Skutki przyrodnicze modernizacji parku Kępa Potocka w Warszawie

Transkrypt

1 Joanna Popko Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Instytut Turystyki i Rekreacji Turystyka i Rekreacja Tom 4/008 9 Skutki przyrodnicze modernizacji parku Kępa Potocka w Warszawie The natural effects of modernization of Kępa Potocka park in Warsaw Abstract reen areas in cities play a very important role. The old parks in cities arę often neglected, untidy and they need to improve their recreational attractiveness. On the other hand this modernization can also lead to reduction of natural values in this area. One of the green areas which has been improved during the last years is Kępa Potocka in Warsaw. The aim of this work is to check what the effects of this modernization on naturę (e.g. on birds) arę. A bird survey was conducted in 006 and 008 (a year before and a year after the improvement of the park). A considerable decrease in number and diyersity of birds was proved. Several possible reasons of this loss arę discussed as well as some directives to managers of other parks which arę going to be improved. Słowa kluczowe: park, ptaki, modernizacja, rekreacja, tereny zielone Wstęp Miejskie tereny zielone są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzi jako obszary służące do wypoczynku, rekreacji czy uprawiania sportu. Pełnią też często funkcje społeczne, będąc miejscami spotkań ze znajomymi czy też imprez masowych, takich jak festyny, pikniki czy koncerty. Tereny zielone w miastach mają też olbrzymie znaczenie przyrodnicze poprawiają mikroklimat (obniżają temperaturę i zwiększają wilgotność powietrza, zwłaszcza latem), pomagają w utrzymaniu właściwego składu atmosfery (eliminują część zanieczyszczeń powietrza i dostarczają tlenu, są też miejscem bytowania licznych gatunków roślin i zwierząt [6]. Dlatego też zarządzanie miejskimi terenami zielonymi powinno uwzględniać interesy wszystkich stron, łącząc zagospodarowanie rekreacyjne parków z troską o ich walory przyrodnicze [9]. Część warszawskich parków powstała w II połowie XX wieku, często bez ustalenia szczegółowych zasad zarządzania. W efekcie po kilkudziesięciu latach w parkach tych panuj e często nieporządek: ławki i kosze na śmieci dostawiane w miarę upływu czasu są niedopasowane do innych obiektów tego rodzaju, oprócz wytyczonych alejek jest gęsta sieć przedeptów, brakuje toalet i oświetlenia. Tablice informacyjne" zawierają zwykle tylko nazwę parku i obowiązujący tam regulamin. Roślinność jest przeważnie nieuporządkowana, często brakuje roślinności przybrzeżnej nad stawami czy ciekami wodnymi. Prace porządkowe ograniczają się najczęściej do czyszczenia stawu, koszenia trawy i grabienia liści. Coraz częściej pojawia się więc konieczność modernizacji (zwanej często rewaloryzacją) parków miejskich. Wejście Polski do Unii Europejskiej zdecydowanie przyśpieszyło ten proces, dając możliwość pozyskania znacznych dotacji na tego rodzaju inwestycje. Jednocześnie pojawia się pokusa, aby modernizować parki w jak najszybszym tempie (zanim wyczerpią się możliwości dotacji), z naciskiem na poprawę walorów rekreacyjnych, rezygnu

