autor opracowania Tomasz Gottfried MURINUS

Transkrypt

1 Inwentaryzacja przyrodnicza przed robotami budowlanymi związanymi z wycinką drzew i krzewów w ramach zagospodarowania terenu rekreacyjno-sportowego przy ul. Tymiankowej/Cynamonowej we Wrocławiu. autor opracowania Tomasz Gottfried MURINUS Wrocław, kwiecień 2018

2 Inwentaryzacja została przeprowadzona na podstawie umowy nr NZU ornitolog zawartej w dniu roku we Wrocławiu pomiędzy GMINĄ WROCŁAW - ZARZĄD INWESTYCJI MIEJSKICH z siedzibą we Wrocławiu , przy ul. Januszowickiej 15A a firmą MURINUS TOMASZ GOTTFRIED z siedzibą we Wrocławiu , przy ul. Wilanowskiej 77/13, Wrocław, której przedmiotem jest wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej przed robotami budowlanymi związanymi z wycinką drzew i krzewów w ramach zagospodarowania terenu rekreacyjno-sportowego przy ul. Tymiankowej/Cynamonowej we Wrocławiu, zwanej dalej inwentaryzacją. 1. Wstęp Listę chronionych gatunków zwierząt w naszym kraju reguluje szereg przepisów i porozumień. Głównym dokumentem jest Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną z dnia 16 grudnia 2016r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 2183), będącym wypełnieniem zapisu zawartego w Ustawie o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2016r., poz z późn. zm.). W odniesieniu do gatunków chronionych minister wykorzystując upoważnienie ustawowe wprowadził zakazy dotyczące m.in. zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych zwierząt, niszczenia jaj i postaci młodocianych, gniazd i innych schronień, umyślnego płoszenia i niepokojenia. Zabronione jest też niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania. Wraz z rozwojem miast wiele terenów będących siedliskami chronionych, w tym również rzadkich zwierząt, zmienia swoją funkcję, co często uniemożliwia dalsze ich wykorzystanie przez te gatunki. W związku z powyższym, przed przystąpieniem do wykonania inwestycji wpływającej na sposób korzystania z danej powierzchni należy wykonać inwentaryzacje pozwalającą ocenić ewentualny negatywny wpływ na populacje chronionych gatunków zwierząt i roślin w celu jego zminimalizowania. Fotografia na okładce: widok na obszar od strony ul. Tymiankowej. 2

3 2. Teren badań Obszar inwestycji (Ryc. 1) obejmuje terenu w północnej części Wrocławia pomiędzy ulicami Tymiankową i Cynamonową: działka nr. 3/4 (pow. 0,4157ha, i działka nr 3/7 (pow. 0,2768 ha) AM 5 obręb Lipa Piotrowska. Na obszar składa się fragment użytkowanego boiska (Fot. 1) i terenów ruderalnych (Fot. 2) powstałych w wyniku naturalnej sukcesji roślinnej zainicjowanej zaprzestaniem użytkowania ogródków działkowych pod koniec lat 90-tych XX w o czym świadczą pozostałości studni i pojedyncze drzewa owocowe. Obecnie obszar ten jest w większości porośnięty przez młodnik zdominowany samosiejkami dębu czerwonego Qercus rubra i klonu pospolitego Acer platanoides. Niewielkie fragmenty zajmuje rów odprowadzający wody opadowe oraz zakrzaczenia. Teren ten jest poddany silnej antropopresji ze względu na prowadzone prace przy infrastrukturze drogowej i kanalizacyjnej (Fot. 3) oraz służy jako miejsce wyprowadzania psów i nielegalne wysypisko śmieci (Fot. 4). Ryc. 1. Obszar inwestycji czerwoną linia zaznaczono granice terenu objętego inwentaryzacją 3

4 Fot. 1. Południowa część obejmująca fragment dawnego boiska. Fot. 2. Teren ruderalny w miejscu planowanego boiska do piłki ręcznej. Fot. 3. Zachodni fragment w miejscu planowanego boiska do siatkówki pozbawiony darni w wyniku prac związanych z przebudową drogi. Fot. 4. Śmieci wyrzucone w miejscu planowanego boiska do piłki ręcznej. 4

