Kształtowanie wewnętrznej struktury kompleksu Cytadeli oparte winno być na założeniu poszanowania obu jej osi funkcjonalnej i kompozycyjnej.

Transkrypt

1 1. Wstęp Budowa gmachu Muzeum Wojska Polskiego jest pierwszym etapem zagospodarowania całości terenu Cytadeli. Niezależnie od tego, że granice lokalizacji Muzeum obejmują stosunkowo niewielki fragment terenu (choć położony centralnie), koncepcja Muzeum powinna wypływać z szerszej analizy całości założenia Cytadeli, jego lokalizacji w mieście, zarówno w kontekście historycznym jak i współczesnym, uwzględniającym zmiany przeznaczenia Cytadeli, tendencje rozwoju obszaru otaczającego oraz uwarunkowania o charakterze merytorycznych przesądzeń planistycznych. Osią tej analizy jest kwestia czy historyczne wartości winny być chronione poprzez odtworzenie form historycznych czy też przez poszanowanie historycznych założeń, w ramach których tworzone być mogą odpowiadające współczesnym wymaganiom, współczesne formy urbanistyczne i architektoniczne. 2. Analiza historyczna i współczesne realia urbanistyczne Fortyfikacje Cytadeli Warszawskiej w chwili jej budowy były obiektem niezależnym od struktury miasta. Z racji swej funkcji miały być niedostępne. Historycznie Cytadela była obiektem, którego wewnętrzna kompozycja oparta była o osie: funkcjonalną północ południe (ulica Gwardii) i kompozycyjna wschód zachód. W kompozycji tej Plac Gwardii wyznaczał centrum układu nie był zwrócony w żadnym kierunku. Projekt autorstwa A. Jawornickiego i J. Jankowskiego, z lat 30-tych ubiegłego stulecia, przewidywał połączenie Cytadeli z miastem. Wiązało się to z rozbiórką podwalni oraz działobitni rawelinu pomiędzy trzecim i czwartym bastionem. Tu po zasypaniu fosy, splantowaniu wału ziemnego i rozbiórce muru Carnota, miał powstać nowy plac łączący się z placem Gwardii od strony wschodniej. Tym samym Plac Gwardii zyskiwał ukierunkowanie ku miastu przez powiązanie z Aleją Wojska Polskiego. Kompozycyjnej osi Cytadeli nadano dodatkowo charakter funkcjonalny. Projekt nie został zrealizowany. Aktualny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, zakłada najdalej idącą ochronę murów, wałów ziemnych oraz podwalni i działobitni. Założenie to w konsekwencji wymaga traktowania Cytadeli jako obiektu będącego zamknięciem Alei Wojska Polskiego. Nie jest możliwe traktowanie Placu Gwardii jako ukierunkowanego ku miastu. Skutkiem decyzji podjętych w miejscowym planie jest zlikwidowanie widokowych relacji pomiędzy Placem Inwalidów i Aleją Wojska Polskiego a zabudową wewnątrz Cytadeli. Widoczność budynku Muzeum ponad koronami gęstej zieleni, którą obsadzone są obwałowania, uzyskuje się po przekroczeniu wysokości 70 m patrząc z Placu Inwalidów oraz wysokości 40 m patrząc z sąsiedztwa działobitni. Wysokości takie w przypadku gmachu muzeum wydają się nieosiągalne. Aktualne staje się pierwotne założenie kompozycji Cytadeli jako samoistnego obiektu, którego wewnętrzna struktura nie koresponduje bezpośrednio z otoczeniem a strefa fosy, wałów i murów od strony zachodniej tworzy pas okalający kompleks Cytadeli i może po stosownym zagospodarowaniu stanowić, wraz z Aleją Wojska Polskiego, spójny funkcjonalnie i kompozycyjnie fragment struktury miasta. W historycznej strukturze przestrzennej całego kompleksu mury i obwałowania stanowią formę dominującą wypełnioną siatką ulic i zabudowań, wśród których Plac Gwardii ma charakter krystalizujący układ, który jednak jako całość jest podporządkowany znaczeniu zewnętrznej formy fortyfikacji. strona 1

