ROLA INTERNETU W ŻYCIU MŁODZIEŻY SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH

Transkrypt

1 ROLA INTERNETU W ŻYCIU MŁODZIEŻY SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH W badaniach zamierzałam uzyskać odpowiedzi na następujące pytania: Czy młodzież korzysta z internetu? (gdzie i w jakim wymiarze czasowym?) Do czego młodzieży służy internet? Jakie są opinie licealistów na temat zalet i wad internetu? Czy młodzież dostrzega zagrożenia związane z użytkowaniem internetu? Badania, podjęte w celu uzyskania odpowiedzi na sformułowane pytania badawcze, zostały przeprowadzone w kwietniu 2011 roku w Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej w Milówce. W badaniu uczniów posłużono się techniką ankietą. Dla potrzeb badań własnych opracowałam własne narzędzie badawcze - kwestionariusz ankiety pt. Rola internetu w życiu młodzieży szkoły ponadgimnazjalnej (zał. str. 12). Badania miały charakter anonimowy. Objęto nimi dwie losowo wybrane klasy uczniów klasę 1b o rozszerzeniu matematyczno fizycznym oraz klasę 2d o rozszerzeniu biologiczno chemicznym. W badaniach dobrowolnie wzięło udział 50 uczniów. Warunkiem uczestniczenia w badaniach było aktywne korzystanie z internetu. W grupie badanych było: 31 dziewcząt 19 chłopców. Przebadana grupa okazała się zróżnicowana pod względem wieku: 6 uczniów 16 lat 30 uczniów 17 lat 14 uczniów 18 lat Ankietowani pozytywnie ustosunkowali się do przeprowadzanych badań, wykazując zainteresowanie i udzielając odpowiedzi na postawione pytania. Analizę wyników przeprowadzonych badań opracowano uwzględniając kolejno następujące zagadnienia: Aktywność młodzieży związana z internetem Korzystanie z usług i zasobów sieci Komunikowanie się i zawieranie znajomości Wykorzystanie internetu do nauki Zagrożenia związane z użytkowaniem sieci Opinie młodzieży na temat zalet i wad internetu 1. Aktywność młodzieży związana z internetem Na podstawie wyników przeprowadzonej ankiety można stwierdzić, że internet jest powszechnie używany przez licealistów. Zdecydowana większość uczniów (88 %) korzysta z internetu codziennie, 10 % badanej grupy użytkuje go kilka razy w tygodniu, a tylko nieliczni uczniowie (2 %) mają zdecydowanie rzadszy kontakt z siecią (kilka razy w miesiącu).

2 Wykres 1. Częstotliwość korzystania młodzieży z internetu 88% 2% 10% codziennie kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu Najczęściej młodzież włącza się do sieci i korzystania z jej zasobów w domu, co potwierdzają wypowiedzi 100 % badanych. 22% spośród ankietowanych wskazało, że zdarza im się korzystać z internetu także u znajomych, a nieliczni korzystają z takiej możliwości również w szkole (16 %). Chociaż badania prowadzone są w środowisku wiejskim, to ich wyniki jednoznacznie wskazują, że obecnie dostęp do internetu jest powszechny, o czym może również świadczyć fakt, że żaden z ankietowanych nie wskazał na konieczność korzystania z sieci w kafejkach internetowych czy bibliotekach. Ankietowani zostali poproszeni o określenie, ile czasu zwykle zajmuje im surfowanie po sieci. Dane dotyczące czasu, który młodzież spędza na korzystanie z internetu zostały przedstawione na wykresie. 80% 70% 60% 50% 74% 63% 40% 30% 20% 16% 16% 10% 21% dziewczęta chłopcy 10% 0% mniej niż 1godzinę 2-3 godziny 4-5 godzin Wykres 2. Czas korzystanie przez młodzież z internetu Z przedstawionych na wykresie danych wynika, że zdecydowana większość młodzieży ( zarówno dziewcząt i chłopców) spędza zwykle ok 2 3 godzin na surfowanie w sieci. Taki wymiar czasu poświęconego na korzystanie z internetu deklaruje 74% dziewcząt i 63 % chłopców. Zdecydowanie mniej liczna grupa uczniów (16% obu płci) korzysta z internetu o wiele krócej mniej niż godzinę. W grupie 2

