(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/FI02/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/FI02/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO03/ (13) B1 (51) Int.Cl. A23D 7/015 ( ) A23D 7/005 ( ) A23J 3/30 ( ) A23L 1/307 ( ) A61P 3/06 ( ) (54) Kompozycja terapeutyczna, zawierające ją produkty oraz jej zastosowania (30) Pierwszeństwo: , FI, (73) Uprawniony z patentu: RAISIO BENECOL OY, Raisio, FI (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 11/05 (72) Twórca(y) wynalazku: INGMAR WESTER, Turku, FI PÄIVI KUUSISTO, Naantali, FI (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 09/11 (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Leokadia Płotczyk PL B1

2 2 PL B1 Opis wynalazku Niniejszy wynalazek dotyczy dziedziny odżywania i zdrowia, a zwłaszcza dotyczy ulepszonych kompozycji do stosowania doustnego, odpowiednich do polepszania lipidowego profilu w surowicy krwi, obejmującego obniżanie poziomu cholesterolu całkowitego i ewentualnie poziomu cholesterolu LDL i ewentualnie poziomu apolipoproteiny B w surowicy krwi. Choroba sercowo-naczyniowa (CVD) jest w krajach zachodnich jedną z głównych przyczyn umieralności. Podwyższone poziomy cholesterolu całkowitego i ewentualnie cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości) i trójacyloglicerylu w surowicy krwi, jak również niski stosunek cholesterolu HLD (lipoproteiny o wysokiej gęstości) do cholesterolu LDL są niektórymi z czynników wysokiego ryzyka przy CVD. Ostatnio wykazano, że także i poziomy apolipoproteiny B 100 (apo B) w surowicy krwi są niezawodnym wskaźnikiem ryzyka CVD. W większości rozwiniętych krajów znaczna część populacji ma poziomy cholesterolu w surowicy, które wykraczają poza zalecane poziomy. Jednym z pierwszych etapów polepszania profilu lipidowego w surowicy są zmiany sposobu życia, obejmujące zmiany diety oraz ćwiczenia. Wydaje się jednak, że trudno jest zmienić przyzwyczajenia do diety i postępować według zaleceń dietetycznych. Stąd istnieje wyraźna potrzeba rozwiązań wykraczających poza regularną dietę i zmiany sposobu życia, za pomocą których można poprawić lipidowy profil w surowicy krwi. Od pewnego czasu są dostępne w handlu produkty żywnościowe wzbogacone w składniki, które poza normalnym odżywianiem mają efekt obniżania cholesterolu. Reprezentatywnymi przykładami są produkty żywnościowe wzbogacone w estry kwasów tłuszczowych ze stanolem albo sterolem roślinnym. Z amerykańskiego opisu patentowego nr US są znane estry kwasów tłuszczowych ze stanolem i ich efekty polegające na obniżaniu poziomu cholesterolu, jak również odpowiedni sposób ich otrzymywania. Podano, że przyjmowanie w diecie od 2 do 3 g dziennie stanoli roślinnych obniża poziomy cholesterolu LDL w surowicy krwi u człowieka do 14% bez wpływania na poziomy cholesterolu LDL. Obniża się także ilość miażdżycorodnych cząstek apolipoproteiny B we krwi, zmniejszając zatem ryzyko CVD. Niektóre proteiny wykorzystano także do polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi. Proteiny, które jak wykazano obniżają poziom cholesterolu całkowitego i ewentualnie cholesterolu LDL w surowicy krwi, obejmują na przykład proteinę sojową (Anderson J.W. et al., New Engl. J. Medicine (5) ), proteinę pszeniczną (Nagaoka et al., Agric. Biol. Chem (55), ) i gluten pszeniczny (EP A1). Agencja FDA zatwierdziła wymóg dla zdrowia dotyczący roli proteiny sojowej przy zmniejszaniu ryzyka CVD drogą obniżania poziomów cholesterolu we krwi. W celu spełnienia oceny jakościowej dla tego wymogu dla zdrowia żywność musi zawierać co najmniej 6,25 gramów proteiny sojowej na jedną porcję, przy czym ta ilość stanowi jedną czwartą skutecznego poziomu 25 gramów dziennie i musi być zawarta w diecie o niskiej zawartości nasyconych tłuszczów i cholesterolu. Z europejskiego opisu patentowego nr EP B1 jest znana hipocholesterolemiczna kompozycja dietetyczna zawierająca proteinę sojową i sitosterole, przy czym sitosterole i proteina sojowa są pochodzenia naturalnego i wykazują one synergistyczny efekt obniżania poziomu cholesterolu. Kompozycję stosuje się na przykład w postaci tabletek, kapsułek albo syropów, przy czym skuteczne dzienne dawki kompozycji nie są podane. Z europejskiego opisu patentowego nr EP A2 jest znana także kompozycja zawierająca proteinę sojową, korzystnie wydzieloną proteinę sojową albo koncentrat proteiny sojowej, i sterole roślinne, które mają synergistyczny efekt obniżania poziomu cholesterolu. Efekt synergistyczny uzyskuje się wtedy, gdy zarówno proteinę sojową, jak i sterole roślinne podaje się w ilościach, które byłyby dostateczne do wywoływania aktywności obniżania poziomu cholesterolu każdego z podawanych składników samodzielnie. Ze zgłoszenia patentowego nr WO 01/37681 jest znana kompozycja zawierająca fitosterole i wydzieloną, rozpuszczalną w wodzie proteinę, taką jak proteina sojowa albo kazeinian, i ewentualnie także emulgator. Kompozycję można stosować w produktach żywnościowych, w których kompozycja polepsza odczuwanie przez usta i trwałość produktów żywnościowych zawierających sterol. Tej kompozycji nie przypisuje się żadnego lepszego efektu zmniejszania poziomu cholesterolu w porównaniu z efektem uzyskanym z samymi fitosterolami. Z amerykańskiego opisu patentowego nr US jest znany kompleks fitosterol/proteina, w którym kompleks zwiększa dostępność biologiczną fitosteroli. Proteinowej części tej kompozycji nie przypisuje się żadnego efektu obniżania poziomu cholesterolu, a proteina funkcjonuje tylko jako no-