2 30 jąć z troski o walory przyrodnicze tych terenów. Często wycina się więc masowo stare drzewa, nie bacząc na to, że gniazduj ą na nich liczne ptaki. Nowo sadzone drzewa wybiera się najczęściej pod kątem ich estetyki i trwałości, nie dbając 0 to, by były to gatunki rodzime, dostosowane do warunków środowiska i nie zagrażające rodzimej florze. Usuwa się zaniedbaną roślinność przybrzeżną, ale zamiast nowych nasadzeń po prostu otacza się stawy betonem i płotkami. Wiele prac wykonuje się ponadto w sezonie wiosennoletnim, podczas gniazdowania ptaków. Działania te są niekiedy oprotestowane przez osoby odwiedzające parki, najczęściej jednak rozpoczęte już prace trudno powstrzymać. Po zakończeniu modernizacji temat ten staje się chlubą w działalności zarządcy parku, nie podejmuje się jednak żadnych badań nad rzeczywistymi efektami przeprowadzonej akcji. W 007 roku taki los spotkał Kępę Potocką niewielki park w północnej części Warszawy. Fala gwałtownych protestów dotarła nawet do Sejmu, jednak rok po zakończeniu prac już mało kto interesuje się skutkami modernizacji. Celem opisywanych tu badań jest ocena wpływu modernizacji parku Kępa Potocką na walory przyrodnicze tego terenu. Do badań tych wybrano ptaki jako grupę stosunkowo łatwą do inwentaryzacji, a jednocześnie bardzo wrażliwą na zmiany warunków środowiskowych i zarazem mogącą służyć jako wskaźnik stanu środowiska [8]. Teren badań Kępa Potocką to niewielki teren zielony (pow. 8 ha) na lewym brzegu Wisły, pomiędzy ulicami wiaździstą, Wybrzeżem dyńskim i al. Armii Krajowej. Oś parku, a także jego główną atrakcję stanowi starorzecze Wisły, zwane kanałkiem. Straciło ono bezpośrednią łączność z Wisłą w latach 40. XX wieku w ten sposób dawna łacha wiślana została dołączona do lewobrzeżnej Warszawy. Park został założony na początku lat 60. ubiegłego wieku, według projektu Karola Kozłowskiego i Elżbiety Jankowskiej, jest zarządzany przez Urząd Dzielnicy Żoliborz w Warszawie [4]. Teren parku jest silnie wydłużony. Dookoła kanałku" prowadzi asfaltowa ścieżka, która, podobnie jak pozostałe parkowe alejki, jest wykorzystywana zarówno przez rowerzystów, jak i pieszych. Północną część tego obszaru zajmują ogródki działkowe. Kępa Potocką ma charakter parku otwartego, nastawionego głównie na funkcje rekreacyjne. Dużą część parku stanowią tereny otwarte, zadrzewiona jest głównie część przylegająca bezpośrednio do Wybrzeża dyńskiego. Kiedy zakładano park, do jego zadrzewienia wybrano topole, ze względu na szybkie przyrosty oraz zdolność wyciągania wody z gleby, co było istotne z uwagi na lokalizację parku na terenie zalewowym. Park przylega do obszaru Natura 000 Dolina Środkowej Wisły. Wiosną i latem 007 r. nastąpił pierwszy etap modernizacji parku Kępa Potocką, której celem była poprawa zagospodarowania rekreacyjnego parku i wymiana drzewostanu na gatunki trwalsze i szlachetniejsze. W ramach modernizacji: zbudowano place zabaw, przebudowano zniszczony cross rowerowy z początku lat 90. ubiegłego wieku, zbudowano obsadzony krzewami nasyp od strony Wybrzeża dańskiego (dł. 60 m) mający tłumić hałas dochodzący z Wisłostrady, usunięto ok. 50 starych topól, nasadzono ok. 300 drzew, głównie dęby czerwone, klony pospolite, brzozy brodawkowate, jesiony wyniosłe i kasztanowce czerwone (wysokość sadzonych drzew: ok. 4 m), posadzono ponad tysięcy krzewów i 3 90 pnączy, zbudowano nowe ławki, kosze na śmieci, stoliki piknikowe i tablice informacyjne [3]. Badania nad skutkami modernizacji dotyczyły całego parku z wyłączeniem terenu działek (ryć. ). Materiał i metody Badania ptaków prowadzono kombinowaną odmianą metody kartograficznej, standardową w liczeniu ptaków lęgowych [4]. Podstawowym elementem tej metody jest notowanie na mapie wszystkich zaobserwowanych osobników wszystkich gatunków ptaków podczas powtarzanych co ok. tydzień obserwacji na danym

