Prawo o miastach osada ludzi wolnych dała siedlisku swemu przystojna postać miasta

Transkrypt

1 Wprowadzenie Projekt jest współfinansowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata

2

3 Prawo o miastach osada ludzi wolnych dała siedlisku swemu przystojna postać miasta W prawie gwarantowano:,, obieranie przez obywatelów miast własnego magistratu, jest cechą wolności nie mniej będzie wolno tymże miastom czynić rozporządzenia co do wewnętrznych porządków

4 Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego pojawiła się w Polsce w już XII wieku, na jej czele stał wówczas wójt lub sołtys. Podczas zaborów samorząd był przeciwwagą do zaborców. Na terenach zaboru austriackiego i pruskiego samorząd terytorialny był ostoją polskości, służył ochronie praw i interesów narodowych. Po I wojnie światowej w zaborze pruskim i austriackim istniały gminy jednowioskowe, a w rosyjskim zbiorowe - miasta tworzyły gminy miejskie, dopiero w 1933 roku organizacja gmin została ujednolicona.

5 W PRL po ustawie z 1950 roku wprowadzającej rady narodowe, gmina była najniższą jednostką podziału administracyjnego kraju, w której działały rady narodowe, będące organami władzy państwowej. Gminy zniesiono w 1954 roku, wprowadzając na ich miejsce gromady i osiedla. W 1973 roku gminy ponownie reaktywowano. W latach istniał podział na 49 województw. Niekiedy miastami wojewódzkimi były miasta poniżej 50 tys. mieszkańców. Obecny trójstopniowy podział administracyjny obowiązuje od 1 stycznia 1999 r.

6

7

8

9 Samorząd terytorialny w Konstytucji RP Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY Artykuł 163 Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Artykuł Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

10 Samorząd terytorialny w Konstytucji RP Artykuł Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

11 Samorząd terytorialny w Konstytucji RP Artykuł Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

12 Samorząd terytorialny w Konstytucji RP Artykuł 168 Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Artykuł Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

13 Samorząd terytorialny w Konstytucji RP Artykuł 170 Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

14 USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Przepisy ogólne Art Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

15 USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Art O ustroju gminy stanowi jej statut. 2. Projekt statutu gminy powyżej mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

16 USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Art. 5b. 1. Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży. 2. Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny. 3. Rada gminy, powołując młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.

17 USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Zakres działania i zadania gminy Art Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. 2. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w sprawach, o których mowa w ust. 1, należy do gminy. Art Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 3a)działalności w zakresie telekomunikacji, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

18 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8)edukacji publicznej, USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11) targowisk i hal targowych, 12) zieleni gminnej i zadrzewień, 13) cmentarzy gminnych, 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

19 15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publ. oraz obiektów administracyjnych, 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 18) promocji gminy, USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym 19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego, 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy. 3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.

20 - radni w liczbie: 15 w gminach do mieszkańców 21 w gminach do mieszkańców 23 w gminach do mieszkańców Rada Gminy Organ stanowiący i kontrolny Kadencja 4 lata, licząc od dnia wyborów) 25 w gminach do mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 radnych. Organy gminy przewodniczący i jeden do trzech wiceprzewodniczących; wybrani przez radę gminy, ze swego grona bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym

21 Organy gminy Rada Gminy do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej - wyłączna właściwość organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego obejmuje m. in: - uchwalanie statutu jednostki i aktów prawa miejscowego - uchwalanie budżetu jednostki, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielania lub nieudzielania organowi wykonawczemu absolutorium z tego tytułu - ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych oraz ich finansowania

22 Organy gminy Rada Gminy - podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach ustawowych - podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, przekraczających zakres zwykłego zarządu (m. in. dotyczących nabywania i zbywania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów, tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni). - oraz m.in. - uchwalanie stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

23 Organy gminy Wójt burmistrz prezydent miasta Organ wykonawczy gminy - wykonuje uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu i zadania jednostki określone przepisami prawa - przygotowuje projekty uchwał organu stanowiącego - gospodaruje mieniem jednostki samorządu - wykonuje budżet jednostki samorządu - zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych - w sprawach niecierpiących zwłoki wydaje przepisy porządkowe Wójt - kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz - kieruje urzędem gminy, jest przełożonym służbowym wszystkich pracowników - jest organem wydającym decyzje administracyjne w rozumieniu KPA Na wiosek wójta rada powołuje skarbnika jednostki, sekretarza gminy.

