Różnice kulturowe we współpracy międzynarodowej Elbląg Prof. UG dr hab. Dorota Simpson

Transkrypt

1 Różnice kulturowe we współpracy międzynarodowej Elbląg Prof. UG dr hab. Dorota Simpson

2 Program Istota kultury i inteligencji kulturowej, Elementy, warstwy i poziomy kultury Czy jesteśmy Globalną wioską? Modele analizowania kultur jako narzędzie ułatwiające zrozumienie przedstawicieli innych kultur Szok kulturowy

3 Definicje kultury Pojęcie kultury istnieje od ponad 100 lat i doczekało się około 160 definicji Większość definicji zalicza do kultury prawa, zwyczaje oraz określone wytwory danej grupy społecznej Kultura to jak woda dla ryby jest wciąż obecna, ale ryby nie zdają sobie z tego sprawy

4 Definicje kultury Definicje antropologiczne podkreślają, że kultura to wyuczone zachowania, zbiór przekonań i sposobów myślenia, zwyczajów i tradycji oraz wierzeń wyznawanych przez przedstawicieli danej społeczności

5 Definicje kultury Kultura to zbiorowe zaprogramowanie umysłu, które odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od drugiej (Hofstede) Kultury nie dziedziczymy lecz uczymy się Nie powinna być mylona z osobowością i naturą ludzką

6 Specyficzna dla jednostki osobowość Dziedziczona i nabyta Specyficzna dla grupy lub kategorii kultura Nabyta uniwersalna natura ludzka Dziedziczona

7 Relatywizm kulturowy Żadna kultura nie dysponuje kryterium absolutnym, które uprawniałoby ją do przyznawania wyższości lub niższości wytworom innej kultury; Levi-Strauss

8 Inteligencja kulturowa Inteligencja kulturowa (CQ) to zdolność jednostki do funkcjonowania, skutecznego zarządzania i radzenia sobie w zróżnicowanym kulturowo środowisku [ Ang and Song 2015] Inteligencja kulturowa składa się z czterech komponentów

9 Inteligencja kulturowa - komponenty 1. metapoznawczy zdolności umysłowe pozwalające na zdobycie i ocenę własnej wiedzy kulturowej koncentruje się na uświadomieniu sobie i monitorowaniu procesu poznawczego w odniesieniu do własnej tożsamości kulturowej i tożsamości kulturowej innych, podczas wzajemnych interakcji

10 Inteligencja kulturowa - komponenty 2. poznawczy odnoszący się do ogólnej wiedzy jednostki na temat kultur i występujących pomiędzy nimi różnic 3. motywacyjny - wewnętrzna motywacja jednostki do podjęcia wysiłku w celu skutecznego funkcjonowania w odmiennym kulturowo otoczeniu 4. behawioralny - zdolność do odpowiedniej reakcji werbalnej i niewerbalnej podczas kontaktów z przedstawicielami innych kultur

11 Elementy kultury Język (werbalny i niewerbalny) Religia Gospodarka i polityka Instytucje społeczne Wartości i postawy Zwyczaje Edukacja Elementy materialne i estetyka itp.

12 Warstwy kultury metafory cebuli, góry lodowej Zewnętrzna dająca się zaobserwować i stosunkowo łatwo poznać Środkowa normy, wartości, zwyczaje, postawy trudniejsza do zaobserwowania i przyswojenia Wewnętrzna składają się na nią fundamentalne stwierdzenia dotyczące bytu, celu istnienia, pojęcia dobra i zła.

