Zieleń na placach zabaw dobre praktyki i zagrożenia przy doborze roślin i ocenie drzewostanu

Transkrypt

1 Zieleń na placach zabaw dobre praktyki i zagrożenia przy doborze roślin i ocenie drzewostanu Dziecko i natura związek spontaniczny czy wymuszony przez dorosłych? Według badaczy dziecko potrzebuje kontaktu z naturą biofilia (Wilson 1984). Biofilia to naturalna potrzeba obcowania z przyrodą uwarunkowana genetycznie i oparta o instynkt. Dzieci są najbardziej wrażliwe na naturę, gdyż nie zdążyły się przyzwyczaić do środowiska stworzonego przez człowieka. Dziecko i natura wyniki badań są jednoznaczne Kontakt dziecka z naturą jest niezbędny dla jego rozwoju psychofizycznego: poprawia pamięć, wyobraźnię i kreatywność, zwiększa ciekawość i pewność siebie, motywuje nauczanie, poprawia stosunki między dziećmi, obniża poziom stresu i wpływa na polepszenie kondycji fizycznej (Barlett 1996, Waliczek i in. 2001, Louv 2005) Dziecko i natura związek wygasający? Z drugiej strony mówi się o zjawisku: Nature Deficit Disorder ( Louv 2005). 1) Otyłość i inne problemy zdrowotne (cukrzyca i choroby serca) 2) Depresja 3) ADHD i inne problemy w nauce 4) Antyspołeczne zachowania i przemoc 5) Brak troski i troska o naturę 6) Alienacja ze społeczności 7) Wpływ na inteligencję społeczną i emocjonalną 8) Zmniejszone zdolności językowe, kreatywność i wrażliwość 9) Otępienie uczuciowe

2 Przestrzeń zabawy dziś Współczesna przestrzeń zabaw w miastach ogranicza się często do niewielkiego, ogrodzonego placu przy domu lub wydzielonej części w parku. Przestrzeń zabawy dziś Królują tu gotowe urządzenia zabawowe. Elementy naturalne oraz roślinność występują sporadycznie i pełnią głównie funkcję estetyczną i ochronną. W przestrzeniach zabaw wybieranych spontanicznie dominują pierwiastki naturalne W przestrzeniach zabaw wybieranych spontanicznie dominują pierwiastki naturalne Zabawy sprawnościowe i ruchowe

3 Drzewo ważnym elementem w przestrzeni zabaw Schronienie w lub na drzewie, namioty z gałęzi ogród mobilny w szkole

4 Rośliny pionierskie Łąki Krzewy/ podszyt Idea humanistyczna. Rośliny powinny: tworzyć korzystny mikroklimat; stanowić scenerię i tworzywo do zabawy; pobudzać zmysły i rozwijać wyobraźnię; rozwijać zdolności manualne i intelektualne; uwrażliwiać, będąc źródłem dziecięcych inspiracji, refleksji i fascynacji. Dywan (grunt/ trawa) Las Zasady doboru roślin do przestrzeni zabawy dzieci powinny uwzględniać potrzeby, specyfikę i percepcję dziecka w różnych okresach rozwoju. Zalecane rośliny: zalecane drzewa: Acer platanoides Acer campestre Prunus domestica Prunus sp. Pyrus communis Aesculus hippocastanum Quercus robur Tilia platyphyllos Tilia cordata Sorbus aucuparia Fraxinus excelsior Corylus colurna Juglans regia Acer pseudoplatanus Sorbus aria odporne krzewy: Cornus sanguinea Corylus avellana Amelanchier ovalis Buddleja alternifolia Carpinus betulus Syringa vulgaris Viburnum lantana Cornus alba Sambucus nigra Salix caprea Salix purpurea Staphylea pinnata Berberis sp. Spirea sp. Physocarpus opulifolius Tamarix sp. gatunki jadalne: Amelanchier ovalis Corylus avellana Cornus mas Sambucus nigra Sorbus aucuparia Aronia melanocarpa Prunus cerasifera Chaenomeles superba rośliny przyciągające owady: Lathyrus odoratus Rudbeckia fulgida Lavandula angustifolia Buddleja alternifolia Matricaria chamomilla Mentha piperita Salvia officinalis Achillea millefolium Thymus serphyllum

