Polityka monetarna. Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin. J. Wilkin - Ekonomia

Transkrypt

1 Polityka monetarna Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin

2 Pieniądz i jego funkcje Pieniądz powszechny ekwiwalent towarów i usług. Kategoria ekonomiczna, w której możemy wyrazić wartość wszelkich towarów i usług. Pieniądz był jednym z największych wynalazków ludzkości Pieniądz może być efektem ewolucji stosunków wymiany bądź kategorią wykreowaną (ustanowioną) przez władze państwowe Podstawowe funkcje pieniądza: - środek wymiany - środek płatniczy - środek gromadzenia skarbu (środek tezauryzacji) - narzędzie rachunku ekonomicznego, miernik wartości

3 Ewolucja form i roli pieniądza Pieniądz wyłonił się ze świata towarów; pierwotny pieniądz był jednym z towarów np. skóry, płótno, kruszec Pieniądz kruszcowy i jego zalety Pieniądz abstrakcyjny i nominalistyczna teoria pieniądza. Oderwanie wartości nominalnej od wartości substancji materialnej pieniądza Pieniądz papierowy związany z kruszcami pieniądz papierowy nie związany z kruszcami pieniądz bezgotówkowy pieniądz elektroniczny

4 Nominalna i realna wartość pieniądza Nominalna wartość pieniądza wyznaczona jest przez jego emitenta, najczęściej władzę państwową bądź działający w imieniu państwa bank centralny Realna wartość pieniądza zależy od jego siły nabywczej, czyli relacji miedzy wartością nominalną a poziomem cen Deprecjacja pieniądza to proces spadku siły nabywczej pieniądza, a więc jego wartości realnej

5 Makroekonomiczna rola pieniądza Najważniejsza makroekonomiczna funkcja pieniądza polega na jego wpływie na poziom cen i tempo inflacji Wielkość pieniądza w obiegu ma też pośredni wpływ na inne wielkości makroekonomiczne, jak tempo wzrostu gospodarczego i stopę bezrobocia W skali gospodarki możemy określić: a) popyt na pieniądz, b) podaż pieniądza i c) poziom cen

6 Agregaty pieniężne M0 baza monetarna, ilość pieniądza gotówkowego M1 pieniądz transakcyjny: - Gotówka - Czeki podróżne - Wkłady bankowe na żądanie - Inne depozyty, na które można wystawiać czeki M2 wszystkie składniki M1 plus wkłady oszczędnościowe ludności M3 wszystkie składniki M2 plus duże wkłady depozytowe, oszczędności przedsiębiorstw i wkłady dewizowe

7 Wielkość M3 w Polsce w 2013 r. Podaż pieniądza M3: 950 mld zł. W tym pieniądz gotówkowy (poza kasami banków): 113 mld zł. Udział pieniądza gotówkowego w M3: 11,9%

8 Równanie I. Fishera i ilościowa teoria pieniądza M * V = P * T Gdzie: M ogólna wielkość pieniądza w obiegu, np. w mld zł, mld $ itp. V szybkość obiegu pieniądza (np. w roku) P średni poziom cen T rzeczowy wolumen towarów

9 Funkcje banku centralnego Emisja pieniądza gotówkowego Bank banków Kontrola funkcjonowania systemu bankowego Zarządzanie rezerwą dewizową państwa Kontrola kursu dewizowego

10 Instrumenty polityki monetarnej Emisja pieniądza gotówkowego Ustalanie stopy rezerw obowiązkowych banków Centralizacja rezerw gotówkowych Ustalanie podstawowych stóp procentowych Operacje otwartego rynku

11 Znaczenie niezależności banku centralnego i sposoby zapewnienia tej niezależności Zapis konstytucyjny Sposób powoływania prezesa banku centralnego Sposób wyłaniania Rady Polityki Pieniężnej Sposoby kształtowania emisji pieniądza: według reguł i według zasad polityki dyskrecjonalnej