13 Poziomy kultury Kultura narodowa (lub kultury narodowe w przypadku imigrantów) Poziom kultury związany z przynależnością do grupy regionalnej, etnicznej, językowej Poziom kultury związanej z przynależnością do danej płci

14 Poziomy kultury Poziom kultury pokoleniowej - generacje Poziom kultury klasy społecznej - związany z możliwościami zdobycia wykształcenia i zawodu Poziom kultury organizacyjnej lub korporacyjnej - rola i stanowisko w miejscu pracy

15 Czy stajemy się Globalną wioską? Czy następuje homogenizacja kultury? Wzrost mobilności ludzi Rozwój masowej turystyki międzynarodowej Komercjalizacja kultury Rozprzestrzeniający się konsumpcjonizm Makdonaldyzacja społeczeństw

16 Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury 1. Powstanie jednolitej, globalnej kultury, z dominacją wzorców kultury zachodniej 2. Stopniowe, trwające kilka pokoleń, eliminowanie lokalnych wzorców kulturowych

17 Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury 3. Deformacja kulturowa przefiltrowanie, dostosowywanie i przyjmowanie niektórych wzorców zachodnich 4. Amalgamacja kulturowa kultura zachodnia przejmie niektóre wzorce kultur lokalnych, kultury lokalne przyjmą wybrane elementy wzorców zachodnich, nadając im własną interpretację

18 Modele analizowania kultur Kluckhohna-Strodtbecka Hofstede Halla Gestelanda Trompenaarsa i Hampden Turnera Warner i Beamer Adler Scheina

19 Model Kluckhohna-Strodtbecka Stosunek do środowiska Stosunek do czasu Istota natury ludzkiej Stosunek do działania Akcentowanie odpowiedzialności Pojmowanie przestrzeni

20 Stosunek do środowiska Pytanie czy ludzie są podporządkowani środowisku, współistnieją z nim w harmonii, czy dominują nad nim Bliski Wschód życie uzależnione jest od przeznaczenia, Ameryka Pn. ludzie mogą sprawować kontrolę nad przyrodą, Daleki Wschód, kraje skandynawskie harmonia z naturalnym środowiskiem człowieka

21 Ustalanie celów W społeczeństwach podporządkowanych środowisku nie ma to większego znaczenia, gdyż ludzie niewiele mogą zdziałać, aby osiągnąć zamierzone cele Społeczeństwa żyjące w harmonii z naturą dopuszczają ustalanie celów, ale i odchylenia od ich realizacji Społeczeństwa dominujące wyznaczają cele i kary za ich niewykonanie

22 Stosunek do czasu Czy dana kultura koncentruje się na przeszłości, teraźniejszości, czy przyszłości? Kultury zachodnie czas jako zasób ( czas to pieniądz ) i należy go umiejętnie wykorzystywać krótkoterminowa ocena efektywności pracowników (w amerykańskich firmach co 6 miesięcy lub raz w roku).

23 Niektóre kraje skupiają się na przeszłości i tradycji, z której czerpią wzorce Znajomość stosunku do czasu w danej kulturze pozwala łatwiej zrozumieć system planowania, wyznaczania i przestrzegania terminów spotkań itp

24 Natura ludzka Czy dana kultura traktuje ludzi jako dobrych, złych, czy mieszankę dobra i zła? Przykłady: USA ludzie są na ogół z natury dobrzy, ale uważają, aby inni ich nie wykorzystywali, w wielu krajach rozwijających się panuje przekonanie, że ludzie są dobrzy, w Korei postrzega się ludzi jako z natury złych

25 Stosunek do działania w pewnych kulturach ludzie koncentrują się na działaniu, w innych na istnieniu życie chwilą, korzystanie z życia i natychmiastowe zaspokajanie pragnień W jeszcze innych kładzie się nacisk na sprawowanie kontroli opanowanie swoich pragnień poprzez oderwanie się od przedmiotów

26 Stosunek do działania USA nastawienie na działanie, ludzie ciężko pracują i oczekują, że należy im się za to nagroda (awanse, podwyżki płac i inne formy uznania) Meksyk i wiele krajów latynoskich nastawienie na istnienie ludzie cenią sobie radość chwili Francuzi nastawienie na kontrolę ważne wartości to racjonalność i logika działania