3 badanych znaleźli się również uczniowie, którzy przyznają, że dużo więcej czasu przeznaczają na aktywność w sieci zwykle ok. 4 5 godzin. Dotyczy to 10% dziewcząt i 21% chłopców z całej grupy ankietowanych. Jeżeli wypowiedzi licealistów były szczere, a wymiar czasu spędzanego na korzystaniu z internetu właściwe oszacowany, to należałoby uznać, że problem zbyt długiego przesiadywania przed monitorem czy nadmiernego angażowania się w aktywność w sieci może dotyczyć już pewnej grupy uczniów (i w nieco większym zakresie chłopców). 2. Korzystanie z usług i zasobów sieci W przeprowadzanym badaniu starano się również uzyskać informacje o korzystaniu przez młodzież z usług i zasobów internetu, oraz odpowiedzieć na pytanie do jakich celów najczęściej młodzież wykorzystuje sieć. Wypowiedzi uczniów uwzględniały częstotliwość posługiwania się różnymi zasobami internetu. Zgromadzone dane przedstawione zostały w tabeli 1. Tabela 1. Ocena częstotliwości korzystania przez młodzież z usług i zasobów internetu Formy korzystania z internetu Codziennie kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu DZ CH DZ CH DZ CH Poczta e mail Informacje (Wikipedia, słowniki, portale informacyjne) Komunikatory (GG, Skype, Tlen, IRC) Fora internetowe, grupy dyskusyjne Bankowość elektroniczna Serwisy społecznościowe Sklepy internetowe Gry on line Muzyka i filmy Blog, własna strona Nauka przez internet (kursy e learning) Ściąganie plików DZ dziewczęta (31) CH chłopcy (19) Z przedstawionych danych wynika, że młodzież wykorzystuje sieć do różnych celów. Najczęściej ankietowani używają komunikatorów i korzystają z serwisów społecznościowych. Dokładna analiza częstotliwości korzystania z dostępnych w internecie form pozwala na dostrzeżenie różnic płci w grupie badanych. Dziewczęta znacznie częściej (codziennie lub kilka razy w tygodniu) korzystają z poczty e mail w przeciwieństwie do chłopców, spośród których zdecydowana większość korzysta z usług poczty jedynie kilka razy w miesiącu. Dziewczętom również częściej zdarza się poszukiwać w sieci informacji. Chłopcy natomiast dużo częściej wykorzystują internet do celów rozrywkowych do gier on line, słuchania muzyki i oglądania filmów. 3

4 Deklaracje uczniów potwierdzające codzienne lub kilkakrotne w ciągu tygodnia używanie wymienionych form dostępnych w internecie, świadczą o ich popularności. Na podstawie zebranych danych stworzono ranking popularności wśród uczniów oferowanych w sieci usług i zasobów. Obrazuje go poniżej zamieszczony wykres. 100% 92% 90% 90% 88% 90% 80% 70% 66% 64% 60% 50% 46% 40% 30% 30% 30% 20% 10% 16% 14% 4% 0% Komunikatory Serwisy społecznościowe Muzyka i filmy Informacje Ściąganie plików Poczta Fora i grupy dyskusyjne Gry on-line Sklepy internetowe Nauka Blog, własna strona Bankowość elektr. Wykres 3. Popularność różnych form dostępnych w internecie według opinii młodzieży Spośród, ocenianych przez ankietowanych, usług oferowanych przez sieć największą popularnością cieszą się komunikatory. 92% badanych korzysta z nich codziennie lub kilka razy w tygodniu. Bardzo popularne są również serwisy społecznościowe (korzystanie z nich deklaruje 90% młodzieży). Tak samo liczna grupa badanych potwierdza, że często słucha muzyki i ogląda filmy. Informacji w sieci równie często poszukuje aż 88% uczniów. 66% uczniów przyznaje się do pobierania z sieci różnych plików. Wielu spośród badanych (64%) korzysta z poczty elektronicznej. Wbrew przypuszczeniom i potocznym opiniom znacznie mniejszym zainteresowaniem cieszą się fora i grupy dyskusyjne (46%), a jeszcze mniejszą popularność wśród uczniów ma pisanie bloga czy prowadzenie własnej strony internetowej (14%). W gry on line często gra tylko 30% badanych. Stosunkowo rzadko uczniowie dokonują zakupów w sklepach internetowych, a zaledwie kilku ankietowanych ( 4%) korzysta z bankowości elektronicznej. Nauka przez internet np. kursy e learning również są mało popularne wśród młodzieży. Tylko 16% uczniów potwierdza, że korzysta z takiej formy kształcenia. 3. Komunikowanie się i zawieranie znajomości Internet służy młodzieży do komunikowania się. Najczęściej rozmawiają ze znajomymi (tak wskazało 82% ankietowanych), znacznie rzadziej wykorzystują internet do porozumiewania się z sympatią (14% badanych), a tylko nieliczni (4%) rozmawiają z przypadkowymi osobami. Obrazuje to wykres. 4

