Młodzież z placówek resocjalizacyjnych w SIECI

Transkrypt

1 Młodzież z placówek resocjalizacyjnych w SIECI Rozpoznanie obejmujące zagadnienia związane z korzystaniem z Internetu przez wychowanki i wychowanków zakładów poprawczych i młodzieżowych ośrodków wychowawczych świadomością zagrożeń, potrzeb i barier Opracowanie powstało w ramach projektu realizowanego przez Fundację po DRUGIE Nie daj się złapać w SIECI Projekt współfinansowany ze środków The Velux Foundations w ramach programu Bezpieczne dzieciństwo Fundacji Dzieci Niczyje

2 CELE: Fundacja po DRUGIE na przełomie października i listopada 2014 roku przeprowadziła badania ankietowe wśród wychowanek i wychowanków placówek resocjalizacyjnych, które miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytania: w jakim zakresie wychowanki i wychowankowie placówek resocjalizacyjnych korzystają z Internetu w czasie pobytu w placówce; w jakim zakresie wychowanki i wychowankowie placówek resocjalizacyjnych korzystają z Internetu poza placówką; jak kształtują się potrzeby i oczekiwania dziewcząt i chłopców przebywających w placówkach resocjalizacyjnych w zakresie korzystania z Internetu poszukiwane treści, tworzenie własnych przekazów; jaka i czy jest świadomość zagrożeń związanych z korzystaniem z Internetu. Wyniki rozpoznania określenie potrzeb, barier, poziomu świadomości są podstawą do stworzenia przez specjalistów Fundacji po DRUGIE programu edukacyjnego pt. Nie daj się złapać w SIECI, ale również pozwalają na szerokie rozpoznanie sytuacji wychowanek i wychowanków w kontekście korzystania z Internetu.

3 GRUPA: W badaniu wzięło udział 165 osób (48 dziewcząt i 117 chłopców) przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych - 62 osoby oraz zakładach poprawczych osoby (tab. 1), w wieku od 13 do 20 lat. Tabela 1a. Rozkład płci w próbie badanej Liczebność placówka MOW ZP ogółem płeć kobieta mężczyzna ogółem Młodzież uczestnicząca w badaniu w zdecydowanej większości pochodzi ze środowiska miejskiego (89,7%) głównie ze średnich (38,8%) i dużych (37,6%) i miast. Wychowanki i wychowankowie placówek resocjalizacyjnych są umieszczeni w nich na mocy sądowych postanowień. Powodami umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym i zakładzie poprawczym są demoralizacja, jak również popełnione przez nieletnich czyny karalne. Większość wychowanek i wychowanków wywodzi się ze środowisk dysfunkcjonalnych (ubóstwo, przemoc, alkohol, pobyty w zakładach karnych itp.); znaczna część z nich ma w swoim doświadczeniu również pobyty w pogotowiach opiekuńczych, domach dziecka, rodzinach zastępczych.

4 NET W PLACÓWCE: Zgodnie z treścią art. 95cc 1. pkt. 7 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich korzystanie z Internetu w zakładach poprawczych jest formą nagrody, którą wychowanka/wychowanek może uzyskać m.in. za właściwe zachowanie, wyróżniające wykonywanie obowiązków, wzorowe przestrzeganie regulaminu lub osiąganie bardzo dobrych wyników w nauce. W przypadku młodzieżowych ośrodków wychowawczych zasady korzystania z Internetu są regulowane wewnętrznymi dokumentami placówek. Te regulacje zatem wyglądają różnie ale co do zasady są zbliżone do obowiązujących w zakładach poprawczych. Dobre oceny i dobre zachowanie wychowanek i wychowanków przekładają się na częstszą, swobodniejszą możliwość korzystania z Internetu. Wskazane zasady mają swoje odbicie w rzeczywistości. Wychowankowie/wychowanki zakładów poprawczych i młodzieżowych ośrodków wychowawczych biorący udział w badaniu wskazali, iż dostęp do Internetu mają zagwarantowany w czasie zajęć komputerowych co nie zawsze wiąże się ze swobodnym użytkowaniem sieci, ale często z wykonywaniem zadań wskazanych. przez nauczyciela. Dostępność i możliwość korzystania z Internetu dla własnych potrzeb jest zróżnicowana i jak wynika z rozpoznania dużo bardziej ograniczona w zakładach poprawczych, niż w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych. ZATEM: Wychowanki MOW (35 osób) wskazały, iż podczas zajęć pozalekcyjnych tylko w określonych godzinach i pod opieką wychowawcy mogą korzystać z Internetu w telefonie (13 wskazań) lub pracowni komputerowej/bibliotece (22 wskazania). Dziennie nie poświęcają na korzystanie z Internetu więcej niż 1 godzinę. Wychowankowie MOW (27 osób) biorący udział w badaniu jednogłośnie wskazywali na brak możliwości korzystania z Internetu w ich placówkach poza zajęciami szkolnymi, gdzie dostęp ten odbywa się tylko pod kontrolą wychowawców.

