Biuletyn Astronomiczny nr 2

Transkrypt

1 Biuletyn Astronomiczny nr 2 W kwietniu skupimy się przede wszystkim na opisie rozgwieżdżonego nieba ponieważ takie interesujące zjawiska jak koniunkcje Księżyca z planetami czy zakrycia gwiazd przez Księżyc, dające się obserwować, są nieliczne w tym miesiącu i te poniżej podajemy. Do ciekawych zjawisk na niebie należą meteory oraz gwiazdy zmienne, o których jest tu także wzmianka. 10 kwietnia o godzinie 22:06 i 22:07 (moment podany dla Fromborka) nastąpi kolejno zakrycie przez Księżyc dwóch składników układu podwójnego gwiazd Theta (1) i Theta (2) Tauri, czyli z gwiazdozbioru Byka, które należą do otwartej gromady Hiady (o niej była mowa w poprzednim Biuletynie). Oddalone są na niebie o kąt równy 5,6 można je widzieć nawet gołym okiem jako dwie oddzielne gwiazdy. Są dość jasnymi gwiazdami w skali jasności wprowadzonej przez Hipparcha mają wielkość gwiazdową równą 3,8 i 3,4 m (m = magnitudo, czyli wielkość). Ciemny brzeg tarczy Księżyca zakryje najpierw jedną, potem drugą gwiazdę, i po 51 minutach pojawią się one znowu po jego jasnej stronie. Pomiędzy 16 a 25 kwietnia przypada okres aktywność roju meteorów Lirydy, których źródłem jest kometa okresowa o numerze C/1861 G1 (Thatcher). Zbliża się ona do Słońca raz na 415 lat. W nocy z 21 na 22 przypada maksimum roju oznacza to, że należy spodziewać się największej liczby spadających gwiazd jak się je popularnie nazywa około 18 na godzinę. Ich nazwa Lirydy bierze się stąd, że patrzącemu wydaje się, jakby spadały z obszaru gwiazdozbioru Lutni (po łacinie: Lira). Do obserwacji rojów meteorów nie potrzebny jest żaden sprzęt astronomiczny są

2 dostrzegalne gołym okiem. Trzeba tylko odnaleźć na niebie gwiazdozbiór Lutni, w czym pomóc może nasz opis kwietniowego nieba. 18 kwietnia Merkury znajdzie się najdalej na niebie względem Słońca osiągnie tzw maksymalną elongację wschodnią kąt równy 19,9 na wschód od tarczy słonecznej. 22 kwietnia o godzinie 22:59 Wenus i Uran znajdą się na niebie w bliskiej koniunkcji w odległości kątowej kwietnia o godzinie 21:46 Księżyc spotka się na niebie z Saturnem w odległości 3,3 (koniunkcja) Z pięciu znanych Mikołajowi Kopernikowi planet trzy będą widoczne na nocnym kwietniowym niebie: Jowisz, Mars i Saturn (Mars i Saturn pojawiają się na niebie na krótko przed północą). Dla miłośników obserwacji gwiazd zmiennych podajemy informację o możliwości dostrzeżenia zmian jasności sześciu gwiazd zmiennych: Słynnego czerwono świecącego Algola (ß Persei w gwiazdozbiorze Perseusza) jest to gwiazda zaćmieniowa (dwie gwiazdy obiegają się nawzajem i przesłaniają co jakiś czas i to powoduje zmianę jasności obserwowaną z Ziemi) o okresie zmienności nieco mniej niż 3 doby i zakresie zmienności od 2,1 m do 3,4 m (m=magnitudo). Cefeida klasyczna (delta Cephei w gwiazdozbiorze Cefeusza) jest to gwiazda pulsująca o okresie zmian jasności nieco dłuższym niż 5 dób i zakresie zmian jasności od

