Niebo nad nami Wrzesień 2017

Transkrypt

1 Niebo nad nami Wrzesień 2017 Comiesięczny kalendarz astronomiczny STOWARZYSZENIE NA RZECZ WIEDZY I ROZWOJU WiR KOPERNIK CZARNA 857, CZARNA TEL: kontakt@wirkopernik.pl OPRACOWAŁ: Piotr Bielecki astronomia@wirkopernik.pl

2 2 Spis treści kalendarza: 1. Objaśnienia Słońce i Księżyc Opis ruchu planet Mapy położeń planet na niebie Wydarzenia związane z planetami Efemerydy planet Tabela przelotów stacji ISS Tabela przelotów flar Iridium

3 3 OBJAŚNIENIA Poniższy kalendarz astronomiczny zawiera następujące dane, które zostały wygenerowane dla pozycji Obserwatorium Astronomicznego przy Zespole Szkół w Czarnej. Współrzędne geograficzne Obserwatorium wynoszą: Szerokość geograficzna: φ = N Długość geograficzna: λ = E Wysokość nad poziomem morza: H = 191,00 m Kalendarz składa się z następujących części: SŁOŃCE I KSIĘŻYC tabele zawierają dane o wschodach i zachodach Słońca, fazach Księżyca i jego odległościach w pozycji najbliższej oraz najdalszej od Ziemi, oraz zbliżenie się Księżyca do planet. OPIS RUCHU PLANET rozdział ten zawiera słowną interpretację map nieba z naniesionymi pozycjami planet na cały miesiąc. Dodatkowo w opisie zamieszczone są informacje dodatkowe, które ułatwią orientację na niebie i odnalezienie planety. MAPY POŁOŻEŃ PLANET NA NIEBIE w tej części znajdują się mapy położeń wszystkich planet naszego Układu Słonecznego. Dla każdej planety została wygenerowana osobna mapa z zaznaczonymi i opisanymi pozycjami na dany miesiąc. Wszystkie mapy nieba zostały wygenerowane na pierwszy dzień miesiąca ( ) o godzinie 00:00 (22:00 UT). WYDARZENIA ZWIĄZANE Z PLANETAMI zamieszczono tu tabele, w których opisano najciekawsze wydarzenia astronomiczne dotyczące planet takie jak np. koniunkcje, opozycje czy zbliżenia się planet do innych obiektów niebieskich. EFEMERYDY PLANET - tabela efemeryd zawiera datę, współrzędne rektascensji i deklinacji planety (układ równikowy, epoka J2000.0, pozycja topocentryczna czyli z powierzchni Ziemi), lokalizację planety na tle gwiazdozbiorów (skróty z nazw łacińskich gwiazdozbiorów), jasność planety na tle nieba, odległość planety od Słońca (R) oraz od Ziemi (D) wyrażone w jednostkach astronomicznych (AU), wartość i kierunek elongacji (kątowej odległości od Słońca), podana jest również średnica tarczy planety oraz godziny wschodu, górowania (z podaną wysokością w południku) i zachodu planety. TABELA PRZELOTÓW STACJI ISS / FLAR IRIDIUM w tym rozdziale zamieszczone są tabele zawierające widoczne przeloty Międzynarodowej Stacji Kosmicznej nad Obserwatorium i najbliższych okolicach oraz przeloty satelitów telekomunikacyjnych sieci Iridium. Do obserwacji tych zjawisk nie potrzeba żadnego sprzętu optycznego.

4 4 S Ł O Ń C E : [h] [m] [h] [m] Wschód: Zachód: Dzień trwa: Noc trwa: h 00m - Słońce wstępuje w gwiazdozbiór Panny h 01m 45s - równonoc jesienna, początek astronomicznej jesieni K S I Ę Ż Y C Godzina Faza [h] [m] Pełnia III kwadra Nów I kwadra Perygeum: h 07m ,6 km Apogeum: h 52m ,5 km KONIUNKCJE KSIĘŻYCA Z PLANETAMI Czas zjawiska Planeta Odległość Elongacja :06 Neptun 0 44' 22'' 178, :54 Uran 4 06' 22'' 138, :33 Wenus 0 31' 59'' 27, :47 Mars 0 08' 00'' 17, :19 Merkury 0 01' 44'' 15, :26 Jowisz 3 32' 18'' 26, :15 Saturn 3 27' 48'' 78,0