27 Stosunek do działania Wiedza na temat stosunku do działania w danej kulturze ułatwia zrozumienie, dlaczego w taki a nie inny sposób ludzie podchodzą do: pracy, wypoczynku, w jaki sposób podejmują decyzje, jakie kryteria stosują przy przyznawaniu nagród

28 Stosunek do działania W kulturach nastawionych na istnienie często decyzje podejmowane są pod wpływem emocji, w kulturach nastawionych na działania przeważa pragmatyzm, W kulturach, gdzie dominuje kontrola przeważa racjonalność

29 Akcentowanie odpowiedzialności Gdzie mieści się odpowiedzialność za innych i ich dobrobyt? W niektórych kulturach kładzie się nacisk na indywidualizm osiągnięcia i cechy osobiste jednostki, która jest odpowiedzialna za swój byt (USA) W innych krajach zwraca się uwagę na odpowiedzialność grupy (kultury kolektywistyczne)

30 Akcentowanie odpowiedzialności W innych duża rola przypada stosunkom hierarchicznym istnieje hierarchia grup i ich pozycja jest w zasadzie niezmienna w czasie (Francja, W. Brytania) Ten wymiar kultury wywiera wpływ na planowanie zadań w organizacji, podejmowanie decyzji, komunikację, system motywowania i dobór pracowników

31 Pojmowanie przestrzeni Chodzi tu o swego rodzaju własność przestrzeni Niektóre kultury są bardzo otwarte i publicznie prowadzą interesy. Na drugim biegunie znajdują się kultury, w których przywiązuje się bardzo dużą wagę do prywatności Trzecia grupa to kultury mieszane

32 Model Hofstede Badania Hofstede objęły 116 tys. pracowników IBM w 40 krajach Badania Hofstede potwierdziły duży wpływ kultury narodowej na postawy i wartości wyznawane przez pracowników i manifestowane w miejscu pracy Kultura bardziej różnicowała niż płeć, wiek, zawód i pozycja pracownika

33 Wymiary kultur Indywidualizm lub kolektywizm Dystans władzy Unikanie niepewności Męskość lub kobiecość Orientacja długo i krótkookresowa pragmatyczna i normatywna Tolerancja

34 Indywidualizm a kolektywizm Jednostka musi sama dbać o siebie i swoich najbliższych. W społeczeństwach indywidualistycznych pozostawia się jednostce duży stopień swobody Więzy pomiędzy jednostkami są luźne

35 Przedstawiciele społeczeństw kolektywistycznych oczekują od innych członków grupy pomocy w trudnych sytuacjach życiowych Uważają że w zamian są winni grupie pełną lojalność

36 Indywidualizm a praca Duże znaczenie czasu wolnego od pracy, w którym można się zająć sprawami prywatnymi i rodzinnymi Duże znaczenie swobody w wyborze stylu pracy Wyzwania - praca ma stanowić wyzwanie i dawać poczucie samorealizacji

37 Kolektywizm a praca Praca ma zapewnić podnoszenie kwalifikacji zawodowych np. poprzez szkolenia Duże znaczenie mają warunki pracy w miejscu pracy Istotne znaczenie ma pełne wykorzystanie umiejętności pracowników

38 Indywidualizm przykłady krajów Stany Zjednoczone Australia Wielka Brytania Kanada Holandia Nowa Zelandia Włochy Kraje skandynawskie

39 Kolektywizm - kraje Najbiedniejsze kraje Ameryki Łacińskiej Tajwan Korea Tajlandia Malezja Portugalia Grecja

40 Dystans władzy Według Hofstede jest to miara stopnia, w jakim dane społeczeństwo godzi się z nierównomiernym podziałem władzy w organizacjach i instytucjach Społeczeństwa o dużej odległości władzy akceptują znaczne różnice w stopniu dysponowania władzą w organizacjach

