WSTĘPNA KONCEPCJA URBANISTYCZNO ARCHITEKTONICZNA KOMPLEKSU MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W CYTADELI WARSZAWSKIEJ

Transkrypt

1 WSTĘPNA KONCEPCJA URBANISTYCZNO ARCHITEKTONICZNA KOMPLEKSU MUZEUM WOJSKA

2 Opis do projektu Cytadela od początku powstania pozostając we władaniu wojsk była obszarem hermetycznym i niedostępnym dla mieszkańców. Wydzielonym z układu miasta, urbanistycznie podporządkowującym sobie funkcjonowanie najbliższego otoczenia. Usytuowana została w miejscu wcześniej nazywanym joli bord. Atrakcyjnej części dzielnicy, na szczycie zbliżającej się do rzeki skarpy warszawskiej. Została zbudowana na historycznym trakcie łączącym Żoliborz ze Nowym Miastem. Jej istnienie zdecydowało o odsunięciu się od siebie obu dzielnic. Obie części miasta wczesnej odcinał przepływ rzeczki Drny. Późniejsza budowa zamkniętej cytadeli oraz kolei obwodowej spowodowały, iż do chwili obecnej praktycznie nie istnieje piesze połączenie obu fragmentów miasta. Jedyne przejścia, jakie powstały to chodniki towarzyszące przeprawom samochodowym ponad terenami kolei, które trudno wykorzystać na ciągi spacerowe. Ogrom Cytadeli oraz jej wyniesienie spowodował naturalne przyporządkowanie układu urbanistycznego dzielnicy. Główną osią tego fragmentu miasta stała się częściowo zrealizowane założenie alei Wojska Polskiego. W zamyśle pierwotnym łączącej plac Gwardii z placem Grunwaldzkim a nawet z cmentarzem wojskowym na Powązkach. Mimo realizacji monumentalnej alei układ ten jest nieczytelny. Nie doczekawszy się ani początku ani zakończenia aleja W.P. stała się przeskalowaną i niepotrzebną arterią elementem rozdzielającym zamiast jednoczącym układ urbanistyczny. Kolejny problem związany z cytadelą to jej odbiór przez mieszkańców Warszawy. Pomimo upływającego czasu jest to przede wszystkim symbol terroru. Jedyny udostępniony i znany szerzej fragment założenia to Pawilon X oraz Brama Straceń. W dużo mniejszym stopniu nazwa Cytadela Warszawska postrzegana jest, jako zabytek, fragment XIX wiecznych fortyfikacji Twierdzy Warszawa. Planowane udostępnienie terenu Cytadeli dla mieszkańców Warszawy umożliwia odwrócenie negatywnego oddziaływania obiektu na miasto. 2

3 Otwarcia fortu Naturalne dla funkcjonowania Muzeum jest jego udostępnienie dla możliwie jak najszerszego grona zwiedzających. Usytuowanie go w forcie obronnym stoi w pewnej sprzeczności z koniecznością ochrony umocnień Cytadeli. Problem ten był widoczny już przy wyborze przebicia przez wały forteczne dla wjazdu autokarów i samochodów osobowych. Wskazane przez organizatorów rozwiązanie wjazdu wydaje się być optymalne. Inną grupą zwiedzających będą osoby korzystające z komunikacji miejskiej. Na ich potrzeby zaproponowano wykorzystanie istniejących bram Powązkowskiej, Nowomiejskiej, Straceń i Bielańskiej. Ich rozmieszczenia nie zapewnia jednak dogodnego dojścia z placu Wilsona. Na placu spotykają się linie autobusowe, tramwajowe a przede wszystkim metro. Połączenie piesze z placem będzie ważnym udogodnieniem dla zwiedzających. W związku z tym projekt przewiduje wybudowanie dwóch dodatkowych wejść na teren Cytadeli. Pierwsze łączące z aleją Wojska Polskiego. Rozwiązanie przewiduje wejście w postaci dwóch kładek łączących projektowany plac na tyłach działobitni rawelinu ze zwieńczeniem wałów pomiędzy bastionami III i IV oraz przedłużenie północnej jezdni alei Wojska Polskiego z terenem cytadeli poprzez przebicie w wale. Zaproponowane przebicie umieszczono w miejscu zburzonej w czasie wojny podwaliny. Rozwiązanie pozwala na wygodne płaskie wejście bezpośrednio na płytę placu przed wejściem do muzeum zarówno dla pieszych jak rowerzystów. Ważnym elementem wejścia jest możliwość włączania funkcjonalnego działobitni wykorzystania jej jako symbolicznej bramy na teren fortu. Drugie wejście usytuowane jest w miejscu zburzonej kaponiery północnej. Rozwiązanie przewiduje realizację tarasu widokowego kształtem przypominającego kaponierę, zawieszonego na wysokości przeciwległej skarpy. Zejścia łączą się ze ścieżkami prowadzącymi do ulic Hanke Bosaka i Kaniowskiej. Wejście północne, choć nieprzewidziane w planie miejscowym skraca dojście z placu Wilsona prowadząc przez atrakcyjna część historycznego Żoliborza. 3