12 Struktura Rady Polityki Pieniężnej Przewodniczący: Prezes NBP Plus 9 członków, w tym: - 3 zgłoszonych przez Prezydenta RP - 3 zgłoszonych przez Senat RP - 3 zgłoszonych przez Sejm RP

13 Inflacja Inflacja, jako zjawisko pieniężne Inflacja: złożony proces makroekonomiczny, przejawiający się wzrostem poziomu cen i spadku siły nabywczej pieniądza Stopa inflacji stopa wzrostu ogólnego poziomu cen

14 Rodzaje inflacji Inflacja wg źródeł powstawania: - inflacja kosztowa (cost-push inflation) - inflacja popytowa (demand-pull inflation) Inflacja wg form przejawiania się: - inflacja cenowa (typowa dla gospodarki rynkowej) - inflacja ukryta (typowa dla gospodarki planowej) Inflacja wg tempa wzrostu cen: - inflacja pełzająca (do 10% rocznie) - inflacja umiarkowana (10-20% rocznie) - Inflacja wysoka (np % rocznie) - inflacja galopująca (do kilkuset procent) - hiperinflacja niekontrolowana inflacja dochodząca do tysięcy procent rocznie

15 Wskaźniki cen wskaźniki inflacji CPI (consumer price index) wskaźnik cen konsumpcyjnych PPI (producer price index) wskaxnik cen hurtowych GDP deflator wskaźnik korygujący produkt krajowy brutto ze względu na inflację = PKB nominalny/pkb realny

16 Przykład: hiperinflacja w Niemczech w latach 1920-ych Ceny krajowe wzrastały: z czternastokrotnie wyższych od cen z 1913 r. w połowie 1921 r. do trzydziestopięciokrotnie od nich wyższych pod koniec tego roku. Wzrost trwał nadal w roku Pod koniec tego roku ceny były 1475 razy wyższe niż przed wojną. A w roku 1923 sytuacja stała się poważna; 27 listopada tego roku ceny krajowe osiągnęły poziom razy wyższe od przedwojennego. J.K. Galbraith: Pieniądz. Pochodzenie i losy, s. 219 (Stopa inflacji w Polsce w 2013 r. : 1,5%)

17 Procesy inflacyjne w okresie transformacji Liberalizacja cen i przejście od inflacji ukrytej do inflacji cenowej Sposoby walki z inflacją w okresie transformacji: - ograniczenie płac w sektorze publicznym - stabilizacja kursu dewizowego - ograniczanie wydatków państwa - demonopolizacja i wzrost konkurencji - twarde ograniczenia budżetowe - kontrola emisji pieniądza; uniezależnienie banku centralnego

18 Stopa inflacji w okresie transformacji (XII/XII)

19 Inflacja a bezrobocie Tzw. klasyczna (krótkookresowa) krzywa Phillipsa Bezrobocie naturalne i bezrobocie koniunkturalne Długookresowa krzywa Phillipsa ujęcie monetarystyczne

20 Pytania do wykładu 11 Wyjaśnij dlaczego pieniądz można uznać za jeden z największych wynalazków ludzkości. Opisz główne funkcje jakie spełnia pieniądz; Na czym polega makroekonomiczna rola pieniądza? Uzasadnij znaczenie niezależności banku centralnego Jakie instrumenty polityki antyinflacyjnej może wykorzystać bank centralny? Jakie zależności makroekonomiczne ilustruje tzw. krzywa Phillipsa?

21 Główne kategorie do wykładu 11 Pieniądz i jego formy Nominalna i realna wartość pieniądza Deprecjacja pieniądza Inflacja i miary inflacji Bank centralny Funkcje banku centralnego Polityka pieniężna Wskaźniki cen Bezrobocie naturalne i koniunkturalne

22 Literatura do wykładu 11 Bednarski, Wilkin Podręcznik, r. 15 Literatura dodatkowa: J.K. Galbraith: Pieniądz. Pochodzenie i losy, PWE, Warszawa1992