5 14% 4% 82% znajomi sympatia przypadkowe osoby Wykres 3. Komunikowanie się przez internet Wyniki badań, jak można było przypuszczać, potwierdzają prawidłowości rozwojowe tej grupy badanych m. in. potrzebę nawiązywania relacji koleżeńskich i przynależności do różnych grup rówieśniczych. Zawieranie nowych znajomości przez internet zdecydowanie różnicuje grupę dziewcząt od grupy badanych chłopców. Aż 63 % chłopców potwierdza, że zdarza im się zawierać nowe znajomości przez internet, w przeciwieństwie do dziewcząt, spośród których tylko 35 % deklaruje, że wykorzystuje sieć do poznawania nowych osób. Większość dziewcząt (65%) jest zdecydowanie przeciwna zawieraniu nowych znajomości w takiej formie. Przytoczone dane ilustruje wykres 4. 70% 63% 65% 60% 50% 40% 35% 37% chłopcy 30% dziewczęta 20% 10% 0% zawier anie znajomośc i nie zawier anie znajomośc i Wykres 4. Stosunek badanych do zawierania znajomości w sieci Okoliczności, w których młodzież zawiera nowe znajomości również różnicują grupę tych badanych, którzy aprobują internetową formę wzajemnego zapoznawania się. Chłopcy głównie nawiązują znajomości, kiedy grają w gry on line, natomiast dziewczęta najczęściej korzystają z portali społecznościowych. 4. Wykorzystanie internetu do nauki Uczniowie z badanej grupy oceniali możliwość wykorzystania internetu w procesie uczenia się i nauczania. Wszyscy ankietowani zgodnie uznali, że internet jest pomocny w nauce szkolnej. Swoje przekonania uzasadniali następującymi 5

6 argumentami: można znaleźć informacje, szybkie wyszukiwanie potrzebnych informacji, łatwy dostęp do różnego rodzaju informacji, wiedzy, danych (29 opinii); można korzystać z encyklopedii, słowników, pomocy naukowych (12 opinii) pomocny w odrabianiu zadań domowych, pisaniu referatów ( 10 opinii) nauka angielskiego (3 opinie) Nie wszyscy uczniowie jednak sprecyzowali, w jaki sposób internet pomaga im w nauce 8 % badanych w ogóle nie udzieliło odpowiedzi. Niemalże wszyscy licealiści (90%) uważają internet za raczej rzetelne źródło informacji. 8 % badanych ( głównie chłopcy) zdecydowanie traktuje informacje zawarte w sieci za pewne i rzetelne. Jedynie 2% badanych jest nieufnych, co do treści zamieszczanych w internecie 5. Zagrożenia związane z użytkowaniem sieci Badanej grupie uczniów zadano pytanie o zagrożenia dla użytkowników internetu. 88% badanych uważa, że istnieją zagrożenia przy korzystaniu z sieci. Uczniowie dostrzegają zagrożenia w każdej z trzech zdefiniowanych warstw internetu: technicznej, społecznej i informacyjnej. Kategoria I zagrożenia dotyczące warstwy technicznej internetu (internet określany jako sieć złożona z połączonych ze sobą sieci): wirusy (4 opinie) programy szpiegowskie (1 opinia) hakerzy (1 opinia) Kategoria II zagrożenia odnoszące się do warstwy społecznej (internet jako społeczność, która korzysta z sieci i ją rozwija): uzależnienie (10 opinii) pedofilia (6 opinii) udostępnienie swoich danych osobowych nieznajomym, wykorzystanie tych danych (5 opinii) zawieranie znajomości, poznawanie nieodpowiednich osób, kontakty, rozmowy z nieznajomymi (5 opinii) sekty (2 opinie) anonimowość ( nie wiesz z kim piszesz jeśli nie znasz tej osoby ) (2 opinie) łamanie prawa (1 opinia) kłamstwa (1 opinia) przemoc (1 opinia) demoralizacja (1 opinia) podatność na innych (1 opinia) manipulacje (1 opinia) oczernianie ludzi (1 opinia) człowiek może zostać prześladowany przez innych internautów (1 opinia) istnieją zagrożenia dla małych dzieci (1 opinia) Kategoria III zagrożenia dotyczące warstwy informacyjnej (internet jako zbiór zasobów, które znajdują się w tej sieci): strony pornograficzne, (niedozwolone strony, nieprzyzwoite treści) (7 opinii) 6