4 Oś Wojska Polskiego i plac Gwardii Aleja Wojska Polskiego jest fragmentem częściowo zrealizowanego założenia łączącego Cytadelę Warszawską z placem Grunwaldzkim. Studium międzywojenne zakładało włączenie przestrzeń placu Gwardii w układ głównej osi, tym samym przyłączenie wydartego terenu do Miasta. Wiązało się to z koniecznością zasypania fosy i zburzenia umocnień od strony zachodniej. Zniszczenie murów cytadeli posiadało wartość symboliczną. Obecnie jednak przeważa potrzeba ochrony fortu, jako cennego zabytku. Samo odtworzenie placu i pozostawieniu umocnień cytadeli jest rozwiązaniem ułomnym. Sprawia, iż plac Gwardii pozostaje wyłącznie wewnętrznym placem. Aleja pozbawiona jest zakończenia. Układ ten pozostawia pierwotny efekt odizolowania wnętrza cytadeli od miasta. W konsekwencji wszelkie działania, jakie będą możliwe do zrealizować na placu będą również ograniczone do skali fortu. Właściwym rozwiązaniem jest wyniesienie płaszczyzny placu ponad wały Cytadeli. Umożliwia to powiązanie widokowe placu z aleją Wojska Polskiego, wzmocnione przejściami ponad zabytkowymi umocnieniami. Plac Gwardii poprzez fizyczne wyniesieni przestaje być wyłącznie częścią cytadeli. Włącza się w układ urbanistyczny Żoliborza. Staje się elementem założenia osi widocznym z placów Inwalidów i Grunwaldzkiego. Otwiera swoją przestrzeń dla działań zawiązanych nie tylko z Muzeum, wzmacniając obecność placówki w świadomości mieszkańców. Umożliwia wprowadzenie działań związanych z życiem dzielnicy czy miasta włączając również przestrzeń alei Wojska. Z drugiej strony muzeum zyskuje taras widokowy. Będzie można z niego podziwiać zarówno umocnienia fortu czy eksponaty muzealne, ale również panoramę Warszawy. 4

5 Trakt Stare Miasto Cytadela Projektując zagospodarowanie Cytadeli Warszawskiej należy wziąć pod uwagę na niefunkcjonujący obecnie trakt łączący Stare Miasto z Cytadelą. Rewitalizacja krótkiego odcinka ulicy Zakroczymską od granic Nowego Miasta do bramy Nowomiejskiej jest niezbędna. Biorąc pod uwagę potencjał, jaki niesie ze sobą Cytadela z Muzeum Wojska jej terenami zielonymi w połączeniu ze Starówką wytworzenie odpowiedniego łącznika jest kwestią czasu. Trakt ten wydaje się oczywisty z wielu względów. Jest praktycznie pozbawiony konkurencyjnych połączeń spacerowych między Żoliborzem i Starym Miastem, jest naturalnym rozwinięciem ciągu spacerowego Traktu Królewskiego, umożliwia zakończenie pieszej wycieczki na dobrze skomunikowanym placu Wilsona przejściem przez atrakcyjną część Żoliborza. Innym elementem jest doskonałe uzupełnianie się programów zielonej przestrzennej Cytadeli z gęstą zabudową Starego Miasta. To wszystko sprawia, iż Brama Nowomiejska może być jednym z głównych wejść na teren Cytadeli 5