24 Organy gminy Wójt burmistrz prezydent miasta Organ wykonawczy gminy - wykonuje uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu i zadania jednostki - przygotowuje projekty uchwał organu stanowiącego - gospodaruje mieniem jednostki samorządu - wykonuje budżet jednostki samorządu - zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych - w sprawach niecierpiących zwłoki wydaje przepisy porządkowe Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz - kieruje urzędem gminy, jest przełożonym służbowym wszystkich pracowników - jest organem wydającym decyzje administracyjne w rozumieniu KPA Na wiosek wójta rada powołuje skarbnika jednostki, sekretarza gminy.

25 Zadania gminy Pomoc społeczna Wspieranie osób i rodzin w umożliwieniu im życia w warunkach odpowiadających ludzkiej godności jako zadanie gminy Rola rady gminy oraz w sferze pomocy społecznej Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych i tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dziećmi i rodziną Możliwość zlecania zadań z zakresu pomocy społecznej: organizacjom pozarządowym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunkach państwa i Kościoła katolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych

26 Jednostki pomocnicze Sołectwa w gminach wiejskich Dzielnice i osiedla w miastach Tworzenie przez radę gminy w drodze uchwały - po przeprowadzeniu konsultacji bądź z inicjatywy mieszkańców Zakres działania sołectwa (dzielnicy lub osiedla) określony w statucie przez radę gminy

27 Jednostki pomocnicze Są to organy powołane w wyniku podziału pomocniczego państwa w celu udzielania pomocy jednostkom samorządu terytorialnego. Podział pomocniczy i jednostki pomocnicze w Polsce występują tylko na szczeblu gminy. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.

28 Jednostki pomocnicze PRZYKŁAD Rada miejska zniosła dotychczasowy podział na 99 jednostek osiedlowych i sołeckich, zastępując podziałem 35 jednostek pomocniczych rad osiedli. Sąd unieważnił jednak uchwałę w tej sprawie, argumentując, że nie dotrzymano wymogu konsultacji z mieszkańcami. Powinien być on rozumiany jako rzeczywiste omówienie z mieszkańcami z proponowanych zmian i wyrażenie przez nich opinii, a nie tylko jako zorganizowanie pewnej liczby spotkań i uznanie spełnienia wymogu konsultacji.

29 Zebranie wiejskie organem uchwałodawczym w sołectwie Sołtys - organem wykonawczym wspomaganym przez radę sołecką W dzielnicy lub osiedlu organem uchwałodawczym - rada pochodząca z wyborów organem wykonawczym zarząd z przewodniczącym Ukształtowanie struktury osiedla: Jednostki pomocnicze opartej na systemie przedstawicielskim - jak w dzielnicy opartej na demokracji bezpośredniej - jak sołectwie mieszkańców

30 Jednostki pomocnicze Udział w życiu publicznym sołectwa: reprezentowanie interesów społeczności sołeckiej organizowanie zbiorowej działalności mieszkańców Zadania jednostek pomocniczych: podejmowanie uchwał opiniowanie uczestnictwo w organizowaniu konsultacji występowanie z wnioskami do rady gminnej współpraca z radnymi współpraca z komisjami rady gminnej

31 Style zarządzania w samorządzie z uwzględnieniem zakresu partycypacji H. Gawroński, Zarządzanie strategiczne w samorządach lokalnych, Wolters Kluwer, 2010, s. 147

32 Powiat Jako historyczny element struktury państwa powiaty pojawiły się już w okresie średniowiecza najpierw jako okręgi sądowe. Podstawowy element siatki administracyjnej Polski stanowiły już od XIX wieku do likwidacji w 1975 r. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, z zastrzeżeniem, że zadania te nie mogą naruszać zakresu działania gmin.