41 Pracownicy okazują duży szacunek wobec sprawujących władzę Stopnie stanowiska i tytuły służbowe oraz pozycja mają duże znaczenie Do negocjacji międzynarodowych powinno się wysyłać przedstawicieli o tytułach służbowych takich samych, jakie posiadają partnerzy

42 Duży dystans władzy - przykłady Filipiny Wenezuela Indie

43 Mały dystans władzy Społeczeństwa o małym dystansie władzy starają się ograniczać nierówności Przełożeni mają władzę, ale pracownicy nie boją się ich Dania Szwecja Izrael

44 Unikanie niepewności Jest to stopień zagrożenia, jakie odczuwają przedstawiciele danej społeczności wobec nowych, nieznanych lub niepewnych sytuacji Mówi do jakiego stopnia są oni skłonni zaakceptować nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność przyszłości

45 Unikanie niepewności Przyszłość jest w dużym stopniu nieznana, toteż społeczeństwa różnie reagują na tę niepewność Niektóre wychowują swoich członków tak, aby przyjmowali ją ze spokojem i traktowali jak normalną sytuację W społecznościach tych ludzie są stosunkowo tolerancyjni wobec odmiennych opinii i zachowań

46 Niski stopień unikania niepewności Społeczeństwa te określane są przez Hofstede niskim stopniem unikania niepewności Przykłady: Dania Szwajcaria Singapur

47 Wysoki stopień unikania niepewności Przejawia się w stosunkowo wysokim poziomie niepokoju, jaki demonstrują przedstawiciele danej kultury Społeczeństwa o wysokim stopniu unikania niepewności cechuje duży stopień unikania ryzyka Zaobserwować można publiczne okazywanie emocji i stosunkowo wyższe spożycie alkoholu

48 Przejawami poczucia niepewności są: agresja, stres, nerwowość Powstają tam mechanizmy zwiększające poczucie bezpieczeństwa i ograniczające ryzyko

49 Organizacje w tych krajach mają na ogół sformalizowane zasady postępowania Brak jest tolerancji wobec odmiennych koncepcji i zachowań odbiegających od normy Członkowie tych społeczeństw chętniej wierzą w prawdy absolutne

50 W krajach o dużym stopniu unikania ryzyka pracownicy są na ogół mało mobilni Przykłady krajów: Japonia Portugalia Grecja

51 Męskość i kobiecość Wg Hofstede społeczeństwa można podzielić na takie, w których ludzie: godzą się na podejmowanie wielu różnych ról zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety przestrzegają sztywnego podziału ról związanych z płcią

52 Społeczeństwa męskie Nacisk na asertywność i zdobywanie środków pieniężnych oraz dóbr materialnych Mniejsza troska o innych Przykłady krajów: Japonia, Austria, Wenezuela, Włochy, Szwajcaria, Meksyk, Irlandia, Jamajka, Wielka Brytania, Niemcy, Filipiny, Kolumbia, Afryka Pd., Ekwador, Stany Zjednoczone

53 Społeczeństwa kobiece W krajach tych nie ma wyraźnego podziału ról ze względu na płeć przykłady: kraje skandynawskie (gdzie nierzadko mężczyźni prowadzą gospodarstwa domowe i biorą urlopy wychowawcze), Holandia, Kostaryka, Chile, Portugalia, Tajlandia

54 Orientacja długo i krótkookresowa pragmatyczna i normatywna O. długookresowa - koncentracja na przyszłości, ceniona jest wytrwałość, zapobiegliwość, przedsiębiorczość O. krótkookresowa koncentracja na przeszłości i teraźniejszości, ceni się tradycję, stabilizację, równowagę

55 Orientacja pragmatyczna i normatywna Wymiar ten pokazuje, w jaki sposób ludzie odnoszą się do faktu, że tak wiele otaczających ich zjawisk i zdarzeń nie może być wyjaśnionych i wytłumaczonych