2 Kształtowanie wewnętrznej struktury kompleksu Cytadeli oparte winno być na założeniu poszanowania obu jej osi funkcjonalnej i kompozycyjnej. Analiza dostępności terenu Cytadeli wskazuje na funkcjonalne znaczenie ulicy Gwardii dojazd i dojście od strony Wisłostrady wydają się istotniejsze aniżeli od strony zachodniej. Od tej strony także, docelowo, dojście ulicą Dymińską wydaje się mieć funkcjonalnie większe znaczenie ze względu na jej powiązanie z przystankiem metra i węzłem komunikacyjnym rejonu Dworca Gdańskiego, niż dojście Aleją Wojska Polskiego. Z punktu widzenia dostępu ważnym wydaje się też, prowadzący bezpośrednio z Nowego Miasta ciąg Zakroczymskiej i Jeziorańskiego. Stąd w projekcie utrzymuje się funkcjonalnie dominujący charakter ulicy Gwardii. W efekcie trzeba przyjąć, że front gmachu Muzeum znajduje się od strony ulicy Gwardii a Plac Gwardii winien być powiązany z tą ulicą. 3. Koncepcja zabudowy i zagospodarowania terenu 3.1. Lokalizacja gmachu muzeum, po zachodniej stronie ulicy Gwardii, jest konsekwencją jednoczesnego spełnienia następujących przesłanek: położenie po stronie zachodniej stwarza możliwość realizacji w jednym poziomie ekspozycji stałej (o wymaganej powierzchni); praktycznie tylko zajęcie pod zabudowę gmachu części terenu lokalizacji położonej po zachodniej stronie ulicy Gwardii pozwala na uniknięcie wycinki dużej ilości wartościowych drzew; Plac Gwardii dziedziniec Muzeum powinien być dostępny od strony ulicy Gwardii (oś funkcjonalna) i nie powinien być otwarty na powiązanie z Aleją Wojska Forma projektowanej zabudowy Gmach muzeum podporządkowany idei wypełnienia obramowania, które tworzą wały, mury i fosa niski, wpisany w teren, rozpostarty pomiędzy drzewami, których masyw winien stanowić część naturalnego zagospodarowania terenu Cytadeli parku z elementami ekspozycji. Zgodna z tym założeniem wysokość zabudowy nawiązuje do wysokości obwałowań, tak że człowiek stojący na koronie wału ma pełny, niczym nie przysłonięty widok ponad dachem muzeum. Dziedziniec muzeum Plac Gwardii wyznacza, jak niegdyś, centralny punkt kompozycji skrzyżowanie osi kompozycyjnej i funkcjonalnej zachowując jednocześnie proporcje dawnego placu zarówno w planie jak i w przekroju. Wielkość placu jest wynikiem analizy proporcji i funkcji historyczna wielkość Placu Gwardii dostosowanego do ćwiczeń kawalerii, przy równoczesnym założeniu ograniczonej wysokości zabudowy, nie ma uzasadnienia. Plac taki deprecjonowałby gmach muzeum. Wejście główne od strony dziedzińca przylegającego do osi funkcjonalnej Cytadeli ulicy Gwardii. Ekspozycja plenerowa zadaszona utrzymująca wysokość gmachu. Zadaszenia szklone o możliwie delikatnym rysunku, nie konkurujące z sąsiadującą Bramą Straceń Koncepcja zagospodarowania terenu Wejście na teren Cytadeli na przedłużeniu Alei Wojska Polskiego traktowane podobnie jak pozostałe (zgodnie z zasadą rozprowadzenia ruchu wzdłuż fosy) z tym, ze względu na jego lokalizację w obrębie Cytadeli powiązane z Placem Gwardii przejściem przez budynek muzeum. Powiązanie to o czysto funkcjonalnym a nie prestiżowym charakterze celowo prowadzone jest niezależnie od osi kompozycyjnej wschód zachód. strona 2