6 Zagospodarowanie Cytadeli Głównym elementem cytadeli to oczywiści umocnienia fortu. Wzdłuż nich wytyczone zostały ciągi spacerowe umożliwiające obejrzenie wszystkich umocnień zarówno z korony jak i z niższych perspektyw. W tej części przewiduje się wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych równoważących potrzebę zieleni z koniecznością odsłonięcia umocnień. Istniejące rampy zielone zostały zaadoptowane na piesze wejścia umożliwiając podzielenie spaceru na mniejsze odcinki. Od strony Wisły wzdłuż murów zaplanowana jest ścieżka pamięci łącząca budynki przynależne do muzeum Niepodległości tj. Pawilon X, Bramę Straceń z cmentarzem oraz muzeum Katyńskim. W tej strefie przewiduje się pozostawienie niskiej zieleni uzupełnionej elementami drobnej architektury pozwalającej zachowanie należytej atmosfery. Przewiduje się możliwość wykorzystanie dodatkowych budynków na potrzeby rozwoju ekspozycji. Są to budynki działobitni i zabytkowego magazynu w północnej części sąsiadujących z trasą. Część centralna fortu przeznaczona zostanie pod budynki Muzeum Wojska Polskiego przykrytego podniesionym placem Gwardii. Od strony południowej pozostawione zostaną budynki historyczne do adaptacji na potrzeby zaplecza naukowo administracyjnego Muzeum Wojska. Znajdujące się pomiędzy nimi duże otwarcia zostały oczyszczone i przeznaczone pod tereny rekreacyjne. Przy wykorzystaniu istniejącej zieleni stworzona zostanie przestrzeń parkowa. Z drugiej strony placu Gwardii odzyskana przestrzeń również pozostawienia zostanie, jako teren zielony z przeznaczeniem pod inscenizacje bitew. Otaczające ją wały oraz wzniesienie utworzonym po wysadzonej prochowni wykorzystane zostaną jako widownia dla prezentowanych pokazów. Ideą towarzyszącą przyjętym rozwiązaniom było podniesienie atrakcyjności głównych elementów składowych. Ich wzajemna rozplanowanie zachęca zwiedzających do skorzystanie z kilku ofert, nawet, jeśli w pierwotnym zamyśle planował odwiedzenie wyłączenie jednej części. Stąd rozplanowanie oparte na wzajemnym przenikaniu i funkcjonalnej symbiozie poszczególnych elementów. Trudno jest ważyć wartość pojedynczych części. Wzajemna walka o prymat, o usytuowanie na osi bądź zdominowanie wysokościowe będzie wpływało negatywnie na resztę 6