56 Społeczeństwa normatywne ludzie odczuwają silną potrzebę wytłumaczenia wszystkiego, co możliwe, mają tendencję do formułowania prawd absolutnych przywiązują dużą wagę do tradycji oczekują szybkich efektów swoich działań

57 Społeczeństwa pragmatyczne ludzie nie odczuwają potrzeby wytłumaczenia wszystkiego uważają, że jest to niemożliwe życie jest zbyt złożone i skomplikowane wyzwaniem nie jest poznanie prawdy absolutnej, ale życie dające satysfakcję i zadowolenie

58 Społeczeństwa pragmatyczne prawda w dużej mierze zależy od sytuacji, kontekstu i czasu ludzie demonstrują umiejętność dostosowania tradycji i zwyczajów do zmieniających się warunków wykazują skłonność do oszczędzania i inwestowania, racjonalnego gospodarowania zasobami

59 Tolerancja (pobłażliwość) - powściągliwość Postawa tolerancyjna wobec naturalnych zachowań ludzkich, jakimi są demonstrowanie radości życia i zabawa Społeczeństwa powściągliwe ograniczają i regulują tego typu zachowania poprzez formułowanie i egzekwowanie surowych norm społecznych

60 Polska wg Hofstede Dystans władzy wskaźnik 68 plasuje Polskę w grupie społeczeństw hierarchicznych, Ludzie akceptują nierówności Popularna jest centralizacja Podwładni oczekują, że otrzymają od przełożonych jasny przekaz, co i jak mają wykonywać Szefowie prezentują na ogół styl autokratyczny

61 Polska wg Hofstede Indywidualizm wskaźnik 60 stawia Polskę w grupie krajów indywidualistycznych Wysoki wskaźnik dystansu władzy i indywidualizmu stanowi pewne wyzwanie dla menedżerów zagranicznych Muszą każdemu w firmie dać do zrozumienia, że jest ważny, choć nie jest równy

62 Polska wg Hofstede Męskość wskaźnik 64 oznacza, że Polska jest krajem męskim Ludzie nastawieni są na konkurowanie, sukces i osiągnięcia W tego typu krajach ludzie żyją, aby pracować

63 Polska wg Hofstede Unikanie niepewności wskaźnik 93 stawia Polskę w czołówce tego typu krajów Utrzymują one sztywne kodeksy dotyczące zachowań Brak jest tolerancji dla nietypowych zachowań, pomysłów, idei Istnieje emocjonalna potrzeba zasad, nawet wówczas jeśli w praktyce nie działają

64 Polska wg Hofstede Czas to pieniądz, ludzie mają wewnętrzną potrzebę by być zajętym i ciężko pracować Innowacje mogą napotkać opór Bezpieczeństwo jest ważnym elementem motywacji jednostki

65 Polska wg Hofstede Orientacja długoterminowa (pragmatyczna) krótkoterminowa (normatywna) wskaźnik 38 oznacza, że Polska jest krajem bardziej normatywnym niż pragmatycznym Ludzie mają tendencję do ustanawiania prawd absolutnych Przejawiają wielki szacunek dla tradycji Małą wagę przywiązują do oszczędzania na przyszłość Oczekują szybkich rezultatów swych działań

66 Polska wg Hofstede Tolerancja powściągliwość, wskaźnik dla Polski to 29, co oznacza kulturę restrykcyjną (powściągliwą) W tego typu kulturach dominuje tendencja do cynizmu i pesymizmu Ludzie nie przykładają dużej wagi do czasu wolnego i wypoczynku Uważają, że ich działania są ograniczane przez normy społeczne Są przeświadczeni, że używanie życia jest czymś złym, nagannym

67 Model analizowania kultur wg Halla Stosunek do czasu monochroniczny/polichroniczny Pojmowanie przestrzeni stosunek do środowiska (zagospodarowanie publicznej i prywatnej przestrzeni)/fizyczny i emocjonalny dystans do innych ludzi Język (komunikacja) wysoki/niski kontekst Przyjaźnie - koncentracja na zadaniach/relacjach