3 Zwiedzanie i ekspozycja plenerowa oparte są o zasadę swobodnego krążenia pomiędzy historycznymi obiektami i eksponatami. Istotne dla kompozycji są: dziedziniec Plac Straceń, który jest zarówno częścią ekspozycji (otwartej) jak i miejscem spotkań i manifestacji mogącym wraz z przylegająca doń ulica Gwardii pomieścić ok osób; ekspozycja plenerowa w której realizuje się zasada swobodnego krążenia pomiędzy eksponatami; droga zachód wschód od wejść na przedłużeniu Alei Wojska Polskiego na wskroś przez gmach Muzeum, przez Plac Gwardii dziedziniec Muzeum i dalej przez ekspozycję plenerową aż ku Bramie Straceń; droga przebiega przez wszystkie rodzaje publicznych przestrzeni i zewnętrznych ekspozycji i łączy najistotniejsze obiekty Cytadeli; droga zwiedzania wokół gmachu muzeum wzdłuż wałów i wbudowanych w nie obiektów zabytkowych, adaptowanych (w przyszłości) zarówno na kryte miejsca wystaw jak i obiekty usługowe służące obsłudze zwiedzających; droga pomiędzy Muzeum X Pawilonu a bramą straceń, która z założenia powinna być włączona w system cyrkulacji w sposób, który nakazuje przejście nią wzdłuż całej jej długości; włączenie Bramy Straceń zarówno w ścieżkę zwiedzania wzdłuż wałów i murów jak i w system zwiedzania ekspozycji plenerowej; Dojazd i układ dróg uwzględniają założenia miejscowego planu oraz studium komunikacyjnego. Równocześnie zauważa się, że powiązania drogowe północ-południe, tak długo jak nie są wykorzystywane dla dojazdu zwiedzających lub dostaw eksponatów i dekoracji, będą miały charakter incydentalny i dlatego funkcja przejazdu nie powinna kolidować ze sposobem użytkowania terenu otaczającego kompleks muzeum. Zgodnie z powyższym: dojazd zwiedzających i dostawy przewidziano od strony północnej, tak aby nie przecinać terenów otaczających gmach muzeum; ulica Gwardii na odcinku przebiegającym przez działkę muzeum będzie miała funkcję ciągu pieszo-jezdnego (zgodna z formułą drogi o ograniczonym ruchu przyjętą w planie miejscowym) a wjazd na nią może być kontrolowany z dwóch stron, na granicy działki muzeum; to zapewni powiązanie pomiędzy gmachem muzeum a ekspozycją plenerową pozwalając, zgodnie z wymaganiami, na ogrodzenie ekspozycji plenerowej tak aby w wyniku tego nie była izolowana od placu; funkcję incydentalnego przejazdu północ południe przejmie jezdnia prowadzona wzdłuż zachodniego obwałowania z tym, że sposób jej prowadzenia i wydzielenia podporządkowany będzie integracji z układem dróg pieszych (architektoniczne rozwiązanie nawierzchni ciągów pieszych i jezdnych). Zieleń, która stanowi dzisiaj cenny element istniejącego zainwestowania winna być ochroniona w maksymalnym stopniu i stanowić istotny element kształtowania ekspozycji i przestrzeni otwartych; Rozwój Muzeum i inne obiekty na terenie Cytadeli Zasadniczą, sygnalizowaną w założeniach do konkursu, funkcją wymagającą dużych terenów rozwojowych jest ekspozycja plenerowa. Całość terenu Cytadeli (z wyjątkiem części terenu lokalizacji muzeum jest gęsto zadrzewiona. Obowiązujący MZP nakłada obowiązek ochrony istniejącej zieleni. Zakładając, że dotyczy on cennych drzew można zakładać rozwój tej strefy na terenach zadrzewionych. W projekcie desygnuje się na ten cel obszar na południe od obecnej lokalizacji muzeum przy zastosowaniu, prezentowanego systemu przekryć pozwalającego na swobodne przenikanie koron drzew przez przekrycie oraz opartego o możliwość swobodnego rozmieszczenia rzadko występujących podpór co zapewnić winno ochronę systemu korzeniowego. Równocześnie, wydaje się, że osiągnięcie pełnej oczekiwanej wielkości m2 może być trudne i dla uzyskania satysfakcjonującej powierzchni ostateczny charakter strona 3