5 Wychowanki ZP mogą korzystać z Internetu tylko w sali komputerowej w określonych godzinach i pod opieką wychowawcy (13 wskazań). Czas dziennego użytkowania Internetu, podobnie jak w ośrodku wychowawczym, nie przekracza godziny dziennie. Wychowankowie ZP mają dostęp do sieci jedynie w sali komputerowej, z której korzystają albo w określonych godzinach (20 wskazań), albo w określonych godzinach i pod opieką wychowawcy (49 wskazań). 21 wskazań odnosiło się do braku możliwości użytkowania Internetu poza podstawowymi zajęciami szkolnymi. CZAS W SIECI: Najczęstsze wskazanie odnoszące się do dziennego czasu korzystania z Internetu oscyluje wokół godziny osób spędza w sieci mniej niż jedną godzinę. 10 osób może poświęcać na to od jednej do dwóch godzin, a 2 osoby od trzech do czterech godzin. Pomimo popularności Internetu wśród młodzieży blisko 60% badanych nie uważa, że jest on jedyną szansą na utrzymywanie kontaktu z prawdziwym życiem poza placówką, są przecież telefony, widzenia i przepustki. CIEKAWE: W odniesieniu do czasu i dostępności Internetu w placówce niezwykle ciekawe okazały się nie tyle same wyniki ankiet, ale przede wszystkim dopiski znalezione na nich wykonane przez wychowanków. W swoich komentarzach postulowali oni poszerzenie możliwości korzystania z sieci, sugerowali przeprowadzenie w tej sprawie rozmowy z dyrektorem lub pisali, że nie udzielają odpowiedzi na pytania dotyczące Internetu w placówce, bo i tak nie mają do niego dostępu i nie ma o czym gadać. b (48 dziewcząt i 117 chłopców) przebywających w 1 Wychowanki/wychowankowie nie udzielili odpowiedzi na wszystkie pytania, stąd nie zawsze w badaniu możliwe jest odniesienie się do sytuacji wszystkich ankietowanych.

6 NET NA WOLNOŚCI : Poza placówką młodzież zdecydowanie częściej korzysta z Internetu. Stały dostęp do sieci w domach ma 78,2% wszystkich wychowanek/wychowanków. Internetem w telefonie posługuje się 69,1% badanych. Dziennie, poza placówką, na przeglądanie różnych stron internetowych młodzież poświęca od 1 do więcej niż 5 godzin (tab. 2). Tabela 2. Rozkład czasu poświęcanego na korzystanie z Internetu poza placówką Częstość Procent 1-2 godziny 75 45,5 3-4 godziny 51 30,9 4-5 godzin 12 7,3 więcej niż 5 godzin 18 10,9 w ogóle 9 5,5 Ogółem ,0