3 3 posługiwano się lornetką x50, a w przypadku kłopotów z identyfikacją osobnika korzystano z przewodnika do oznaczania gatunków [7, ] Na podstawie informacji zgromadzonych na mapach ze wszystkich obserwacji w danym roku ustalono liczbę osobników poszczególnych gatunków gniazdujących na badanym obszarze. dy dany gatunek był reprezentowany przez jednego osobnika, klasyfikowano go jako zalatujący. W obliczeniach dotyczących ptaków gniazdujących wykluczono wróbla domowego ze względu na trudność w policzeniu osobników. Wykluczono również ptaki wodne ze względu na ich specyfikę. Dla pozostałych gatunków lęgowych określono następnie współczynnik dominacji oraz wskaźnik ShannonaWeavera [5, zmodyfikowany]: Współczynnik dominacji (D) określający udział procentowy poszczególnych gatunków w zespole: LS gdzie: L. liczebność danego gatunku,.,,, ~f liczebność sumaryczna, gdzie n jest liczbą gatunków. Rycina : Teren badań w parku Kępa Potocka [Źródło: opracowanie własne na podstawie mapy topograficznej] obszarze. W notatkach uwzględnia się też zachowanie ptaków, zwłaszcza czynności świadczące o pilnowaniu terytorium (walka, śpiew ptaków) lub odchowywaniu piskląt (budowa gniazda, karmienie). Na terenie zadrzewionym trasę przemierza się z prędkością około l km/h, w godzinach wczesno porannych (nie wcześniej niż godzinę przed i nie później niż 3 godziny po wschodzie słońca). Dodatkowo przeprowadza się obserwacje o zmierzchu (w celu wykrycia ptaków drozdowatych) i wyszukuje się gniazda ptaków krukowatych oraz ptaków występujących w dużych zagęszczeniach (np. szpaki). Badania przeprowadzono od marca do czerwca 006 i 008 roku, w obu seriach przemierzając tę samą trasę w podobnych warunkach pogodowych. Przy rozpoznawaniu ptaków Podział gatunków według współczynnika dominacji [5]: Dominanci D > 5% Subdominanci % < D <5% Influenty % < D <% atunki akcesoryczne D < % Wskaźnik ShannonaWeayera (H) obrazujący stopień zróżnicowania gatunkowego w danym zespole: LS LS e względu na trudność w ocenie powierzchni obszaru zamieszkiwanego przez zaobserwowane ptaki w pracy tej nie posłużono się typowym dla artykułów ornitologicznych wskaźnikiem zagęszczenia. tego samego powodu wszystkie liczebności należy traktować jako względne, służące głównie do porównania danych z obu lat badań, nie zaś rzeczywistą liczbę ptaków zamieszkujących dany teren.

4 3 W roku 008 przy okazji badań nad ptakami przeprowadzono również wywiady z napotkanymi osobami odwiedzającymi ten teren. Dane z tych wywiadów dostarczaj ą kilku ciekawych informacji uwzględnionych w dalszej części artykułu. e względu na niewielką liczbę respondentów oraz nieuwzględnienie konieczności doboru próby reprezentatywnej dane te majątylko orientacyjny, jakościowy charakter. Wyniki Ogólnie w 006 roku zaobserwowano 34 gatunki ptaków (w tym 5 lęgowych), zaś w 008 r. gatunki (w tym 7 lęgowych). Sumaryczna liczebność ptaków gniazdujących na tym terenie (bez ptaków wodnych i wróbla domowego) w roku 006 wyniosła 0 pary, zaś w 008 r. 53 pary. Szczegółowy wykaz zaobserwowanych ptaków przedstawia tabela. Liczebność większości gatunków w roku 008 zdecydowanie spadła w porównaniu z rokiem 006; widać to najwyraźniej na przykładzie gatunków dominujących w roku 006 (ryć. ). mianom uległa również struktura dominacji w zespole ptaków; w roku 008 zdecydowanie wzrósł udział szpaków, zmalał zaś udział ptaków krukowatych. W efekcie modernizacji parku w zespole ptaków pojawił się zdecydowany dominant szpak (ryć. 3). Wskaźnik ShannonaWeavera w roku 006 wyniósł,35; zaś w roku 008,06. Podsumowanie zmian liczebności i różnorodności gatunkowej ptaków lęgowych w porównywanych latach przedstawia tabela. 