Czynniki zniekształcające wyniki testowe

Transkrypt

1 Czynniki zniekształcające wyniki testowe Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe - określone rodzaje zdolności czy cech osobowości. Wyniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone czynniki pozatreściowe.

2 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Jest to obserwowana skłonność osób badanych do udzielania odpowiedzi niezależnie od treści pozycji testowych. lub Jest to trwała dyspozycja do reagowania w określony sposób w różnych obszarach treściowych.

3 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza ZASADY OGÓLNE Strategie są stałe i trwałe Strategie odpowiadania powodują, że wyniki testowe są bardziej wieloznaczne Strategie odpowiadania są silniejsze w sytuacjach niejednoznacznych i nieustrukturowanych Testy trudne wyzwalają strategie odpowiadania

4 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do potakiwania (Cronbach, 1946) Skłonność osób badanych do uznawania, że charakteryzują je różne twierdzenia danego kwestionariusza, niezależnie od tego jaka jest ich treść. Jest to stała dyspozycja do odpowiadania prawda", "zgadzam się", "tak".

5 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Strategia semantyczna (Cronbach, 1946) Każda osoba badana może inaczej interpretować kategorie odpowiedzi typu "czasami", "nie lubię" czy "trochę się zgadzam". Tworzące się w ten sposób stałe błędy mogą się kumulować i obciążać wyniki.

6 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do unikania konkretnej odpowiedzi (Cronbach, 1946) Niektóre osoby badane, częściej niż inne kategorie, wybierają kategorię neutralną ("nie wiem", "?"). Tendencja ta może okazać się stałym sposobem odpowiadania. Prawdopodobnie zjawisko to oznacza nieumiejętność podjęcia decyzji w sytuacji testowania.

7 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do odpowiedzi dewiacyjnych (Berg, 1967) Tendencja do udzielania odpowiedzi wyjątkowych lub niezwykłych.

8 Kontrolowanie stylów odpowiadania wyrównanie liczby pozycji diagnostycznych na "tak" i "nie", (tendencja do zgadzania się i zaprzeczania) eliminowanie odpowiedzi pośrednich (centralny styl odpowiadania) stosowanie skal kontrolnych: zliczanie odpowiedzi centralnych, niezdecydowanych; skali konsekwencji (nieuważności); porównanie proporcji odpowiedzi, np. potakujących czy negujących w skalach treściowych

9 Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Zmienna aprobaty społecznej (Edwards, 1957; Crowne i Marlow, 1964) Skłonność osób badanych do przypisywania sobie w samoopisach takich stwierdzeń, które są społecznie pożądane, a odrzucanie tych, które są społecznie niepożądane. Nie jest to świadome oszukiwanie, ale skłonność do pokazywania się od jak najlepszej strony.

10 Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej Na etapie konstrukcji kwestionariusza: Pozycje neutralne Pozycje subtelne pod względem trafności fasadowej Specjalne formułowanie językowe pozycji Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji Analiza korelacji pozycji ze skalami mierzącymi aprobatę społeczną Na etapie stosowania kwestionariusza: Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji, tzw. instrukcja "szczerości" Skala kontrolna aprobaty społecznej (odrzucanie respondentów o wysokich wynikach lub korygowanie wyników skal treściowych przez doliczanie tzw. poprawek korekcyjnych

11 Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej cecha (+) aprobata (+) aprobata (-) (typ I) Myślę czasem o rzeczach, o których nie wypada mówić (NIE) (typ II) Myślę czasem o rzeczach, o których nie wypada mówić (PRAWDA) cecha (-) (Histeria TAK) (SD TAK) (a) (typ II) Czasami mam ochotę kląć (NIE) (Depresja NIE) (SD TAK) (c) (Paranoja TAK) (SD NIE) (b) (typ I) Zdarza mi się śmiać z nieprzyzwoitych dowcipów (PRAWDA) (Depresja NIE) (SD NIE) (d)

12 Tendencja do dysymulowania i symulowania a aprobata społeczna Tendencja do dysymulowania Jest to świadoma lub nieświadoma tendencja osoby badanej do przedstawiania się w nieprawdziwie korzystnym świetle Dysymulacja najczęściej wiązana jest ze zmienną aprobaty społecznej Tendencja do symulowania Jest to świadome lub nieświadome udzielanie odpowiedzi, bezpodstawnie przedstawiających osobę badaną w niekorzystnym świetle, np. wskazujących na istnienie określonych zaburzeń zachowania czy niepożądanych cech osobowości Kontrolowanie tendencji do symulacji umożliwiają specjalne skale kontrolne

13 Strategie konstrukcji testów Strategia teoretyczna W strategii teoretycznej konieczna jest analiza definicji badanego konstruktu oraz definicji cech, bowiem określają one zakresy oraz specyfikę zachowań będących ich opisem Strategia empiryczna (instrumentalna) W strategii zewnętrznej konieczna jest analiza definicji danego kryterium oraz wyodrębnienie i klasyfikacja podstawowych wskaźników związanych z kryterium

14 Konstruowanie testu według strategii empirycznej (instrumentalnej) Sformułowanie puli pozycji testowych (nie muszą wywodzić się z jednej spójnej teorii) Dobranie dwóch grup osób (grupy kryterialnej osób posiadających cechę i grupy kontrolnej osób nie posiadających cechy Określenie, jakie pozycje testowe różnicują te dwie grupy

15 Eksperyment Gougha (1954) nad klinicznym pojęciem neurotyzmu Grupa zaawansowanych studentów i klinicystów miała na pozycje testu odpowiadać tak, jak ich zdaniem, odpowiadałby pacjent doświadczający reakcji psychoneurotycznej Życie źle obchodzi się ze mną Prawda (Symulanci 79%; Neurotycy 14%) Zazwyczaj uważam, że warto żyć Prawda (Symulanci 25%; Neurotycy 68%)

16 Częstość odpowiedzi na wybrane pozycje MMPI Czasem drażnię zwierzęta Odpowiedź FAŁSZ częściej pacjenci depresyjni niż niedepresyjni Chętnie czytam powieści kryminalne i sensacyjne Odpowiedź FAŁSZ częściej hospitalizowani histerycy Zdarza mi się czasem poplotkować Odpowiedź PRAWDA częściej inteligentni niż nieinteligentni Nie lubię widoku palącej kobiety Odpowiedź FAŁSZ częściej pacjenci z bólami krzyża pochodzenia funkcjonalnego