3 PL B1 3 śnik dla fitosteroli. W rzeczywistości w tym kompleksie można stosować każdą proteinę wiążącą tłuszcz, przy czym szczególnie korzystne są proteiny jaj. Kompozycja zawierająca sterole roślinne/stanole i emulgator, zmieszana z produktem zawierającym proteinę, jest znana ze zgłoszenia patentowego nr WO 00/ W tej kompozycji proteina nie wykazuje żadnego efektu obniżania poziomu cholesterolu, lecz ułatwia tworzenie się emulsji. Wykazano, że produkty hydrolizy protein mają większy efekt obniżania poziomu cholesterolu niż odpowiednie proteiny niezhydrolizowane (Sugano et al., J. Nutr. 1990(120) ). Efekt obniżania poziomu cholesterolu przez produkty hydrolizy protein można by przypisać niektórym peptydom, na przykład takim jak β-laktoglobulina znaleziona w mleku krowim przez Nagaoka et al. (Biochem. Biophys. Res. Commun., 2001, 281(1), 11-17), lecz pozostaje to wciąż do wykazania przez dobrze kontrolowane badania kliniczne i ewentualnie zwierzęce. Z europejskiego opisu patentowego nr EP A1 jest znany kompleks produkt hydrolizy protein/fosfolipid do polepszania metabolizmu lipidowego, gdzie kompleks zawiera 10% albo więcej związanych fosfolipidów, a zwłaszcza lecytyny albo lecytyny modyfikowanej enzymem. Efekt polepszania profilu lipidowego, a zwłaszcza efekt lecytyny obniżania poziomu cholesterolu LDL i zwiększania poziomu cholesterolu HDL jest w tej dziedzinie dobrze znany (na przykład Childs et al., 1981, Atherosclerosis 38, 217). Uważa się, że w kompleksie według europejskiego opisu patentowego nr EP A1 niektóre związane fosfolipidy (lecytyna albo lecytyna modyfikowana enzymem) znacznie przyczyniają się do efektu kompleksu polepszania metabolizmu lipidów. W aktualnej literaturze, a zwłaszcza w tymczasowym zatwierdzeniu przez agendę FDA wymogu dla zdrowia dotyczącego sterolów roślinnych, zwiększono zainteresowanie przemysłu spożywczego uzupełnianiem żywności sterolami roślinnymi. Faktycznie wprowadzono ostatnio na rynek wiele takich pozycji żywnościowych. Przypuszcza się, że na rynku pojawią się szybko nowe środki żywnościowe zawierające sterole roślinne. W związku z aktywnym lansowaniem nowych środków żywnościowych zawierających sterole roślinne pojawił się problem polegający na tym, że część populacji może mieć wyższą dzienną dawkę sterolów roślinnych niż jest to wymagane do uzyskania optymalnego efektu obniżania poziomu cholesterolu. Nie wykazano aby była szkodliwa krótkotrwała wysoka dawka sterolów roślinnych, przy czym jednak brak jest danych co do ewentualnych długotrwałych ubocznych skutków przyjmowania wyższych dziennych ilości (> 3 g dziennie albo więcej) sterolów roślinnych. Co więcej, aktualnie nie jest jasne zrozumienie biologicznego wpływu zwiększonego poziomu w surowicy, a zatem wyższej systemowej dostępności sterolów roślinnych, spowodowanej zwiększonym przyjmowaniem z produktów żywnościowych wzbogaconych w sterol, a zwłaszcza produktów żywnościowych wzbogaconych w nienasycone sterole roślinne. Stąd istnieje wyraźna potrzeba lepszych rozwiązań, za pomocą których można polepszyć profil lipidowy w surowicy krwi, na przykład obniżyć w surowicy krwi podwyższone poziomy cholesterolu ogólnego i ewentualnie cholesterolu LDL i ewentualnie zwiększyć poziomy cholesterolu HDL i ewentualnie zmniejszyć poziomy trójacyloglicerylu i ewentualnie zmniejszyć poziomy apolipoproteiny B. Ponieważ zwiększyły się kompozycje oparte na połączeniach aktywnych składników, to wymagane są dodatkowe albo nawet synergistyczne skutki w porównaniu z samodzielnymi składnikami czynnymi. Byłoby także pożądane uzyskanie racjonalnych i potwierdzonych polepszeń lipidowego profilu w surowicy krwi z niższą dzienną dawką poszczególnych składników czynnych niż można by je uzyskać z aktualnie stosowanymi dawkami. W ten sposób mogłyby być zmniejszone ewentualne niekorzystne skutki składników czynnych, takie jak ewentualny wpływ na przeciwutleniacze rozpuszczalne w tłuszczach i inne przykre doznania trawienne. Wymagane jest także wprowadzanie składników czynnych do szerokiej gamy produktów żywnościowych bez niekorzystnego wpływu na właściwości organoleptyczne. Zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano kompozycje spełniające te wymagania. Przedmiotem wynalazku jest kompozycja terapeutyczna do obniżania poziomu triglicerydów w surowicy zawierająca hydrolizat protein i sterol roślinny, w której stosunek wagowy sterolu roślinnego do hydrolizatu protein wynosi od 1:0,2 do 1:30, przy czym hydrolizat protein jest wydzielony ze źródła roślinnego albo zwierzęcego, włączając proteiny sojowe, proteiny pszeniczne, proteiny kukurydziane, proteiny owsiane, proteiny żytnie, proteiny pestek winogron, proteiny jęczmienne, proteiny mleczne i ich mieszaniny. Kompozycja korzystnie zawiera dodatkowy składnik wybrany z grupy obejmującej emulgatory, tłuszcze, sole mineralne i ich mieszaniny.

4 4 PL B1 Korzystnie, sterol roślinny wybiera się z grupy obejmującej wolne sterole, wolne stanole, sterole w postaci zestryfikowanej, stanole w postaci zestryfikowanej i ich mieszaniny. Korzystnie, emulgator jest wybrany z grupy obejmującej monoglicerydy, diglicerydy, pochodne monoglicerydów, lecytyny, modyfikowane lecytyny, estry poligliceryny, polirycynoleniany poligliceryny, estry sorbitanu, polisorbaty, estry glikolu propylenowego, stearoilolaktylany, estry kwasu diacetylowinowego, estry kwasu diacetylomlekowego, estry sacharozy, opartą na lipidach frakcję ziarna, która ma właściwości emulgowania i ich mieszaniny. Korzystnie, emulgator ma hydrofilowy bilans lipofilowy (HLB) co najmniej 4, a korzystnie co najmniej 6. Korzystnie, stosunek wagowy sterolu roślinnego do hydrolizatu protein wynosi od 1:0,4 do 1:12,5, a korzystnie od 1:1 do 1:5. Korzystnie, hydrolizat protein ma postać kompleksu hydrolizat protein/emulgator. Korzystnie, kompleks zawiera co najmniej 5%, korzystnie co najmniej 10%, a zwłaszcza korzystnie co najmniej 20% emulgatora w stosunku do suchej masy. Korzystnie, sterol roślinny ma postać kompleksu sterol roślinny/emulgator albo jest rozpuszczony albo zawieszony w tłuszczu albo w mieszanie tłuszczu i emulgatora. Korzystnie, hydrolizat protein i sterol roślinny mają postać kompleksu hydrolizat protein/sterol roślinny/emulgator. Korzystnie, stosunek wagowy sterolu roślinnego do emulgatora wynosi od 1:0,01 do 1:5, korzystniej od 1:0,05 do 1:2, a zwłaszcza korzystnie od 1:0,1 do 1:2. Korzystnie, zawartość tłuszczu wynosi od 0 do 80%, korzystniej od 0 do 60%, a zwłaszcza od 0 do 20% ciężaru kompleksu albo zawiesiny albo roztworu. Przedmiotem wynalazku jest