7 oszustwa rożnego rodzaju (7 opinii) nierzetelne informacje (1 opinia) niechciane wiadomości (1 opinia) nierzetelne oferty sklepów (1 opinia) Przytoczone wypowiedzi uczniów potwierdzają występowanie wielu rożnych zagrożeń, z którymi może się spotkać użytkownik sieci. Natomiast fakt, że badani wskazywali zazwyczaj tylko na jedno lub dwa zagrożenia, może świadczyć o stosunkowo niskiej świadomości uczniów (jako internautów) w tym zakresie. Wśród badanych znalazła się również grupa (12% ankietowanych), która w ogóle nie dostrzega zagrożeń związanych z użytkowaniem internetu. Ważnym kryterium w rozpoznaniu istnienia patologicznego użytkowania internetu jest nadmierne, problematyczne angażowanie się w aktywność w internecie, na co wskazywać może występowanie następujących symptomów: silna potrzeba lub przymus korzystania z internetu ukrywanie przed innymi coraz większego zainteresowania internetem traktowanie internetu jako ucieczki od złego nastroju, kłopotów korzystanie z internetu przez czas dłuższy niż początkowo planowano odczuwanie lęku, niepokoju przy ograniczaniu używania internetu okłamywanie innych na temat ilości czasu spędzonego w internecie bezskuteczne próby ograniczania korzystania z internetu zaniedbywanie innych spraw i obowiązków przez internet. W kwestionariuszu ankiety uczniowie mieli wskazać, które z wymienionych symptomów, ich zdaniem, mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu. Objawy uzależnienia uszeregowano w tabeli 2, w kolejności uwzględniającej ilość wskazań dokonanych przez badanych. Tabela 2. Symptomy uzależnienia od internetu wskazania uczniów L.p Symptomy uzależnienia od internetu Ogółem (%) Dziewczęta (%) Chłopcy (%) 1. silna potrzeba lub przymus korzystania z internetu 84% 84% 84% 2. zaniedbywanie innych spraw i obowiązków przez internet 3. odczuwanie lęku, niepokoju przy ograniczaniu używania internetu 4. okłamywanie innych na temat ilości czasu spędzonego w internecie 5. bezskuteczne próby ograniczania korzystania z internetu 6. ukrywanie przed innymi coraz większego zainteresowania internetem 7. korzystanie z internetu przez czas dłuższy niż początkowo planowano 8. traktowanie internetu jako ucieczki od złego nastroju, kłopotów 84% 90% 74% 62% 71% 47% 52% 52% 52% 44% 42% 47% 36% 32% 42% 32% 29% 37% 32% 22% 47% Spośród wymienionych symptomów uzależnienia silną potrzebę lub przymus korzystania z internetu za przejaw uzależnienia uznaje znacząca większość badanych (84% zarówno dziewcząt jak i chłopców). Aż 90 % dziewcząt i nieco mniej spośród badanych chłopców (74%) uważa, że o uzależnieniu od internetu może świadczyć zaniedbywanie innych spraw i obowiązków przez aktywność w internecie. 7

