mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

Transkrypt

1

2 Wierzyciele neho Dłużnicy neho Gospodarstwa domowe Oszczędności Pożyczki Pośrednicy finansowi Wierzytelności (aktywa) = Kapitał (pasywa) Dostarczenie środków pieniężnych za opłatą Państwo Dług publiczny Przedsiębiorstwa Kapitał dłużny + kapitał właścicielski Inwecje Zagraniczne gospodarstw domowych Inwecje zagraniczne Zagranica Euroobligacje, kredyty zagraniczne banków Euroobligacje skarbowe, korporacyjne kredyty zagraniczne przedsiębiorstw

3 Bank centralny; Komercyjne banki depozytowo-kredytowe (uniwersalne i specjaliczne); Niebankowe intucje depozytowo-kredytowe (np. spółdzielnie kredytowooszczędnościowe, pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe) Giełdy finansowe wraz z domami i biurami maklerskimi; Fundusze inwecyjne (powiernicze); Fundusze emerytalne; Towarzystwa ubezpieczeń (na życie i majątkowe); Towarzystwa zarządzania aktywami; Banki inwecyjne; Fundusze inwecyjne typu Venture Capital i Private Equity; Intucje faktoringowe; Przedsiębiorstwa leasingowe mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

4 Rynek finansowy Rynek walutowy (kupno sprzedaż różnych walut) Rynek pieniężny (krótkoterminowe lokaty i kredyty, bony, weksle, czeki) Rynek kapitałowy Bankowy (długoterminowe lokaty i kredyty) Papierów wartościowych (akcje, obligacje i inne walory)

5 Ćwiczenia 1

6 Środek płatniczy ma moc zwalniania z zobowiązań, dłużnik zwalnia się za pomocą pieniądza z zobowiązań względem wierzyciela. Pośrednik wymiany w rezultacie odejścia od gospodarki naturalnej i barteru pieniądz jest powszechnie akceptowanym zamiennikiem towarów. Przedmiot tezauryzacji czyli gromadzenia w celu zapewnienia sobie możliwości przyszłych zakupów i spłaty zobowiązań. Pieniądz jest najbardziej płynnym i nie przynoszącym dochodu składnikiem majątku finansowego. Miernik wartości jako forma wyrażenia wartości wszystkich towarów, zasobów i strumieni gospodarczych.

7 Cechy pieniądza Rzadkość nadmiar pieniądza prowadzi do inflacji, brak do recesji i bezrobocia Podzielność i łatwość w transporcie podzielny na dowolne porcje i adekwatny do dominującego w danej epoce środka transportu. Trwałość dobro, które nadawało się do magazynowania. Uznana wartość Powszechna akceptowalność/łatwa zbywalność Absolutna płynność, brak dochodu Rodzaje pieniądza Pieniądz naturalny - jako dobro naturalne. Pieniądz kredytowy pieniądz papierowy wymienialny na kruszce, emitowany przez banki, jako potwierdzenie umowy kredytowej. Pieniądz dekretowy emitowany na zasadach dekretu władzy państwowej, obecnie nie wymienialny.

8 Pieniądz gotówkowy: banknoty i monety. Pieniądz bezgotówkowy zapis na rachunkach rozliczeniowych klientów w bankach. Pieniądz elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji i przyjmowany jako środek płatniczy.

9 Pieniądz elektroniczny Pieniądz elektroniczny jest wartością pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki (Prawo bankowe art. 4, ust 1, pkt 5): jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, jest wyrażona w jednostkach pieniężnych. może być emitowany jedynie przez banki komercyjne oraz intucje pieniądza elektronicznego. mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

10 Aktualnie pieniądz w Polsce Art. 227 Kontucji: Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Ustawa o Narodowym Banku Polskim doprecyzowuje, co kryje się pod pojęciem pieniądza. Art. 31 stanowi, że znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Art. 32 brzmi: Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej Pieniądz bezgotówkowy Nie doczekał się definicji ustawowej. Choć nie jest prawnym, to jest również środkiem płatniczym, aczkolwiek zwolnienie z zobowiązań dłużnika następuje nie z chwilą dokonania zapłaty tak jak to jest w przypadku pieniądza gotówkowego a z chwilą dokonania rozliczenia i rozrachunku przez banki, w których mają konta uczestnicy transakcji.