7 CO W NECIE PISZCZY Czego szukają w Internecie wychowanki i wychowankowie placówek resocjalizacyjnych? Na podstawie uzyskanych w badaniu wyników należy wyszczególnić dwa typy użytkowania, które mają niejako równoległy charakter (na każdym etapie uzupełniają i przenikają się). Są to zarówno: komunikacja odbywająca się poprzez rozmowy, komentarze, polubienia, udostępnianie treści, jak również poszukiwanie treści głównie rozrywkowych i towarzyskich. Ulubione strony: Wychowanki i wychowankowie wskazują przede wszystkim na portale społecznościowe: facebook.com nasza-klasa.pl fotka.pl askm.pl Niezwykle popularny jest również youtube.com umożliwiający bezpłatne umieszczanie i odtwarzanie strumieniowe filmów. Dużą popularnością cieszą się także inne strony poświęcone muzyce i filmom (zarówno ich odtwarzaniu jak i pobieraniu): ulub.pl, wrzuta.pl, nuty.pl, kinomaniak.pl, zalukaj.pl, efilmy.pl. Już z powyższych wskazań można wynieść, iż ważne miejsce zajmuje rozrywka. Strony należy jeszcze uzupełnić o kolejne ulubione kliknięcia : demotywatory.pl kwejk.pl besty.pl temysli.pl Wśród wskazywanych stron nie zabrakło także serwisów z grami on-line: kurnik.pl gry.com.

8 Poważny niepokój budzą wskazania odnoszące się do stron o używkach: ask.pl thc-thc.pl dopalacze.com kolekcjoner.nl. Wskazania w niewielkim stopniu różnią się ze względu na płeć. Można jednak zauważyć, iż dziewczęta zdecydowanie częściej zaglądają na strony poświęcone modzie i urodzie np.: szpileczki.pl lula.pl modanaurode.pl. Chłopcy więcej uwagi poświęcają wydarzeniom sportowym: eurosport.onet.pl sport.pl Oraz kulturze hip-hopu: rapportal.pl rapduma.pl Oraz portalom erotycznym m.in. RedTube.net.pl. Mniejszą popularnością cieszą się platformy transakcyjne on-line i sklepy internetowe typu allegro.pl, olx.pl, merlin.pl, co zapewne można przypisać możliwościom finansowym wychowanek/wychowanków.

9 DO CZEGO SŁUŻY INTERNET? Tu potwierdza się wcześniejsze spostrzeżenie, że Internet to przede wszystkim rozrywka i komunikacja. Najczęściej młodzież wykorzystuje sieć do: słuchania muzyki i oglądanie filmów on-line - 88,9% korzystania z serwisów społecznościowych - 83% pobierania różnych plików np. muzyki, filmów, gier itp. - 72,1%. W dalszej kolejności wśród odpowiedzi znalazło się m.in.: komunikowanie się ze znajomymi przez komunikatory np. GG, Skype, Tlen, IRC - 65,4% poszukiwanie informacji - 59,4% korzystanie z czatów internetowych - 54,5% przeglądanie portali informacyjnych - 52,2% 2. Zdecydowanie rzadziej nastolatki wykorzystują sieć do: nauki rozumianej jako rozwiązywanie zadań domowych, korzystanie ze słowników, encyklopedii itp. - 62,4% grania w gry on-line - 52,5% przeglądania lub udziału w forach internetowych - 48,5% sprawdzania poczty - 47,2% dokonywania zakupów - 37,6% Dokonywanie płatności i czytanie/prowadzenie bloga są czynnościami, do których zdecydowana większość młodzieży nigdy nie wykorzystuje łączy internetowych. Odpowiednio 50,3% i 41,8% spośród wszystkich osób badanych. NIEPOKOJĄCE 25,4% wychowanek i wychowanków wykorzystywało Internet do poszukiwania stron promujących używki, zachowania autodestruktywne oraz suicydalne! 2 Warto tu zaznaczyć, że w ankiecie nie znalazło się pytanie odnoszące się do treści, których młodzież poszukuje w portalach informacyjnych. Z doświadczeń FpD związanych z obserwacją profili facebookowych wychowanek i wychowanków wynika, że treści, które interesują wskazaną młodzież mają głównie charakter sensacyjny lub odnoszą się do czynów popełnionych przez nich samych lub ich kolegów/koleżanki.