8 Zdecydowanie więcej dziewcząt (71%) niż chłopców (47%) jest przekonanych, że odczuwanie lęku, niepokoju przy ograniczaniu używania internetu jest jednym z objawów problematycznego używania internetu. O tym, że okłamywanie innych na temat ilości czasu spędzonego w internecie może być symptomem uzależnienia jest przekonanych 52% badanych (obu płci). Zebrane w tabeli dane zostały zilustrowane na poniższym wykresie 5. traktowanie internetu jako ucieczki korzystanie przez coraz dłuższy czas ukrywanie zainteresowania internetem próby ograniczania internetu okłamywanie innych odczuwanie lęku zaniedbywanie innych spraw potrzeba korzystania z internetu 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% chłopcy dziewczęta Wykres 5. Symptomy uzależnienia od internetu w opinni uczniów Tylko 42 % dziewcząt i 47% chłopców uznaje bezskuteczne próby ograniczania korzystania z internetu za przejaw sieciowego uzależnienia. Więcej chłopców w porównaniu do dziewcząt dostrzega również inne objawy patologicznego korzystania z internetu. Traktowanie internetu jako ucieczki od złego nastroju, kłopotów za objaw uzależnienia uważa 47% chłopców i tylko 22% dziewcząt. Ukrywanie przed innymi coraz większego zainteresowania internetem dostrzega 42 % chłopców i 32% dziewcząt. Tylko niewielka grupa badanych (37% chłopców i 29% dziewcząt) jest przekonana, że korzystanie z internetu przez czas dłuższy niż początkowo planowano także stanowi przejaw uzależnienia od sieci. 6. Opinie młodzieży na temat zalet i wad internetu Badani najczęściej wskazują zalety sieci związane z zapewnieniem dostępu do różnych zasobów internetu. Wymienili: 8

9 dostęp do informacji, szybkość i komfort wyszukiwania i zdobywania informacji, możliwość korzystania z różnych źródeł informacji, największe źródło wiedzy i informacji 28 wypowiedzi, dostęp do sztuki (muzyki, literatury, filmu) 3 wypowiedzi, ogólną dostępność 3 wypowiedzi, łatwy dostęp do programów 1 wypowiedź. Za zalety sieci uczniowie uznali również możliwości komunikowania się. Świadczą o tym wypowiedzi: możliwość komunikowania się ze znajomymi (darmowa komunikacja) 19 odpowiedzi, anonimowość 2 wypowiedzi, łączność z całym światem w krótkim czasie 1 wypowiedź. Część badanych jest przekonana, że o walorach sieci świadczy "wykorzystywanie internetu w celu nauki (pomoc naukowa)" 8 odpowiedzi. Młodzież docenia także zalety sieci związane z dostarczaniem rozrywki, wskazując: gry internetowe 3 wypowiedzi, rozrywka 2 wypowiedzi, pomaga spędzić wolny czas 1 wypowiedź, sposób na relaks 1 wypowiedź. Badani uczniowie zostali zapytani również, co uważają za największą wadę internetu. Z wypowiedzi uczniów wynika, że dostrzegają oni różne wady internetu. I kategoria wady odnoszące się do warstwy technicznej internetu: opłaty za internet, drogie rachunki 4 wypowiedzi wolne łącza 3 wypowiedzi złośliwe oprogramowanie 1 wypowiedź II kategoria wady, które wynikają z niewłaściwych, negatywnych działań użytkowników internetu: "uzależnia 13 wypowiedzi anonimowość ( nigdy nie wiemy, kto jest po drugiej stronie, jeśli rozmawiamy z nieznajomym ) 6 wypowiedzi pożeracz czasu ( zabiera nam czas ) 5 wypowiedzi można ulec oszustwu 3 wypowiedzi brak kompetencji innych użytkowników ( każdy robi co chce ) 3 wypowiedzi przekazywanie złych treści, wypisywanie oszczerstw i kłamstw, oczernianie innych, plotki 2 wypowiedzi możliwość wykorzystania go do złych, nikczemnych celów 2 wypowiedzi łatwy dostęp i rozpowszechnianie danych osobowych 1 wypowiedź można paść ofiarą pedofila 1 wypowiedź możliwość popełniania przestępstw 1 wypowiedź nieuczciwość użytkowników 1 wypowiedź II kategoria wady, dotyczące zasobów internetu: udostępnianie treści nieadekwatnych do wieku 1 wypowiedź nierzetelność informacji 1 wypowiedź pornografia 1 wypowiedź niepewność zakupów ( zawsze może przyjść felerny towar ) 1 wypowiedź 9