5 5 OPIS RUCHU PLANET MERKURY: widoczny na niebie porannym od około początku drugiego tygodnia września do niemal końca miesiąca. Wrześniowa widoczność Merkurego jest jednocześnie najkorzystniejszym okresem na jego obserwacje w 2017 roku o porze porannej, dzięki korzystnie nachylonej ku horyzontowi ekliptyce w godzinach poprzedzających wschód Słońca. Jako, że z każdą dobą Merkury zbliżać się będzie do koniunkcji górnej, średnica kątowa jego tarczy z poranka na poranek będzie ulegać zmniejszaniu - z i tak niewielkich 9,7 do 5 sekund, co nawet w średniej wielkości teleskopach będzie skutecznie utrudniało dostrzeżenie tarczki. Jasność z kolei będzie z biegiem czasu rosnąć, z 2,9 mag. na początku września do -1,4 mag. pod koniec miesiąca, gdy ponownie zacznie zbliżać się on do Słońca zbyt znacząco aby dalsze obserwacje były wykonalne. W dniach września przypada maksymalna elongacja zachodnia Merkurego wynosząca 17,9 stopni - w tych dniach o świcie cywilnym odnajdziemy Merkurego przy maksymalnej możliwej wówczas elewacji nad wschodnim horyzontem. Po 12 września mimo nabierania jasności warunki widoczności ulegać będą pogarszaniu z uwagi na zmniejszającą się elongację. WENUS: widoczna bardzo dobrze na niebie porannym w gwiazdozbiorze Raka, a już od 10 września w Lwie, pozostaje dominującym obiektem przed wschodem Słońca, nie licząc poranków, podczas których towarzyszyć jej będzie Księżyc. W ciągu miesiąca jasność planety jest stała i wynosi bardzo wysokie - 3,9 mag., średnica tarczy jest już niewielka rzędu 12,3 sekund i zmaleje dodatkowo do 11 sekund, wraz z dalszym zbliżaniem się planety do koniunkcji górnej. MARS: powraca do widoczności po koniunkcji ze Słońcem na niebo poranne. To otwarcie nowego sezonu obserwacyjnego, podczas którego dojdzie do pierwszej od 2003 roku wielkiej opozycji nie wiąże się póki co z korzystnymi okolicznościami obserwacji Czerwonej Planety i jeszcze długo tak pozostanie. Powrót do widoczności oznacza jednie tyle, że mamy już szansę dostrzec Marsa na porannym niebie przed jego całkowitym rozjaśnieniem, niezbyt wysoko nad wschodnim horyzontem, bez jednak szans na obserwacje czegokolwiek poza czerwonawym gwiazdopodobnym punktem świecącym ze stałą jasnością 1,8 mag. JOWISZ: po wielomiesięcznej dominacji przez przeważającą część nocy Król Planet schodzi ze sceny. Już na początku miesiąca znajduje się on w jedynie ~40 stopniowej elongacji i zachodzi bardzo szybko po Słońcu pozostając w zasięgu naszych oczu przez pierwszych kilkadziesiąt minut wieczoru na bardzo niskiej elewacji. Pod koniec września elongacja maleje do 20 stopni, co przy niemal równoległym nachyleniu ekliptyki względem horyzontu o porze wieczornej wiązać się będzie z prawie równoczesnym zachodem planety z naszą Dzienną Gwiazdą. Obserwowana z Ziemi jasność Jowisza maleje w tym miesiącu z -1,8 do -1,7 mag., a średnica tarczy z 32 do 30 sekund. Na początek nowego sezonu obserwacyjnego musimy poczekać kilka tygodni.

6 6 SATURN: także tutaj kończy się czas obserwacji widowiskowej planety z pierścieniami. O tym z jak krótką już widocznością mamy do czynienia najlepiej świadczy fakt, że nawet na samym początku miesiąca Saturn zachodzi już przed północą, zatem nawet przy ściemnianiu nieba po zachodzie Słońca jego elewacja jest już bardzo nikła i uniemożliwiająca uzyskanie korzystniejszych obrazów w teleskopach. Tak czy siak nadal jest względnie łatwy do namierzenia na niebie południowo-zachodnim w gwiazdozbiorze Wężownika, dzięki jasności wynoszącej 0,4 mag. na początku września i tylko nieznacznie malejącej do 0,5 mag. na przełomie września i października. Średnica kątowa tarczy bez wliczonego systemu pierścieni otaczających planetę maleje nieznacznie z 16,8 do 16 sekund. URAN: zmierza ku październikowej opozycji i widoczny jest już przez praktycznie całą noc w gwiazdozbiorze Ryb. Jasność planety wynosi maksymalne możliwe 5,7 mag., czyniące go widocznym jako gwiazdopodobny obiekt na skraju możliwości nieuzbrojonego oka pod pozamiejskim niebem przy średnicy tarczy wynoszącej 3,6 sekund. Znalezienie Urana powinno być łatwiejsze z lornetką i wygenerowaną wedle własnych preferencji mapką konkretnego obszaru nieba. NEPTUN: 5 września znajdzie się w tegorocznej opozycji. Planeta przemierzając gwiazdozbiór Wodnika znajduje się obecnie w najdogodniejszym położeniu do obserwacji z Ziemi, które jednak w przypadku amatorskiego sprzętu nawet podczas opozycji są trudne - jasność planety wynosi najwyższe w roku 7,8 mag., średnica tarczy 2,3 sekundy, zatem nawet pod pozamiejskim niebem lornetka stanowi sprzętowe minimum dla zlokalizowania obiektu.

