INWENTARYZACJA ORNITOLOGICZNA

Transkrypt

1 INWESTOR: EGZEMPLARZ NR 1 Miasto Bydgoszcz ul. Jezuicka 1, Bydgoszcz tel , fax urzad@um.bydgoszcz.pl INWENTARYZACJA ORNITOLOGICZNA OBIEKTÓW KOPLEKSU: MŁYN ROTHERA, SPICHRZY, KOMINA, ŁAZIENEK ORAZ TERENU ZIELENI ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA WYSPIE MŁYŃSKIEJ W BYDGOSZCZY Bydgoszcz, ul. Mennica 10 i 12 dz. nr ewid. 136 i 95/21 obręb 97 Wydanie: A EMGIEprojekt Sp. z o.o Kielce, ul. Górna 20 tel.: , fax: , biuro@emgieprojekt.pl Autor opracowania: mgr Dawid Kilon Kielce, październik 2014

2 Spis treści Wstęp... 3 Miejsce inwentaryzacji... 4 Metody... 7 Wyniki... 8 Waloryzacja przyrodnicza Ocena wpływu prac na populacje ptaków Zalecenia Kompensacja przyrodnicza Literatura

3 Wstęp Ptaki na terenach zielonych, w środowiskach miejskich gniazdują od marca do końca sierpnia. Gniazda umiejscawiają w rozwidleniach grubszych lub cieńszych gałęzi drzew i krzewów (np. sroka Pica pica, kwiczoł Turdus pilaris), przy pniu (np. sójka Garrulus glandarius, zięba Fringilla coelebs). Mogą być również ulokowane w dziupli (np. dzięcioł duży Dendrocopos major, szpak Sturnus vulgaris, sikory Paridae), czy w szparach, załomach pękniętej kory (np. pełzacze Certhia), jedynie wyjątkowo ze względu na znaczącą presje ze strony ludzi zakładają gniazda na ziemi (piecuszek Phylloscopus trochilus, pierwiosnek P. collybita). Ptaki w/na budynkach mogą gniazdować licznie od połowy marca do końca sierpnia. Najczęściej zasiedlają je: jerzyk Apus apus, wróbel Passer domesticus, mazurek Passer montanus, szpak Sturnus vulgaris, kawka Corvus monedula, gołąb skalny Columba livia f. urbana, pustułka Falco tinnunculus. Jako miejsca na gniazdo ptaki wybierają niewielkie szczeliny elewacji, szpary i wszelkie przestrzenie pod parapetami, otwory wentylacyjne, stropodachy. Warto dodać, że jerzyk, wróbel domowy i kawka gniazdują niemal wyłącznie w budynkach. Ptaki gniazdujące w budynkach i terenach zielonych mogą być objęte ścisłą lub częściową ochroną gatunkową wynikającą z ustawy o ochronie przyrody, albo ochroną łowną. Zgodnie z art. 52 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. istnieje zakaz umyślnego zabijania, niszczenia jaj, piskląt, siedlisk i ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji i żerowania. Ponadto nie wolno niszczyć, usuwać lub uszkadzać gniazd. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody gniazda można usuwać jedynie od dnia 16 października do końca lutego ze względów sanitarnych i bezpieczeństwa. 3

4 Miejsce inwentaryzacji Inwentaryzacje przeprowadzono na terenie Wyspy Młyńskiej w Bydgoszczy. Obejmowała ona kompleks budynków przy ulicy Mennica 10: Młyn Rothera, spichrze, komin, łazienki oraz teren zieleni, na obszarze działek 135, 136, 95/21 obręb 97. Inwentaryzowane budynki posiadały liczne nisze, które są często wykorzystane przez ptaki, jako miejsca lęgowe. Zaobserwowano wiele szpar, które mogłyby umożliwić gniazdowanie ptaków wewnątrz budynku. Podobnie w przypadku starego drzewostanu, gdzie można wyznaczyć miejsca preferowane przez ptaki np. dziuple, czy pęknięcia kory. Do najliczniejszych, najstarszych drzew należały następujące gatunki: kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) i robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia). Z samosiewu zaobserwowano wierzby Salix, które porastają obszar zalany wodą. Rozwinęły się tutaj również siedliska szuwarowe, w którym dominują pałka szerokolistna (Typha latifolia), trzcina pospolita (Phragmites australis), z niewielkim udziałem uczepów Bidens i marka szerokolistnego (Sium latifolium). Tereny objęte inwentaryzacją. Zabudowania oraz sąsiadujce tereny zielone. Materiał udostępniony przez EMGIEprojekt Sp. z o.o. 4

