Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego
|
|
- Dawid Olejniczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego Wstęp Ryzyko kredytowe towarzyszy w zasadzie każdej prowadzonej działalności gospodarczej, jak również osobom fizycznym oraz przedsiębiorstwom korzystającym z usług instytucji finansowych, głównie bankowych. Oznacza to, że zarówno przedsiębiorstwa, które udzielają kredytu kupieckiego, jak i instytucje finansowe, które przez swoje usługi (m.in. kredyt, leasing, factoring) przejmują na siebie ryzyko kredytowe, powinny odpowiednio zarządzać tym ryzykiem, tak aby skutki ewentualnej realizacji tego ryzyka były jak najmniejsze. Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest procesem złożonym, w którym można wykorzystywać różne instrumenty. Jednym z nich jest ubezpieczenie, w którym za cenę składki ubezpieczeniowej następuje transfer ryzyka kredytowego na wyspecjalizowany podmiot, jakim jest zakład ubezpieczeń. Celem artykułu jest wskazanie znaczenia ubezpieczenia jako instrumentu transferu ryzyka kredytowego oraz analiza polskiego rynku ubezpieczenia kredytu i gwarancji ubezpieczeniowych. 1. Rodzaje instrumentów transferu ryzyka kredytowego Instrumenty transferu ryzyka kredytowego są umowami między podmiotami przejmującymi ryzyko kredytowe i przerzucającymi ryzyko kredytowe [Olszak, 2006]. Instrumenty te najczęściej zabezpieczają kredytodawcę przed podejmowaniem ryzyka kredytowego z tytułu: utraty płynności dłużnika, trwałej niewypłacalności, odmowy spłaty długu, upadłości kredytobiorcy, opóźnienia w spłacie. Istnieją różne kryteria podziału instrumentów transferu ryzyka kredytowego. Można wyróżnić takie, które są charakterystyczne dla rynku bankowego i rynku kapitałowego, oraz takie, które funkcjonują na rynku ubezpieczeniowym. Dr, Katedra Ubezpieczeń, Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, ul. Komandorska 118/120, Wrocław, patrycja. kowalczyk@ue.wroc.pl
2 80 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska Na rynku finansowym istotną rolę odgrywają kredytowe instrumenty pochodne. Są dwie podstawowe klasy kredytowych instrumentów pochodnych [Jajuga, 2007, s. 162]: kredytowe instrumenty pochodne typu default, kredytowe instrumenty pochodne typu spread. Instrumenty typu default bezpośrednio zabezpieczają przed niedotrzymaniem warunków wywiązania się ze zobowiązań. Najczęściej stosowanym instrumentem jest credit default swap. Swap kredytowy umożliwia transfer niewypłacalności i zabezpiecza przed określonym zdarzeniem, którym może być zarówno bankructwo i niewypłacalność, jak i zaniechanie płatności przez dłużnika [Kasapi, 2002, s. 47]. Kontrakt ten jest podobny do opcji lub polisy ubezpieczeniowej. W kredytowych instrumentach pochodnych typu spread indeksem podstawowym jest spread kredytowy 1. W grupie tych instrumentów należy wyróżnić opcję kredytową, której przepływy pieniężne zależą od kształtowania się wiarygodności kredytowej określonego dłużnika. Oprócz credit default swap i credit spread option wśród instrumentów transferu ryzyka kredytowego w obszarze instrumentów pochodnych wyróżnić należy: total return swap oraz credit-linked note 2. Innym rodzajem instrumentów służących do transferu ryzyka kredytowego są produkty strukturyzowane, które można podzielić na dwie grupy: papiery wartościowe zabezpieczone aktywami (asset-backed securities ABS) oraz papiery wartościowe syntetyczne (synthetic products). W pierwszej grupie znajdują się m.in. Asset-backed commercial paper, Mortgage-backed securities (MBS), Collateralised debt obligation (CDO), w drugiej zaś Synthetic CDO [European Central Bank, 2004, s. 11]. Instrumenty te powstają w procesie sekurytyzacji, która polega na refinansowaniu określonej kategorii aktywów na rynku kapitałowym przez emisję papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami dłużnika. Nadaje się zatem wybranym aktywom o niskim stopniu płynności formy papieru wartościowego, który dzięki zorganizowanemu obrotowi na rynku wtórnym staje się instrumentem płynnym. Wiele rodzajów wierzytelności podlega sekurytyzacji. Warto wspomnieć tutaj o: kredytach konsumenckich, należnościach z kart kredytowych, ratach leasingowych, kredytach dla przedsiębiorstw, należnościach 1 Spread kredytowy to różnica między stopą zwrotu danego instrumentu a stopą odpowiadającego mu instrumentu wolnego od ryzyka. 2 Szerzej na ten temat [European Central Bank, 2004, s. 12].
