19/01/2016. Procesy grupowe i społeczne w organizacji DEFINICJA GRUPY. Grupy. Grupy - etapy tworzenia GRUPY - ETAPY TWORZENIA.

Transkrypt

1 DEFINICJA GRUPY Procesy grupowe i społeczne w organizacji wykład 5 Grupa dwoje lub więcej ludzi, którzy współoddziałują na siebie, dzielą wspólną definicję oraz ocenę siebie i zachowują się zgodnie z tą definicją (Hong i Vaughan, 2002) NIEGRUPY (np. osoby spacerujące po parku, ale nieświadome swojej obecności) Nie mają na siebie wpływu Nie są od siebie zależne Nie mają wspólnej tożsamości Nie istnieją między nimi relacje strukturalne PRZYPADKOWE ZBIOROWOŚCI (np. ludzie stojący w kolejce po lody) Mogą na siebie nawzajem wpływać Nie są od siebie zależne Nie mają wspólnej tożsamości lub mają ją w minimalnym stopniu Nie istnieją między nimi relacje strukturalne RZECZYWISTE GRUPY ZESPOŁY Wpływają na siebie nawzajem Są współzależne Mają poczucie wspólnej tożsamości i odrębności od innych Istnieją między nimi relacje strukturalne Grupy Grupy są zjawiskiem powszechnym Grupy wywierają silny wpływ na swoich członków Wpływ na jednostkę może być pozytywny lub negatywny Zrozumienie procesów grupowych może pozwolić danej grupie na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i na zmniejszenie wpływów negatywnych Grupy mogą być małe lub duże W każdej grupie tworzy się sieć komunikacyjna GRUPY - ETAPY TWORZENIA 1. Tworzenie. Grupa nie jest jeszcze grupą ale zbiorowiskiem osób. Na tym etapie rozmawia się o celach grupy, jej definicji, nazwie, składzie, przywództwie, czasie istnienia. Jednostki starają się ustalić swoją przynależność do grupy i zrobić na innych wrażenie. 2. Ścieranie. W wielu grupach występują konflikty gdy zaczyna się ustalanie i modyfikowanie celów, przywództwa i innych ról, norm pracy i zachowania. Na tym etapie uwydatnia się wiele osobistych priorytetów i występuje pewna wrogość między ludźmi. Jeżeli zapanuje się nad tym okresem docierania, to wykrystalizują się realne cele, procedury i normy. Ten etap jest szczególnie ważny dla testowania zaufania w grupie. 3. Normowanie. Grupa ustała normy i praktyczne zasady. Kiedy i jak będzie pracować, jak będą podejmowane decyzje, jakie zachowania będą obowiązywać, jaki będzie poziom pracy, stopień otwarcia i zaufania. Na tym etapie będzie dużo eksperymentów ze strony jednostek, w celu przetestowania atmosfery w grupie i wzajemnych zobowiązań. 4. Działanie. Tylko wtedy jeżeli poprzednie trzy etapy zakończą się sukcesem, grupa będzie w pełni dojrzała i będzie mogła być w pełni i odczuwalnie wydajna. Pewna wydajność może być osiągnięta na każdym etapie rozwoju, ale jest prawdopodobne, że będzie ona hamowana przez inne procesy związane z jej rozwojem i indywidualne priorytety. Jeżeli np. sprawy przywództwa lub celów grupy są powracającymi tematami i pojawiają się na każdym spotkaniu, mogą szkodzić pracy grupy. Grupy - etapy tworzenia Gdy zadanie jest bardzo ważne, gdy jednostki są mocno związane z grupą, lub gdy cele jednostek i grupy są identyczne, wtedy wszystkie te etapy stają się prawie niezauważalne. Oczywiście grupa dojrzewa bardzo szybko i osiąga swój optymalny poziom wydajności. Częściej jednak zdarza się, że pewne sprawy nie są załatwione do końca i wtedy proces dojrzewania grupy schodzi do podziemia, szczególnie w okresie ścierania. Kiedy tak się dzieje, mają miejsce zakulisowe rozgrywki, ukryte priorytety, wykorzystywanie wpływów, tworzenie się podgrup, aktywizowanie się liderów nieformalnych. Innymi słowy ścieranie nie akceptowane na zewnątrz, przebiega często w sposób bardziej niszczący, skrywane pod etykietką wydajności, faktycznie tę wydajność obniża. 1