11 Pieniądz pełnowartościowy Wartość nominalna = wartość substancjalna Pieniądz nadwartościowy Wartość nominalna < wartość substancjalna Pieniądz podwartościowy Wartość nominalna > wartość substancjalna

12 Pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu Prawo Kopernika: Pieniądz gorszy (tańszy) wypiera pieniądz lepszy (droższy). mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

13 Dwuszczeblowy system bankowy: Bank centralny nie działa dla zysku bank banków bank państwa bank emisyjny; Banki komercyjne działają dla zysku Bank centralny wyznacza ramy kreacji pieniądza bezgotówkowego banków komercyjnych przede wszystkim za pośrednictwem stopy rezerwy obowiązkowej. mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

14 NBP prowadzi polityke pieniężna za pomoca instrumentów bezpośrednich i pośrednich; Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej: Operacje kredytowo-depozytowe przy pomocy stóp procentowych {lombardowa, referencyjna (interwencyjna, operacji otwartego rynku), redyskontowa, depozytowa, czasami refinansowa}; Stopa rezerwy obowiązkowej (płynnośc banków komercyjnych); Operacje otwartego rynku; Polityka kursu walutowego. NBP współpracuje z KNF (Komisją Nadzoru Finansowego) mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

15 M0 - wielkość pieniądza rezerwowego banku centralnego Agregaty pieniężne M1, M2 i M3 wg NBP Pozycje pasywów skonsolidowanego bilansu i agregaty pieniężne 1. Gotówka w obiegu (poza kasami banków) 2. Depozyty bieżące M1 = Depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat 4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy M2 = M Operacje z przyrzeczeniem odkupu 6. Bankowe dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat M3 = M

16 , , , , , , ,0 0, B-Gotówka M0 M1 M2 M3

17 Daty Gotówka M0 M1 M2 M3 Dynamika M , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,60 b=b/m3 PKB k = M3/PKB

18 Miary Pieniądza Okres B - gotówka M0 M1 M2 M3 Dynamika M3 b = B/M3 PKB k = M3/PKB gru , , , , ,8 16,78% ,8 33% gru , , , , ,4 27,90% 15,18% ,2 35% gru , , , , ,4 24,67% 13,50% ,9 37% gru , , , , ,8 20,08% 14,16% ,3 40% gru , , , , ,3 11,86% 11,34% ,0 40% gru , , , , ,7 9,62% 11,59% ,8 42% gru , , , , ,9-1,09% 12,94% ,4 40% gru , , , , ,8 5,83% 14,32% ,2 41% gru , , , , ,5 9,38% 13,45% ,6 41% gru , , , , ,4 13,14% 13,38% ,3 43% gru , , , , ,5 15,96% 13,88% ,4 47% gru , , , , ,8 13,39% 13,74% ,9 50% gru , , , , ,3 18,63% 13,63% ,2 54% gru , , , , ,5 8,11% 12,47% ,8 56% gru , , , , ,5 8,80% 11,83% ,4 56% gru , , , , ,3 12,49% 11,55%

19 1. Wzrost podaży pieniądza (agregat M3). 2. Spadek udziału agregatu B (gotówki) w ilości pieniądza w obiegu - b=b/m3, spadek skłonności do utrzymania gotówki. Potwierdza to prawo Greshama-Kopernika, zgodnie z którym pieniądz bezgotówkowy (tańszy) wypiera z obiegu pieniądz gotówkowy (droższy). 3. Wzrost skłonności do utrzymania pieniądza (wzrost stopnia monetaryzacji gospodarki) stosunek ilości pieniądza w obrocie gospodarczym do produktu krajowego brutto odpowiada na pytanie, jaka część rocznego strumienia PKB mogłaby być zakupiona za istniejące w gospodarce zasoby pieniędzy. Parametr ten świadczy o stopniu płynności gospodarki. W kolejnych latach oczekuje się dalszego wzrostu tego parametru, w Europie Zachodniej wynosi on %.