3 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego 81 przyszłych, np. za sprzedaż gazu i energii elektrycznej, oraz kredytach hipotecznych. Jednakże należy pamiętać, że transakcje sekurytyzacyjne, choć są projektowane w celu ograniczenia ryzyka finansowego, same także generują ryzyko, które musi być uwzględnione przez inicjatora sekurytyzacji 3. Pewną metodą wyróżnianą wśród metod transferu ryzyka kredytowego jest kredyt konsorcjalny. Dzięki przystąpieniu kilku banków do finansowania jednego projektu następuje rozłożenie ryzyka kredytowego na te podmioty. Powyższe instrumenty są charakterystyczne przede wszystkim dla rynku bankowego oraz kapitałowego. Na rynku ubezpieczeniowym istnieją inne instrumenty transferu ryzyka kredytowego, do których należą głównie: ubezpieczenia kredytu oraz gwarancje ubezpieczeniowe. 2. Transfer ryzyka kredytowego przez ubezpieczenie Ubezpieczenie ryzyka kredytowego jest metodą, która zawiera w sobie kilka innych metod zarządzania ryzykiem kredytowym, tj. transfer ryzyka kredytowego na zakład ubezpieczeń (przeniesienie ryzyka na wyspecjalizowany podmiot), kontrolę ryzyka kredytowego (stosowne działania zakładu ubezpieczeń mające na celu ocenę ryzyka kredytowego oraz odpowiednie wymogi określane w umowie ubezpieczenia), a także dystrybucję ryzyka (może być dokonywana przez reasekurację oraz sekurytyzację ubezpieczeniową). Na rynku ubezpieczeniowym produktami, które służą do zabezpieczania transakcji kredytowych, są przede wszystkim różne formy ubezpieczeń finansowych. Należy tutaj rozróżnić gwarancje ubezpieczeniowe oraz ubezpieczenia kredytu. Gwarancje ubezpieczeniowe zabezpieczające transakcje kredytowe to przede wszystkim tzw. gwarancje finansowe [szerzej: Kukiełka, Poniewierka, 2003, s. 252], do których zalicza się: gwarancje zapłaty za dostarczony towar lub usługę (tzw. gwarancje handlowe), gwarancje zapłaty rat z tytułu sprzedaży ratalnej, gwarancje spłaty kredytu bankowego, gwarancje zwrotu zaliczki 4, gwarancje zapłaty czynszu leasingowego, 3 Szerzej na ten temat [Kania, Rosiński, 2007, s. 264]. 4 Jeśli zwrot zaliczki następuje w formie właściwego wykonania zobowiązania (np. wykonania zlecenia), wówczas nie jest to gwarancja o charakterze finansowym.