3 3,5 m do 4,4 m. Cztery gwiazdy zmienne długookresowe o okresie zmian jasności dłuższym niż 100 dni o nazwach: R Lep (w gwiazdozbiorze Zająca), R Tri (w gwiazdozbiorze Trójkąta), S Vir (w gwiazdozbiorze Panny), U Ori (w gwiazdozbiorze Oriona). Lep, Tri, Vir, Ori to skróty od nazw łacińskich tych gwiazdozbiorów). Aby zaobserwować zmiany jasności tych czterech gwiazd trzeba uzbroić się w cierpliwość i dysponować teleskopem lub lornetką. Wszelkiej informacji i pomocy w rozpoczęciu i prowadzeniu obserwacji gwiazd zmiennych udziela działająca przy Polskim Towarzystwie Miłośników Astronomii (PTMA) Sekcja Obserwatorów Gwiazd Zmiennych, która ma swoją stronę w internecie. Uwaga: Poprawka na różnicę w długościach geograficznych Warszawy i Fromborka wynosi 1m18s. Trzeba ją dodać do czasu zjawiska podawanego w różnych informatorach astronomicznych dla Warszawy, ponieważ Warszawa leży dalej na wschód i tam zjawiska występują o tę różnicę wcześniej niż we Fromborku. Rozgwieżdżone niebo wiosenne kwietniowe Wysoko stojąca na niebie wiosennym Niedźwiedzica (godzina 22:00 23:00) rozpoznawalna po Wielkim Wozie jest doskonałym drogowskazem pozwalającym trafić do innych gwiazdozbiorów. Pod nią znajduje się gwiazdozbiór Lwa, w którym świeci nie mrugający Jowisz. Gdy spuścimy się po dyszlu Wielkiego Wozu w kierunku horyzontu natrafimy na czerwono świecącą, najjaśniejszą gwiazdę Wolarza Arktura.

4 Obok Wolarza wianuszek gwiazd gwiazdozbiór o nazwie Korona Północy w której najjaśniej świeci Gemma, czyli Perła. Pod Arturem, blisko horyzontu świeci gwiazdozbiór Panny a w nim najjaśniejsza jego gwiazda Spica, czyli Kłos. Nad zachodnim horyzontem świeci gwiazdozbiór Bliźniąt a w nim dwie jego najjaśniejsze gwiazdy Kastor i Polluks. Niżej w Małym Psie błyszczy gwiazda najjaśniejsza tego gwiazdozbioru Procjon. Na porannym niebie pięknie widoczny jest Trójkąt Letni, którego tworzą trzy jasne gwiazdy z trzech różnych gwiazdozbiorów: Deneb z Łabędzia, którego jasne gwiazdy tworzą kształt dużego krzyża, Wega z Lutni i Altair z Orła. Na lewo od Łabędzia sporo miejsca na niebie zajmuje gwiazdozbiór Pegaza (wyraźnie widoczny jest kwadrat utworzony z jego czterech gwiazd) i już tylko mały krok do gwiazdozbioru Andromedy, gdzie świeci widoczna gołym okiem w postaci niewielkiej mgiełki bliźniacza do naszej Galaktyki spiralna galaktyka w Andromedzie (M31 według numeracji w katalogu Messiera). Ponad Andromedą położona jest Kasjopea, której jasne gwiazdy tworzą rozciągniętą literę W. Rozwarte ramiona Kasjopei wskazują Gwiazdę Polarną najjaśniejszą w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy (Małym Wozie). Jest to jedyna gwiazda, która z powodu swego bardzo bliskiego położenia przy północnym biegunie nieba nie zmienia w wyraźny sposób swego położenia na niebie i dlatego służy od wieków żeglarzom (i nie tylko, także wędrowcom) wskazując kierunek północny. Między Małą i Wielką Niedźwiedzicą wije się gwiazdozbiór Smoka, którego głowa zwisa nad Herkulesem gwiazdozbiorem rozpoznawalnym po kształcie, jaki tworzą jego jasne gwiazdy jest to wielka litera H. Pomiędzy Kasjopeą i Smokiem świecą niezbyt jasne gwiazdy Cefeusza.

5 O każdym z wymienionych gwiazdozbiorów znajdziemy w mitologii greckiej piękną opowieść. Najpiękniej opowiedział owe opowieści mity Jan Parandowski. Warto do nich zajrzeć. Mars i stosunkowo niedaleko znajdujący się na niebie Saturn są ozdobą nocnego i porannego nieba jeden świeci w gwiazdozbiorze Wagi, drugi w gwiazdozbiorze Wężownika.