7 obniżając wartość całego założenia. Realizacja bryły Muzeum Wojska Polskiego np. zgodnie z pierwotnym rozplanowaniem koszar, obniżaj rangę pozostałych części zespołu nieznajdujących się przy wejściu. Zamykając oś staje w konflikcie z sacrum tego miejsca, jakim jest Brama Straceń. Między innymi dlatego przyjęte rozwiązanie rozbija główną bryłę muzeum na mniejsze pawilony. Dostosowuje gabaryty budynków do innych części fortu. Pawilony rozmieszczone zostają wzdłuż osi nie zamykając ich ani osi alei Wojska Polskiego ani wewnętrznej oś ulicy Gwardii. W połączeniu z muzeum Niepodległości, Katyńskiego, Bramą Straceń oraz innymi budynkami fortu, mniejsze pawilony stworzą Park Muzeów. Zapewniony zostanie równorzędny dostęp do wszystkich wystaw np. dzięki wspólnej karty wejściowej. W efekcie zwiedzający będą mogli wybierać poszczególne interesujące ich tematy łącząc np. ekspozycję Muzeum Katyńskiego z najnowszą wystawą czasową MWP. Teren cytadeli to również bardzo cenny obszar zieleni w środku miasta oraz cenny zabytek fortyfikacji. Przenikanie muzeum z terenami rekreacyjnymi łączenie ekspozycji plenerowej z poszczególnymi bastionami, z zielenią wałów będzie wzmacniało jego obecność w świadomości odwiedzających. W efekcie zachęci do skorzystania z jego oferty. Zaproponowana kompozycja nie pozostawia odbiorcy prostej odpowiedzi, który z elementów cytadeli odwiedzi. Ich wzajemne wymieszanie z jednej strony zmusza do nawet przypadkowych odwiedzin, z drugiej prezentuje całą ofertę równocześnie. Muzeum Wojska Polskiego W części nadziemnej budynek został podzielony na cztery pawilony. W północnych umieszczono sale ekspozycji głównej. W południowo wschodnim część administracyjną z pracowniami konserwatorskimi i naukowymi. W tym samym pawilonie przewidziano umieszczenie biblioteki. W pawilonie południowo zachodnim znajduje się część przeznaczona pod wystawy czasowe. Pawilon wystaw czasowych został potraktowany w sposób szczególny. Ze względu na INNA częstotliwość planowanych zmian eksponatów został połączony z głównym holem w poziomie parteru. Rozwiązanie to pozwala na organizowanie uroczystości otwarcia. Niezależne wejście od reszty Muzeum umożliwia ograniczenie trasy zwiedzania wyłącznie do eksponatów tam znajdujących się. Z drugiej strony umożliwia jego wyłączenie na czas zmiany ekspozycji. Na potrzeby wernisaże oraz wystaw czasowe wprowadzono w sąsiedztwie usługi zapewniające podstawowe zaplecze gastronomiczne oraz możliwość zakupu okolicznościowych pamiątek. Główne wejścia na wystawy stałe znajdują się na niższym poziomie. Z parteru zwiedzający sprowadzani są monumentalnymi spiralnymi schodami. Ich wielkość umożliwia spektakularne wystawienie nawet dużych obiektów wymagających oglądania z różnych perspektyw. Inna możliwość wejścia do holu głównego to bezpośrednie przejścia z podziemnego parkingu. W holu rozmieszczone są podstawowe pomieszczenia związane z obsługą zwiedzających z bogatą ofertą usług. Centralną część holu wypełnia audytorium połączone komunikacyjnie z pawilonem południowo wschodnim. Część wystawowa muzeum rozplanowana jest na dwóch kondygnacjach. Z uwagi na wymagania dotyczące ochrony eksponatów przed światłem wszystkie sale ekspozycyjne zostały pozbawione okien i świetlików. Wyjątek stanowi jedynie galeria sztuki batalistycznej. Ze względu na skalę założenia sale wystawowe zostały podzielone na grupy ich rozplanowanie pozwala na dzielenie tras zwiedzania na mniejsze odcinki. W przerwach widzowie mogą odpocząć korzystając z towarzyszących wystawą usług sklepów kawiarni czy punktów edukacyjnych. Jednocześnie istnieje możliwość przejścia większości sal w ramach dwóch dłuższych odcinków. Konstrukcja sal wystawowych przygotowana jest na zmieszczenie wymaganych modułów 7