10 Ankietowani uczniowie starali się wyjaśnić, czym jest dla nich internet. Użyli następujących określeń: źródłem informacji, nowości, encyklopedią wiedzy (24 wypowiedzi) formą rozrywki, źródłem rozrywki (18 wypowiedzi); sposobem na spędzanie wolnego czasu, dobrą alternatywą spędzania czasu (7 wypowiedzi); sposobem relaksu (3 wypowiedzi) sposobem, środkiem komunikacji (7 wypowiedzi); możliwością na kontakt z sympatią i znajomymi (2 wypowiedzi) pomocą w nauce (7 wypowiedzi) oknem na świat (3 wypowiedzi) pogłębianiem zainteresowań (1 wypowiedź). Przytaczam również wypowiedzi uczniów, które miały bardziej indywidualny i niepowtarzalny charakter: - internet jest dla mnie bardzo ważny - jest źródłem uciech, zabaw, rozpusty - jest ogółem procesów komunikacji ludzi - internet jest urządzeniem, które pomaga kontaktować się z ludźmi i nawiązywać znajomości - jest bazą danych, które są zawsze najnowsze - dzięki sieci można odpocząć po tygodniu ciężkiej pracy - internet jest dla mnie bardzo przydatną rzeczą, bez której byłoby mi w wielu sytuacjach trudniej PODSUMOWANIE UOGÓLNIENIA I WNIOSKI Z BADAŃ Na podstawie analizy wyników przeprowadzonych badań można odpowiedzieć na postawione problemy. 1. Młodzież często i chętnie korzysta z internetu. Dostęp do sieci nie stanowi żadnej bariery. Wszyscy uczniowie mają możliwość włączania się do sieci i korzystania z jej zasobów w domu, nie muszą poszukiwać dostępu do sieci w innych miejscach. 88% uczniów korzysta z internetu codziennie. Zdecydowana większość młodzieży (zarówno dziewcząt i chłopców) na surfowanie w sieci poświęca zazwyczaj ok. 2 3 godzin. Problem zbyt długiego przesiadywania przed monitorem czy nadmiernego angażowania się w aktywność w sieci może dotyczyć grupy uczniów (10% dziewcząt i 21% chłopców), którym zwykle więcej czasu zajmuje korzystanie z i internetu (ok. 4 5 godzin). 2. Internet służy młodzieży do różnych celów. Najczęściej używane są komunikatory. 92% badanych korzysta z nich codziennie lub kilka razy w tygodniu. Bardzo popularne są również serwisy społecznościowe, co potwierdzają deklaracje 90% młodzieży. Częstotliwość korzystania z dostępnych w internecie form jest zróżnicowana ze względu na płeć. Dziewczęta częściej korzystają z poczty e mail i częściej zdarza im się poszukiwać w sieci informacji, natomiast chłopcy chętniej wykorzystują internet do celów rozrywkowych do gier on line, słuchania muzyki i oglądania filmów. Spośród różnych usług i zasobów sieci dużo mniejszym zainteresowaniem (46% badanych) cieszą się fora i grupy dyskusyjne, a jeszcze mniejszą popularność wśród uczniów (14%) ma pisanie bloga czy prowadzenie własnej strony internetowej. Z możliwości nauki przez internet np. w formie kursów e learning, korzysta zaledwie 16% młodzieży. Uczniowie rzadko dokonują zakupów w sklepach internetowych, a tylko niewielu ( 4%) korzysta z bankowości elektronicznej. 3. Sieć stwarza młodzieży możliwość komunikowania się. Najczęściej rozmawiają ze swoimi znajomymi, tylko nielicznym (4%) zdarza się prowadzić rozmowy 10