5 Rozwiające się zbiorowiska szuwarowe i terofitów nabrzeżnych. Fot. Dawid Kilon Widok na młyn i fragment ściany spichrza z towarzysząca wokół roślinnością. Fot. Dawid Kilon 5

6 Wskazany obszar jest poddawany znaczącej presji ze strony ludzi. Stanowi on miejsce częstych spacerów. Jest miejscem spotkań lokalnej społeczności, szczególnie podczas imprez masowych. Nie znajduje się na terenie żadnej formy ochrony przyrody. Pomieszczenie wewnątrz spichrza. Fot. Dawid Kilon Wnętrze młyna bez dachu. Fot. Dawid Kilon 6

7 Metody Łącznie przeprowadzono minimum 7 kontroli terenu. Dzienne wykonano r., r., oraz r. Kontrole wieczorne i nocne: r., r., r., r. Kontrole dzienne odbywały się w godzinach rannych oraz godzinach popołudniowych. Obserwacje prowadzone za pomocą sprzętu optycznego: lornetki o powiększeniu 10x42. Poszukiwano dorosłych osobników, a także rodzin, które mogły gniazdować na budynkach i terenach zielonych. Namierzano również ptaki za pomocą usłyszanych głosów. Okres wykonywania inwentaryzacji zbiegł się z wylotem młodych osobników z ptaków z gniazd (w przypadku sikor Paridae, czy szpaka Sturnus vulgaris), czy okresem inkubacji jaj i karmienia młodych dla jerzyka Apus apus. Wieczorne kontrole były wykonywane właśnie w celu wykrycia gniazdowania jerzyka Apus apus. Każdego wieczora kontrolowano inne ściany budynków spichrzy i młyna. W Podczas prac terenowych zrezygnowano z aktywnego poszukiwania gniazd ptaków, gdyż mogłoby to doprowadzić do płoszenia dorosłych i piskląt, oraz wiążących się z tym strat w lęgach (szczególnie, jeżeli chodzi o gniazda ptaków na ziemi i w krzewach). Namierzanie gniazd może dodatkowo zwabiać drapieżniki np. sroki Pica pica. Sporządzano bogatą dokumentacje fotograficzną terenu. 7

8 Wyniki Gatunki wewnątrz budynku r. wewnątrz spichrzy jak i Młyna, stwierdzono liczne występowanie szczątków ptaków. Były to pojedyncze pióra pokrywowe, lotki czy sterówki. Znaleziono także fragmenty skrzydeł, gniazd i skorupy jaj. Łącznie stwierdzono występowanie 12 gatunków ptaków, które zidentyfikowano po piórach lub grupach piór. Odnaleziono również pióra ptaka krukowatego Corvus sp. u którego nie udało się dokonać dokładnej przynależności gatunkowej z uwagi na duże podobieństwo piór gawrona Corvus frugilegus do wrony siwej Corvus cornix. Nie wykazano żadnego żywego osobnika wewnątrz budynku, wykryto jedynie ich szczątki. Najprawdopodobniej wszystkie wskazane gatunki padły ofiarą kuny domowej Martes foina, której znaleziono liczne odchody. L.p Nazwa polska Nazwa łacińska Liczba znalezionych osobników 1 bogatka Parus major 1 2 szpak Sturnus vulgaris 2 3 jerzyk Apus apus 3 4 sroka Pica pica 1 5 wróbel domowy Passer domesticus 1 6 kawka Corvus monedula 1 7 sójka Garrulus glandarius 2 8 krzyżówka Anas platyrhynchos 2 9 grzywacz Columba palumbus 1 10 gołąb skalny Columba livia f. urbana >20 11 kwiczoł Turdus pilaris 1 12 śpiewak Turdus philomelos 1 Tabela 1. Ofiary znalezione wewnątrz budynków 8