również produkt żywnościowy zawierający co najmniej jeden podstawowy składnik odżywczy i ponadto zawierający kompozycję terapeutyczną według wynalazku. Korzystnie, produkt żywnościowy ma postać produktu wybranego z grupy obejmującej wyroby piekarnicze, cukiernicze, zbożowe, fermentowane zbożowe, zakąski, napoje, produkty mleczne, sosy, zupy, mięso, ryby, drób, jaja, produkty oparte na soi, oparte na oleju roślinnym i gotowe produkty mieszane. Korzystnie, zawartość sterolu roślinnego w produkcie żywnościowym, w przeliczeniu na równoważniki sterolu, wynosi od 0,05 do 20 g na 100 g produktu żywnościowego, a zawartość hydrolizatu protein wynosi od 0,0002 do 20 g na 100 g produktu żywnościowego. Wynalazek obejmuje także produkt farmaceutyczny albo odżywczy zawierający kompozycję terapeutyczną według wynalazku. Wynalazek dotyczy także zastosowania kompozycji terapeutycznej według wynalazku do wytwarzania produktu farmaceutycznego, odżywczego albo żywnościowego do obniżania poziomu triglicerydów w surowicy lub do zmniejszania albo zapobiegania rozwoju miażdżycy tętnic. Kompozycje można stosować jako takie albo jako środki farmaceutyczne albo środki odżywcze, a najkorzystniej w produktach spożywczych. Taka ulepszona kompozycja jest typowo kompleksem zawierającym produkt hydrolizy proteiny sojowej, emulgator i sterole roślinne, stosowane korzystnie w produktach żywnościowych w celu polepszenia profilu lipidowego w surowicy krwi. Ustalono, że połączenie produktów hydrolizy protein i sterolów roślinnych, ewentualnie z emulgatorami i ewentualnie tłuszczami i ewentualnie solami mineralnymi, zwiększają dalej efekt polepszenia profilu lipidowego w surowicy krwi, który uzyskuje się stosując indywidualne składniki czynne, a nawet działają synergistycznie przy polepszaniu ogólnego profilu lipidowego w surowicy krwi, na przykład przy zmniejszaniu poziomów cholesterolu całkowitego i ewentualnie cholesterolu LDL w surowicy krwi i mają większy efekt niż dodatkowy oczekiwany efekt. Ponadto niektóre z połączeń, a zwłaszcza połączenia zawierające produkt hydrolizy protein, wykazywały korzystny wpływ na poziomy cholesterolu HDL. Wykazano także nieoczekiwaną skuteczność obniżania poziomów trójglicerydów w surowicy krwi. Zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano także środek do dalszego polepszania profilu lipidowego w osoczu krwi drogą stosowania połączeń składników czynnych w porównaniu ze skutkami uzyskanymi wtedy, gdy jeden ze składników stosuje się samodzielnie. Na przykład stosowanie kompozycji według wynalazku w połączeniu z dietą zalecaną dla zdrowia dostarcza środka, za pomocą którego można zmniejszyć poziom cholesterolu LDL w surowicy krwi nawet o 25% albo więcej. Zatem zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano uniwersalny, nielekowy sposób podejścia do polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi, na przykład obniżania poziomu cholesterolu całkowitego

5 PL B1 5 i ewentualnie cholesterolu LDL w surowicy krwi, zwłaszcza u osobników, którzy mają poziomy lipidów w surowicy krwi poza zalecanymi granicami. Zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano także połączenia składników czynnych, zwłaszcza połączenia zawierające sole mineralne i ewentualnie specyficzne produkty hydrolizy protein, które mają korzystny wpływ na ciśnienie krwi. Połączenie składników czynnych według niniejszego wynalazku zmniejsza zatem ryzyko choroby CVD poza zakres, który można uzyskać stosując tylko jeden ze składników czynnych. Opracowano także środek do minimalizowania dziennej dawki steroli roślinnych u ludzi i wciąż osiągając podobny efekt polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi, jaki uzyskiwano z zalecaną dzienną dawką steroli roślinnych z handlowych produktów wzbogaconych w sterole roślinne. Jest to szczególnie ważne, ponieważ można zmniejszyć dzienną ilość steroli roślinnych wymaganą do uzyskania zmniejszenia cholesterolu całkowitego i ewentualnie cholesterolu LDL w surowicy krwi, a zatem zapobiegając potencjalnej nadmiernej konsumpcji steroli roślinnych. Co więcej dostępność w handlu steroli roślinnych jest ograniczona, a poza tym dostępne w handlu, surowe sterole roślinne są kosztowne na skutek ich ograniczonej dostępności, natomiast dostępność surowców dla produktów hydrolizy protein albo kompleksów produktów hydrolizy protein użytecznych według niniejszego wynalazku nie jest ograniczona. Dzięki stosowaniu kompozycji według niniejszego wynalazku źródło steroli roślinnych można skuteczniej wykorzystać w celu zmniejszenia ryzyka choroby CVD u pacjentów, jak również w całej populacji. Zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano sposób uzyskiwania zwiększonego polepszenia profilu lipidowego w surowicy krwi albo podobne polepszenie profilu lipidowego jakie uzyskiwano z samymi sterolami roślinnymi albo składnikami opartymi na produkcie hydrolizy protein, a zwłaszcza z niższą dzienną dawką steroli roślinnych i ewentualnie produktu hydrolizy protein. Ponieważ składniki czynne oparte na produktach hydrolizy protein są tańsze niż sterole roślinne, to zgodnie z wynalazkiem opracowano ponadto sposób uzyskiwania optymalnego efektu polepszania profilu lipidowego przy niższych kosztach. W porównaniu z połączeniami steroli roślinnych i niezhydrolizowanych protein, znanymi poprzednio w stanie techniki, kompozycje według niniejszego wynalazku, zawierające połączenie steroli roślinnych i produktów hydrolizy protein, ewentualnie z emulgatorami i ewentualnie z tłuszczami i ewentualnie z solami mineralnymi, zwiększyły efekt polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi i mogą być także wykorzystane w większym asortymencie produktów żywnościowych i przez większą populację konsumentów. Oprócz wykazywania większego efektu obniżania poziomu cholesterolu w porównaniu ze zhydrolizowanymi proteinami, produkty hydrolizy protein są także mniej alergogenne niż niezhydrolizowane proteiny, a zatem są dostępne dla szerszej populacji konsumentów, którzy mogą wykorzystywać efekt polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi. Kompozycje według niniejszego wynalazku można także łatwiej wprowadzać do produktów żywnościowych, takich jak napoje, bez niekorzystnego wpływu na teksturę dzięki mniejszej lepkości niektórych produktów hydrolizy protein w porównaniu z proteinami niezhydrolizowanymi. Problem napotykany w przypadku produktów hydrolizy protein i ich wprowadzenia do produktów żywnościowych wyraża się często wyraźnie gorzkim smakiem produktu hydrolizy. Gorzki smak jest wynikiem rozszczepienia protein na aminokwasy z hydrofobowym łańcuchem bocznym, co daje w wyniku tworzenie się peptydów z odsłoniętymi hydrofobowymi resztami aminokwasowymi. Produkty hydrolizy mogą zatem mieć niekorzystny wpływ na smak produktu żywnościowego, do którego są one wprowadzone. Oprócz produktów hydrolizy protein także i niektóre kompleksy produkt hydrolizy protein/fosfolipid mają gorzki smak i mogą wpływać niekorzystnie na smak zawierających je produktów. Oprócz gorszych właściwości smakowo-zapachowych niektóre kompleksy produkt hydrolizy protein/fosfolipid, a zwłaszcza kompleksy zawierające produkt hydrolizy protein sojowych i lecytynę albo zmodyfikowaną lecytynę, mają także silną żółtawą albo brązową barwę i ich zastosowania w jasno zabarwionych produktach, takich jak produkty mleczarskie, może zatem nadawać produktom niekorzystne zabarwienie. Zgodnie z wynalazkiem, drogą łączenia steroli roślinnych i produktów hydrolizy protein, ewentualnie z emulgatorami i ewentualnie tłuszczami i ewentualnie solami mineralnymi, w produktach polepszających profil lipidowy, takich jak produkty żywnościowe, opracowano sposób uzyskiwania co najmniej podobnego efektu polepszającego profil lipidów, a zwłaszcza efektu obniżania poziomu cholesterolu, jaki może być uzyskiwany z samymi produktami hydrolizy protein, lecz przy niższej zawartości produktu hydrolizy protein, a zatem z mniej niekorzystnym wpływem na smak produktów żywnościowych. Kompleksowanie produktów hydrolizy protein albo z syntetycznymi emulgatorami albo ze stero-

6 6 PL B1 lami roślinnymi albo korzystnie zarówno z emulgatorami, jak i sterolami roślinnymi, także zmniejsza nieprzyjemny smak produktów hydrolizy protein. Kompozycje według niniejszego wynalazku poszerzają zatem asortyment produktów żywnościowych, do których można wprowadzać produkty hydrolizy protein, obejmując nimi także produkty o łagodnym smaku i jednocześnie wciąż uzyskując co najmniej podobny efekt polepszania profilu lipidowego. Kompozycje według niniejszego wynalazku poszerzają także asortyment produktów żywnościowych, do których można wprowadzać kompleksy produkt hydrolizy protein/emulgator, obejmując nimi także produkty o jasnej barwie. Zatem zgodnie z niniejszym wynalazkiem opracowano także sposób polepszania sensorycznych właściwości profilu lipidowego, polepszających produkty żywnościowe zawierające produkty hydrolizy protein albo kompleksy produkt hydrolizy protein/emulgator. W jednym z aspektów niniejszego wynalazku opracowano kompozycję zawierającą produkt hydrolizy protein i sterol roślinny, przy czym stosunek wagowy sterolu roślinnego do produktu hydrolizy protein wynosi od 1:0,2 do 1:30. Kompozycja według niniejszego wynalazku może zawierać dodatkowo emulgator i ewentualnie tłuszcz, a ponadto kompozycja może zawierać sól mineralną. Stosunek wagowy sterolu roślinnego do produktu hydrolizy protein w kompozycjach wynosi korzystnie od 1:0,4 do 12,5, a zwłaszcza od 1:1 do 1:5. Stosowane tu określenie produkt hydrolizy protein obejmuje wszystkie zhydrolizowane produkty protein wytworzone drogą stosowania proteolitycznego preparatu enzymatycznego, drobnoustroju zawierającego odpowiednią aktywność proteolityczną albo hydrolizę kwasową albo jakiekolwiek ich połączenie, i który ma efekt polepszający profil lipidowy w surowicy krwi. Stosować można produkty hydrolizy dostępne w handlu albo można je wytwarzać. Korzystne produkty hydrolizy mają ciężar cząsteczkowy D, korzystnie D, a zwłaszcza D, i wykazują tylko nieznaczną rozpuszczalność w wodzie. Jako źródło produktów hydrolizy można stosować proteiny roślinne, zwierzęce albo drobnoustrojowe i ewentualnie ich mieszaniny, przy czym korzystne są proteiny pochodzenia roślinnego. Najkorzystniejsze są proteiny pochodzenia zbożowego albo warzywnego. Odpowiednim źródłem protein roślinnych jest na przykład proteina sojowa, proteina pszeniczna, a zwłaszcza gluten pszeniczny, proteina zbożowa, proteina owsiana, proteina żytnia, proteina rzepakowa albo z kanoli, proteina jęczmienna, proteina ryżowa, proteina lniana, proteina ziemniaczana, proteina łubinowa, proteina kukurydziana i proteina gryczana. Odpowiednie przykłady protein pochodzenia zwierzęcego obejmują proteiny z mleka, takie jak proteiny z serwatki i ich frakcje. Jako źródło produktów hydrolizy można stosować wszystkie te proteiny w różnych dostępnych w handlu, oczyszczonych albo nieoczyszczonych postaciach. Jako źródło produktów hydrolizy można stosować także materiały zawierające te proteiny i inne główne składniki. Produkty hydrolizy protein wytwarza się korzystnie drogą hydrolizy enzymatycznej sposobami dobrze znanymi w tej dziedzinie, a także można je wytwarzać stosując inne znane techniki hydrolizy, takie jak hydroliza kwasowa. Na przykład sposób wytwarzania odpowiednich produktów hydrolizy jest znany z europejskiego opisu patentowego nr EP A1. Typowe sposoby wytwarzania obejmują traktowanie ugrupowania proteinowego enzymem proteolitycznym w medium wodnym, w którym proteina albo materiał zawierający proteinę jest zdyspergowany w wodzie, a ph nastawia się kwasem albo zasadą do optymalnego zakresu ph stosowanego enzymu. Enzym dodaje się korzystnie w ilości 0,2-5%, a zwłaszcza 0,5-2% w stosunku do proteiny substratu, a reakcję prowadzi się w optymalnej temperaturze i ph w ciągu wymaganego okresu czasu w zależności od enzymu i wymaganego stopnia hydrolizy. Reakcję kończy się typowo drogą ogrzewania mieszaniny do temperatury dostatecznie wysokiej dla inaktywacji enzymu. Mieszaninę reakcyjną