11 z przypadkowymi osobami. Wyniki badań potwierdzają prawidłowości rozwojowe tej grupy badanych m. in. potrzebę utrzymywania relacji koleżeńskich i przynależności do różnych grup rówieśniczych. Zróżnicowane jest podejście młodzieży do zawierania nowych znajomości przez internet. Większość dziewcząt (65%) jest zdecydowanie przeciwna nawiązywaniu znajomości w sieci. Natomiast aż 63 % chłopców deklaruje, że wykorzystuje internet do poznawania nowych osób. 4. Wszyscy uczniowie są przekonani, że internet jest pomocny w nauce szkolnej. 90% licealistów uważa go za raczej rzetelne źródło informacji. Jedynie 2% badanych jest nieufnych, co do treści zamieszczanych w internecie. Najczęściej uczniowie podkreślali, że internet zapewnia łatwy dostęp do różnego rodzaju informacji, wiedzy, danych, można w nim znaleźć i szybko wyszukać potrzebne informacje. Badani korzystają z encyklopedii, słowników i pomocy naukowych. Część uczniów uważa internet za pomocny w odrabianiu zadań domowych, pisaniu referatów. 5. Wiedza uczniów na temat zagrożeń, z którymi może zetknąć się użytkownik sieci, jest nieco ograniczona. 88% młodzieży potwierdza, że istnieją zagrożenia, ale tylko nieliczni potrafią wymienić więcej niż dwa takie zagrożenia, co może świadczyć o stosunkowo niskiej świadomości uczniów (jako internautów) w tym zakresie. W dodatku 12% ankietowanych licealistów w ogóle nie dostrzega zagrożeń związanych z użytkowaniem sieci. Do zagrożeń najczęściej dostrzeganych przez młodzież można zaliczyć: uzależnienie, strony pornograficzne (niedozwolone strony, nieprzyzwoite treści), oszustwa rożnego rodzaju, pedofilię, udostępnienie danych osobowych nieznajomym, wykorzystanie tych danych, zawieranie znajomości i poznawanie nieodpowiednich osób, kontakty, rozmowy z nieznajomymi, wirusy. 6. Młodzież ma pewne trudności w rozpoznaniu symptomów, które mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu. Tylko nieliczni uczniowie potrafili wskazać wszystkie przejawy potwierdzające występowanie uzależnienia. Większość uczniów uznała jedynie niektóre symptomy, spośród wymienionych. Najczęściej wskazywane przez uczniów były: silna potrzeba lub przymus korzystania z internetu, zaniedbywanie innych spraw i obowiązków przez działalność w internecie oraz odczuwanie lęku i niepokoju przy ograniczaniu używania internetu. 7. Opinie licealistów potwierdzają, że z perspektywy użytkownika sieci można dostrzec zarówno jej zalety, jak i wady. Za zalety internetu większość uczniów uznała: dostęp do informacji, szybkość i komfort wyszukiwania i zdobywania informacji, możliwość korzystania z różnych źródeł informacji, największe źródło wiedzy i informacji a także możliwość komunikowania się ze znajomymi (darmowa komunikacja). Natomiast o wadach internetu, w przekonaniu uczniów, mogą świadczyć: możliwość uzależnia się, anonimowość w sieci oraz zabieranie użytkownikowi czasu. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań, analizy treści literatury przedmiotu oraz własnych doświadczeń formułuję następujące wskazania dla praktyki: Powszechny dostęp do sieci i zainteresowanie młodzieży internetem powinny stanowić przesłanie o możliwościach znacznie większego wykorzystywania internetu w szeroko rozumianym procesie edukacji uczniów. Przy czym ważne jest uwzględnianie aktywnych i twórczych postaw uczniów, a nie jedynie bierne powielanie uzyskanych informacji. Wychowawcze działania nauczycieli i rodziców powinny przede wszystkim uwzględniać kształtowanie u dzieci i młodzieży prawidłowych nawyków korzystania z internetu i poczucia odpowiedzialności za działania podejmowane w sieci. Profilaktyczne podejście do problemu uzależnień od internetu powinno się wiązać z pogłębianiem świadomości uczniów w zakresie rozpoznawania różnych symptomów, które mogą świadczyć o nadmiernym angażowaniu się w aktywność w sieci i problematycznym korzystaniem z internetu. 11