5 2. Metodyka Inwentaryzacją objęto chronione gatunki zwierząt wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną z dnia 16 grudnia 2016r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 2183) na terenie działek nr. 3/4 (pow. 0,4157ha i 3/7 (pow. 0,2768 ha) AM 5 obręb Lipa Piotrowska. W ramach inwentaryzacji wykonano dwie kontrole: 27 marca i 3 kwietnia 2018 roku, z których pierwsza obejmowała wieczór, druga poranek. Ze względu na termin prac uwagę skupiano zarówno na wyszukiwaniu chronionych gatunków, jak i obecności odpowiednich dla nich siedlisk. Kontrole wykonano w czasie dni słonecznych (temperatura dodatnia), bezwietrznych i bez opadów, które mogłyby utrudniać obserwację. W przypadku ptaków zwracano uwagę zarówno na obecność samych osobników, na ich zachowanie (zwłaszcza śpiew), znoszenie materiału na gniazdo, jak również na obecność odpowiednich schronień (dziupli), zeszłorocznych gniazd lub odpowiednich siedlisk np. zwartość runa lub wielkość zakrzaczeń. W przypadku nietoperzy ograniczono się do wyszukiwania i kontroli dziupli oraz szczelin zlokalizowanych na wysokości do 5m. Podczas kontroli potencjalnych schronień używano endoskopu oraz nasłuchiwano sygnałów socjalnych (zwłaszcza borowców wielkich Nyctalus noctula), które w czasie ociepleń mogą być aktywne w ciągu dnia. W odniesieniu do bezkręgowców wyszukiwano przede wszystkim chrząszczy związanych z drzewami (kozioroga dębosza Cerambyx cerdo i pachnicy Osmoderma eremita). W celu wykrycia ich obecności poszukiwano charakterystycznych śladów żerowania larw oraz szczątków owadów, kokolitów i odchodów w wypróchnieniach drzew. 5

6 3. Wyniki Nietoperze W czasie kontroli nie stwierdzono obecności nietoperzy, a także śladów wskazujących na ich przebywanie na obszarze inwestycji. Nie stwierdzono też dziupli lub szczelin w drzewach, mogących stanowić potencjalne stałe schronienia dla kolonii, a nawet mniejszych zgrupowań tych ssaków. Nawet w starszych drzewach rosnących w południowej części inwentaryzowanego obszaru. Większość drzew jest zbyt młoda aby w ich pniach mogły wytworzyć się odpowiednie kryjówki. Natomiast teren ten niewątpliwie stanowi żerowisko nietoperzy, w szczególności borowców wielkich Nyctalus noctula oraz karlików drobnych Pipistrellus pygmaeus i karlików większych Pipistrellus nathusii. Jednak termin prowadzenia inwentaryzacji nie pozwala ustalić pełnej liczby gatunków korzystających z tego terenu, jak i szacunkowej liczby osobników. Zagrożenia: Brak. Planowane prace nie będą stanowić zagrożenia dla lokalnych populacji nietoperzy, jak również dla poszczególnych osobników. Brak odpowiednich schronień w drzewach przewidzianych do wycinki lub przesadzenia wyklucza możliwość przypadkowego płoszenia lub zabijania osobników w czasie prowadzenia tych prac. Również ewentualne zmiany w zasobności żerowisk będą niewielkie i nie powinny mieć negatywnego wpływu na trwałość i liczebność lokalnych populacji. Wynika to z zachowania funkcji tego terenu jako zadrzewienia, jak i ogólnej dostępności tego rodzaju siedlisk w tej części Wrocławia. Zalecenia: Ze względu na termin prowadzenia inwentaryzacji, możliwe jest że pojedyncze nietoperze znajdują schronienie w pęknięciach pni, fragmentach odstającej kory. W celu minimalizacji ewentualnych negatywnych oddziaływań, zaleca się montaż dwóch trocinobetonowych budek dla nietoperzy (Fot. 5) na drzewach, w okolicy obecnego boiska w południowej części obszaru (Ryc. 2). Budki powinny być zawieszone na wysokości co najmniej 5 m nad ziemią i w miejscu gdzie pod budka nie będą rosły gałęzie, które mogłyby zasłaniać wlot. Ptaki. Podczas prowadzonej inwentaryzacji na badanym terenie odnotowano siedem chronionych gatunków ptaków: sierpówkę Streptopelia decaocto, kosa Turdus merula, szpaka Sturnus vulgaris, bogatkę Parus major, modraszkę Cyanistes caeruleus, raniuszka Aegithalos caudatus, wróbla Paser domesticus. Tylko w przypadku raniuszka nie odnotowano zachowań godowych. Jednak wszystkie śpiewające osobniki pozostałych gatunków trzymały się wysokich drzew wokół istniejącego boiska, których większość znajduje się poza obszarem inwentaryzacji. Zawsze były to pojedyncze ptaki i tylko w przypadku wróbla większa liczba osobników przebywała wokół budynku Rady Osiedla. Na terenie planowanej inwestycji ptaki pojawiały się sporadycznie i do 3 kwietnia nie stwierdzono zachowań wskazujących na budowę gniazd. Jednak ze względu na wczesny termin nie można jednoznacznie wykluczyć czy takie gatunki jak kos, sierpówka lub raniuszek nie przystąpią do budowy gniazd na terenie inwestycji. Nie odnotowano natomiast osobników znoszących materiał na gniazdo. Nie zlokalizowano też dziupli, które mogłyby być wykorzystywane przez ptaki, jak również wypróchnień lub szczelin, które mogłyby być potencjalnymi miejscami lęgowymi w tym sezonie. Poszukiwania gniazd pozwoliły zlokalizować jedynie trzy zeszłoroczne gniazda gołębi Columbidae (Fot. 6 i 7, Ryc. 2), prawdopodobnie grzywacza Columba palumbus (gatunek łowny) lub sierpówki Streptopelia decaocto (gatunek chroniony). Gniazda te umiejscowione są na drzewach znajdujących się poza terenem przewidzianych prac. W inwentaryzacji zieleni drzewa te widnieją pod nr 23 (brzoza brodawkowata), nr 63 (dąb czerwony) i nr 151 (dąb szypułkowy). Ze względu na termin badań możliwe było wykrycie tylko gatunków osiadłych, przystępujących do lęgów najwcześniej. Gatunki wędrowne, budujące gniazda w koronach drzew i krzewów lub na ziemi dopiero w kwietniu będą przystępować do lęgowych, więc ustalenie czy będą wykorzystywać 6