68 Modele analizowania kultur Model Halla kontinuum kultur od niskiego do wysokiego kontekstu Wysoki kontekst Informacja Kontekst, znaczenie Niski kontekst

69 Kultury wysokiego kontekstu W kulturach wysokiego kontekstu komunikacja jest oszczędna i efektywna Obowiązuje wspólny kod porozumiewania się, nieczytelny dla obcych Duże znaczenie ma sytuacja, kontekst, zachowania niewerbalne pomagają w tworzeniu i interpretacji komunikatu

70 Kultury wysokiego kontekstu Członkowie tego typu kultur od najwcześniejszych lat uczą się interpretacji określonych zachowań i znaków podczas rozmowy z drugą osobą Myśli nie artykułuje się w sposób bezpośredni Relacje międzyludzkie mają długotrwały charakter Ludzie czują się związani z tymi, z którymi wchodzą w relacje biznesowe lub prywatne

71 Kultury wysokiego kontekstu Preferowane są raczej ustne niż pisemne umowy Podpisany kontrakt nie zawsze musi być obowiązujący Nierzadko po podpisaniu kontraktu zgłaszane są dodatkowe życzenia i postulaty odnośnie do zmiany ustalonych warunków

72 Kultury wysokiego kontekstu Występuje rozróżnienie pomiędzy swoimi i obcymi Obcy to ktoś, kto nie jest członkiem rodziny, klanu, organizacji lub danego społeczeństwa Wzorce kulturowe są głęboko zakorzenione i niepodatne na zmiany Do tego typu kultur zalicza się większość społeczności azjatyckich

73 Kultury niskiego kontekstu Większość społeczeństw zachodnich zalicza się do kultur niskiego kontekstu Dużą wagę przywiązuje się do komunikacji werbalnej Zachowania niewerbalne na ogół są ignorowane Relacje między ludźmi są powierzchowne i krótkotrwałe

74 Kultury niskiego kontekstu Komunikacja ma dostarczyć najważniejszych informacji Dominuje bezpośredni styl porozumiewania się Strony koncentrują się na merytorycznej zawartości przekazu a nie jego kontekście

75 Kultury niskiego kontekstu Rozróżnienie między swoimi a obcymi nie ma większego znaczenia Cudzoziemcy stosunkowo łatwo się adaptują Wzorce kulturowe nie są głęboko zakorzenione i stosunkowo szybko się zmieniają

76 Kultury niskiego kontekstu Umowy mają charakter pisemny Podpisany kontrakt traktuje się jako ostateczny, posiadający moc prawną Klauzule kontraktów są szczegółowo spisywane i mają być dokładnie zrealizowane Zawarcie kontraktu nie wymaga wcześniej długotrwałego budowania relacji

77 W kulturach niskokontekstowych dominuje sekwencyjne, monochroniczne podejście do czasu W kulturach wysokokontekstowych częściej występuje polichroniczne traktowanie czasu

78 Model Gestelanda W biznesie międzynarodowym obowiązują dwie żelazne zasady: 1.Oczekuje się, że sprzedający dostosuje się do kupującego 2.Oczekuje się, że gość będzie szanował kulturę gospodarza i dostosuje się do miejscowych zwyczajów - trzeba być sobą, ale równocześnie być świadomym różnic kulturowych

79 Wielki podział kultur: 1. nastawione na biznes i nastawione na relacje 2. formalne i nieformalne 3. o sztywnym podejściu do czasu i o elastycznym podejściu do czasu 4. ekspresyjne i powściągliwe

80 Kultury zadaniowe - propartnerskie Kultury nastawione na biznes są zorientowane zadaniowo (business first) Kultury nastawione na relacje są zorientowane na ludzi (relationships first, then business) Konflikty mogą pojawić się już na etapie negocjacji