006 IH 008 szpak wrona siwa sikora sikora zięba modra bogatka Rycina : Liczebność wybranych gatunków ptaków w latach 006 i 008 rr 30 Rycina 3: Dominanci i subdominanci w zespole ptaków lęgowych Kępy Potockiej w latach 006 (a) i 008 (b)

5 33 Tabela : atunki ptaków stwierdzone w parku Kępa Potocka w latach 006 i 008 atunek krzyżówka (Anas platyrhynchos) kokoszka (allinula chloropus) łyska (Fulica atra) śmieszka (Larus ridibundus) mewa pospolita (Larus canus) gołąb skalny (Columba livia) gołąb grzywacz (Columba palumbus) dzięciołek (Dendrocopos minor) wrona siwa (Corvus corone) kawka (Corvus monedula) sroka (Picapica) sójka (arrulus glandarius) wilga (Oriolus oriolus) szpak (Sturnus vulgaris) sikora bogatka (Parus major) sikora modra (Parus caeruleus) raniuszek (Aegithalos caudatus) pełzacz ogrodowy (Certhia brachydactyla) kwiczoł (Turdus pilaris) kos (Turdus merula) rudzik (Erithacus rubecula) kopciuszek (Phoenicurus ochruros) zaganiacz (Hippolais icterina) kapturka (Syhia atricapilla) piegża (Sylvia curruca) cierniówka (Sylvia communis) świstunka (Phylloscopus sibilatrix) pierwiosnek (Phylloscopus collybita) piecuszek (Phylloscopus trochilus) muchołówka szara (Muscicapa striata) muchołówka żałobna (Ficedula hypoleuca) dzwoniec (Carduelis chloris) szczygieł (Carduelis carduelis) zięba (Fringilla coelebs) wróbel domowy (Passer domesticus) mazurek (Passer montanus) Liczba w 006 r Liczba w 008 r (*) 3 3 uwagi* D D D z z z s * D liczba dorosłych osobników bez podziału na płeć, znalezione gniazda, S skupiska, gatunki zalatujące (pojedyncze obserwacje); w pozostałych przypadków liczbę par lęgowych podano na podstawie liczby śpiewających samców. Tabela : Liczebność i różnorodność gatunkowa w zespole ptaków Kępy Potockiej w latach 006 i 008 Liczba gatunków zaobserwowanych Liczba gatunków lęgowych Wskaźnik różnorodności (ShannonaWeavera) Łączna liczba par lęgowych , ,06 53 Dyskusja Badania nad zespołem ptaków w parku Kępa Potocka prowadzono rok przed i rok po modernizacji parku. aobserwowane zmiany w liczebności ptaków lęgowych na tym obszarze (spadek ze 0 do 53 par) są niewątpliwie wyraźne (tab. ). Równie dotkliwy jest spadek różnorodności gatunkowej ptaków, przejawiający się zarówno

6 34 w bezwzględnej liczbie zaobserwowanych gatunków, jak i we wskaźnikach różnorodności ShannonaWeavera. Łatwo ustalić przyczyny tego zjawiska: w roku 007 wycięto ok. 50 mniej więcej 45letnich topól. Drzewa te rosną szybko, ale i szybko się starzeją, w efekcie starsze osobniki są często spróchniałe, częściowo połamane i pełne naturalnych dziupli. Sytuacja taka bardzo odpowiada wszystkich ptakom korzystającym z gotowych dziupli, przede wszystkim sikorom, wróblom i szpakom. Obecność starych wysokich drzew jest również niezbędna dla gniazdowania wron siwych, stąd tak silny spadek liczebności tego gatunku w wyniku modernizacji parku. Do ptaków gniazdujących na drzewach, choć już nie w dziuplach, należą też zięby, dzwońce i inne drobne ptaki śpiewające, takie jak świstunka czy pierwiosnek. Nowo posadzone drzewa mają obecnie ok. 4 m wysokości, niewielką średnicę