9 Najliczniej stwierdzano szczątki gołębia skalnego Columba livia f. urbana wykazywano go na wszystkich kondygnacjach budynku. Najczęściej były to całe komplety lotek i resztki ciał. Na najwyższym piętrze stwierdzono także szczątki 3 osobników jerzyka Apus apus. To właśnie te 2 gatunki próbowały rozmnażać się wewnątrz budynku. W przypadku gołębia wykryto także skorupki jaj (zniszczone przez drapieżnika) jak i resztki gniazd. Jak wynika z biologii lęgowej jerzyka, jest to gatunek, który wlatuje do budynków niemal wyłącznie po to by gnieździć się, stąd należy uznać go jako lęgowego. Gatunkiem mającym swoje siedliska na terenie obiektu jest również kopciuszek Phoenicurus ochruros, którego puste gniazdo zostało znalezione na jednej z niższych kondygnacji. Śpiewak T. philomelos najprawdopodobniej pochodził w terenów przyległych i był jedynie przyniesiony przez kunę jako ofiarę. Część gatunków najpewniej znalazła się budynku przypadkowo i nie potrafiła go w porę opuścić. Być może dla części gatunków budynek stał się pułapką, uniemożliwiająca wydostanie się np. dla sroki Pica pica, kwiczoła Turdus pilaris, czyli gatunków ptaków, które nie zakładają gniazd wewnątrz budynków. Prowadzone obserwacje wizualne zarówno podczas dnia jak i wieczorem nie wykazały faktu gniazdowania ptaków wewnątrz budynków i innych elementów konstrukcyjnych. Prawdopodobnie jest tak duża presja ze strony drapieżnika kuny, że żaden z wymienionych wyżej gatunków nie jest w stanie wysiedzieć jaj, czy też odchować młodych. 9

10 Liczne szczątki gołębi skalnych Columba livia f. urbana. Kępek piór kaczki krzyżówki Anas platyrhynchos 10

11 Zgryz jerzyka Apus apus, fot. Dawid Kilon Pióro sroki Pica pica oraz sójki Garrulus glandarius 11

12 Ukryte gniazdo kopciuszka Phoenicurus ochruros. Fot. Dawid Kilon Stłuczone jajo gołębia skalnego Columba livia f. urbana. Fot. Dawid Kilon 12

13 Tereny zieleni Wykryto jedynie 10 gatunków ptaków na terenach zielonych towarzyszącym zabudowaniom. Siedem spośród nich należy uznać za lęgowe na inwentaryzowanym terenie. Nazwa polska Nazwa łacińska Liczba par Kategoria 1 szpak Sturnus vulgaris 1 L 2 pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla 1 L 3 mazurek Passer montanus 1 Z 4 bogatka Parus major 1 L 5 modraszka Cyanistes caeruleus 1 L 6 kapturka Sylvia atricapilla 1 L 7 sroka Pica pica 1 L 8 krzyżówka Anas platyrhynchos >5 Z 9 kokoszka Gallinula chloropus 1 L 10 grzywacz Columba palumbus 1 Z Z każdego z gatunków lęgowych wykryto po jednej parze. W przypadku szpaka, srok, pełzacza ogrodowego, bogatki oraz modraszki były to już rodziny z lotnymi młodymi, które żerowały intensywnie na inwentaryzowanym terenie. Obserwowano również samicę kapturki, która wlatywała w grupę krzewów z pokarmem w celu karmienia piskląt. Wykryto także obecność kokoszki na terenie zalanego terenu, w szuwarze. Natomiast gatunki takie jak grzywacz Columba palumbus oraz mazurek Passer montanus, gniazdują nieopodal na drzewach (drugi w budce lęgowej przy kaskadzie wodnej) i wykorzystują teren wyłącznie, jako miejsce żerowe. 13