12 ZAŁĄCZNIK WZÓR KWESTIONARIUSZA ANKIETY Rola internetu w życiu młodzieży szkoły ponadgimnazjalnej Zwracam się do Ciebie z prośbą o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania. Chciałabym abyś podzielił(a) się swoją opinią na temat korzystania z internetu. Kwestionariusz ankiety jest anonimowy. Wyniki zostaną wykorzystane do celów naukowych. Proszę o szczere odpowiedzi. 1. Jak często korzystasz z internetu? kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu codziennie 2. Gdzie najczęściej korzystasz z internetu? (zaznacz maksymalnie 3 odpowiedzi) w domu w szkole u znajomych w kafejkach internetowych w bibliotekach w innym miejscu (jakim?) Ile czasu zwykle zajmuje Ci surfowanie po sieci? mniej niż 1godzinę 2 3 godzin 4 5 godzin 6 i więcej godzin 4. Do jakich celów wykorzystujesz internet? Korzystanie z poczty Poszukiwanie informacji (Wikipedia, słowniki, portale informacyjne) Komunikowanie się ze znajomymi przez komunikatory (np. GG, Skype, Tlen, IRC) Przeglądanie lub udział w forach internetowych, grupach dyskusyjnych codziennie kilka razy w tygodniu rzadziej niż raz w tygodniu 12

13 Korzystanie z bankowości elektronicznej (dokonywanie płatności) Korzystania z serwisów społecznościowych (np. nk.pl, Facebook.com, fotka.pl) Korzystanie ze sklepów internetowych (dokonywanie zakupów) Gry on line Słuchanie muzyki i oglądanie filmów Czytanie/prowadzenie bloga lub własnej strony Nauka przez Internet (np. kursy e-learning) Ściąganie plików (filmy, muzyka itp.) 5. Z kim najczęściej rozmawiasz przez internet? (zaznacz jedną odpowiedź) z rodziną ze znajomymi z sympatią z przypadkowymi osobami 6. Czy zdarza Ci się zawierać nowe znajomości przez internet? TAK NIE Jeśli tak, to gdzie najczęściej je zawierasz? (zaznacz jedną odpowiedź) portale społecznościowe (np. nk.pl, MySpace.com, Facebook.com itp.) komunikatory internetowe (np. GG, Tlen, Skype itp.) serwisy randkowe czaty internetowe grupy dyskusyjne gry on line 7. Czy uważasz, że internet pomaga Ci w nauce szkolnej? TAK NIE Jeśli tak, to w jaki sposób?... 13

14 8. Czy uważasz internet za rzetelne źródło informacji? zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie 9. Które z opisów mogą świadczyć o uzależnieniu od internetu? (zaznacz dowolną ilość odpowiedzi) silna potrzeba lub przymus korzystania z internetu ukrywanie przed innymi coraz większego zainteresowania internetem traktowanie internetu jako ucieczki od złego nastroju, kłopotów korzystanie z internetu przez czas dłuższy niż początkowo planowano odczuwanie lęku, niepokoju przy ograniczaniu używania internetu okłamywanie innych na temat ilości czasu spędzonego w internecie bezskuteczne próby ograniczania korzystania z internetu zaniedbywanie innych spraw i obowiązków przez Internet 10. Co Twoim zdaniem jest największą zaletą internetu? Co Twoim zdaniem jest największą wadą internetu? Czy według Ciebie istnieją zagrożenia dla użytkowników internetu? TAK NIE Jeśli tak, to jakie? Czym jest dla Ciebie internet?.... Metryczka: Wiek... Płeć: Kobieta Mężczyzna Dziękuję za wypełnienie kwestionariusza ankiety 14