można ewentualnie zobojętniać przed albo po etapie ogrzewania stosując odpowiedni kwas, na przykład kwas chlorowodorowy, albo zasadę, na przykład wodorotlenek sodowy. Frakcję, która ma efekt polepszający profil lipidowy w surowicy krwi, oddziela się następnie korzystnie od mieszaniny reakcyjnej. W przypadku, gdy wymagana jest frakcja mieszaniny reakcyjnej nierozpuszczalna albo słabo rozpuszczalna w wodzie, to można ją oddzielić na przykład drogą wirowania albo filtracji otrzymując produkt, który jest tu nazywany zawiesiną produktu hydrolizy protein. Zawiesinę produktu hydrolizy protein można wykorzystywać jako taką albo przemywać wodą i ewentualnie suszyć. Stosowany sposób suszenia nie jest punktem krytycznym i stosować można na przykład suszenie liofilizacyjne, suszenie rozpyłowe albo każdy inny sposób suszenia znany w tej dziedzinie, w którym proszek otrzymuje się albo bezpośrednio albo poprzez etap mielenia. Szczególnie korzystny jest wysuszony i sproszkowany produkt hydrolizy protein, ponieważ wychwytuje

7 PL B1 7 on skutecznie lipidy. Enzymy proteolityczne, które można stosować przy wytwarzaniu produktów hydrolizy według niniejszego wynalazku, obejmują enzymy pochodzenia roślinnego, drobnoustrojowego i zwierzęcego, włącznie z enzymami z genetycznie modyfikowanych organizmów, które w odpowiednich warunkach reakcji hydrolizują proteiny do produktów hydrolizy, które dają efekt ulepszania profilu lipidowego w surowicy krwi. Do odpowiednich enzymów proteolitycznych należy na przykład pepsyna, trypsyna, pankreatyna i papaina. Możliwe jest także kolejne stosowanie różnych enzymów, na przykład pepsynę i trypsynę albo pepsynę i pankreatynę. Szczególnie korzystne są enzymy albo połączenia enzymów, które dają produkty hydrolizy, które są tylko słabo strawne albo nie są już strawne w jelitach ludzkich i stąd określa się je jako proteiny odporne. Stosowane tu określenie sterol roślinny odnosi się do każdego sterolu określonego w dalszym tekście, który ma efekt polepszania profilu lipidowego. Sterole roślinne obejmują zarówno sterole, jak i nasycone sterole, to jest stanole, w którejkolwiek ich wolnej postaci albo w postaci zestryfikowanej, na przykład z kwasami tłuszczowymi (2-24 atomy węgla, nasycone, jednonienasycone albo wielonienasycone, włącznie ze specjalnymi kwasami tłuszczowymi, takimi jak sprzężone kwasy tłuszczowe, na przykład CLA i EPA i DHA), kwasami hydroksybenzoesowymi albo kwasami hydroksycynamonowymi (kwas ferulowy i kumarowy) albo innymi kwasami organicznymi, takimi jak na przykład kwasy dwui trójkarboksylowe i ewentualnie hydroksykwasy albo z jakimkolwiek połączeniem wymienionych kwasów. Poza tym określenie sterole roślinne obejmuje także sterole glikozydowe i ich pochodne, przy czym obejmują one także wszelkie połączenia wolnych i różnych zestryfikowanych i glikozylowanych postaci. Stosowane tu określenie sterol roślinny w zestryfikowanej postaci albo ester sterolu roślinnego odnosi się do steroli roślinnych, które mają co najmniej 60%, korzystnie co najmniej 85%, a zwłaszcza co najmniej 95% sterolów roślinnych w postaci zestryfikowanej. W niniejszym opisie sterole obejmują 4-demetylosterole, 4-jednometylosterole i 4,4-dwumetylosterole (włącznie z alkoholami trójterpenowymi), a stanole obejmują 4-demetylostanole, 4-jednometylostanole i 4,4-dwumetylostanole. Do typowych demetylosteroli należy sitosterol, kampesterol, stygmasterol, brassikasterol, 22-dehydrobrassikasterol, Δ5-awenasterol. Do typowych 4,4-dwumetylosteroli należy cykloartenol, 24-metylenocykloartenol i cyklobranol. Do typowych stanoli należy sitostanol, kampestanol i ich 24-epimery, cykloartanol i nasycone postacie uzyskane drogą nasycania na przykład alkoholi trójterpenowych (cykloartenol, 24-metylenocykloartenol i cyklobranol). Określenie sterol roślinny obejmuje wszystkie możliwe naturalne mieszanki albo wszelkie mieszaniny wymienionych steroli i ewentualnie stanoli, jak również każdy poszczególny sterol albo stanol. Ilości steroli roślinnych w tym opisie oblicza się jako równoważniki steroli roślinnych, to jest jako ilość wolnego sterolu roślinnego. Dostępne w handlu sterole roślinne w swojej wolnej albo zestryfikowanej postaci można stosować jako takie. Gdy stosuje się sterole roślinne w swojej wolnej postaci, to wielkość cząstek steroli roślinnych zmniejsza się korzystnie w celu zwiększenia dyspersyjności i rozpuszczalności steroli roślinnych. Zmniejszenie wielkości cząstek można przeprowadzić wieloma technikami znanymi w tej dziedzinie, na przykład różnymi technikami mielenia albo mikromielenia na sucho albo na mokro, znanymi na przykład z amerykańskiego opisu patentowego nr US , zgłoszenia patentowego nr WO 98/58554 i europejskiego opisu patentowego nr EP A1. Inne składniki, takie jak odpowiednia domieszka, można proszkować razem ze sterolami roślinnymi, przy czym wybór innych składników zależy od materiału żywnościowego, środków odżywczych albo farmaceutycznych, do których mają być dodawane składniki czynne. Przykłady domieszki obejmują różne środki wzmacniające strukturę i właściwości smakowo-zapachowe, jak również mąki, zwłaszcza w przypadku, gdy składniki czynne mają być dodawane do wyrobów piekarniczych. Sterole roślinne w swojej wolnej postaci mogą być stosowane w stanie stopionym, zwłaszcza w kompozycjach zawierających emulgator i ewentualnie tłuszcz. Jednorodną mieszaninę, którą jest łatwo stosować w kompozycjach według niniejszego wynalazku, tworzy się ze steroli roślinnych i emulgatora i ewentualnie tłuszczu drogą ogrzewania steroli roślinnych do ich temperatury topnienia, do C, typowo do C, i dodawania emulgatora i ewentualnie tłuszczu do steroli albo przed albo po ogrzewaniu. Odpowiednie techniki, które można stosować, są znane na przykład z amerykańskiego opisu patentowego nr US B1. Najkorzystniej mieszaninę sterolów roślinnych i emulgatora (emulgatorów) i ewentualnie tłuszczu ogrzewa się aż do rozpuszczenia składników. Przed dodaniem mieszaniny do kompozycji według niniejszego wynalazku chłodzi się ją mieszając.