pnia i stosunkowo mało gałęzi, nie mogą więc być wykorzystane przez ptaki; sytuacja taka potrwa co najmniej kilkanaście lat. Podczas modernizacji parku jako pewnego rodzaju rekompensatę dla ptaków powieszono wiele budek lęgowych, głównie dla szpaków. Jednoczesny silny (czterokrotny!) spadek liczebności wrony siwej i sikor (modraszki o 46%, bogatki o 30%) (ryć. ) spowodowały, że choć bezwzględna liczebność szpaków również zmalała (7 par w 006 r. i 0 par w 008 r.), to jednak znacznie wzrosła ich rola w analizowanym zespole ptaków (z 6,5 do 37,7%, ryć. 3). Obecność tak silnego dominanta i wyrównane wskaźniki dominacji pozostałych gatunków są charakterystyczne dla terenów silnie przekształconych przez człowieka []. wycinką drzew na Kępie Potockiej wiąże się jeszcze jeden bardzo istotny problem. Prace te przeprowadzono wiosną i latem 007 roku; główne wycinki odbyły się w maju, czyli w środku sezonu lęgowego. W usuwanych drzewach były dziuple zasiedlone przez sikory i szpaki, w ich koronach odbywały się lęgi ptaków krukowatych, zięb i innych ptaków gniazduj ących na drzewach. Osobniki dorosłe najprawdopodobniej zdążyły uciec, jednak pisklęta niewątpliwie nie przeżyły. Postępowanie takie jest nie tylko nieetyczne, ale i niezgodne z przepisami prawa artykuł 0 punkt 3 g rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną nakazuje wprost dostosowanie terminów i sposobów wykonywania prac agrotechnicznych, leśnych, budowlanych, remontowych i innych do okresów lęgu, rozrodu i hibernacji gatunków chronionych, czyli m.in. większości gatunków ptaków występujących w Polsce []. W trakcie modernizacji parku posadzono w nim ok. 300 nowych drzew. Nie do końca zrozumiałe jest, dlaczego jako główny dosadzany gatunek (57 sztuk) wybrano dąb czerwony Quercus rubra, który według Instytutu Ochrony Przyrody PAN oraz lobal Invasive Species Programme (ISP) i Invasive Species Specialist roup (ISS, powstałego w ramach IUCN) jest uznany za gatunek inwazyjny i który należy w Polsce zwalczać [5]. Dla przypomnienia, Kępa Potocka przylega do Doliny Środkowej Wisły, jednego z obszarów Natura 000, ma więc bezpośrednią łączność z jednym z najważniejszych w Polsce korytarzy ekologicznych [3]. Wprowadzanie inwazyjnego gatunku obcego na ten teren świadczy o braku poszanowania dla zasad ogólnopolskiej i międzynarodowej ochrony przyrody. Jednym z ważniejszych założeń modernizacji parku było wytłumienie hałasu dochodzącego od Wisłostrady. Właśnie w tym celu wycięto część starych topól, a na ich miejscu zbudowano wał ziemny obsadzony krzewami i drzewami. Według autorki projektu, pani Barbary Krausalińskiej, jest to skuteczny sposób tłumienia hałasu [3]. Nawet jeśli tak jest, wał ma długość zaledwie 60 m, czyli izoluje akustycznie niewielką część parku. Dodatkowo został on zbudowany jako podwyższenie istniejącej skarpy, a nie przy samej ulicy; w ten sposób jedna z ważniejszych ścieżek rowerowych parku została włączona akustycznie do Wisłostrady. Czy nie lepszym tańszym i skuteczniejszym rozwiązaniem byłyby ekrany akustyczne ulokowane wzdłuż Wisłostrady? przyrodniczego punktu widzenia ten sposób modernizacji parku Kępa Potocka był niewłaściwy. mina nie dostrzega tego problemu; na swoich stronach internetowych zachwala przeprowadzoną modernizację, powołując się na opinie osób korzystających z tego parku i twierdząc, że jest to pozytywny przykład porozumienia ponad podziałami" [3]. Trzeba