4 ekspozycji plenerowej, winien dopuścić także częściowo ekspozycję otwartą, tak jak ma to miejsce przed obecnym gmachem Muzeum przy Al. Jerozolimskich. W projekcie przewidziano większe niż oczekiwane powierzchnie ekspozycji oraz zaplecza magazynowego. Jeśli jednak dalsza rozbudowa gmachu byłaby konieczna, może być ona realizowana jako kontynuacja przyjętej struktury gmachu Muzeum na północ od projektowanego gmachu gdzie rezerwa terenowa jest praktycznie pozbawiona drzew. 4. Forma i struktura gmachu Muzeum 4.1. Podstawowe założenia budowy struktury Struktura budynku oparta jest o układ nawowy, kolebkowo sklepiony, wykorzystywany jednakowo zarówno do przekrycia stref ekspozycji, hallu głównego czy ekspozycji plenerowej. Układ ten jednak, w zależności od strefy w której się znajduje traktowany jest różnie poczynając od pełnych kolebek w strefie ekspozycji, gdzie oświetlenie nie jest wymagane po szklane dachy nad galerią malarstwa batalistycznego lub nad ekspozycja plenerową. Wysokość do podstawy kolebek wynosi ok. 650cm i stanowi podstawową wysokość strefy ekspozycji, ale pozwala również na realizację, w ramach tej samej struktury, dwukondygnacyjnych funkcji (np. biblioteki, dyrekcji i administracji itp.) a także na wprowadzenie antresol tam gdzie będzie to potrzebne. Nastrój gmachu budowany będzie przez surowe, pozbawione zbędnych wykończeń, betonowe ściany i sklepienia. Miejscowo, w strefach przejść pomiędzy salami, płaską część przekrycia może stanowić świetlik, co nie wprowadza dużej ilości światła w strefę ekspozycji ale likwiduje poczucie zamknięcia w tej, liczącej wiele tysięcy metrów kwadratowych, wydzielonej strefie. Podobnemu celowi służą otwarcia czołowych ścian strefy ekspozycji od południa i północy oraz przeszklone ściany barków mających kontakt z ogrodem i dostępnych z ekspozycji. Również umieszczone wewnątrz budynku patia zorganizowane wokół istniejących i wartościowych drzew, służą temu celowi. Ten system kontrolowanego i ograniczonego, punktowego operowania naturalnym światłem, stanowić winien, oprócz humanizacji strefy ekspozycji, o łatwości przestrzennej orientacji w labiryncie sal ekspozycyjnych. Oparte na podobnej zasadzie modularno-wymiarowej zadaszenie ekspozycji czasowej, pozwala na zaaranżowanie aneksów tej ekspozycji, ograniczonych ścianami wstawionymi pod dach oraz ukształtowaniem terenu, które pozwoli na uzyskanie większej niż 6,5m wysokości, w przypadku takiej potrzeby Elastyczność kształtowania ekspozycji Przestrzeń przeznaczona na ekspozycję pozwala na: realizację ekspozycji stałej w całości w jednym poziomie; w takim przypadku ekspozycja czasowa realizowana być może na poziomie -1; wydzielenie części przestrzeni ekspozycyjnej parteru na potrzeby ekspozycji czasowej; w takim przypadku ekspozycja stała zorganizowana byłaby na poziomie parteru i poziomie -1 a system wewnętrznych schodów zapewni zamkniętą drogę cyrkulacji. Organizacja ekspozycji oparta o ciągły system przestrzeni pozwala na: swobodne decydowanie o wielkości modułu ekspozycyjnego; swobodne przyłączanie do sal ekspozycyjnych przestrzeni w której mogą być aranżowane aneksy ekspozycji lub zaplecza techniczno gospodarcze i socjalne; organizację wielu różnych dróg zwiedzania. traktowanie galerii malarstwa batalistycznego jako przestrzeń specjalna, która może być włączona w system cyrkulacji w ramach ekspozycji stałej lub może stanowić odrębną, wydzieloną część ekspozycji. strona 4