33 Organy powiatu Rada powiatu Organ stanowiący i kontrolny radni: 15 w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców oraz po 2 na każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radych - przewodniczący i jeden lub dwóch wiceprzewodniczących: wybrani przez radę powiatu ze swojego grona, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym

34 Organy powiatu Rada powiatu Wybór i odwołanie organu wykonawczego: zarządu powiatu uchwalanie statutu jednostki i aktów prawa miejscowego uchwalanie budżetu jednostki, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielania lub nieudzielania organowi wykonawczemu absolutorium z tego tytułu uchwalanie zakresu działania jednostek pomocniczych oraz ich finansowania podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach ustawowych podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, przekraczających zakres zwykłego zarządu (m. in. dotyczących nabywania i zbywania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów, tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni). uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy.

35 Organy powiatu Zarząd powiatu organ wykonawczy od 3 do 5 osób starosta jako przewodniczący zarządu, wicestarosta, oraz pozostali członkowie wykonuje uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu i zadania jednostki określone przepisami prawa przygotowuje projekty uchwał organu stanowiącego gospodaruje mieniem jednostki samorządu wykonuje budżet jednostki samorządu zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych w sprawach niecierpiących zwłoki wydaje przepisy porządkowe

36 Organy powiatu Starosta przewodniczy zarządowi jednostki samorządu organizuje pracę zarządu i starostwa( urzędu marszałkowskiego) kieruje bieżącymi sprawami powiatu, oraz reprezentuje powiat na zewnątrz, jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym jego pracowników i kierownikiem jednostek organizacyjnych samorządu (starosta jest także zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży)

37 Kompetencje powiatu Zadania publiczne powiatu o charakterze ponadgminnym w zakresie: edukacji publicznej (na poziomie średnim), promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych, transportu zbiorowego i dróg publicznych, kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej, gospodarki wodnej,

38 Kompetencje powiatu Zadania publiczne powiatu o charakterze ponadgminnym w zakresie: ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi.

39 Województwo Sejmik województwa Organ stanowiący i kontrolny Wybór i odwołanie organu wykonawczego: zarządu województwa. wyłączna właściwość organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego obejmuje m. in: uchwalanie statutu jednostki i aktów prawa miejscowego uchwalanie budżetu jednostki, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielania lub nieudzielania organowi wykonawczemu absolutorium z tego tytułu podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach ustawowych

40 Województwo Sejmik województwa Organ stanowiący i kontrolny podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, przekraczających zakres zarządu ( m. in. dotyczących nabywania i zbywania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów, tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni). oraz m. in uchwalanie strategii rozwoju województwa podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej.

41 Województwo Zarząd województwa Organ wykonawczy Skład zarządu - 5 osób - marszałek województwa, jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie wykonuje uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu i zadania jednostki określone przepisami prawa przygotowuje projekty uchwał organu stanowiącego gospodaruje mieniem jednostki samorządu wykonuje budżet jednostki samorządu w sprawach niecierpiących zwłoki wydaje przepisy porządkowe

42 Województwo Marszałek województwa przewodniczy zarządowi jednostki samorządu organizuje pracę zarządu i urzędu marszałkowskiego kieruje bieżącymi sprawami reprezentuje województwo na zewnątrz, jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego oraz zwierzchnikiem służbowym jego pracowników jest organem wydającym decyzje administracyjne w rozumieniu KPA decyzje wydawane przez zarząd województwa z zakresu administracji publicznej podpisuje marszałek województwa w decyzji wymienia się imiona i nazwiska członków zarządu, którzy brali udział w wydaniu decyzji.

43 Województwo Zadania Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez programy wojewódzkie, uwzględniającej zgodnie z ustawą następujące cele: - pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, - pobudzanie aktywności gospodarczej, - podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, - zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy względnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, - kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

44 Województwo Zadania Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: - infrastruktury technicznej (drogi publiczne i transport); - infrastruktury społecznej ( edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe; promocja i ochrona zdrowia; kultura i ochrona jej dóbr; pomoc społeczna, polityka prorodzinna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy); - bezpieczeństwa publicznego; - ładu przestrzennego i ekologicznego (modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska).

45 MAPA KOMPETENCJI