8 wystawowych 60m / 25m. Z uwagi na ewentualną zmianę koncepcji wystawienia eksponatów istnieje możliwość przebudowy aranżacji w tym usunięcia ścian oddzielających poszczególne moduły. W części wschodniej budynku na kondygnacji podziemnej umieszczono główne magazyny. Ich położenie zapewnia bezpośrednie sąsiedztwo z salami wystawowymi oraz pracowniami konserwatorskimi. W tej części budynku znajdują się również pracownie potrzebne do przygotowywania wystaw. Ekspozycja plenerowa Rozstawienie pawilonów pozwala na wprowadzenie w przestrzeń pomiędzy nie wystawy plenerowej. Eksponaty wystawiane na zewnątrz są trudne do prezentowania. Zwykle przypadkowe otoczenie utrudnia ich odbiór. Wprowadzenie wystawy pomiędzy pawilony pozwala na dostosowanie tła do konkretnych potrzeb. Dzięki temu rozwiązaniu można dodatkowo podkreślić walory wystawianych pojazdów. Drugim ważnym elementem jest możliwość podziwiania obiektów z różnych perspektyw. Dzięki zbliżeniu ich do wznoszącej się wstęgi schodów, eksponaty są widoczne nie tylko z poziomu ziemi, lecz również z różnych wysokości schodów także poprzez świetliki dachowe. W drugą stronę otoczenie obiektów uatrakcyjnia spacer schodami. Układ połączenia ekspozycji plenerowej z salami wystawowymi otwiera jeszcze jedną możliwość. Dodatkowe wyjścia z pawilonów wystawowych umożliwiają połączenie tras zwiedzania wewnętrznych z zewnętrznymi. Istnieje możliwość grupowania obiektów wystawianych w plenerze wzdłuż trasy zwiedzania łącząc tematycznie z obiektami wystawianymi w salach. Ekspozycja plenerowa zgodnie z warunkami będzie otwarta i dostępna dla wszystkich. Jednak w okresie jesienno zimowym istnieje konieczność ochrony i zabytków i zwiedzających. Dlatego projekt umożliwia zamykanie przestrzeni plenerowej w tym okresie szklanymi kurtynami. Etapowanie Faza 1 funkcjonowanie kompleksu MWP i jednostki DWL. 8

9 Pierwsza faza przewiduje realizacje kompleksu Muzeum Wojska Polskiego wraz z dojazdem dla gości. Wejścia piesze odbywać się będą poprzez istniejące bramy Straceń i Bielańską oraz nowo projektowaną kładkę z kierunku alei Wojska Polskiego przechodząca nad umocnieniami cytadeli i wprowadzająca gości na dach plac gwardii. W tej fazie założono rozdzielenie ruchu kołowego użytkowników. Dostęp do MWP realizowany jest z ul. Wybrzeże Gdyńskie przez nowoprojektowany wjazd w części północnej, który zostanie udostępniony dla samochodów osobowych (zwiedzający), autokarów (zwiedzający) oraz pojazdów dostawczych (muzeum). Projekt MWP przewiduje wybudowanie parkingu pod budynkiem na ok. 300 miejsc oraz naziemnego placu postojowy dla autokarów na ok. 15 miejsc. Samochody dostawcze będą miały zapewniony dostęp do doku rozładowczego znajdującego się w części południowej muzeum dzięki odrębnemu dojazdowi w formie zadaszonego ciągu pieszo jezdnego. Dostęp do jednostki wojskowej realizowany będzie za pomocą istniejących bram: Żoliborskiej i Nowomiejskiej tak jak odbywa się to obecnie. Układ drogowy na jej terenie nie zmieni się z wyjątkiem części północnej gdzie możliwy jest ewentualny dostęp przez nowoprojektowany wjazd północny. Parkowanie samochodów pracowników WP przewiduje się na terenie jednostki oraz na istniejącym parkingu przed bramą Żoliborską. Faza 2 docelowa. W tej fazie przewiduje się zrealizowanie pozostałych elementów zagospodarowania. 9

10 Docelowo planuje się opuszczenie obiektu przez jednostkę DWL i przeznaczenie jej terenów i budynków na biura, usługi, tereny rekreacji i funkcje wspomagające MWP. Do obsługi całości obiektu przewiduje się użycie istniejącego układu komunikacyjnego (ze zmianami wprowadzonymi w fazie 1) tj. dojazd do MWP za pomocą nowoprojektowanego wjazdu północnego oraz dostęp do reszty obiektu przez bramy: Żoliborską i Nowomiejską zlokalizowane w południowej części Cytadeli. Planuje się ograniczenie ruchu kołowego na terenie obiektu z wyjątkiem drogi dojazdowej do muzeum i ciągów pieszo jezdnych obsługujących nowe funkcje znajdujące się w zabytkowych budynkach. Reszta ciągów pieszo jezdnych znajdujących się na terenie obiektu (ul. Gwardii, część ul. Fawory) będą przeznaczone do ruchu pieszego z możliwością wykorzystania ich przez pojazdy dostawcze muzeum oraz w wyjątkowych sytuacjach np. przez pojazdy służb ratowniczych itp. Adres do korespondencji Barbara Kozioł ul. Pijarska 44 bl 4/ Góra Kalwarii 10