81 Kultury zadaniowe - propartnerskie Negocjatorzy z krajów zorientowanych na relacje postrzegają tych drugich jako niegrzecznych, źle wychowanych a nawet aroganckich i agresywnych Negocjatorzy z krajów nastawionych na biznes postrzegają tych drugich jako opieszałych, niejednoznacznych i nieprzeniknionych

82 Przykłady Kultury nastawione na biznes to między innymi kraje nordyckie i germańskie, Wielka Brytania, Ameryka Północna, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka

83 Przykłady Kultury umiarkowanie nastawione na biznes: kraje romańskie, Europa Wschodnia i Środkowa, kraje basenu Morza Śródziemnego, Hong Kong, Singapur

84 Przykłady Kultury nastawione na relacje: kraje arabskie, większość krajów afrykańskich większość krajów azjatyckich

85 Kultury formalne i nieformalne Problemy pojawiają się, gdy przedstawiciele kultury nieformalnych, egalitarnych spotykają się z przedstawicielami kultur formalnych, gdzie istnieje hierarchia i liczy się status społeczny Zarówno jedni, jak i drudzy nie czują się komfortowo, gdy przychodzi im negocjować i załatwiać wspólne biznesy

86 Przykłady Kultury skrajnie nieformalne: Australia, Stany Zjednoczone Umiarkowanie nieformalne: Kanada, Nowa Zelandia, Dania, Norwegia Kultury formalne: większość krajów europejskich, region Morza Śródziemnego, kraje arabskie, Ameryka Łacińska, większość krajów azjatyckich

87 Kultury o sztywnym i elastycznym podejściu do czasu (monochroniczne i polichroniczne) Dla części kultur czas jest wyznacznikiem wszystkich działań Trzymają się ściśle przestrzegania harmonogramów, punktualności i ustalonych terminów Dla innych kultur czas i przestrzeganie terminów nie są najważniejsze, liczą się przede wszystkim ludzie, którzy ich otaczają

88 Kultury monochroniczne a polichroniczne Prowadzi to często do konfliktów pomiędzy przedstawicielami kultur o odmiennym podejściu do czasu Ci pierwsi postrzegają tych drugich jako leniwych, niezdyscyplinowanych a nawet niegrzecznych Z kolei ci drudzy uważają tamtych za arogantów, zniewolonych przez terminy (deadlines)

89 Przykłady Skrajnie monochroniczne: nordycka germańska Europa Ameryka Północna Japonia

90 Przykłady Kraje umiarkowanie monochroniczne: Australia Nowa Zelandia Europa Środkowa i Wschodnia Singapur Hong Kong Tajwan Chiny Korea Południowa

91 Przykłady Kraje polichroniczne: Kraje arabskie Afryka Ameryka Łacińska Południowo-Wschodnia Azja

92 Kultury ekspresyjne i powściągliwe W kulturach ekspresyjnych ludzie komunikują się zupełnie inaczej niż w kulturach powściągliwych Nie ma znaczenia czy jest to komunikacja werbalna czy niewerbalna

93 Kultury ekspresyjne i powściągliwe Problemy wynikające z różnic w komunikacji prowadzą do nieudanych negocjacji, promocji i sprzedaży produktów na innych rynkach, czy zarządzania pracownikami Komunikacja biznesowa ma swoją specyfikę a wspomniane różnice w sposobie porozumiewania się mocno ograniczają jej skuteczność

94 Przykłady Kultury bardzo ekspresyjne: kraje basenu Morza Śródziemnego, kraje romańskie Ameryka Łacińska

95 Przykłady Kraje umiarkowanie ekspresyjne: Stany Zjednoczone Kanada Australia, Nowa Zelandia Europa Wschodnia i Środkowa Południowa Azja

