MOśLIWOŚCI ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW WIRTUALNYCH

Transkrypt

1 Streszczenie MOśLIWOŚCI ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW WIRTUALNYCH Michał R. Hoffmann Uniwersytet Szczeciński Artykuł ten jest próbą ukazania moŝliwości rozwoju przedsiębiorstw wirtualnych. Przedstawiono w nim wizję dynamicznego łączenia się małych przedsiębiorstw w celu osiągnięcia wspólnych korzyści przy pomocy usług brokerskich. Słowa kluczowe: przedsiębiorstwo wirtualne, wirtualizacja przedsiębiorstw, usługi brokerskie. Powody wirtualizacji przedsiębiorstw Rozwój e-biznesu przyczynił się do powaŝnych zmian w przedsiębiorstwach. W warunkach gwałtownie zmieniającego się rynku i agresywnej konkurencji, małe przedsiębiorstwa zostały zmuszone do wypracowania nowego podejścia do biznesu. Jednym ze sposobów zwiększenia konkurencyjności jest wirtualizacja przedsiębiorstwa lub przyłączenie się do organizacji wirtualnej. Przedsiębiorstwa wirtualne są rozwinięciem idei przedsiębiorstw globalnych. Przedsiębiorstwa globalne charakteryzują się duŝą niezaleŝnością swoich filii, w którym zaleŝności hierarchiczne zastąpiono siecią powiązań. Jednoczą je wspólne cele [Ho02a]. Nowa jakość została wprowadzona poprzez zastosowanie Technologii Informacyjnej (IT Information Technology) jako podstawowego medium łączącego poszczególne części organizacji. Istotny jest przy tym wysoki stopień współpracy poszczególnych współpartnerów, przy jednoczesnym zachowaniu niezaleŝności. Klasyczne przedsiębiorstwo zazwyczaj jest zmuszone do utrzymywania działów, które z punktu widzenia tego przedsiębiorstwa stanowią zaledwie rolę pomocniczą. W tej sytuacji przedsiębiorstwo produkcyjne musi utrzymywać magazyny, posiadać własne środki transportu, zajmować się marketingiem, sprzedaŝą, księgowością, itp. (patrz rys.1). Jest to bardzo niekorzystne, gdyŝ przedsiębiorstwo nie moŝe zająć się swoimi kluczowymi kompetencjami, a zbędne (dla podstawowej działalności) działy powodują powstawanie nadmiernych kosztów i rozrost biurokracji i administracji. O ile duŝe przedsiębiorstwa, korporacje międzynarodowe są w stanie utrzymać tak rozrośnięte struktury, przy jednoczesnym utrzymaniu niskich cen i znalezieniu rynku zbytu, to w przypadku małych

2 428 Realizacja SWO i rozwiązania praktyczne w SWO przedsiębiorstw jest to bardzo trudne, a często wręcz niemoŝliwe. Z powodu wysokich kosztów nie są one w stanie produkować tanio, więc nie mogą cenowo konkurować z duŝymi korporacjami. Planowanie i Zakupy Marketing Produkcja Magazynowanie Usługi Serwisowe Dostawcy Dystrybucja Odbiorcy Rys. 1. Przedsiębiorstwo klasyczne (źródło: opracowanie własne) Produkcja masowa i masowe dostosowanie produkcji Wielkie firmy, korporacje, wytwarzają tanie produkty masowe, dzięki czemu dominują na rynku. Masowa produkcja pozwala na wykorzystanie efektu skali, zysk jest uzyskiwany dzięki zwiększonej ilości sprzedaŝy, przy niskim zysku jednostkowym. Jednak z powodu konkurencji ceny muszą zostać utrzymane na bardzo niskim poziomie, co czasem powoduje sprzedaŝ dóbr na granicy opłacalności. DuŜe firmy stać teŝ na lepszą reklamę, na rozbudowany marketing, dzięki czemu zwiększają sprzedaŝ. Często popyt na ich produkty jest wywoływany sztucznie, poprzez umiejętne prowadzenie kampanii reklamowych. W takiej sytuacji, małym przedsiębiorstwom zostaje do dyspozycji głównie rynek niszowy lub indywidualizacja produktu, produkowanie niewielkich serii wyjątkowych produktów, lub wręcz umoŝliwienie klientowi wzięcia udziału w wytworzeniu zamawianego dobra, czy w jego projektowaniu. Przy wytwarzaniu produktów masowych wykorzystywane są nowoczesne technologie, dzięki czemu finalne wyroby są zazwyczaj wysokiej jakości. Mimo to mogą być tanie, przez co znajdują zbyt. PoniewaŜ jednak w naturze człowieka leŝy chęć odróŝnienia się od innych, potrzeba podkreślenia swojej indywidualności, pojawiło się zapotrzebowanie na towary nieszablonowe. Stąd teŝ pojawiła się swoistego rodzaju moda na wymienne obudowy w telefonach komórkowych, moŝliwości dostosowania wyglądu aplikacji komputerowych za pomo-