7 7 MAPY POŁOŻEŃ PLANET NA NIEBIE Legenda Merkury

8 8 Wenus Mars

9 9 Jowisz Saturn

10 10 Uran Neptun

11 11 WYDARZENIA ZWIĄZANE Z PLANETAMI Merkury 11h 37m koniunkcja planety z Marsem Odległość: Elongacja: 12,6 12h 16m elongacja zachodnia planety Odległość: Jasność: -0,3 mag. 21h 01m koniunkcja planety z Marsem Odległość: Elongacja: 16, h 16m planeta wstępuje w gwiazdozbiór Panny Wenus h 31m planeta wstępuje w gwiazdozbiór Lwa Mars Brak Jowisz Brak Saturn Brak Uran Brak Neptun h 27m opozycja planety Odległość od Ziemi: 28,9389 AU Jasność: +7,8 mag. Średnica tarczy: 2,36

12 12 EFEMERYDY PLANET RA (J2000.0) DEC (J2000.0) Gwiazd ozbiór Jasność [mag] R [AU] D [AU] Elongacja Średnica tarczy [''] Wschód Górowanie i wysokość Zachód h 02m 33.7s +8 47' 40'' Leo M E R K U R Y W h 06m 11h 51m 49 18h 37m h 59m 25.7s ' 22'' Leo W h 34m 11h 29m 51 18h 25m h 09m 41.2s ' 46'' Leo W h 22m 11h 21m 51 18h 20m h 31m 54.0s ' 19'' Leo W h 30m 11h 25m 50 18h 18m h 01m 41.4s +8 03' 21'' Leo W h 53m 11h 35m 48 18h 16m h 34m 34.7s +4 46' 26'' Leo W h 22m 11h 48m 44 18h 13m h 07m 46.9s +1 01' 56'' Vir W h 54m 12h 02m 40 18h 08m W E N U S h 36m 04.1s ' 28'' Cnc W h 48m 10h 28m 58 18h 06m h 00m 42.3s ' 43'' Cnc W h 01m 10h 33m 57 18h 03m h 25m 03.3s ' 36'' Leo W h 15m 10h 37m 55 17h 58m h 49m 06.5s ' 12'' Leo W h 29m 10h 41m 54 17h 53m h 12m 51.7s ' 47'' Leo W h 43m 10h 45m 52 17h 47m h 36m 20.0s ' 38'' Leo W h 57m 10h 49m 50 17h 40m h 59m 33.4s +7 49' 10'' Leo W h 12m 10h 53m 47 17h 32m M A R S h 58m 08.8s ' 04'' Leo W h 38m 11h 49m 53 18h 58m h 10m 23.1s ' 56'' Leo W h 37m 11h 41m 52 18h 45m h 22m 30.5s ' 56'' Leo W h 35m 11h 33m 51 18h 31m h 34m 31.9s ' 18'' Leo W h 33m 11h 26m 50 18h 18m h 46m 27.6s +9 03' 12'' Leo W h 31m 11h 18m 49 18h 04m h 58m 18.3s +7 50' 51'' Leo W h 30m 11h 10m 48 17h 50m h 10m 04.5s +6 37' 28'' Leo W h 28m 11h 02m 46 17h 36m J O W I S Z h 22m 02.8s -7 27' 23'' Vir E h 45m 15h 11m 32 20h 37m h 25m 31.7s -7 48' 50'' Vir E h 30m 14h 55m 32 20h 19m h 29m 07.2s -8 10' 44'' Vir E h 16m 14h 39m 32 20h 01m h 32m 48.9s -8 32' 59'' Vir E h 02m 14h 23m 31 19h 44m h 36m 36.3s -8 55' 32'' Vir E h 48m 14h 07m 31 19h 26m h 40m 28.6s -9 18' 18'' Vir E h 34m 13h 51m 30 19h 08m h 44m 25.4s -9 41' 12'' Vir E h 20m 13h 35m 30 18h 51m S A T U R N h 21m 02.0s ' 28'' Oph E h 01m 19h 09m 18 23h 17m h 21m 20.6s ' 41'' Oph E h 42m 18h 50m 18 22h 58m h 21m 49.4s ' 03'' Oph E h 23m 18h 31m 18 22h 39m h 22m 28.5s ' 33'' Oph E h 04m 18h 12m 18 22h 19m h 23m 17.7s ' 11'' Oph E h 45m 17h 53m 18 22h 00m h 24m 16.7s ' 55'' Oph E h 27m 17h 34m 18 21h 42m h 25m 25.2s ' 44'' Oph E h 09m 17h 16m 18 21h 23m h 44m 42.1s ' 20'' Psc U R A N W h 39m 3h 35m 50 10h 28m h 44m 15.0s ' 42'' Psc W h 19m 3h 15m 50 10h 08m h 43m 44.2s ' 43'' Psc W h 59m 2h 55m 50 9h 47m h 43m 10.1s ' 26'' Psc W h 39m 2h 35m 50 9h 27m h 42m 32.9s +9 58' 52'' Psc W h 19m 2h 14m 50 9h 06m h 41m 53.1s +9 55' 04'' Psc W h 59m 1h 54m 50 8h 45m h 41m 11.1s +9 51' 03'' Psc W h 39m 1h 34m 50 8h 25m N E P T U N h 57m 43.8s -7 39' 08'' Aqr W h 19m 0h 49m 32 6h 15m h 57m 13.1s -7 42' 21'' Aqr E h 59m 0h 29m 32 5h 54m h 56m 42.5s -7 45' 32'' Aqr E h 39m 0h 08m 32 5h 34m h 56m 12.1s -7 48' 41'' Aqr E h 19m 23h 44m 32 5h 14m h 55m 42.3s -7 51' 45'' Aqr E h 59m 23h 24m 32 4h 53m h 55m 13.4s -7 54' 42'' Aqr E h 39m 23h 04m 32 4h 33m h 54m 45.8s -7 57' 30'' Aqr E h 19m 22h 44m 32 4h 12m

