System finansowy to mechanizm współdziałania i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą:

Transkrypt

1 SYSTEM FINANSOWY System finansowy to mechanizm współdziałania i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą:! instrumenty finansowe! rynki finansowe! instytucje finansowe! zasady określające sposób ich współdziałania. Nadrzędna funkcja systemu finansowego: współuczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka dokonywania transakcji (pieniądza) oraz umożliwienie jego przemieszczania się między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi (ekonomicznymi). OGNIWA (STRUKTURA) SYSTEMU FINANSOWEGO INSTRUMENTY FINANSOWE charakterze wierzycielskim i własnościowym stałym i zmiennym dochodzie krótko-, średnio- i długoterminowe bezpośrednie i pośrednie rzeczywiste (bazowe) i pochodne (pozabilansowe) RYNKI FINANSOWE pierwotne i wtórne otwarte i zindywidualizowanych transakcji finansowych rynki zindywidualizowane (depozytowy, kredytowy, ubezpieczeniowy) pieniężne i kapitałowe pieniężny (międzybankowy, pozabankowy) kapitałowy (giełdowy i pozagiełdowy) instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy eurorynki (pieniężny i kapitałowy) hurtowe i detaliczne instrumentów pochodnych INSTYTUCJE FINANSOWE wyłącznie dystrybuujące i tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem tworzące pieniądz banki komercyjne, bank centralny sformalizowane niesformalizowane ZASADY FUNKCJONOWANIA

2 INSTRUMENTY FINANSOWE to zobowiązania finansowe, a więc roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Instrumenty finansowe są więc obietnicami wypłacenia przez emitenta, z chwilą zaistnienia określonych przesłanek, jakichś środków (zwrot kapitału, odsetki, dywidendy) Podział instrumentów: aspekt własnościowy - o charakterze wierzycielskim i własnościowym w jaki sposób generują dochód - o stałym i zmiennym dochodzie kryterium czasu - krótko-, średnio- i długoterminowe charakter emitenta - bezpośrednie i pośrednie rzeczywiste (bazowe) i pochodne (pozabilansowe) RYNKI FINANSOWE to takie rynki, na których dokonują się transakcje obrotu instrumentami finansowymi. Podział rynków: czy transakcja na rynku finansowym wiąże się z emisją (kreacją) nowego instrumentu, czy też z odsprzedażą już istniejącego - pierwotne i wtórne wielość nabywców instrumentów finansowych aukcja czy indywidualna umowa rynki otwarte i zindywidualizowanych transakcji finansowych. W chwili obecnej, wobec upowszechnienia zjawiska sekurytyzacji, różnice między tymi rynkami zacierają się. Transakcje zawierane na rynkach zindywidualizowanych (np. kredyt bankowy) po sekurytyzacji mogą być kontynuowane na rynku publicznym. kryterium czasu rynki pieniężne i kapitałowe pieniężny (kryterium podmiotowe rynek międzybankowy, pozabankowy) kapitałowy (kryterium organizacyjne - giełdowy i pozagiełdowy) kryterium waluty - instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy eurorynki (pieniężny i kapitałowy) transakcje zawierane poza krajem pochodzenia waluty kryterium skali - hurtowe i detaliczne instrumentów pochodnych Ogólnie postępuje proces zacierania wyrazistości powyższego podziału.

3 INSTYTUCJE FINANSOWE to podmioty ekonomiczne, które charakteryzują się tym, że: 1. głównym przedmiotem ich działalności (źródłem zysku) jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie transakcji nimi, 2. w konsekwencji, instrumenty finansowe są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku (aktywów) Instytucje nie tworzą własnych instrumentów finansowych instytucje bezpośredniego rynku finansowego - bierne pośrednictwo, redystrybuowanie instrumentów finansowych. Podstawowym obszarem działania jest rynek wtórny (domy maklerskie, kantory, banki inwestycyjne) Instytucje tworzące instrumenty finansowe (instrumenty pośrednie) instytucje pośredniego rynku finansowego. Aktywnie pośredniczą w przepływie siły nabywczej pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Instytucje te przyjmują od innych podmiotów instrumenty finansowe i na ich miejsce kreują nowe (własne), o odmiennej charakterystyce (terminy zapadalności, inna wartość, inne ryzyka). kreujące pieniądz Zaliczamy do nich bank centralny i banki komercyjne. Bank centralny ma monopol na kreację pieniądza będącego prawnym środkiem płatniczym. Występuje on w postaci gotówki i wkładów na rachunkach w BC. Banki komercyjne kreują pieniądz bankowy (wkładowy), który mimo iż nie jest formalnie prawnym środkiem płatniczym traktowany jest jako jeden z podstawowych składników agregatu podaży pieniądza. pozostałe Instytucje kreują instrumenty finansowe nie będące jednak pieniądzem, tzn. nie wykorzystywane do wzajemnych rozliczeń pomiędzy podmiotami. Wraz z instytucjami nie kreującymi instrumentów nazywane są niedepozytowymi instytucjami (pośrednikami) finansowymi. Zaliczamy do nich: firmy ubezpieczeniowe specyficzna bo warunkowa forma realizacji instrumentu jakim są polisy fundusze inwestycyjne (powiernicze) jednostki udziałowe, akcje reprezentujące część aktywów fundusze otwarte fundusze zamknięte fundusze emerytalne towarzystwa udziałowe podwyższonego ryzyka typu venture capital towarzystwa budowlane (kasy budowlano oszczędnościowe) Spod powyższej systematyzacji wymykają się firmy takie jak faktoringowe czy leasingowe. Obok instytucji finansowych (wg. definicji) mogą występować również instytucje, które pomimo iż kojarzone z finansami mogą być traktowane jedynie jako instytucje wspomagające funkcjonowanie instytucji finansowych (np.poczta)

