Zadania i zakres działań jednostek samorządu terytorialnego. mgr Przemysław Charzewski Zakład Nauki Administracji Instytut Nauk Administracyjnych

Transkrypt

1 Zadania i zakres działań jednostek samorządu terytorialnego mgr Przemysław Charzewski Zakład Nauki Administracji Instytut Nauk Administracyjnych

2 Wiadomości wprowadzające Art Konstytucji RP, Art. 6 ust 1 SGU Zasady pomocniczości i decentralizacji (art. 15 Konstytucji RP Preambuła) Zasada samodzielności.

3 Zadania własne Finansowane z budżetu jst w oparciu o dochody własne, subwencje ogólne i niekiedy dotacje celowe z budżetu państwa, jak również środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, w tym z budżetu UE. Wyróżnia się również spadki, zapisy, darowizny.

4 Podstawowa systematyzacja Gmina Powiat Województwo samorządowe analogicznie

5 Zadania z zakresu infrastruktury technicznej Gminne drogi, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego, Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych utrzymanie porządku, czystości i urządzeń sanitarnych, wysypisk unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię cieplną, elektryczną i gaz Gminne budownictwo mieszkaniowe Targowiska i hale targowe Cmentarze gminne, w tym ochrona przeciwpowodziowa, wyposażenie i utrzymanie wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych Administracja architektoniczno budowlana.

6 Zadania z zakresu infrastruktury społecznej, w tym zakłady i ośrodki opiekuńcze, w tym biblioteki gminne, inne instytucje kultury oraz, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe, w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej. i, w tym szkolnictwo wyższe Wspieranie osób niepełnosprawnych,..

7 Sprawy z zakresu ładu przestrzennego i ekologicznego Ład przestrzenny,, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej Zieleń gminna i zadrzewienia. Geodezja, kartografia i katastry Gospodarka wodna i przyrody Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe Ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, w tym utrzymanie i wyposażenie powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Modernizacja terenów wiejskich Zagospodarowanie przestrzenne.

8 Sprawy porządku i bezpieczeństwa publicznego (w powiecie i województwie + obronność) ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa wyposażenie i utrzymanie gminnego magazynu przeciwpowodziowego.. Bezpieczeństwo publiczne.

9 Sprawy z zakresu reprezentacji zewnętrznej Wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej gminy Współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. powiatu Brak jako odrębnej kategorii, jednak spółki tworzone przez województwo poza sferą użyteczności publicznej (z ew. udziałem województwa) mogą prowadzić działalność w zakresie promocyjnym, edukacyjnym i wydawniczym służącym rozwojowi danego województwa.

10 Działalność gospodarcza i zadania użyteczności publicznej w JST 1. Działalność gospodarczą rozumie się jako wytwórczą, budowlaną, usługową, bądź handlową. Zakres w jakim gmina może prowadzić taką działalność jest wyznaczony przez ustawy i musi wykraczać poza tzw. zadania użyteczności publicznej związane z gospodarką komunalną. Zadania te mają nie być ukierunkowane na zysk, ale na bieżące zaspakajanie potrzeb ludności. 2. Art. 9 ust 2 SGU stanowi: Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie. 3. W przypadku powiatu działalność gospodarcza wykraczająca poza sferę zadań użyteczności publicznej jest wykluczona (art. 6 ust 2 SPU). Z województwem jest podobnie.

11 Zadania zlecone/powierzone Finansowane wg zasad i terminów zawartych w ustawach (w oparciu o dotacje celowe) zadania zlecone bądź porozumieniach w sensie ustrojowym, ew. w umowie cywilnoprawnej zadania powierzone.

12 GMINY

13 Wypłaty zasiłków z pomocy społecznej Świadczenie usług opiekuńczych osobom z zaburzeniami psychicznymi Prowadzenie środowiskowych domów samopomocy Prowadzenie urzędów stanu cywilnego Wydawanie dowodów osobistych Prowadzenie działalności gospodarczej o charakterze publicznym wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie Oświetlenie dróg krajowych w miastach Prowadzenie szkoleń z zakresu obrony cywilnej Prowadzenie ewidencji nieruchomości Prowadzenie spisów wyborców.

14 Zadania zlecone, a powierzone Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz wybory i referenda (różnie kwalifikowane) podstawą są przepisy ustawowe Zadania powierzone w drodze porozumienia podstawę stanowią przepisy kompetencyjne Porozumienie takie może zostać zawarte jedynie przez organy dysponujące stosownymi kompetencjami do wykonywania konkretnych zadań Zadania powierzone w drodze umowy Zawierana między gminą, a inną jednostką samorządu terytorialnego, ew. innym podmiotem, organizacją pozarządową.

15 Pozostałe JST

16 Powiat 1. W powiecie nie ma wielu zadań zleconych sensu stricto, nie mniej jednak, jak pisze J. Zimmermann, pojedyncze przepisy takowe zawierają ponadto ustawy mogą nakładać na powiat osobne zadania z zakresu administracji rządowej np. w zakresie wyborów i referendów (art. 4a SamPowU) 2. W przypadku powiatów istnieje osobna grupa tzw. czynności zleconych, będących w istocie zadaniami własnymi powiatu, ale wykonywanymi na zlecenie administracji rządowej poza jego terytorium, np. w razie wspólnych akcji. Chodzi zatem o zadania z zakresu porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz obronności. 3. Podobnie, jak gmina może też zawierać na podobnych zasadach porozumienia i umowy w zakresie wykonywania zadań. 4. Kłopotliwą kategorię stanowią zadania powiatowej administracji zespolonej, jednak co do zasady nie traktuje się ich jako zadań własnych, bądź zleconych - stąd będą tu one poza zakresem rozważań.