7 35 zresztą przyznać, że z punktu widzenia rekreacji park na modernizacji zyskał. Najbardziej imponujące są place zabaw dla dzieci, widać również wyraźne zwiększenie liczby ławek i koszy na śmieci. A co na ten temat sądzą osoby korzystające z parku? wywiadów przeprowadzonych przy okazji badań nad ptakami wynikają dość ciekawe i jednoznaczne wnioski, niestety, liczba przeprowadzonych wywiadów (N=) była zbyt mała, by przedstawiać te dane w kategoriach ilościowych. Wszyscy respondenci byli mieszkańcami okolicznych osiedli, zgodnie jednak przyznawali, że do parku Kępa Potocka przyjeżdżają również warszawiacy z dalszych okolic. Jako główne walory tego terenu wymieniano kanałek" i naturalność parku: wszyscy respondenci podkreślali, że park ten kojarzy im się z dużą przestrzenią i dzikością". Jako najważniejszych użytkowników parku wskazywali rodziny z dziećmi, rowerzystów oraz osoby wyprowadzające psy. Jako główne zalety przeprowadzonej modernizacji wymieniano zgodnie modernizację placów zabaw dla dzieci, nasadzenie nowych krzewów i panującą w parku czystość. Nadal jednak pozostały pewne nie rozwiązane kwestie. Najważniejsze postulaty respondentów to: rozdzielenie ścieżek pieszych i rowerowych zarówno piesi, jak i rowerzyści obawiają się kolizji, zmiana koszy na śmieci na zamknięte zainstalowane obecnie kosze otwarte od góry są notorycznie eksploatowane przez ptactwo, a odpadki z nich są rozwłóczone po całym parku, postawienie specjalnych koszy na psie odchody, najlepiej z możliwością pobrania torebek ułatwiających sprzątanie; kosze te należy ulokować z dala od ławek właściciele psów sami podkreślają swe zakłopotanie przy wrzucaniu psich odchodów do kosza sąsiadującego z ławką, na której ktoś właśnie siedzi, budowa ekranów akustycznych izolujących park od Wisłostrady (tuż przy samej ulicy, nie w parku), Respondenci zwracaj ą też uwagę, że: potrzebne są dodatkowe toalety, powierzchnia wielu ścieżek wymaga remontu, podjazdy dla wózków bądź nie istnieją, bądź mają nieprawidłowy rozstaw, utrudniający korzystanie z nich, plac zabaw dla starszych dzieci jest wieczorami użytkowany przez młodzież pijącą alkohol, wieczorami brakuje patroli straży miejskiej lub policji, w północnej części parku nie ma żadnego oświetlenia, mostki na kanałku" są zniszczone, a ich powierzchnia zimąjest bardzo śliska. Należy też podkreślić, że zaledwie dwie osoby wyraziły zadowolenie z wycięcia starych drzew; obie zresztą mówiły wyłącznie o drzewach chorych, rosnących w pobliżu ścieżek i zagrażających bezpieczeństwu przechodniów. Pozostali respondenci byli oburzeni sposobem przeprowadzenia wycinki. Wskazywali miejsca, gdzie wycięto zdrowe drzewa (potwierdził to zresztą oficjalnie Witold Sielewicz, zastępca burmistrza dzielnicy Żoliborz [0]), opowiadali o zniszczeniu wielu gniazd ptasich. Byli również mocno zaniepokojeni propozycjami dalszego przekształcania parku w teren o charakterze sportowym (np. budową boisk) lub ogród (rabaty kwiatowe czy ogrodzone trawniki). decydowanie postulowali pozostawienie Kępy takiej, jaką jest jako otwartego terenu o możliwie naturalnym charakterze. Podsumowanie Modernizacja parku Kępa Potocka ma bardzo niekorzystne skutki przyrodnicze; znacznie zmniejszyła się zarówno różnorodność gatunkowa ptaków (lęgowych i zalatujących), jak i liczebność populacji lęgowej większości gatunków. agrożeniem dla tego obszaru i dla innych jest również posadzenie dużej liczby silnie inwazyjnych dębów czerwonych. Przy wycince drzew naruszono również przepisy o ochronie przyrody. Wycinka starych drzew i niszczenie gniazd ptaków wywołały również sprzeciw osób odwiedzających ten teren, wnioski w tej sprawie dotarły nawet do Sejmu (zapytanie posła adzinowskiego do Ministra Środowiska z 4 czerwca 007 r. []). Niezadowolenie demonstrowały również organizacje pozarządo