7 ten obszar jest niemożliwe. Na podstawie oceny siedliska mogą to być następujące gatunki: 1. rudzik Erithacus rubecula 2. słowik rdzawy Luscinia megarhynchos 3. kwiczoł Turdus pilaris 4. zaganiacz Hippolais icterina 5. pierwiosnek Phylloscopus collybita 6. kapturka Sylvia atricapilla 7. zięba Fringilla coelebs 8. kulczyk Serinus serinus 9. szczygieł Carduelis carduelis. Potwierdzenie ewentualnego odbywania lęgów przez te gatunki na terenie planowanej inwestycji i tym samym wystąpienia możliwości zniszczenia lęgów lub gniazd, wymagać będzie przeprowadzenia inwentaryzacji na przełomie kwietnia i maja lub przed samym rozpoczęciem prac. Gatunki te budują gniazda wraz z pojawianiem się na drzewach liści, które umożliwiają im lepsze ukrycie gniazd. Fot. 5. Przykładowa budka trocinobetonowa dla nietoperzy (typ ANS-4). Fot. 6. Stare gniazdo grzywacza lub sierpówki na północ od planowanego boiska do piłki ręcznej. Fot. 7. Stare gniazdo grzywacza lub sierpówki przy rowie odprowadzającym wodę opadową. Fot. 8. Przykładowa budka trocinobetonowa dla małych dziuplaków (typ AP-2). Zagrożenia: Na obecnym etapie (inwentaryzacja wykonana w terminie marzec / kwiecień) jedynym zagrożeniem będzie zniszczenie niewielkich fragmentów siedlisk ptaków, zwłaszcza gatunków zakładających gniazda w krzewach lub na ziemi. Również usunięcie części dębów szypułkowych, gatunków których dziuple i szczeliny są bardzo trwałe i stanowią schronienia wielu gatunków ptaków, zmniejszy w przyszłości ilość dostępnych schronień. Ponieważ jest to potencjalne oddziaływanie (nie stwierdzono dotychczas lęgów gatunków 7