8 8 PL B1 Sterol roślinny korzystnie estryfikuje się, przy czym najkorzystniej jest to ester sterolu roślinnego i kwasu tłuszczowego. Ester kwas tłuszczowego jest technicznie bardzo odpowiedni do wprowadzania do szerokiej gamy różnych produktów i jest szczególnie korzystny, ponieważ ma bardzo dobre właściwości organoleptyczne, umożliwiając otrzymywanie kompozycji według niniejszego wynalazku o dobrych właściwościach organoleptycznych. Sterol roślinny jest korzystnie stanolem, ponieważ jego absorpcja jest nieznaczna, a zatem stosowanie stanolu jest bezpieczniejsze. Także i efekt obniżania poziomu cholesterolu wydaje się być silniejszy ze stanolem. Do stosowania w kompozycja według wynalazku najkorzystniejsze są zatem estry stanolu i kwasów tłuszczowych. Stosowane tu określenie emulgator odnosi się do substancji sprzyjającej tworzeniu się i polepszaniu trwałości emulsji. Emulgatory wytwarza się syntetycznie i pochodzą one z modyfikacji chemicznej naturalnie występujących materiałów albo produktów naturalnych. Charakterystyczną cechą emulgatorów jest struktura, w której jedna część cząsteczki jest polarna (hydrofilowa), a druga jest niepolarna (hydrofobowa), co umożliwia współliniowe ustawianie się emulgatora i stabilizowanie powierzchni rozdziału dwóch niemieszających się faz emulsji. Względna wielkość i charakter polarnych i niepolarnych części cząsteczki wpływają, między innymi czynnikami, na rodzaj i jakość wytworzonych emulsji. Do ogólnego opisywania emulgujących właściwości emulgatorów stosuje się powszechnie skalę HLB (równowaga hydrofilowo-lipofilowa). Emulgator o niskiej wartości HLB (do około 6) ma skłonność do tworzenia emulsji typu woda w oleju, emulgator o pośredniej wartości HLB sprzyja emulsjom typu woda w oleju albo olej w wodzie, a emulgator o wysokiej wartości HLB (od około 8) sprzyja emulsjom typu olej w wodzie. Emulgator albo mieszaninę emulgatorów stosuje się korzystnie do wytwarzania kompleksu ze sterolami roślinnymi i ewentualnie produktami hydrolizy protein. Typowe, lecz nie ograniczające przykłady odpowiednich emulgatorów obejmują jednoglicerydy, takie jak destylowane jednoglicerydy, dwuglicerydy, pochodne jednoglicerydów, takie jak estry jednoglicerydów z kwasem octowym, mlekowym, lecytyny, modyfikowane lecytyny, takie jak lecytyna modyfikowana enzymem, na przykład lisolecytyna, estry poliglicerylu, polirycynolan poliglicerylu, estry sorbitanu, polisorbaty, estry glikolu propylenowego, stearoilolaktylany, takie jak stearoilolaktylan sodowy i stearoilolaktylan wapniowy, estry kwasu dwuacetylowinowego, estry kwasu dwuacetylomlekowego, estry cukrów i ich mieszaniny. Jako emulgatory można stosować także frakcje ziarna oparte na lipidach, które mają właściwości emulgowania, i należą do nich frakcje lipidowe na przykład z owsa. Korzystnymi emulgatorami albo mieszaninami emulgatorów są te, które mają wartość HLB albo właściwości emulgowania równoważne wartości HLB powyżej 4, a zwłaszcza powyżej 6. Przykłady korzystnych emulgatorów obejmują estry jednoglicerydów z kwasem octowym, bursztynowym, mlekowym i cytrynowym, lecytyny, modyfikowane lecytyny, estry poliglicerylu, polisorbaty, estry kwasu dwuacetylowinowego, jednoglicerydy, stearoilolaktylany i ich mieszaniny. Przez stosowane tu określenie syntetyczny emulgator rozumie się emulgatory, które wytwarza się syntetycznie albo pochodzą z chemicznej modyfikacji naturalnie występujących materiałów. Te syntetyczne emulgatory nie mają intensywnej barwy, inaczej niż niektóre naturalnie występujące emulgatory, takie jak lecytyna albo enzymatycznie modyfikowana lecytyna. Stąd syntetyczne emulgatory można stosować jako część kompleksów produkt hydrolizy protein/emulgator, dodawanych także do jasno zabarwionych produktów. Syntetyczne emulgatory są także często bardziej czyste niż emulgatory naturalnie występujące. Do odpowiednich, lecz nieograniczających przykładów syntetycznych emulgatorów należą pochodne jednoglicerydowe, estry poliglicerylu, estry glikolu propylenowego, polisorbaty, estry sorbitanu, stearoilolaktulany, estry kwasu dwuacetylowinowego, estry cukrów i ich mieszaniny. Korzystnymi syntetycznymi emulgatorami albo mieszaninami syntetycznych emulgatorów są te, które mają wartość HLB albo właściwości emulgowania równoważne wartości HLB powyżej 4, a zwłaszcza powyżej 6. Stosowane tu określenie kompleks jest kompozycją, w której tylko część emulgatora (emulgatorów) i ewentualnie tłuszczu i ewentualnie steroli roślinnych daje się ekstrahować stosując niepolarne rozpuszczalniki stosowane powszechnie do ekstrahowania wolnych lipidów. Do tych niepolarnych rozpuszczalników należy na przykład eter naftowy i heksan. Resztę emulgatora (emulgatorów) i ewentualnie tłuszczów i ewentualnie steroli roślinnych można ekstrahować tylko po hydrolizie, stosując na przykład sposoby obejmujące hydrolizę kwasową, taką jak AOAC Przez stosowane tu określenie tłuszcz rozumie się jadalne tłuszcze stałe, tłuszcze półstałe, ciekłe oleje i wszelkie ich mieszaniny. Tym pojęciem objęte są także namiastki tłuszczów, takie jak

9 PL B1 9 poliestry cukrów. Przykłady stałych i półstałych użytecznych tłuszczów obejmują łój, słoninę, masło, margarynę i tłuszcze piekarskie, jak również półstałe oleje tropikalne, takie jak olej kokosowy i olej z ziaren palmowych. Typowe przykłady ciekłych olejów obejmują olej z kanoli/rzepakowy, olej sojowy, olej słonecznikowy, olej oliwkowy, olej palmowy, olej sezamowy, olej z nasion bawełny, olej z kiełków pszenicy, olej z orzechów ziemnych i oleje rybne, przy czym szczególnie korzystne są ciekłe oleje roślinne. Tłuszcz może być tłuszczem naturalnym albo modyfikowanym, na przykład uwodornionym, transestryfikowanym, może zawierać strukturalne trójacylogliceryny albo zwiększoną ilość dwuacylogliceryn. Stosowane tu określenie sól mineralna obejmuje korzystne odżywczo sole mineralne, które mają podwyższoną zawartość K i ewentualnie Mg i ewentualnie Ca i ewentualnie zmniejszoną zawartość Na w porównaniu ze zwykłą solą. W amerykańskim opisie patentowym nr US sugeruje się, że tego rodzaju sól mineralna, zwłaszcza gdy jest podawana razem ze sterolami roślinnymi i ewentualnie stosowana zamiast zwykłej soli w pozycjach żywieniowych, daje korzystne efekty zdrowotne, takie jak obniżanie podwyższonego ciśnienia krwi. Przykłady kompozycji odpowiednich soli mineralnych obejmują sól mineralną sprzedawaną pod nazwą handlową sól Pansalt albo sól Cardia. Sól mineralną dodaje się korzystnie do produktu hydrolizy protein, a zwłaszcza do zawiesiny produktu hydrolizy protein albo do przemytego produktu hydrolizy protein. W dalszym tekście będzie wyjaśnione bardziej szczegółowo kilka typowych kompozycji według niniejszego wynalazku i sposób ich