5 4.3. Przejście zachód wschód Przejście jest fragmentem drogi przebiegającej od wejść na przedłużeniu Alei Wojska Polskiego aż ku Bramie Straceń i łączącej wszystkie rodzaje publicznych przestrzeni i zewnętrznych ekspozycji oraz najistotniejsze obiekty Cytadeli. Łagodne zejście od strony wejść na teren Cytadeli na przedłużeniu Al. Wojska Polskiego łączy się przejściem na wskroś budynku Muzeum, prowadzonym w otwartej po dach budynku szczelinie zakończonej schodami prowadzącymi na plac dziedziniec Muzeum. Przejściu przebiegającemu na poziomie ok. 3,5m w stosunku do hallu głównego towarzyszy na całej długości strefa wystaw czasowych (niezależnie od możliwości ich organizowania w ramach głównej przestrzeni ekspozycyjnej); stąd też bezpośrednie powiązania z hallem głównym, foyer zespołu sal konferencyjnych i audytorium oraz garażem). Z przejścia dostępna może być także położona na zbliżonym poziomie galeria malarstwa batalistycznego Strefa wejściowa i obsługa zwiedzających Hall wstępny grupuje kasy i informację; zapewnia powiązania z: hallem głównym; biblioteką i dyrekcją z administracją; Hall główny przedłużenie posadzki dziedzińca Placu Gwardii; hall (z szatnią) zapewnia powiązania z: ekspozycją stałą; galerią malarstwa batalistycznego; ekspozycją czasową (zarówno w wariancie jej realizacji na poziomie parteru jak i w wariancie jej umieszczenia na poziomie -1); salą multimedialną dla zwiedzających; sklepem, tak zlokalizowanym by można (lub trzeba) było przez sklep opuszczać ekspozycję; restauracją i kawiarnią, dla których zapewniony jest także niezależny dostęp z zewnątrz; zespołem sal konferencyjnych z audytorium; biblioteką i dyrekcją z administracją; Wielkość hallu głównego pozwala na wydzielenie foremnej przestrzeni o wymiarach 60x20m lub 40x30m (zawsze 1200m2), która może być wykorzystywana do organizacji spotkań, koncertów, wystaw itp Gastronomia Restauracja i kawiarnia dostępne z hallu głównego stanowią równocześnie fragment pierzei Placu Gwardii dziedzińca Muzeum. Od strony dziedzińca niezależne wejście z zewnątrz; możliwość organizacji sezonowego ogródka na dziedzińcu. Bary towarzyszą przestrzeni ekspozycyjnej. Tam gdzie strefy ekspozycji znajdują się nad sobą bar zlokalizowany jest na poziomie pośrednim, tak aby mógł być dostępny z każdego poziomu. Lokalizacja barów umożliwia organizację sezonowych ogródków Zespół konferencyjny Zlokalizowany na poziomie przejścia zachód wschód, niezależnie dostępny z hallu głównego i z zewnątrz, pozwala na organizowanie spotkań całkowicie niezależnie od funkcjonowania Muzeum. Zespół składa się z: kilku sal konferencyjnych; audytorium, którego spadek a tym samym wzrost wysokości sali) uzyskano przez stopniowe obniżenie jej podłogi z poziomu -3,5m do poziomu -6,5m tj. dolnego po- strona 5