8 objętych ochroną) nie jest wymagane uzyskanie zezwoleń. W przypadku konieczności rozpoczęcia prac związanych z wycinką oraz przesadzaniem drzew i krzewów w okresie lęgowym ptaków (maj sierpień) istnieje potencjalne zagrożenie zniszczenia lęgów i gniazd lub płoszenia par odbywających lęgi. Ze względu na niewielki obszar będą to pojedyncze pary ptaków, jednak może to spowodować ograniczenie czasowe lub obszarowe w prowadzeniu robót. W takim przypadku część prac będzie można rozpocząć dopiero w lipcu lub sierpniu. Zalecenia: W celu minimalizacji negatywnych oddziaływań związanych ze zniszczeniem siedlisk zaleca się rozwieszenie 5 budek trocinobetonowych dla małych dziuplaków (sikor) (Fot. 8) na drzewach w okolicy obecnego boiska w południowej części obszaru (Ryc. 2). Budki powinny być zawieszone na wysokości co najmniej 5 m nad ziemią i w miejscu gdzie pod budką nie będą rosły gałęzie. W przypadku rozpoczęcia prac w sezonie lęgowym (maj sierpień) konieczne będzie przeprowadzenie ponownej inwentaryzacji ornitologicznej w celu ustalenia jakie gatunki przystąpiły do lęgów na terenie planowanej inwestycji. Na podstawie wyników tej inwentaryzacji będzie można ustalić terminy rozpoczęcia danych robót oraz w razie konieczności wystąpić do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z wnioskiem o odstępstwa od zakazów. Prace prowadzone w okresie lęgowym ptaków powinny odbywać się pod nadzorem ornitologa. Bezkręgowce i mięczaki W czasie inwentaryzacji odnotowano tylko jeden gatunek chroniony - mrówkę łąkową Formica pratensis (Fot. 9). Ponieważ wszystkie występujące w Polsce gatunki mrówki z rodzaju rudnica są pod ochroną częściową, oznaczenia dokonano przyżyciowo i może wymagać potwierdzenia. Mrowisko znajduje się na terenie planowanego boiska do piłki ręcznej (Fot. 10) w pobliżu krzewu róży rabatowej (nr 204). Ze względu na termin kontroli i co za tym idzie bardzo niewielką aktywność mrówek, nie można stwierdzić czy jest to jedyne mrowisko na terenie planowanej inwestycji. Dlatego konieczna będzie ponowna inwentaryzacja entomologiczna w okresie pełnej aktywności mrówek przeprowadzona tuż przed rozpoczęciem prac. W czasie kontroli nie stwierdzono innych chronionych gatunków owadów, zwłaszcza chrząszczy związanych z drzewami, w szczególności kozioroga dębosza i pachnicy dębowej. Prace związane z wycinką i przesadzaniem obejmują jedynie młodsze drzewa, które nie nadają się do zasiedlenia przez te gatunki. Istnieje też przypuszczenie obecności ślimaka winniczka Helix pomatia, objętego ochroną częściową, gdyż jest on pospolity w całym Wrocławiu i w czasie inwentaryzacji znaleziono pojedyncze puste muszle tego gatunku w rejonie rowu odprowadzającego wodę. Fot. 9. Mrówki łąkowe przy wejściu do mrowiska. Fot. 10. Lokalizacja mrowiska chronionej mrówki łąkowej. 8

9 Ryc. 2. Lokalizacja zeszłorocznych gniazd (niebieskie kropki), mrowiska mrówek łąkowych (czerwona kropka) i proponowanych miejsc rozwieszenia zastępczych schronień (budek) dla ptaków i nietoperzy (zielone pola). 9

10 Zagrożenia: Zniszczenie mrowiska oraz otaczającego go siedliska w wyniku budowy boiska do piłki ręcznej. Zalecenia: W celu minimalizacji negatywnych oddziaływań konieczne jest ustalenie wszystkich zagrożonych mrowisk i przeniesienie ich na odpowiednie siedlisko położone możliwie najbliżej obecnego, najlepiej w rejonie inwentaryzowanego terenu jednak nie kolidujące z planowanymi pracami a także powstającą infrastrukturą. Po wykonaniu inwentaryzacji i wybraniu nowej lokalizacji mrowiska/mrowisk niezbędne będzie uzyskanie zezwolenie od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na przemieszczenie mrowiska wraz z kolonią mrówek. Inwentaryzacja, wybranie nowego miejsca oraz samo przeniesienie mrowiska musi być wykonane przez entomologa lub pod jego nadzorem. Mrowisko po przeniesieniu należy zabezpieczyć przed przypadkowym zniszczeniem. Podsumowanie W czasie inwentaryzacji na terenie planowanej inwestycji, przeprowadzonej na przełomie marca i kwietnia 2018 roku nie zlokalizowano stanowisk nietoperzy oraz lęgowych par ptaków. Jednak wczesnowiosenny termin inwentaryzacji nie obejmował okresu przystępowania do lęgów wędrownych gatunków ptaków. W przypadku bezkręgowców stwierdzono jedno stanowisko mrówki łąkowej oraz ślady wskazujące na obecność ślimaka winniczka. W celu minimalizacji potencjalnych negatywnych zagrożeń związanych z zajęciem części terenu konieczna jest realizacja odpowiednich zaleceń związanych z zapewnieniem zastępczych schronień dla ptaków i nietoperzy oraz konieczność przeniesienia mrowiska. Ze względu na zbyt wczesny termin kontroli konieczne będzie powtórzenie inwentaryzacji ornitologicznej przed rozpoczęciem prac aby wykluczyć możliwość zniszczenia lęgów ptaków. W przypadku stwierdzenia lęgów ptaków w miejscach prowadzenia robót, zwłaszcza wycinki i przesadzania drzew, konieczne będzie przesuniecie terminu rozpoczęcia prac. 10