3 MoŜliwości rozwoju przedsiębiorstw wirtualnych 429 cą tzw. skórek (ang. skin) 1, czy teŝ tuning wizualny samochodów. Sytuacja ta jest korzystna dla przedsiębiorstw, które są w stanie produkować krótkie serie produktów nieznacznie zmodyfikowanych względem swej podstawowej wersji czasem określane terminem masowego dostosowania (ang. mass customization). Jest to spora szansa, zwłaszcza dla małych przedsiębiorstw, gdyŝ jak wspomniano wyŝej, duŝe korporacje uzyskują zysk przede wszystkim na ilości sprzedaŝy, na masowej produkcji. Jednak powodzenie takiego modelu funkcjonowania przedsiębiorstwa zaleŝy w duŝym stopniu od kilku czynników. Pierwszym z nich jest stopień zamoŝności społeczeństwa. W biednych regionach priorytetową sprawą dla potencjalnego klienta będzie cena towaru. JeŜeli jest to przedsiębiorstwo lokalne, działające na lokalnym rynku, moŝe się okazać, Ŝe jest on zbyt mało chłonny. W związku z tym naleŝy rozwaŝyć drugi czynnik: zasięg działalności przedsiębiorstwa. Czy małe przedsiębiorstwo moŝe prowadzić działalność poza swoim regionem, jednocześnie zachowując swoje atuty (elastyczność, szybkość działania, moŝliwość szybkiej reakcji na zmiany w otoczeniu)? Trzecim czynnikiem są koszty działalności. Wytworzenie zindywidualizowanego produktu moŝna osiągnąć w manufakturze, gdzie dominuje praca ręczna. Jednak oznacza to małą wydajność, niski poziom produkcji, a co za tym idzie, wysokie ceny lub mały zysk. Drugą drogą są nowoczesne technologie, wsparcie ze strony IT, specjalizacja w działalności. Współczesne urządzenia produkcyjne moŝna szybko przystosować do produkcji zmodyfikowanego modelu, lub wręcz nowego produktu 2. Wirtualizacja przedsiębiorstwa Jak wspomniano wyŝej, małe przedsiębiorstwa mają małe moŝliwości konkurowania na globalnym rynku. Jednak zgodnie z przysłowiem, w jedności siła. Nowoczesne technologie teleinformacyjne umoŝliwiły powstanie nowego modelu organizacji organizacji wirtualnej. Daje ona podstawę zaistnienia przedsiębiorstwom wirtualnym, czy teŝ przedsiębiorstwom wirtualnie zintegrowanym [HoOl01]. Przedsiębiorstwa wirtualne powstają na bazie wzajemnego zaufania partnerów, w celu osiągnięcia korzyści. Utrzymują się tak długo, jak długo współpraca przynosi korzyści. Czasem są to związki bardzo krótkotrwałe (czas trwania jednego przedsięwzięcia), czasem mogą przeradzać się w wieloletnią współpracę. I chociaŝ juŝ wcześniej istniały róŝne formy współpracy między przedsiębiorstwami [GrHe02], to jednak dopiero zastosowanie Technologii Informacyjnej umoŝliwiło współpracę o tak duŝym stopniu zintegrowania przy jednoczesnym 1 Są to zazwyczaj zestawy plików graficznych (bitmap), które zostają nałoŝone na oryginalny interfejs graficzny aplikacji. Jedną z pierwszych powszechnie uŝywanych aplikacji wykorzystujących ten mechanizm jest WinAmp. 2 Oczywiście, w pewnych granicach.