20 Mnożnik kreacji pieniądza przez system bankowy odpowiada na pytanie, o ile zwielokrotnia się podaż pieniądza w gospodarce przy wzroście bazy monetarnej o jednostkę walutową. mk=m3/bm M3=BM x mk BM baza monetarna gospodarki EB emisja gotówki BM=EB + RO RO środki pieniężne banków na ich rachunkach bieżących i rachunku rezerwy obowiązkowej mk=1/(ro + b - ro*b) b skłonność do utrzymania gotówki (wskaźnik gotówkowy = gotówka/m3) ro stopa rezerwy obowiązkowej (ro=ro/d) Przykład: ro=3,5%, b=13,8% => mk=5,95 przy BM=65 mld PLN M3=385 mld PLN mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

21 Bank Centralny Aktywa Pasywa Gotówka 1000PLN 1) Rachunek BD 35PLN 3) Rachunek BW 34PLN 6) Bank X Bank Y Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa Środki pieniężne 1000PLN 2) Depozyt 1000PLN 2) Środki pieniężne 965PLN 5) Depozyt 965PLN 5) Rezerwa obow. W BC 35PLN 3) Rezerwa obow. w BC 34PLN 6) Kredyt 965PLN 3) Kredyt 931PLN 6) Pan X Pan Y Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa Środki pieniężne 965PLN 3) Kredyt 965PLN 3) Rower wart 965PLN Rower za środki pieniężne 4) Środki pieniężne 965PLN 4)

22 1) Emisja banknotów przez BC (bank centralny) o nominale 1000PLN; 2) Zamiana pieniądza gotówkowego na bezgotówkowy (1000PLN na koncie deponenta w banku komercyjnym BX). 3) Bank komercyjny BX udziela kredytu konsumentowi X na 965PLN, dlatego że 35zł zgodnie z wymogami prawa (st. rez. ob. 3,5%) musi odprowadzić na rachunek w BC. W aktywach BX pojawia się należność, a w pasywach konsumenta X zobowiązanie na 965PLN. Jednocześnie konsument X otrzymuje 965PLN w banknotach. 4) Konsument X kupuje za pożyczone pieniądze rower od sprzedawcy Y. 5) Sprzedawca Y lokuje środki pieniężne (965PLN) w swoim banku BY. 6) Komercyjny bank BY odprowadzi 3,5% tych środków na swój rachunek w BC, zaś pozostała część może ponownie pożyczyć (931PLN). Maksymalnie banki komercyjne mogą z 1000PLN przy stopie rezerw obowiązkowych na poziomie 3,5% wykreowac 27571PLN pieniądza bezgotówkowego (1000PLN/3,5%), co oznacza że po procesie kreacji M1 wzrośnie o 28571PLN. Suma depozytów w bankach komercyjnych powiększy się o 28571PLN, o 1000PLN wzrośnie poziom rezerw obowiązkowych banków komercyjnych w banku centralnym, a z obiegu zniknie 1000PLN gotówki.

23 Równanie Fishera (równanie wymiany, równanie ilościowe) ilościowe teoria pieniądza sformułowana przez Irvinga Fishera przyjmująca postać: M * V = Q * P gdzie: M podaż pieniądza w gospodarce V prędkość obrotu pieniądza Q ilość dóbr i usług w gospodarce P cena dóbr i usług w gospodarce mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW

24 Ćwiczenie 1 Czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego i mnożnik pieniądza Stopa rezerw obowią zkowych stanowi minimalną relację... do..., jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji... Jeśli zasób gotówki w banku komercyjnym spadnie poniżej obowiązkowej stopy rezerw, wówczas musi on natychmiast..., najczęściej od... Wzrost wskaźnika rezerw obowiązkowych... możliwość kreacji pienią dza bankowego i odwrotnie... tego wskaźnika... możliwości kreowania pieniądza bankowego.

25 Ćwiczenie 2 Wskaźnik gotówkowy czyli wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki, liczony jako... Ludność część swoich dochodów utrzymuje w gotówce. Wzrost gotówki oznacza, że depozytariusze zamieniają..., a to powoduje... wartości mnożnika pieniądza i... ilości pieniądza bankowego. Na wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki największy wpływ mają dwa elementy: a) dochód, b) rynkowe stopy procentowe. W sytuacji, gdy dochody społeczeństwa rosną jest ono bardziej skłonne do korzystania z pieniądza... Natomiast między wskaźnikiem skłonności do utrzymania gotówki a stopą procentową istnieje... zależność. Wzrost stopy procentowej powoduje, że... opłacalne staje się... gotówki w portfelach, gdyż... ona żadnych dochodów.