2 Struktura grup Normy - reguły obowiązujące wszystkich członków grupy normy nakazowe mówią, jak powinni się zachowywać członkowie grupy normy zakazowe mówią, jak nie powinni się zachowywać członkowie grupy Role grupowe zachowania, których grupa oczekuje od swoich członków zajmujących określone stanowiska (role odnoszą się do poszczególnych członków grupy) Hierarchia pozycji społecznych uporządkowanie członków grupy pod względem władzy i możliwości wpływania na innych Struktura grup Sieć komunikacji wzorzec przepływu informacji w grupie - sieć scentralizowana - informacje płyną od jednego członka (zwykle lidera) do wszystkich jednocześnie - sieć zdecentralizowana - informacje rozchodzą się między wszystkimi członkami i nie muszą przechodzić przez żadną określoną osobę Spójność - siła więzi łączących członków grupy - spójność interpersonalna członkowie grupy lubią ze sobą przebywać - spójność zadaniowa członkowie grupy są bardzo zaangażowani w wypełnianie wspólnych zadań łańcuch koło gwiazda rak Sieci komunikacyjne: Konsekwencje przynależności do grupy Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel,1981) - wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych - spadek spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych (dotyczy głównie grup obcych tzw. efekt jednorodności grupy obcej) - faworyzacja grupy własnej (bardziej pozytywne oceny i zachowania kierowane do członków grupy własnej niż obcej) Teoria tożsamości społecznej (Tajfel, Turner,1986) - ludzie mają skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie - jedna z kategorii społecznych identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu ( my ), zaś pozostałe identyfikują grupy obce - faworyzowanie własnej grupy to sposób obrony/podwyższania samooceny - motyw autowaloryzacji Konsekwencje przynależności do grupy Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel,1981) - wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych - spadek spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych (dotyczy głównie grup obcych tzw. efekt jednorodności grupy obcej) - faworyzacja grupy własnej (bardziej pozytywne oceny i zachowania kierowane do członków grupy własnej niż obcej) Teoria tożsamości społecznej (Tajfel, Turner,1986) - ludzie maja skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie - jedna z kategorii społecznych identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu ( my ), zaś pozostałe identyfikują grupy obce - faworyzowanie własnej grupy to sposób obrony/podwyższania samooceny - motyw autowaloryzacji 2

3 Aktywność w grupie Korzyści związane z pracą grupową Człowiek w grupie przejawia dwa rodzaje zachowań: Zachowania interpersonalne nastawione na relacje w zespole zachowania społeczne, stereotypowe (np. podporządkowanie się opinii większości grupy, dążenie do akceptacji przez grupę). Zachowania zadaniowe innowacyjne, zindywidualizowane, ukierunkowane na zadania (angażujące zdolności umysłowe, podejmowanie wysiłku). - możliwy jest podział pracy specjalizacja - członkowie grupy mogą się od siebie uczyć i uzupełniają się jeśli chodzi o wiedzę, umiejętności i posiadane informacje - członkowie grupy udzielają sobie wsparcia i wzajemnie się motywują - członkowie grupy mogą stymulować się intelektualnie oraz wzajemnie korygować swoje błędy i niewłaściwe decyzje - sprawniejsi w danej dziedzinie