4 430 Realizacja SWO i rozwiązania praktyczne w SWO zachowaniu niezaleŝności przedsiębiorstw wchodzących w skład przedsiębiorstwa wirtualnego. Najczęściej przedsiębiorstwa te nawiązują pomiędzy sobą umowy outsourcingowe. Istotną cechą przedsiębiorstw wirtualnych jest ich tymczasowość, kaŝdy z partnerów moŝe odejść, odłączyć się w momencie, gdy dalszy jego współudział przestaje być dlań opłacalny. Ponadto, kaŝdy z współpartnerów moŝe jednocześnie współpracować z róŝnymi przedsiębiorstwami, przynaleŝeć jednocześnie do wielu organizacji wirtualnych (patrz rys. 2). Nie oznacza to, Ŝe współpracuje z nimi stale. Mogą być to chwilowe sojusze, współpraca w zaleŝności od posiadanych wolnych mocy przerobowych. Rys. 2. Przedsiębiorstwo wirtualne (źródło: opracowanie własne) Odpowiednio oznaczenia OW1 i OW2 oznaczają Organizacja Wirtualna 1 i Organizacja Wirtualna 2. Poszczególne przedsiębiorstwa oznaczone są przy pomocy sześciokątów. W przypadku małych przedsiębiorstw, które próbują zaistnieć na szerszym rynku, moŝe się okazać, iŝ korzystna jest dla nich współpraca z wieloma partnerami. W zaleŝności od sytuacji potrzebują one transportu lotniczego, samochodowego czy kolejowego, mogą nawiązywać współpracę z lokalnymi dystrybuto-

5 MoŜliwości rozwoju przedsiębiorstw wirtualnych 431 rami na całym świecie. Pojawia się tu problem nawiązywania takiej współpracy. Skąd przedsiębiorstwo moŝe wiedzieć o moŝliwości takiej współpracy, o tym, jakie inne przedsiębiorstwa chcą i są przygotowane do przystąpienia do przedsiębiorstwa wirtualnego? Odpowiedzią na to mogą być usługi brokerskie. Rys. 3. Usługi brokerskie jako integrator przedsiębiorstw w organizacji wirtualnej. (źródło: opracowanie własne) Usługi brokerskie Usługi brokerskie, rozumiane jako pośrednictwo w wyszukiwaniu współpartnerów potrzebnych w przedsiębiorstwie wirtualnym mogą stanowić istotny czynnik usprawniający powstawanie tego typu organizacji. Ponadto mogą przy-