wytwarzania. Kompozycję według niniejszego wynalazku zawierającą jeden albo więcej produktów hydrolizy protein i jeden albo więcej steroli roślinnych można stosować jako taką albo w postaci środka farmaceutycznego albo środka odżywczego albo najkorzystniej w produktach żywnościowych w celu polepszenia profilu lipidowego w surowicy krwi u człowieka. Produkt (produkty) hydrolizy protein i sterol (sterole) roślinny można dodawać w każdy odpowiedni sposób do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych oddzielnie jako składniki albo można je odpowiednio łączyć z utworzeniem kompozycji albo kompleksów przed utworzeniem kompozycji według wynalazku. Otrzymywanie kompozycji i wprowadzanie do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych może być ułatwione przez zmniejszenie wielkości cząstek w wymienionych kompozycjach albo ich składnikach, na przykład drogą mielenia albo mikromielenia. Dodawać można także i inne składniki, takie jak woda albo sól mineralna. Typowe lecz nieograniczające przykłady otrzymywania kompozycji i kompleksów są opisane w następujących rozwiązaniach. W jednym z rozwiązań niniejszego wynalazku produkt (produkty) hydrolizy protein i sterol (sterole) roślinny dodaje się do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych oddzielnie jako składniki. Składniki czynne dodaje się do materiału żywnościowego, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych konwencjonalnymi sposobami wytwarzania tych produktów. Dostępne w handlu sterole roślinne w swojej wolnej postaci można stosować jako takie albo jeszcze korzystniej, jak opisano wyżej, wielkość cząstek steroli roślinnych zmniejsza się w celu zwiększenia dyspersyjności i rozpuszczalności steroli roślinnych. Stosować można także stopione sterole roślinne w ich wolnej postaci. Główna część steroli roślinnych ma korzystnie postać estru i korzystnie topi się ją, jeżeli jest to konieczne, przed dodaniem do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych. Produkty hydrolizy protein można stosować w każdej odpowiedniej postaci, włącznie z zawiesiną produktu hydrolizy protein, przemytego i ewentualnie wysuszonego produktu hydrolizy protein, produktu hydrolizy protein w roztworze wodnym albo produktu hydrolizy protein o zmniejszonej wielkości cząstek. W innym rozwiązaniu niniejszego wynalazku produkt (produkty) hydrolizy protein i sterol (sterole) roślinny łączy się w kompozycję, którą można stosować jako taką albo dodawać do środków farmaceutycznych albo środków odżywczych albo środków żywnościowych. Gdy stosuje się sterole roślinne w swojej wolnej postaci, to miesza się je z wysuszonymi produktami hydrolizy protein z utworzeniem jednorodnej kompozycji, a jeszcze korzystniej homogenizuje z zawiesiną produktu hydrolizy protein albo z przemytym wodą produktem hydrolizy protein z utworzeniem kompleksu produkt hydrolizy protein/sterol roślinny. Mieszaninę można stosować jako taką albo korzystnie suszyć ją sposobami powszechnie znanymi w tej dziedzinie, na przykład drogą suszenia liofilizacyjnego albo suszenia rozpyłowego, z utworzeniem proszku albo bezpośrednio albo poprzez etap mielenia. Dostępne w handlu sterole można stosować jako takie albo korzystnie ze zmniejszoną wielkością cząstek. W korzystnym rozwiązaniu główna część sterolów roślinnych ma postać estru. Zestryfikowane sterole roślinne mie-

10 10 PL B1 sza się korzystnie z wysuszonym i sproszkowanym produktem hydrolizy protein z utworzeniem kompleksu produkt hydrolizy protein/sterol roślinny. W jeszcze innym rozwiązaniu niniejszego wynalazku produkt (produkty) hydrolizy protein, sól mineralną i sterol (sterole) roślinny łączy się w kompozycję, którą można stosować jako taką albo dodawać do środków farmaceutycznych albo środków odżywczych albo produktów żywnościowych. Sól mineralną dodaje się korzystnie do produktu hydrolizy protein, a zwłaszcza do zawiesiny produktu hydrolizy protein albo przemytego produktu hydrolizy protein i łączy mieszaninę ze sterolami roślinnymi. Alternatywnie kompozycje zawierające produkt (produkty) hydrolizy protein i sterol (sterole) roślinny można otrzymywać drogą poddawania hydrolizie mieszaniny niezhydrolizowanej proteiny (protein) i sterolu (sterolów) roślinnego, korzystnie hydrolizie enzymatycznej, sposobami i metodami znanymi w tej dziedzinie. Kompozycję według niniejszego wynalazku zawierającą jeden albo więcej produktów hydrolizy protein, jeden albo więcej emulgatorów i ewentualnie tłuszcze oraz jeden albo więcej steroli roślinnych można stosować jako taką albo jako środki farmaceutyczne albo środki odżywcze, a zwłaszcza w produktach żywnościowych, do polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi człowieka. Produkt (produkty) hydrolizy protein, sterol (sterole) roślinny i emulgator(y) i ewentualnie tłuszcz(e) można dodawać w każdy odpowiedni sposób do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych oddzielnie w postaci składników albo można je odpowiednio łączyć z utworzeniem kompozycji albo kompleksów przed tworzeniem kompozycji według wynalazku, którą wprowadza się do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych. Otrzymywanie kompozycji i wprowadzanie ich do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych może być ułatwione drogą zmniejszania wielkości cząstek ich wymienionych kompozycji albo składników, na przykład drogą mielenia albo mikromielenia. Dodawać można także i inne składniki, takie jak woda albo sól mineralna. Typowe, lecz nieograniczające przykłady otrzymywania kompozycji i kompleksów są opisane w następujących rozwiązaniach. Emulgator stosuje się korzystnie do wytwarzania kompleksu z produktem (produktami) hydrolizy protein i ewentualnie ze sterolem (sterolami) roślinnymi. W jednym z rozwiązań niniejszego wynalazku produkt (produkty) hydrolizy protein i emulgator(y) stosuje się z utworzeniem kompleksu produkt hydrolizy protein/emulgator, a kompleks i sterole roślinne dodaje się oddzielnie jako składniki do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych. Składniki czynne dodaje się do materiału żywnościowego, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych konwencjonalnymi sposobami wytwarzania tych produktów. Kompleks produkt hydrolizy protein/emulgator można wytwarzać drogą mieszania emulgatora i produktu hydrolizy protein na przykład za pomocą wysokoobrotowego mieszadła, a zwłaszcza tworząc kompleks produkt hydrolizy protein/emulgator drogą mieszania składników w obecności wody. Emulgator dysperguje się korzystnie w wodzie, dodaje produkt hydrolizy protein, a następnie miesza się starannie w temperaturze pokojowej. Kompleks ewentualnie suszy się konwencjonalnymi technikami suszenia, takimi jak na przykład suszenie liofilizacyjne albo suszenie