5 1. Ze względu na percepcję dziecka, oprócz drzew należy wprowadzić również niskie krzewy i rośliny zielne. 2. Ze względu na dziecięcą ekspansję rośliny te powinny być jednocześnie odporne na uszkodzenia mechaniczne, choroby i szkodniki. 3. Warto uwzględnić symboliczne i kulturowe znaczenie roślin, wprowadzając do przestrzeni zabawy rośliny regionalne, związane z miejscowymi wierzeniami i tradycjami. 4. W odpowiedzi na ogromne zainteresowanie zwierzętami, warto wprowadzać rośliny będące ich habitatem. Lista roślin toksycznych jest długa. Na niej znajdują się nawet tak powszechne w ogrodach dla dzieci rośliny jak kasztanowiec, jarząb pospolity, śnieguliczka, robinia akacjowa, ziemniaki czy śliwy lub wiśnie. Statystyka zatruć roślinami jest bardzo niska. W Polsce to 4-6% wszystkich zatruć. Do tej grupy zalicza się najczęściej zatrucia grzybami. Dlatego w doborze roślin należy sugerować się stopniem ich toksyczności. Te najsilniej trujące gatunki już w swej nazwie ostrzegają przed zagrożeniem. Ważniejsze znaczenie na placach zabaw ma ocena statyki drzew. W Polsce brak regulacji w zakresie bezpieczeństwa w odn. do roślinności na placach zabaw. Norma niemiecka DIN wymienia zaledwie cztery gatunki, których nie należy sadzić w ogrodach dla dzieci. Są to: Euonymus europaeus (trzmielina), Daphne mezereum (Wawrzynek), Ilex aquifolium (ostrokrzew) i Laburnum anagyroides (złotokap). Norma austriacka ÖNORM B 2607 oprócz wyżej wymienionych uwzględnia także cis (Taxus baccata). Obecnie nie zaleca się eliminować z przestrzeni dziecięcej roślin kłujących czy przyciągających owady.

6 Daphne mezereum (wawrzynek wilczełyko) Euonymus europaea (trzmielina) Ilex aquifolium (ostrokrzew) Laburnum anagyroides (złotokap) toksyczne drzewa i krzewy Wawrzynek wilczełyko Ostrokrzew kolczasty Złotokap zwyczajny Trzmielina zwyczajna Szakłak pospolity Sumak jadowity Bluszcz pospolity Cis pospolity Jałowiec sabiński Należy zwracać uwagę na obecność grzybów na drewnie, drzewach czy trawniku. Ich spożycie jest częstą przyczyną zatruć u dzieci! toksyczne rośliny zielne Bieluń dziędzierzawa Blekot pospolity Ciemiernik czarny Czermień błotna Kokoryczka wonna Konwalia majowa Lulek czarny Psianka słodkogórz Pokrzyk wilcza jagoda Rącznik pospolity Szalej jadowity Szczwół plamisty Tojad mocny Zimowit jesienny grubość ścianki (S) średnica (D) posusz ponad 50% obj. objętości korony otwarcie <30% obwodu S/D 2/6 (rozkład lub ubytek) zaawansowany rozkład wadliwe rozwidlenia z pęknięciem owocniki grzybów pasożytniczych pęknięcia poprzeczne

7 Podaje się 7 podstawowych wad/objawów uszkodzeń drzewa świadczących o osłabionej statyce. Jest to: 1. nienaturalne pochylenie drzew 2. martwe drewno (posusz) 3. rozkład (próchnienie) drewna - ubytki pnia i konarów 4. pęknięcie pnia i głównych konarów 5. wady budowy konarów - słabe rozwidlenia z zakorkiem, konkurencyjne przewodniki 6. niekorzystna sylwetka drzewa- stawiająca duży opór lub zbyt smukła 7. uszkodzone korzenie.

8

9

10 WARTO PAMIĘTAĆ! Dzieci nie są uwikłane w sformalizowany świat dorosłych. Patrzą na przyrodę w sposób atawistyczny, oparty o instynkt i uczucia. Przestrzeń nie jest rozpatrywana w oparciu o narzuconą im przez dorosłych wiedzę, lecz dzięki jej cechom i właściwościom, które wywołują w nich emocje lub też są użyteczne. Aspekt estetyczny ma znaczenie jedynie dla dorosłych!

11 Edyta Rosłon-Szeryńska Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie edyta_roslon_szerynska@sggw.pl