96 Przykłady Kultury powściągliwe: Azja Wschodnia Azja Południowo-Wschodnia kraje nordyckie kraje germańskie

97 Akulturacja To wszystkie zjawiska towarzyszące kontaktom bezpośrednim lub pośrednim przedstawicieli dwóch kultur Prowadzą one do zmian wzorców kulturowych albo jednej, albo drugiej grupy bądź obu

98 Szok kulturowy/stres akulturacyjny Szok kulturowy to naturalną reakcją jednostki, gdy znajdzie się w nowym środowisku kulturowym jest psychologiczną dezorientacją, wywołaną przez ciągły stres Przyczyna - dziesiątki irytujących, niezrozumiałych zdarzeń i sytuacji, których nie można przyrównać do żadnych wcześniejszych doświadczeń

99 Szok kulturowy/stres akulturacyjny Jest pogłębiany przez barierę komunikacyjną, wynikającą z nieznajomości miejscowego języka, zwyczajów, wierzeń, percepcji rzeczywistości i priorytetów lokalnej społeczności Początkowo drobne incydenty nie wywierają większego wpływu na przybyszu, ich stopniowa kumulacja sprawia, że jednostka doznaje poczucia nierealności sytuacji, w jakiej się znalazła

100 Symptomy poczucie wyobcowania, niechęci do uczenia się oraz używania miejscowego języka oraz ogólnie negatywny stosunek do przedstawicieli lokalnej kultury, nawiązywanie kontaktów wyłącznie z przedstawicielami własnej kultury,

101 Symptomy potrzeba samotności i separacji od wszystkiego, co wiąże się z miejscową kulturą, nierzadko traktowanie picia alkoholu lub zażywania narkotyków, jako sposobu na radzenie sobie z zaistniałą sytuacją.

102 Przebieg szoku kulturowego konfrontacja z nowym otoczeniem lub sytuacją, nieefektywna komunikacja kulturowa i interpersonalna, zagrożenie dla dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego ekspatrianta,

103 Przebieg szoku kulturowego potrzeba odpowiedniego zmodyfikowania własnego zachowania po to, aby uzyskać pozytywne wsparcie ze strony nowego otoczenia rosnące doświadczenie i zdobywana praktyczna wiedza o nowej kulturze szok kulturowy może stanowić dobra okazje do uczenia się nowej kultury

104 Pozytywne aspekty szoku kulturowego istotne doświadczenie międzykulturowe możliwość zdobycia gruntownej wiedzy, Szansa na osiągnięcie wysokiego stopnia samoświadomości oraz rozwoju osobistego ułatwia zrozumienie samego siebie a przez to pozwala na zmianę postawy oraz zachowania

105 Odwrócony szok kulturowy Ponowny szok kulturowy, gdy powraca się z dłuższego pobytu za granicą do swego macierzystego kraju,

106 Etapy procesu adaptacji kulturowej U-curve miesiąc miodowy, szok kulturowy, dostosowanie, mistrzostwo.

107 Kategorie ludzi narażonych na szok Uchodźcy Emigranci Studenci Naukowcy kulturowy Pracownicy kontraktowi ekspatrianci, inpatrianci Biznesmeni

108 Źródła: R. R. Gesteland, Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, Wyd. naukowe PWN, Warszawa 2000, G. Hofstede, G. J. Hofstede, M. Minkov, Kultury i organizacja, PWE, Warszawa 2011 D. Simpson, Export Marketing of Small and Medium-Sized Enterprises in the South Baltic Region, ed. H. Treder, P. Kulawczuk, Gdańsk University Press, Gdańsk 2012, p D. Simpson, Modele analizowania różnorodności kulturowej w biznesie międzynarodowym, [w:] Wyzwania gospodarki globalnej, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego UG, Gdańsk 2012, s D. Simpson, Uwarunkowania kulturowe jako determinanta stylów przywództwa, [w:] Zarządzanie międzykulturowe w jednoczącej się Europie, red. R. Krzykała-Schaefer, Wyd. WSB w Poznaniu, Poznań 2010,