4 ZASADY FUNKCJONOWANIA SYSTEMÓW FINANSOWYCH sformalizowane zdefiniowane i egzekwowane z mocy prawa nieformalne funkcjonują w formie zwyczajów, mają postać niepisaną, lub pisemną ale nie obowiązującą powszechnie (wewnętrzne regulaminy) Specyfika rynków finansowych wynika z faktu, iż dokonuje się na nich obrotu specyficznym rodzajem dobra jakim jest obietnica wypłaty określonych sum pieniędzy. W związku z tym występuje znaczny poziom asymetrii informacji pomiędzy stronami transakcji. Powoduje ona, iż w korzystniejszej sytuacji znajdują się podmioty gromadzące fundusze z źródeł zewnętrznych. Z ich zachowaniem wiążą się zjawiska: negatywnej selekcji przed zawarciem transakcji zmiany zachowania po zawarciu transakcji Zjawiska te są przyczyną szerokiego uregulowania działalności instytucji finansowych.

5 Funkcje systemu finansowego Rolą systemu finansowego jest współudział w kreowaniu siły nabywczej oraz umożliwienie jej przepływu miedzy niefinansowymi podmiotami ekonomicznymi. Rolą systemu finansowego jest obniżenie kosztów dokonywania transakcji powstających w procesie wymiany. Koszty transakcyjne to głównie koszty związane z pozyskaniem informacji potrzebnych do przeniesienia praw własności na skutek występowania zjawiska niepewności. Pojawienie się pieniądza spełniającego funkcje cyrkulacyjną pozwoliło na znaczne obniżenie kosztów transakcyjnych, które w przypadku wymiany towarowej wymagało zaistnienia podwójnej zgodności potrzeb. Związki systemu finansowego z pozostałymi sektorami gospodarki następuje w ramach każdego z ogniw systemów: instrumenty finansowe znaczna część instrumentów bezpośrednich kreowana jest przez podmioty gospodarcze i państwo. Z kolei instrumenty kreowane przez instytucje finansowe (głównie pośrednie) wynikają z zapotrzebowania podmiotów niefinansowych rynki finansowe przedsiębiorstwa i państwo są głównymi uczestnikami rynków. Ponadto państwo w ramach realizowanej polityki kształtuje te rynki. instytucje finansowe powiązania wynikają z cech istniejącego rynku finansowego, których jednym z elementów są kapitałowe związki pomiędzy instytucjami finansowymi a pozostałymi ogniwami gospodarki zasady funkcjonowania silne formalne wpływy państwa jako regulatora i nieformalne innych podmiotów.

6 Cały system finansowy (a więc: instrumenty, rynki, instytucje i regulacje) integruje działalność niezależnych podmiotów gospodarczych i ogranicza koszty transakcyjne spełniając funkcje: 1. MONETARNE 2. KAPITAŁOWE 3. KONTROLNE Funkcja monetarna wiąże się z procesami: kreowania pieniądza przepływu pieniądza (system finansowy głównie bankowy jest elementem rozliczeniowym) Obniżenie kosztów transakcyjnych wynika z samej istoty pieniądza. Funkcja kapitałowa wiąże się z umożliwieniem przepływu kapitału od jednostek nadwyżkowych do deficytowych. W jej ramach można wyodrębnić: gromadzenie, alokowanie (w różne aktywa) i pobudzanie odkładania oszczędności alokacja kapitału (oszczędności) w inwestycje (przedsięwzięcia gospodarcze) Przy okazji alokacji instytucje finansowe (kreujące instrumenty) dokonują zmiany charakterystyki instrumentów aby dostosować je do potrzeb oszczędzających i pożyczających. Dokonuje się przy tym transformacja: 1. ryzyka 2. wielkości 3. terminów Funkcja kontrolna wiąże się z realizowaniem funkcji kapitałowej. Dzięki rynkom finansowym użyczający swe oszczędności ma możliwość monitorowania i dyscyplinowania podmiotów zarządzających ich majątkiem. Funkcje te mogą być realizowane albo za pośrednictwem instytucji finansowych aktywnie uczestniczących w tym procesie, albo poprzez bezpośrednie transakcje na rynku kapitałowym.