono m.in. dla dzwońca i kulczyka w Kielcach (Wilniewczyc 2012), dla dzwońca i szczygła w Łodzi (Janiszewski & Markowski 2010), dla dzwońca, szczygła i kulczyka w Krakowie (Albrycht & Ciach 2013). W Parku Miejskim w Końskich nie zaobserwowano analogicznej sytuacji. Poza makolągwą, której lęgów obecnie nie stwierdzono, dla gatunków takich jak dzwoniec, kulczyk oraz szczygieł odnotowano w każdym z sezonów bardzo zbliżoną liczbę par. Mogło to wynikać w głównej mierze z częściowo peryferyjnego położenia parku, co warunkowało łatwą dostępność terenów obfitujących w nasiona. W Regionie Świętokrzyskim ponowne liczenia awifauny lęgowej parku miejskiego wykonano po 10 latach w Parku im. Staszica w Kielcach (Wilniewczyc 1997, 2012). Wskaźnik podobieństwa składu gatunkowego (QS) między oboma parkami był wysoki i wyniósł 81%. W parku kieleckim wykazano, nie gniazdujące w Końskich, gatunki takie jak: sroka Pica pica, krzyżówka Anas platyrhynchos, sikora uboga Poecile palustris, pierwiosnek Phylloscopus collybita oraz rudzik Erithacus rubecula. Natomiast nie stwierdzono tam gniazdujących w parku koneckim: dzięcioła dużego Dendrocopos major, wilgi Oriolus oriolus, muchołówki żałobnej Ficedula hypoleuca, kopciuszka oraz wróbla. Składam serdeczne podziękowania Waldemarowi Biaduniowi za cenne uwagi do pierwotnej wersji tekstu, a ponadto Magdalenie Kierkuś za wykonanie mapy parku oraz Zbigniewowi Fijewskiemu, Karolinie Prochowskiej, Rafałowi Prochowskiemu, Romanowi Maniarskiemu za okazaną pomoc w trakcie pisania pracy. Piśmiennictwo Albrycht M., Ciach M Zmiany w awifaunie lęgowej Cmentarza Rakowickiego w Krakowie w okresie ostatnich 40 lat. Ornis Polonica 54: Biaduń W Spadek liczebności wróbla Passer domesticus w Lublinie. W: Indykiewicz P., Jerzak L., Barczak T. (red.). Fauna miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach. Wyd. SAR Pomorze, Bydgoszcz. Biaduń W Zmiany awifauny lęgowej zieleni miejskiej Lublina w latach oraz ich przyczyny. Wydawnictwo KUL, Lublin. Bocheński M., Ciebiera O., Dolata P. T., Jerzak L., Zbyryt A Ochrona ptaków w mieście. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim Czyż S Atlas ptaków lęgowych Częstochowy Wyd. OTOP, Częstochowa. Fijewski Z Ptaki parku im. Tarnowskich w Końskich. Kulon 3: Górski W Long-term dynamics o an urban population of Collared Dove Streptopelia decaocto from southern Baltic Coast. Ring 15: Grochowski T., Szlama D Zmiany składu awifauny Parku im. Chrobrego w Gliwicach w latach Ornis Polonica 51: Janiszewski T, Markowski J Awifauna lęgowa Parku im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Łodzi w latach

9 36 Acta Univ. Lodz., Folia Biol. et Oecol.: Kuczyński L., Chylarecki P Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. GIOŚ, Warszawa. Luniak M., Lesisz M., Barciński A., Nowicki W Ptaki Parku Skaryszewskiego w Warszawie w latach Not. Orn. 48: Tomiałojć L Badania ilościowe nad synantropijną awifauną Legnicy i okolic. Acta Ornithol. 12: Tomiałojć L Kombinowana odmiana metody kartograficznej do liczenia ptaków lęgowych. Not. Orn. 21: Tomiałojć L Niezrozumienie zasad opisywania ilościowego zespołów ptaków lęgowych. Ornis Polonica 51: Tomiałojć L Changes in breeding bird communities of two urban parks in Wrocław across 40 years ( ): before and after colonization by important predators. Ornis Polonica 52: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław. Trojan P Ekologia ogólna. PWN, Warszawa Wilniewczyc P Ptaki lęgowe parku im. Staszica w Kielcach wraz z przyległymi terenami zielonymi. Kulon 1: Wilniewczyc P Zmiany w zespole ptaków lęgowych Parku im. Staszica w Kielcach. Naturalia 1: Piotr Dębowski Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody ul. Sienkiewicza 68, Kielce debowski_p@yahoo.com Summary: The article presents the results of breeding birds censuses conducted in City Park in Końskie in 1995 and After 17 years birds community had similar species composition, however significant quantitative changes were noted for several taxa. The greatest increases in numbers were recorded among species nesting in tree hollows and crowns, such as Spotted Flycatcher Muscicapa striata, Blue Tit Cyanistes caeruleus, Great Tit Parus major, Short-toed Treecreeper Certhia brachydactyla, Hawfinch Coccothraustes coccothraustes and Eurasian Blackbird Turdus merula. As compared to 1995, the greatest declines were noted in the numbers of Fieldfare Turdus pilaris and House Sparrow Passer domesticus. The following species withdrew from the area: Tree Sparrow Passer montanus, Wood Warbler Phylloscopus sibilatrix, Common Linnet Carduelis cannabina and Common Cuckoo Cuculus canorus. The major reasons for the increases were synurbization, growth of coniferous shrub stands and greater number of natural nesting sites due to maturing of trees. The declines were caused by the renovation of buildings and reduction of most patches of bushes.