26 Ćwiczenie 3 Stopa rezerw nadobowiązkowych banki prywatne faktycznie oprócz rezerw obowiązkowych utrzymują także rezerwy nadobowiązkowe, zabezpieczając się przed szczególnymi okolicznościami, mogącymi powodować wzmożone... przez klientów gotówki. Wskaźnik rezerw nadwyżkowych określany jest przez: a)rynkową stopę procentową, b)wahania depozytów; Gdy rynkowa stopa procentowa..., to mniej korzystne staje się utrzymywanie przez banki rezerw większych od niezbędnego minimum. Wtedy ową nadwyżkę opłaca się przeznaczyć na akcję... Najczęściej jednak jest tak, że wzrost rynkowej stopy procentowej powoduje... rezerw nadobowiązkowych i... podaży pieniądza.

27 Ćwiczenie 4 Podsumowanie Bank centralny odpowiada za podaż pieniądza, choć nie może dokładnie kształtować jej zmian. Ma za to bezpośredni wpływ na dwa czynniki: wielkość bazy monetarnej oraz stopę rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, czyli tę część zgromadzonych przez nie wkładów, które mają obowiązek przechowywać na rachunku w banku centralnym. Oba działają w przeciwnym kierunku: wzrost bazy monetarnej powoduje... podaży pieniądza bankowego, natomiast wyższa stopa rezerw obowiązkowych... ją..

28 Rozwiązanie: Ćwiczenie 1 Czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego i mnożnik pieniądza 1. Stopa rezerw obowiązkowych stanowi minimalną relację rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego (Rady Polityki Pieniężnej). Jeśli zasób gotówki w banku komercyjnym spadnie poniżej obowiązkowej stopy rezerw, wówczas musi on natychmiast pożyczyć gotówkę, najczęściej od banku centralnego. Wzrost wskaźnika rezerw obowiązkowych zmniejsza możliwość kreacji pieniądza bankowego i odwrotnie spadek tego wskaźnika zwiększa możliwości kreowania pieniądza bankowego.

29 Rozwiązanie: Ćwiczenie 2 Wskaźnik gotówkowy czyli wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki liczony jako gotówka do M3. Ludność część swoich dochodów utrzymuje w gotówce. Wzrost gotówki oznacza, że depozytariusze zamieniają część swoich depozytów na gotówkę, a to powoduje spadek wartości mnożnika pieniądza i zmniejszenie ilości pieniądza bankowego. Na wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki największy wpływ mają dwa elementy:a) dochód, b) rynkowe stopy procentowe. W sytuacji, gdy dochody społeczeństwa rosną jest ono bardziej skłonne do korzystania z pieniądza bezgotówkowego. Natomiast między wskaźnikiem skłonności do utrzymania gotówki a stopą procentową istnieje odwrotna zależność. Wzrost stopy procentowej powoduje, że mniej opłacalne staje się utrzymywanie gotówki w portfelach, gdyż nie przynosi ona żadnych dochodów.

30 Rozwiązanie: Ćwiczenie 3 Stopa rezerw nadobowiązkowych banki prywatne faktycznie oprócz rezerw obowiązkowych utrzymują także rezerwy nadobowiązkowe, zabezpieczając się przed szczególnymi okolicznościami, mogącymi powodować wzmożone wycofanie przez klientów gotówki. Wskaźnik rezerw nadwyżkowych określany jest przez: a)rynkową stopę procentową, b)wahania depozytów; Gdy rynkowa stopa procentowa wzrasta, to mniej korzystne staje się utrzymywanie przez banki rezerw większych od niezbędnego minimum. Wtedy ową nadwyżkę opłaca się przeznaczyć na akcję kredytową.

31 Rozwiązanie: Ćwiczenie 4 Podsumowanie Bank centralny odpowiada za podaż pieniądza, choć nie może dokładnie kształtować jej zmian. Ma za to bezpośredni wpływ na dwa czynniki: wielkość bazy monetarnej oraz stopę rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, czyli tę część zgromadzonych przez nie wkładów, które mają obowiązek przechowywać na rachunku w banku centralnym. Oba działają w przeciwnym kierunku: wzrost bazy monetarnej powoduje wzrost podaży pieniądza bankowego, natomiast wyższa stopa rezerw obowiązkowych ogranicza ją..

32 Dziękuję za uwagę! J