13 13 WIDOCZNE PRZELOTY MIĘDZYNARODOWEJ STACJI KOSMICZNEJ (ISS) Jasność Początek Najwyższy punkt Koniec Czas Wysokość Azymut Czas Wysokość Azymut Czas Wysokość Azymut ,1 04:33:41 10 SSE 04:34:58 12 SE 04:36:16 10 ESE ,5 05:15:50 10 SW 05:18:51 34 SSE 05:21:53 10 E ,9 04:25:00 14 S 04:26:53 22 SE 04:29:32 10 E ,3 03:35:03 14 SE 03:35:03 14 SE 03:36:49 10 ESE ,5 05:07:43 10 SW 05:10:57 59 SSE 05:14:12 10 ENE ,9 04:17:43 28 SSW 04:18:52 40 SSE 04:21:59 10 E ,9 03:27:39 23 ESE 03:27:39 23 ESE 03:29:39 10 E ,8 05:00:19 14 WSW 05:03:04 89 NW 05:06:23 10 ENE ,8 04:10:13 50 SW 04:10:53 68 SSE 04:14:11 10 ENE ,0 03:20:05 28 E 03:20:05 28 E 03:21:57 10 ENE ,7 04:52:45 17 W 04:55:12 70 N 04:58:31 10 ENE ,9 04:02:36 68 W 04:02:59 83 N 04:06:17 10 ENE ,7 03:12:27 26 ENE 03:12:27 26 ENE 03:14:03 10 ENE ,5 04:45:07 19 WNW 04:47:20 64 N 04:50:37 10 E ,7 03:54:58 67 NNW 03:55:03 67 N 03:58:21 10 ENE ,8 05:28:21 10 WNW 05:31:40 84 NNE 05:34:59 10 ESE ,3 03:04:51 21 ENE 03:04:51 21 ENE 03:06:04 10 ENE ,6 04:37:31 23 WNW 04:39:24 71 N 04:42:42 10 E ,3 03:47:26 59 NE 03:47:26 59 NE 03:50:23 10 E ,8 05:20:21 10 WNW 05:23:38 66 SSW 05:26:54 10 ESE ,8 02:57:25 15 ENE 02:57:25 15 ENE 02:58:04 10 E ,9 04:30:05 34 WNW 04:31:23 89 SSW 04:34:41 10 ESE ,5 03:40:10 39 E 03:40:10 39 E 03:42:23 10 E ,2 05:12:50 13 W 05:15:27 38 SSW 05:18:32 10 SE ,8 04:23:03 56 SW 04:23:14 57 SSW 04:26:29 10 SE ,3 03:33:24 17 ESE 03:33:24 17 ESE 03:34:16 10 ESE ,4 05:06:06 19 WSW 05:07:07 21 SW 05:09:41 10 SSE ,9 04:16:39 20 SSE 04:16:39 20 SSE 04:17:57 10 SE ,6 19:46:22 10 S 19:47:04 13 SSE 19:47:04 13 SSE ,8 20:28:51 10 SW 20:30:04 20 SSW 20:30:04 20 SSW ,7 19:36:51 10 SSW 19:39:41 27 SE 19:40:11 26 SE ,7 21:12:37 10 WSW 21:12:51 12 WSW 21:12:51 12 WSW ,0 18:45:12 10 S 18:47:27 17 SE 18:49:42 10 E ,2 20:20:14 10 WSW 20:22:47 49 SW 20:22:47 49 SW ,5 19:27:56 10 SW 19:31:07 47 SSE 19:32:36 26 E ,1 21:04:16 10 W 21:05:15 18 W 21:05:15 18 W ,8 20:11:46 10 WSW 20:14:57 79 NW 20:14:57 79 NW