rozpyłowe, z utworzeniem sproszkowanego produktu albo bezpośrednio albo poprzez etap mielenia. Kompleks można także wytwarzać z produktu hydrolizy protein i mieszaniny emulgatora i tłuszczu w obecności wody albo bez wody. Kompleks produkt hydrolizy protein/emulgator zawiera korzystnie co najmniej 5%, jeszcze korzystniej co najmniej 10%, a zwłaszcza co najmniej 20% emulgatora w stosunku do ciężaru suchego materiału. Jako kompleks produkt hydrolizy protein/emulgator można stosować każdy dostępny w handlu kompleks produkt hydrolizy protein/fosfolipid. Ze stanu techniki są znane kompleksy proteina/fosfolipid i produkt hydrolizy protein/fosfolipid, zawierające 10% albo więcej związanego fosfolipidu (EP A1), a zwłaszcza lecytyny albo lecytyny modyfikowanej enzymem, gdzie zarówno proteina, jak i produkt hydrolizy protein i fosfolipidy mają efekt polepszający metabolizm lipidowy. W niniejszym wynalazku można stosować szerszą gamę emulgatorów albo ich połączeń i jest to szczególnie korzystne wtedy, gdy kompleks dodaje się do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych, w których emulgatory można wybierać w taki sposób, aby wywierały korzystny wpływ na właściwości, na przykład na teksturę albo smak, produktu końcowego i to nie tylko na bazie zwiększania efektu polepszania profilu lipidowego przez produkt hydrolizy protein. Dostępne w handlu sterole roślinne w swojej wolnej postaci można stosować jako takie albo jeszcze korzystniej wielkość cząstek steroli roślinnych zmniejsza się zwiększając w ten sposób dys-

11 PL B1 11 persyjność i rozpuszczalność steroli roślinnych. Zmniejszenie wielkości cząstek można prowadzić wieloma technikami znanymi w tej dziedzinie, na przykład drogą mielenia. Główna część steroli roślinnych ma korzystnie postać estru i korzystnie topi się je, jeżeli jest to konieczne, przed dodaniem do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych. W innym rozwiązaniu niniejszego wynalazku sterole roślinne w postaci kompleksu sterol roślinny/emulgator albo sterole roślinne rozpuszczone albo zawieszone w tłuszczu i produkt hydrolizy protein dodaje się oddzielnie w postaci składników do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych. Składniki czynne dodaje się do produktów żywnościowych, środków farmaceutycznych albo środków odżywczych konwencjonalnymi sposobami wytwarzania tych produktów. Kompleks sterol roślinny/emulgator albo zawiesinę albo roztwór zawierający sterole roślinne i tłuszcz otrzymuje się drogą rozpuszczania albo zawieszania steroli roślinnych w ich wolnej postaci, korzystnie o zmniejszonej wielkości cząstek, w stopionym emulgatorze, tłuszczu albo mieszaninie emulgatora i tłuszczu w podwyższonej temperaturze, korzystnie w temperaturze > 60 C, a zwłaszcza w temperaturze > 80 C, mieszania z utworzeniem jednorodnej dyspersji albo roztworu i chłodzenia z mieszaniem. Stosować można także stopione sterole roślinne. Stosunek wagowy steroli roślinnych do emulgatora może wynosić od 1:0,01 do 1:5, korzystnie od 1:0,05 do 1:2, a zwłaszcza od 1:0,1 do 1:2. Zawartość surowego tłuszczu, wyłączając sterole roślinne i emulgatory, wynosi korzystnie mniej niż 60%, a zwłaszcza mniej niż 20% wagowo kompleksu albo dyspersji albo roztworu. Zamiast steroli roślinnych w swojej wolnej postaci można stosować także sterole roślinne głównie w postaci swoich estrów. Produkty hydrolizy protein można stosować w każdej odpowiedniej postaci, włącznie z zawiesiną produktu hydrolizy protein, przemytego i ewentualnie wysuszonego produktu hydrolizy protein, produktu hydrolizy protein w roztworze wodnym, produktu hydrolizy protein o zmniejszonej wielkości cząstek i kompleksu produkt hydrolizy protein/emulgator. W korzystnym rozwiązaniu niniejszego wynalazku sterol (sterole) roślinny, emulgator (emulgatory) i produkt (produkty) hydrolizy protein łączy się w kompleks produkt hydrolizy protein/sterol roślinny/emulgator, który można stosować jako taki, albo dodawać do środków farmaceutycznych albo środków odżywczych albo środków żywnościowych. Kompleks otrzymuje się korzystnie najpierw drogą rozpuszczania albo zawieszania steroli roślinnych w stopionym emulgatorze, tłuszczu albo mieszanie emulgatora i tłuszczu w podwyższonych temperaturach, korzystnie w temperaturze powyżej > 60 C, a zwłaszcza w temperaturze > 80 C, mieszania z utworzeniem jednorodnej dyspersji albo roztworu i chłodzenia z mieszaniem. Stosunek wagowy steroli roślinnych do emulgatora może wynosić od 1:0,01 do 1:5, korzystnie od 1:0,05 do 1:2, a zwłaszcza od 1:0,1 do 1:2. Zawartość tłuszczu, wyłączając sterole roślinne i emulgatory, wynosi korzystnie 0-80%, jeszcze korzystniej 0-60%, a zwłaszcza 0-20% ciężaru kompleksu albo zawiesiny albo roztworu. Produkt hydrolizy protein w suchej postaci, w postaci zawiesiny albo przemytego wodą produktu hydrolizy albo wodnej zawiesiny albo roztworu produktu hydrolizy protein miesza się następnie i homogenizuje z ochłodzoną mieszaniną sterol roślinny/emulgator albo sterol roślinny/tłuszcz albo sterol roślinny/emulgator/tłuszcz z utworzeniem kompleksu produkt hydrolizy protein/sterol roślinny/emulgator albo, jeżeli nie stosuje się emulgatora, kompleksu produkt hydrolizy protein/sterol roślinny. Przed użyciem zhomogenizowaną mieszaninę można ewentualnie suszyć i ewentualnie zmniejszać wielkość jej cząstek, przy czym korzystnie stosuje się sterole roślinne w swojej wolnej postaci, a szczególnie korzystne są sterole roślinne w swojej wolnej postaci o zmniejszonej wielkości cząstek. Stosować można także stopione sterole roślinne, a także można stosować sterole roślinne w swojej postaci zestryfikowanej. Kompleks można wytwarzać także drogą łączenia kompleksu produkt hydrolizy protein/emulgator i steroli roślinnych. Alternatywnie kompozycje zawierające produkt(y) hydrolizy protein, emulgator(y) i sterol (sterole) roślinny można wytwarzać drogą poddawania najpierw kompleksu niezhydrolizowana proteina/emulgator albo niezhydrolizowana proteina/sterole roślinne albo niezhydrolizowana proteina/- /sterole roślinne/emulgator(y) hydrolizie, korzystnie hydrolizie enzymatycznej, sposobami i metodami znanymi w tej dziedzinie i opisanymi wcześniej, a następnie łączenia zhydrolizowanego kompleksu z innymi składnikami według niniejszego wynalazku. W drugim aspekcie niniejszego wynalazku opracowano kompozycję zawierającą produkt hydrolizy protein i emulgator(y) albo mieszaninę emulgator-tłuszcz do polepszania profilu lipidowego w surowicy krwi u człowieka, przy czym stosuje się emulgator (emulgatory) syntetyczny. Stosując syntetyczne emulgatory można uniknąć problemów związanych ze smakiem, barwą i zanieczyszczeniami, przypisywanych powszechnie kompozycjom zawierającym naturalne emulgatory. W kompozycji za-