członkowie grupy kompensują słabości pozostałych osób - niektóre zadania nie są możliwe do zrealizowania przez jednostki, można je wykonać tylko przy współpracy kilku (lub wielu) osób Próżniactwo społeczne Badania Ringelmanna (1920) przeciąganie liny Zmniejszenie wysiłku i zaangażowania jednostki w trakcie wykonywania pracy zespołowej określa się jako próżniactwo społeczne Im bardziej liczebna grupa, w tym większym stopniu poszczególni jej członkowie wycofują wysiłek pracując wspólnie (w miarę zwiększania liczebności grupy, maleje wydajność pojedynczego pracownika) Spadek efektywności jednostek w trakcie rozwiązywania zadania grupowego wynika przede wszystkim ze spadku motywacji indywidualnej, choć pewien wpływ może tu mieć także niewłaściwa koordynacja wysiłków poszczególnych osób Tendencja do próżniactwa społecznego ujawnia się bardziej w grupach złożonych z samych mężczyzn Czynniki zmniejszające próżniactwo społeczne Duża spójność grupy, silna identyfikacja jednostki z grupą Spostrzeganie wykonywanego zadania jako ważnego Poczucie jednostki, że może wnieść znaczący wkład w wykonanie zadania Możliwość identyfikacji indywidualnego wkładu jednostki w osiągnięty przez grupę wynik Nastawienie kolektywistyczne Definicja wpływu społecznego Zmiana w zachowaniu spowodowana prawdziwym lub wyobrażonym naciskiem ze strony innych osób (Kernick i in. 2001) Proces, w wyniku którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego, co robią, myślą lub czują inni ludzie (Wojciszke 2002) Przejawy wpływu społecznego Uleganie(nagroda, kara, władza) Identyfikacja (atrakcyjność) Internalizacja (wiarygodność) Naśladownictwo Konformizm Posłuszeństwo wobec autorytetu 3

4 Konformizm Dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia jednostki do zachowania i sposobu myślenia grupy, niezależnie od tego czy ze względu na inne kryteria ma ono pozytywny czy negatywny charakter. Zmiana spowodowana jest rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem grupy. Konformizm informacyjny (w sytuacji niepewności) Nieświadomy konformizm (zarażanie emocjami) Syndrom grupowego myślenia (grupa ludzi podejmując decyzje myśli bardzo podobnie lub wręcz identycznie) Dyfuzja odpowiedzialności w tłumie (bezczynny świadek jako konformista) Tendencyjne spostrzeganie członków grupy własnej i do grupy obcej asertywny dokładny ostrożny patriota pewny siebie elastyczny nieugięty niefrasobliwy pracowity pełen rezerwy oddany nieustępliwy prostolinijny sprytny dociekliwy odważny taktowny rozpychający się łokciami drobiazgowy tchórzliwy nacjonalista zarozumiały chwiejny sztywny leniwy zaharowany snob fanatyczny małoduszny naiwny przebiegły wścibski nieroztropny Nieszczery Mechanizmy spostrzegania innych ludzi 1. Mechanizm efektu hallo polega na skłonności do tworzenia spójnego afektywnie obrazu innej osoby. Polega to na przypisywaniu innym na podstawie pewnej cechy (o silnym ładunku emocjonalnym) innych cech o tym samym znaku. 2. Mechanizm projekcji ocenianemu przypisuje się uczucia, myśli lub koncepcje oceniającego. Np. Oceniający - "karierowicz" będzie się dopatrywał u osoby ocenianej cech karierowiczostwa. 3. Fałszywe poczucie powszechności Przypisywanie innym ludziom przeżyć, zachowań, cech osobowości określonej zbiorowości ludzi. 4. Tendencja centralna mechanizm oceniania wszystkich skalą przeciętności. Oceniający unika ocen ekstremalnych. Zjawisko to występuje często jako obawa o wynik oceny lub niemożności ich zróżnicowania. Mechanizmy spostrzegania innych ludzi 5. Efekt kontaktu im częstszy jest kontakt oceniającego z ocenianym, tym ocena jest bardziej pozytywna. 