6 ziomu ekspozycji. (na ten poziom, choć nie do strefy ekspozycji wyprowadzone będą wyjścia ewakuacyjne z dolnego poziomu audytorium). W ramach zespołu konferencyjnego przewiduje się możliwość organizacji zaplecza gastronomicznego, korzystającego z ruchomego sprzętu, i pozwalającego w miarę potrzeb na gastronomiczną obsługę imprez Parkingi i dojście Dwupoziomowy parking samochodów osobowych na 310 stanowisk jest dostępny dla samochodów na od strony nowego wjazdu z Wisłostrady. Wjazd na górny poziom wykorzystuje naturalne obniżenie terenu w tym miejscu. Wyjścia prowadzą z górnego poziomu parkingu bezpośrednio do przejścia zachód wschód przecinającego budynek i łączącego się z hallem głównym oraz z zespołem konferencyjnym. Na parkingu przewiduje się wydzielenie strefy dla personelu, połączonej z klatką schodową, która na poziomie parteru lokuje się w hallu wejściowym dla personelu. Parking autokarów na 12 stanowisk zlokalizowany jest na poziomie terenu od strony nowego wjazdu z Wisłostrady. Tu wykorzystane jest również naturalne obniżenie terenu co pozwala na ukrycie autokarów. Z parkingu dojście po zachodniej stronie Muzeum do przejścia zachód wschód a stad do hallu głównego lub na plac dziedziniec Muzeum Obsługa zbiorów Pole dostawcze zlokalizowane jest na poziomie 5.0m w stosunku do poziomu parteru od strony nowego wjazdu z Wisłostrady. Wjazd wykorzystuje również naturalne obniżenie terenu spadek rzędu 1,0m. Pracownie konserwacji ciężkiego sprzętu i obsługa ruchu muzealiów bezpośrednio przy polu dostawczym (światło naturalne zapewnione). Magazyny zbiorów rozciągają się pod obydwoma skrzydłami gmachu. System korytarzy o szer 3m i wysokości magazynów (4m) zapewnia transport zbiorów do strefy wystaw słych i czasowych, bez względu na przyjęty podział przestrzeni ekspozycyjnej i ich lokalizację (patrz schematy i punkt 4.2). Do magazynów zbiorów przylegają pracownie konserwatorskie i pom. kustoszy (światło naturalne zapewnione). Magazyny zbiorów stanowią blok funkcjonalny obejmujący także pomieszczenia techniczne i gospodarcze. Ich rozmieszczenie w ramach strefy może być dowolne a wielkość regulowana w zależności od potrzeb. Wielkość strefy i przewidywana wielkość tych pomieszczeń gwarantują stworzenie rezerwy powierzchniowej Biblioteka i czytelnie, pracownie naukowe, dyrekcja i administracja oraz zaplecze socjalne zlokalizowane są w dwóch nadziemnych kondygnacjach w północnym skrzydle. Precyzyjne podziały pomiędzy nimi będą ustalone. Zespół ma bezpośrednie połączenia z hallem, pracowniami konserwatorskim i strefą kustoszy oraz strefa dostaw i parkingiem podziemnym. strona 6

7 5. Wstępny bilans powierzchni powierzchnie wg programu powierzchnie uzyskane 5.1. Sale wystawowe Biblioteka i czytelnia Obsługa publiczności Gromadzenie, inwentaryzacja i obsługa ruchu muzealiów Magazyny zbiorów Pracownie naukowe Pracownie konserwatorskie Zaplecze techniczne i gospodarcze Zaplecze administracyjne i socjalne Razem Uwagi: Ad w tym wystawy stałe i czasowe z pom. socjalnymi, gospodarczymi i sanitarnymi. Ad w tym halle, kasy, informacja, szatnie, toalety, sklepy, restauracja i kawiarnia, bary, sala multimedialna, zespół konferencyjny z audytorium Ad w tym pomieszczenia kustoszy Ad w tym dodatkowo: wentylatornie, węzeł cieplny, trafo etc. Ad Łączna powierzchnia inwestycji może być zredukowana w wyniku dalszych prac projektowych tak, aby w ramach przewidywanego budżetu zagwarantować możliwie najwyższy standard realizowanych powierzchni. 6. Łączny koszt realizacji zamknie się pomiędzy a zł tj. nie przekroczy kwoty zł brutto (słownie czterysta dwadzieścia milionów złotych). 7. Adres do korespondencji Henryka Durawa (nie będąca członkiem zespołu projektowego) Warszawa, ul. Piekałkiewicza 4 m 25 strona 7