14 14 WIDOCZNE PRZELOTY FLAR IRIDIUM Kolumna "Odległość od centrum" oznacza odległość od miejsca, w którym satelita przelatuje w zenice. Czas Jasność [mag] Wysokość Azymut Satelita Odległość od centrum Jasność w centrum [mag] :42:23-3, (SW) Iridium km (W) -8, :36:19-1, (SW) Iridium km (E) -8, :30:14 0, (SW) Iridium km (E) -8, :27:14-1, (SW) Iridium km (W) -8, :22:22-2, (N) Iridium km (E) -5, :21:14-1, (SW) Iridium km (W) -8, :06:17 0, (N) Iridium 6 80 km (E) -6, :15:50-0, (N) Iridium 7 61 km (W) -5, :16:12-1, (N) Iridium km (W) -5, :15:06-8, (WSW) Iridium 47 3 km (W) -8, :00:01-0, (N) Iridium km (E) -6, :09:02 0, (SW) Iridium km (E) -8, :53:52 0, (N) Iridium km (W) -6, :06:02 0, (WSW) Iridium km (W) -8, :42:33-7, (S) Iridium 32 3 km (W) -8, :59:59-2, (WSW) Iridium km (W) -8, :53:52 0, (WSW) Iridium km (E) -8, :19:10-6, (N) Iridium 19 7 km (E) -7, :47:49 0, (WSW) Iridium km (E) -8, :12:55-4, (N) Iridium km (E) -7, :10:09-4, (SSW) Iridium 30 3 km (E) -10, :06:17-2, (N) Iridium 7 16 km (E) -7, :06:41-3, (N) Iridium km (E) -7, :21:28-1, (SSW) Iridium km (W) -8, :00:29-6, (N) Iridium 37 4 km (W) -7, :15:21-1, (S) Iridium km (E) -8, :54:17-3, (N) Iridium km (W) -7, :09:14 0, (S) Iridium km (E) -8, :11:34-2, (SSW) Iridium km (E) -8, :48:02-4, (N) Iridium 5 8 km (W) -7, :41:52-0, (N) Iridium 8 26 km (W) -7, :35:43-2, (N) Iridium km (W) -7, :29:33-0, (N) Iridium km (W) -7, :23:21-4, (N) Iridium 6 9 km (W) -7, :48:09-0, (SSW) Iridium km (E) -8, :17:14-2, (N) Iridium km (E) -7, :11:03-1, (N) Iridium km (W) -7, :04:54-7, (N) Iridium 97 2 km (W) -7, :39:05-3, (SW) Iridium km (W) -8, :58:16-2, (N) Iridium 7 16 km (E) -8, :58:42-3, (N) Iridium km (E) -8, :32:59-4, (SW) Iridium km (E) -8, :09:32-3, (SSE) Iridium km (E) -7, :52:35-6, (N) Iridium 37 5 km (E) -8, :46:27-6, (N) Iridium 34 5 km (E) -8,1

15 :34:06-4, (N) Iridium 8 8 km (E) -8, :51:06-0, (N) Iridium km (E) -5, :54:26-1, (S) Iridium km (W) -7, :06:07-4, (ENE) Iridium km (W) -4, :44:56-2, (N) Iridium km (W) -5,9