6 432 Realizacja SWO i rozwiązania praktyczne w SWO czynić się do standaryzacji sposobów komunikacji oraz opracowania wspólnych protokołów wymiany informacji (interfejsów). Prace nad podobnymi usługami w połączeniu z tzw. mobilnymi agentami, mające na celu usprawnienie zawierania transakcji kupna i sprzedaŝy w relacjach B2C i B2B są prowadzone od pewnego czasu [YNL98]. Głównym zadaniem brokera byłoby zbieranie i udostępnianie informacji na temat przedsiębiorstw zainteresowanych i będących w stanie przyłączyć się do przedsiębiorstwa wirtualnego. Wśród informacji na temat kaŝdego z przedsiębiorstw powinny znaleźć się specyfikacje wejść/wyjść oraz protokołów komunikacji systemów informacyjnych, które umoŝliwiłyby komunikację oraz zintegrowanie z systemami współpartnerów. Bardziej rozbudowane serwisy brokerskie mogłyby działać jako pośrednik równieŝ w wymianie informacji, udostępniając interfejs pomiędzy róŝnymi systemami informacyjnymi, przyłączając się w ten sposób do przedsiębiorstw wirtualnych (patrz rys. 3). W takiej sytuacji, przedsiębiorstwo potrzebujące specyficznej usługi, moŝe zwrócić się do brokera z Ŝądaniem wyszukania partnera. śądanie moŝe zawierać specyfikację wymagań dotyczących rodzaju usługi, lokalizacji, sposobu komunikacji itp. Broker zwraca listę przedsiębiorstw zgodnych z Ŝądaniem, wraz z ich opisem. Następnie, w zaleŝności od moŝliwości zarówno brokera jak i przedsiębiorstw, moŝe zostać nawiązana współpraca bezpośrednio pomiędzy tymi przedsiębiorstwami, lub za pośrednictwem brokera, który działa w tej sytuacji jako pośrednik w przekazywaniu informacji (dokonuje translacji pomiędzy systemami w przypadku, gdy nie są one w pełni zgodne). Podsumowanie Jest to na razie tylko wizja, zarys moŝliwości, jakie daje wykorzystanie nowoczesnych technologii w e-biznesie, a zwłaszcza w kontekście przedsiębiorstw wirtualnych. Jednak obecny rozwój systemów informacyjnych oraz teleinformacyjnych, a takŝe rosnące wymagania klientów czynią tę wizję dosyć prawdopodobną. Rozpowszechnienie się idei przedsiębiorstw wirtualnych i zaistnienie usług brokerskich mogę wprowadzić duŝą zmianę jakościową do obecnego sposobu funkcjonowania przedsiębiorstw. Literatura [Dr98] [GrHe02] Drucker P.F.: The next information revolution, Forbes, 08/24/98, Vol. 162 Issue 4, 1998 Grudzewski W.M., Hejduk I.K.: Przedsiębiorstwo wirtualne, Difin, 2002

7 MoŜliwości rozwoju przedsiębiorstw wirtualnych 433 [Ho02a] [Ho02b] [HoOl01] [KaMa02] Hoffmann M.R.: Istota przedsiębiorstw wirtualnych w Nowoczesne Technologie Informacyjne w Zarządzaniu, Wydawnictwo AE im. O. Langego we Wrocławiu 2002 Hoffmann M.R.: Szanse rozwoju rynku telepracy w Polsce w najbliŝszych latach na tle Unii Europejskiej w V konferencja z cyklu: Problemy społeczeństwa globalnej informacji pt. Telepraca Szansą Czy ZagroŜeniem Na Rynku Pracy?, hogben 2002 Hoffmann M.R., Olejniczak W.: Przedsiębiorstwa wirtualne w nowej ekonomii w Firma i Rynek, 1/2001 Kański R., Małachowski A.: Wskaźniki wirtualizacji przedsiębiorstw w SWO 2003, Wydawnictwo AE w Katowicach, 2002 [MaDa92] Malone M., Davidow W.: Virtual Corporation, Forbes, 12/7/92, Vol. 150 Issue 13, 1992 [Pa98] Pańkowska M.: Typologia organizacji wirtualnych, 1998 ( [YNL98] Yan G., Ng W.-K., Lim E.-P.: Toolkits for a Distributed, Agent-Based Web Commerce System w Electronic Commerce, dpunkt.verlag, 1998 POSSIBILITIES OF VIRTUAL CORPORATIONS DEVELOPMENT In this paper author tries to show possibilities of virtual corporation development. There is a vision of dynamic relationships between small enterprises, which gives additional profits for them. Dedicated broker services canto help find partners for the virtual enterprise. Key words: virtual enterprise, broker services.