17 Województwo Z racji istnienia administracji rządowej w województwie kategoria zadań zleconych nie jest eksponowana, co nie znaczy podobnie jak w przypadku powiatu że takich nie ma. Można bowiem do takich zaliczyć wymienione w art. 14 ust 2 SamWojU zadania zarządu województwa, jak również wskazane w ust 3 zadania dot. wyborów powszechnych oraz referendów.

18 Zakres działania związków jst i związków metropolitalnych

19 Związek komunalny Zadania własne gminy za wyjątkiem tych, które gmina realizuje na mocy odrębnych, ustawowych upoważnień (brak możliwości stanowienia aktów prawa miejscowego) Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej kwestia sporna w doktrynie Może zawierać porozumienia z organami administracji rządowej, jak również powiatu i województwa samorządowego Może otrzymać kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych, Z dniem uchylono art. 74 SPU, wobec czego w samorządowych ustawach brak podstaw do wyodrębnienia związków komunalnych. Występuje jednak niekonsekwencja na gruncie ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej.

20 Porozumienie komunalne Pisze J. Zimmermann: merytoryczną istotą porozumienia jest to, że jedna gmina lub jeden powiat wykonuje działania kilku. Gmina przejmuje w tym zakresie prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania (art. 74 ust 2 SGU). Podobnego unormowania w prawdzie brakuje w ustawie powiatowej, jednak wydaje się, że zawarta w nim reguła dotyczy także porozumień powiatowych.

21 Zestawienie Związek komunalny Ma swoje organy Tworzony dla skuteczniejszej realizacji zadań publicznych Powstaje nowy podmiot Forma współdziałania Zadania wykonywane w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność Osobowość prawna od momentu ogłoszenia statutu Uzależnienie personalne, majątkowe, kompetencyjne i organizacyjne Zawierane na podstawie uchwał organów stanowiących Charakter publicznoprawny Zasady i tryb likwidacji określa statut. Porozumienie komunalne Nie ma swoich organów Zawierane dla skuteczniejszej realizacji zadań publicznych Nie powstaje nowy podmiot Forma współdziałania Zadanie zostaje przerzucone na inny podmiot Brak statutu/osobowość prawna gminy zobowiązanej Partycypacja tylko w kosztach realizacji zadań Brak prawnie narzuconego trybu zawarcia Zawierane przez organy wykonawcze po uprzedniej uchwale organu stanowiącego Charakter publicznoprawny z elementami właściwymi prawu cywilnemu Luka prawna przyjmuje się jednak, że wygaśnięcie może nastąpić np. w skutek zjednoczenia stron porozumienia, wygaśnięcia porozumienia z upływem jego obowiązywania jeśli miało charakter czasowy na mocy ustawy, zmiany w podziale terytorialnym kraju itd Porozumienie może zostać zawarte tylko z jednostką równorzędną, bądź wyższego szczebla.

22 Zadania związków metropolitalnych (art. 12 ZwMetrU),,

23 Stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego Dobrowolne, samorządne, trwałe Osobowość prawna, Tworzone celem obrony wspólnych interesów stowarzyszonych jst Charakter niezarobkowy Jeżeli cel stowarzyszenia ulega rozszerzeniu i staje się ono organizacją pożytku publicznego jego zadania mogą objąć m. in. pomoc społeczną, ochronę zdrowia, edukację, ekologię, czy bezpieczeństwo publiczne.

24 Zrzeszenia międzynarodowe Zgodnie z ustawą z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych, jst mogą przystępować do zrzeszeń i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji zgodnie z przepisami prawa polskiego, polską polityką zagraniczną i w zgodzie z międzynarodowymi zobowiązaniami. Występuje tu specjalna procedura.

25 Uwagi końcowe W niektórych kwestiach poglądy doktryny mogą się delikatnie między sobą różnić, ew. charakteryzować się mniejszą, bądź większą wnikliwością w szczegóły, co ma miejsce chociażby w przypadku zadań zleconych czy jak się wydaje w przypadku kwalifikowania zadań zw. z administracją zespolononą Z racji, że miasto na prawach powiatu przynajmniej w potocznym rozumieniu stanowi tak naprawdę kompilację zadań gminy i powiatu, zostawiam to Państwu do samodzielnego przejrzenia.

26 Główne źródła: 1. Lisowski P., Korczak J., Ostapski A., Ustrój samorządu terytorialnego. Materiały dydaktyczne, Wrocław Pilarz K., Charakter prawny porozumień międzygminnych, Zeszyty Naukowe Uczelni Jana Wyżykowskiego. Studia z nauk społecznych 2018 nr Pilarz K., Współdziałanie miast na prawach powiatu na przykładzie Wrocławia, Wałbrzycha, Legnicy i Jeleniej Góry Miasto. Pamięć i przyszłość nr 3/2 (2018) 4. Szczechowicz H., Wykonywanie zadań publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego, Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne 2015 nr Ustawy samorządowe. Komentarz, red. Gajewski S., Jakubowski A., Warszawa Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2016.