10 55,7% badanych posiada wirtualnych znajomych, jednocześnie przyznają oni, że czaty, portale i fora są doskonałym miejscem do zawierania nowych znajomości. 63% z nich zdarzyło się także kontynuować internetową znajomość w świecie rzeczywistym. Do spotkań dochodziło najczęściej w miejscach publicznych 46,6%. Ale nie tylko: pod domem jednej z osób zainteresowanych 8,5% lub też w mieszkaniu którejś ze stron 7,9%. Jak sprawdzić nową znajomość? Zadzwonić! 54% wszystkich badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że zanim dojdzie do spotkania należy porozmawiać z tą osobą przez telefon, gdyż w ten sposób można się wiele dowiedzieć. TYLKO 33,9% nastolatków informowało kogoś ze swojego bliskiego otoczenia o tym, że umawia się z nieznajomą/nieznajomym na randkę! Pozostali umawiający się na spotkanie w świecie rzeczywistym nie dostrzegali takiej potrzeby. Warto tu jeszcze raz podkreślić fakt, że byli wśród nich tacy, którzy zapraszali nieznajomych do swojego domu lub udawali się do domu nieznajomego/nieznajomej.

11 ZAGROŻENIA/WYOBRAŻENIA Zaufanie 77% wychowanek i wychowanków zgadza się ze stwierdzeniem, że nie można wychodzić z założenia, że każda osoba poznana przez Internet może być niebezpieczna. Popularność Istnienie portali społecznościowych to dodatkowe źródło szybkiego rozpowszechnienia zdjęć, muzyki i filmów. Nie ma nic prostszego aniżeli umieścić je na własnym wall-u, wrzucić link na profil znajomego, czy do ogólnodostępnych aplikacji. Za pośrednictwem jednego kliknięcia rozpowszechniamy to, co chcemy w tempie ekspresowym. 78,8% wszystkich badanych upowszechnia w ten sposób m.in. własne zdjęcia. Co istotne jedynie co 3 osoba zastanawia się nad tym kto będzie oglądał upublicznione fotografie 3. Otwartość 95,7% badanych posiada własne konto , które najczęściej (60%) zabezpieczane jest hasłem zawierającym minimum osiem znaków, wielkie litery i cyfry. Skrzynki mailowe zabezpieczone prostym hasłem posiada 28,5%. Opcję powiadomienia sms o próbach zalogowania się przez nieuprawnione osoby posiada 25% dziewcząt i chłopców. Swoje hasło częściej niż raz do roku zmienia 10,3%. 0,6% osób badanych przyznało, że nie zabezpiecza konta, hasło ma zapisane w widocznym miejscu, a czasem nawet udostępnia je znajomym 4. 3 Warto tu również zauważyć (co wynika z praktyki FpD), iż zdjęcia upubliczniane przez dziewczęta przybrane pozy, skąpe stroje mogą wywołać niepożądane reakcje otoczenia, w tym narazić dziewczęta na szybkie przydzielenie im określonych epitetów. 4 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź

12 Nałóg 66,7% dziewcząt i chłopców jest świadoma faktu, iż od Internetu i komputera można się uzależnić. Wiarygodność 78,7% wychowanek i wychowanków uważa, że Internet to wiarygodne źródło informacji. Młodzież czerpie z niego wiedzę w sprawach, o których zwykle trudno rozmawiać z dorosłymi seks, antykoncepcja. Aż 79,4% poszukuje wiedzy z zakresu seksualności człowieka właśnie w sieci. Pornografia Większość badanych jest zdania, że znalezienie pornografii w sieci nie stanowi problemu (93,3%). Aż 69,7% osób (w tym 8,48% dziewcząt) przyznaje, że oglądało filmy/zdjęcia erotyczne w Internecie. Nie zawsze było to jednak wynikiem ich zamierzonych poszukiwań. 61,2% dziewcząt i chłopców doświadczyło oglądania treści pornograficznych przez przypadek. Ponadto 27,6% wychowanek i wychowanków przyznaje, że doświadczyli sytuacji, w której byli namawiani przez nieznajomych użytkowników do seksu. (Warto podkreślić, że takie zdarzenia miały miejsce nie tylko w stosunku do dziewcząt). Reakcje na niedwuznaczne propozycje były różne blokowanie rozmówcy, natychmiastowe zakończenie znajomości, ignorowanie rozmówcy, zdecydowana odmowa (również z użyciem wulgaryzmów), zgłoszenie nadużycia prywatności, Jedynie dwie osoby przyznały, że kontynuowały rozmowę, ale traktowały to w formie żartu w efekcie czego do niczego nie doszło. Bez konsekwencji? 45,5% wszystkich osób uczestniczących w badaniu zgadza się ze stwierdzeniem, że w Internecie człowiek jest anonimowy, a co za tym idzie można pozwolić sobie na więcej. I tak aż 54,5% nastolatków uważa, iż Internet jest doskonałym miejscem, aby powiedzieć co się naprawdę myśli, bo niektóre rzeczy trudno wyrazić patrząc komuś prosto w oczy.

13 47,3% wychowanek i wychowanków przyznaje, że zdarzają się sytuacje, w których dopuszczają się obrażania, obmawiania lub atakowania innych za pośrednictwem Internetu. 14% młodzieży było także ofiarami takich zachowań ze strony innych użytkowników. W większości młodzież przyznaje, że nie posiada wiedzy na temat konsekwencji jakie może nieść za sobą udostępnianie w sieci intymnych materiałów i/lub pisanie nieprzemyślanych rzeczy. Sporadycznie wśród odpowiedzi znajdowały się wzmianki o karze pozbawienia wolności, wejściem w konflikt z prawem, wstydzie, dezaprobacie ze strony innych (brak szacunku, wyśmiewanie, wytykanie palcami, poniżanie, szykanowanie, prześladowanie).

14 PODSUMOWANIE Przeprowadzone badanie pokazuje, że bez wątpienia - pomimo iż przebywanie w ośrodku o charakterze izolacyjnym znacznie ogranicza dostęp młodzieży do Internetu, - jest on ważnym źródłem komunikacji ze światem (zarówno w kontekście odbioru jak i tworzenia treści). Zdecydowanie najważniejszą funkcją Internetu wg badanych jest funkcja rozrywkowa, co zapewne jest związane również z niskimi, nie rozbudzonymi potrzebami poznawczymi grupy. Zachowania podejmowane w sieci przez wychowanki i wychowanków placówek resocjalizacyjnych nie zawsze są dyktowane rozsądkiem i wiedzą na temat zagrożeń z tego wynikających młodzież nie zabezpiecza swoich danych, w sposób lekkomyślny publikuje zdjęcia i intymne informacje na swój temat. Jest ufna i nie stawia granic w sposób, który pozwoliłby uchronić ją przed zagrożeniami. Dodatkowo niepokojący jest fakt związany z szerzeniem przez młodzież treści obraźliwych, oceniających (zwykle przekraczających granice dobrego smaku, wulgarnych) 5 i dalej brak jakiejkolwiek świadomości wynikających z takich zachowań konsekwencji. Obraz wyłaniający się z przeprowadzonego badania bez wątpienia świadczy o konieczności prowadzenia działań edukacyjnych wśród wychowanek i wychowanków placówek resocjalizacyjnych. Oferta edukacyjna przede wszystkim powinna zawierać zagadnienia pozwalające na podniesienie świadomości dotyczącej zagrożeń i konsekwencji wynikających z korzystania z Internetu oraz mowy nienawiści, jednocześnie powinna uwzględniać rozbudzanie nowych potrzeb związanych z użytkowaniem sieci przez młodzież. 5 Często na profilach facebookowych wychowanek i wychowanków spotka się określenia w stylu: frajer, konfident, suka itp.