14 Samica kapturki Sylvia atricapilla. Fot. Dawid Kilon Kokoszka Gallinula chloropus, fot. Dawid Kilon 14

15 Bogatka Parus major, fot. Dawid Kilon Bogatka Parus major, fot. Dawid Kilon 15

16 Waloryzacja przyrodnicza Inwentaryzowany teren nie stanowi bogatego siedliska dla ptaków, spośród wszystkich gatunków lęgowych (7) zaobserwowanych na terenie zielonym, przeważają mające status licznych na terenie kraju. Jedynie kokoszka i pełzacz ogrodowy należą do gatunków nielicznych lub średnio licznych. Podobnie w przypadku ptaków wykrytych wewnątrz budynku, gdzie dominowały gatunki pospolite. Ocena wpływu prac na populacje ptaków Na chwile obecną inwentaryzowane budynki nie pełnią funkcji bezpiecznych miejsc lęgowych dla ptaków, z uwagi na występowanie kuny. Budynek jest dla nich swego rodzaju pułapką. Ptaki chcąc zakładać gniazda, giną zjadane przez drapieżnika, co potwierdzają liczne szczątki ofiar. Zatem wszelkie prace modernizacyjne na terenie obiektów nie wpłyną w znaczący sposób na populacje ptaków, wręcz przeciwnie uszczelnienie budynku, czyli zalepienie wszelkich otworów spowoduje niemożność dostawania się ptaków do budynku. W wyniku planowanej wycinki drzew na terenie objętym inwentaryzacją, dojdzie do likwidacji siedlisk 7 gatunków lęgowych. Działania te nie wpłyną w sposób znaczący na populacje omawianych ptaków. Jako siedlisko ptaków należy traktować drzewa i krzewy porastające teren a także zalany obszar z szuwarem. Zalecenia Wycinkę drzew i krzewów należy przeprowadzić poza okresem lęgowym ptaków, w terminie od 15 października do 31 stycznia po wcześniejszym uzyskaniu zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy na niszczenie siedlisk gatunków chronionych przekładając we wniosku listę gatunków (nazwy w języku łacińskim), które utracą swoje siedliska wraz z liczbą par oraz z zaproponowaną kompensacją przyrodniczą. W przypadku prowadzenia prac w okresie lęgowym na terenie obiektów, należy zadbać by w razie występowania lęgów ptaków nie dochodziło do płoszenia ptaków, niszczenia zbudowanych gniazd, lęgów ptaków. 16

17 Kompensacja przyrodnicza W uwagi na to, że 3 ze stwierdzonych gatunków (bogatka, modraszka i szpak) należą do dziuplaków wskazane jest powieszenie 2 budek lęgowych typu A i jednej typu B, na wysokości przynajmniej 3 metrów, w alei drzew rosnących wzdłuż ulicy Tamka, oddalone od siebie przynajmniej 20 metrów. Ponadto zaleca się nasadzenia zastępcze w okolicznym terenie, w szczególności rodzime gatunki owocodajne, które stanowią częsty pokarm dla ptaków, jak i mogą stanowić dla nich schronienie. Wskazane jest nasadzenie gatunków liściastych, rodzimych naszej florze: jarząbu pospolitego Sorbus aucuparia, głogu jednoszyjkowego Crataegus monogyna, róży dzikiej Rosa canina, rokitnika pospolitego Hippophae rhamnoides, dębu szypułkowego Quercus robur. Nie zaleca się komepnsacji przyrodniczej dla gatunków próbujących gniazdować wewnątrz inwentaryzowanych budynków, ze względu na znaczącą presję kuny. Podstawowe parametry budki typu A Wewnętrzny wymiar dna: 11 x 11 cm Głębokość od wlotu do dna od wewnątrz: 21 cm Średnica otworu wlotowego: 33 mm Grubość przedniej ściany (z podwójnej deski): 4 cm Podstawowe parametry budki typu B Wewnętrzny wymiar dna: 14 x 14 cm Głębokość od wlotu do dna od wewnątrz: 26 cm Średnica otworu wlotowego: 47 mm Grubość przedniej ścianki (z podwójnej deski): 4 cm a przy zastosowaniu zabezpieczenia przeciw kunie (dodatkowa deseczka): 6 cm 17

18 Literatura Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. Kuczyński L., Chylarecki P Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. GIOŚ, Warszawa. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt (Dz.U. z 2011 Nr 237, poz. 1419). Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polaki: rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody pro Natura, Wrocław Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2009 Nr 151 poz. 1220). Rozporządzenia Wojewody Toruńskiego nr 21/92 z dnia 10 grudnia 1992 roku. Wykonał i opracował: mgr Dawid Kilon 18