6. Ukryte teorie osobowości Intuicyjne, indywidualne modele osobowości ludzkiej oraz wyobrażenia o związkach pomiędzy cechami osobowościowymi, które służą do wnioskowania i oceny innych ludzi. 7. Efekt pierwszego wrażenia bardzo często oceniający posługuje się wrażeniem, jakie wywarł na nim pracownik przy pierwszym spotkaniu. Towarzyski, elokwentny = inteligentny 8. Kompetencje zawodowe często znacznie ostrzej oceniani są ludzie mający to samo wykształcenie lub ten sam zawód co osoba oceniająca, niż pracownicy o innym profilu zawodowym. Mechanizmy wnioskowania o przyczynach zachowania 1. Podstawowy błąd atrybucyjny oznacza, że przypisujemy zachowaniu innych ludzi przyczyny wewnętrzne, natomiast własnemu zachowaniu przypisujemy przyczyny zewnętrzne. 2. Asymetria atrybucyjna dotyczy skłonności ludzi do wnioskowania o przyczynach zachowania w zależności od jego skutków. Ludzie upatrują przyczyn własnych sukcesów w samym sobie (włożonym wysiłku i zdolnościach), przyczyn zaś niepowodzenia we właściwościach środowiska. 3. Uproszczone ujmowanie przyczynowości Jeżeli człowiek wie o wystąpieniu określonego stanu będącego przyczyną jakiegoś zdarzenia, skłonny jest pomniejszać wpływ innych przyczyn. 4

5 Pozytywne wyniki (sukces) Negatywne wyniki (niepowodzenie) Mechanizmy wnioskowania o przyczynach zachowania Grupa własna atrybucja wewnętrzna (np. duże zdolności) atrybucja zewnętrzna (np. pech) Grupa obca atrybucja zewnętrzna (np. szczęśliwy traf) atrybucja wewnętrzna (np. brak uzdolnień) Czynniki ułatwiające uleganie grupie: Jednomyślność grupy Skład grupy (specjaliści eksperyment Millgrama, osoby znaczące, osoby podobne), Brak poczucia bezpieczeństwa (niepewność swojej pozycji w grupie ) Osobowość (niska samoocena, niepewna samoocena, pragmatyzm). Mechanizmy grupowe mające wpływ na zachowanie jednostki w grupie Facylitacja Dążenie do integracji (konformizm) Deindywiduacja Dyfuzja odpowiedzialności Aktywizacja Liberalizacja Przesunięcie ryzyka Interakcje wewnątrzgrupowe Wpływ autorytetu posłuszeństwo wobec autorytetu Fałszywa jednomyślność Wiara w moralność grupy Stróże prawomyślności Wady i zalety pracy grupowej Większe zasoby wiedzy i informacji; Bardziej zróżnicowane zasoby i podejście do problemu; Sprzeczne rozwiązania wariantowe Stymulacja intelektualna Bardziej liczna akceptacja rozwiązań; Lepsze zrozumienie decyzji; Korekta błędów Atut większości w akceptacji rozwiązań Dominacja jednej osoby (przywódcy) Spadek motywacji Depersonalizacja Wady i zalety pracy grupowej Skuteczne i nieskuteczne zachowania w grupach Wartościowanie rozwiązania zadania Wcześniejsze zaangażowanie Efekt autora; Skłonność członków grupy do wybicia się Brak zgodności celów, wartości; Sprzeczność interesów; Zmiana poglądów. Autocenzura Cenzura grupy Uproszczenie zadania Przedwczesne decyzje Iluzje jednomyślności Skuteczne zachowania Wzajemne wypróbowywanie pomysłów Słuchanie po to, aby zrozumieć Gotowość do zmiany stanowiska Wszyscy członkowie uczestniczą w dyskusji Znajdowanie podniety w różnicy zdań Interakcje i dochodzenie do zgodności Nieskuteczne zachowania Namawianie do z góry przyjętych opinii Słuchanie po to, by odrzucić albo nie słuchanie w ogóle Obrona własnego stanowiska do końca Dyskusja zdominowana przez kilku członków Negatywne reakcje na różnice zdań Nawracanie pozostałych przez interakcje z poszczególnymi osobami z osobna 5