8 36 we (np. protest ogłoszony przez ielone Mazowsze 5 maja 007 r. [6]). A przecież można było w taki sposób przeprowadzić modernizację parku, by zredukować negatywny wpływ na środowisko, jednocześnie poprawiając zagospodarowanie rekreacyjne parku. Co więcej, zmiany w projekcie nie musiały być ani kosztowne, ani pracochłonne; wystarczyło np.: rozłożyć przebudowę drzewostanu na wiele lat, w pierwszym okresie wycinając tylko chore drzewa, stojące w pobliżu ścieżek, prowadzić wycinkę po zakończeniu okresu lęgowego ptaków, posadzić wyłącznie rodzime gatunki drzew, wybudować ekrany akustyczne, najskuteczniej i najszybciej eliminujące problem hałasu, rozwiązać inne palące problemy parku, takie jak rozdzielenie alejek dla pieszych i rowerzystów. Nie sposób z powrotem posadzić wyciętych drzew i odtworzyć zniszczonych gniazd. Przez najbliższe kilkanaście lat różnorodność gatunkowa ptaków na Kępie Potockiej będzie obniżona. Nie da się również przywrócić zaufania do władz dzielnicy, które w swych działaniach naruszaj ą przepisy prawa. Fatalnie zrealizowana modernizacja Kępy Potockiej i j ej skutki przyrodnicze mogą być jednak wskazówką dla osób planujących podobne inwestycje w kolejnych parkach miejskich. Piśmiennictwo:. Clergeau R, Jokimaki J., Savard J.P. 00: Arę urban bird communities influenced by the bird diversity of adjacent landscapes? Journal ofapplied Ecology 38: 34. Dobrowolski K., Jabłoński B. 000: Ptaki Europy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 3. pdf/pl/plb40004_dolina_srodkowej_wisly.pdf (0..008) 4. K%C4%99pa_Potocka (0..008) 5. (0..008) 6. (0..008) 7. Jonsson L. 998: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydawnictwo Muza, Warszawa 8. Luniak M. 983: The avifauna of urban green areas in Poland and possibilities of managing it, Acta Ornithologica 9: MillwardA.,MostynB. 988: People andnaturę in cities. The social aspects ofplanning and managing natura! parks in urban areas, Naturę Conservancy Council, UK 0. Protokół nrx/07z obradxsesji Rady Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy w dniu 3 czerwca 007 r. U. Rozporządzenie Ministra Środowiska z w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną, Dz.U.004 nr 0 poz.37. Stenogram z 43 posiedzenia sejmu dniach 5 czerwca 007 r. 3. Strona internetowa Urzędu Dzielnicy Żoliborz ( (0..008) 4. Tomiałojć L 980: Kombinowana odmiana metody kartograficznej do liczenia ptaków lęgowych, Notatki ornitologiczne XXI: Trojan P. 980: Ekologia ogólna, PWN, Warszawa 6. imny H 990: Uwarunkowania ekologiczne i funkcjonowanie przyrody miasta. W:. Biernacki, J. Kazimierski, A. Wróblewski (red.) Środowisko przyrodnicze Warszawy, PWN, Warszawa Adres korespondencyjny: Joanna Popko Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Instytut Turystyki i Rekreacji ul. Marymoncka Warszawa joanna.popko@poczta.onet.pl W opracowaniu materiału nie stosowano metod statystycznych, służących do generalizowania wyników z próby na populację, gdyż badane były całe zespoły ptaków (całe populacje poszczególnych gatunków), a nie tylko wybrane z populacji próby. '