4 82 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska czynszu z tytułu umowy najmu, dzierżawy, gwarancje wydania towarów przez kontrahenta w transakcji barterowej. Gwarancje ubezpieczeniowe są stosowane zazwyczaj w takich transakcjach, w których pozycja kredytodawcy (czyli beneficjenta gwarancji) jest na tyle silna w stosunku do kredytobiorcy (czyli zobowiązanego), że kredytobiorca jest w stanie zaakceptować wymóg stawiany przez kredytodawcę, dotyczący zabezpieczenia właśnie w formie gwarancji. Wystawienie gwarancji na rzecz kredytodawcy jest dla kredytobiorcy istotnym obciążeniem, gdyż z ustanowieniem gwarancji są związane koszty (np. prowizja za udzielenie gwarancji), a kredytobiorca jest zobowiązany do złożenia zabezpieczenia na rzecz gwaranta, czyli zakładu ubezpieczeń. Ponadto kredytobiorca jest zobowiązany do przedłożenia wszystkich wymaganych dokumentów oraz przekazania stosownych informacji, tak aby gwarant mógł dokonać stosownej oceny ryzyka kredytowego [szerzej: Holly, s. 95]. Zakład ubezpieczeń przez wystawienie gwarancji potwierdza także wiarygodność kredytobiorcy, co dla kredytodawcy jest cenną informacją. Warto podkreślić, iż gwarancja jest dobrym zabezpieczeniem dla kredytodawcy z racji na rygorystyczny charakter zobowiązania gwaranta, szybkość realizacji gwarancji, wzmocnienie swojej pozycji przy ewentualnym dochodzeniu roszczeń z tytułu transakcji kredytowej oprócz majątku kredytobiorcy pojawia się majątek gwaranta, z którego można zaspokoić roszczenia [Kukiełka, Poniewierka, s. 254]. Zakłady ubezpieczeń, które udzielają gwarancji zabezpieczających ryzyko transakcji kredytowych, są narażone na tzw. selekcję negatywną. Pojawia się ona w sytuacji, kiedy kredytodawca (np. bank) w ramach zabezpieczenia transakcji kredytowej oczekuje od kredytobiorcy zabezpieczenia w postaci gwarancji ubezpieczeniowej. W wypadku sporej konkurencji na rynku kredytodawca może się narazić na utratę kredytobiorcy, któremu stawia wymóg złożenia gwarancji ubezpieczeniowej. Dlatego też kredytodawca, chcąc uniknąć selekcji negatywnej, powinien stawiać wymagania dotyczące zabezpieczenia w formie gwarancji ubezpieczeniowej tylko wtedy, gdy obawy związane z niewykonaniem zobowiązania przez kredytobiorcę są uzasadnione. Poza gwarancjami ubezpieczeniowymi do zabezpieczania transakcji kredytowych są wykorzystywane także ubezpieczenia kredytu. Najczęściej wykorzystywaną formą jest umowa ubezpieczenia zawierana z kredytodawcą. Inną możliwością jest umowa ubezpieczenia zawierana
5 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego 83 z kredytobiorcą na rzecz kredytodawcy, jednakże obecnie jest bardzo rzadko spotykana. Umowa ubezpieczenia zawierana z kredytodawcą to umowa zawierana pomiędzy zakładem ubezpieczeń a kredytodawcą, którym może być leasingodawca, bank, pożyczkodawca, faktor, strona sprzedająca w kredycie kupieckim. W relacji umowy ubezpieczenia nie występuje tutaj kredytobiorca, choć to on jest źródłem ryzyka i przez jego brak obsługi długu pojawia się ryzyko, które podlega ubezpieczeniu. Umowa ubezpieczenia zawierana z kredytodawcą może obejmować: jedną transakcję kredytową, gdzie przedmiotem ubezpieczenia są zobowiązania finansowe jednego dłużnika, dotyczące jednej transakcji 5, wiele transakcji kredytowych zawieranych z jednym kontrahentem, pojedyncze transakcje zawierane z wieloma podmiotami, transakcje cykliczne z wieloma kredytodawcami. Dwa pierwsze przypadki to tzw. ubezpieczenia pojedyncze (polisa pojedyncza), a dwa kolejne to tzw. ubezpieczenia portfelowe (polisa zbiorowa) [porównaj: Michalik, Seliga, 2003, s. 289]. Podobnie jak w wypadku gwarancji ubezpieczeniowych także w ubezpieczeniu pojedynczym pojawia się problem tzw. selekcji negatywnej. Z mniejszym natężeniem problem ten może się pojawić w ubezpieczeniach o charakterze portfelowym. Umowa ubezpieczenia zawierana z kredytobiorcą na rzecz kredytodawcy to taka umowa, gdy kredytobiorca jako ubezpieczający zawiera umowę ubezpieczenia z zakładem ubezpieczeń, przy czym w umowie jest zabezpieczane ryzyko ponoszone przez kredytodawcę, który jest ubezpieczonym. Zawieranie takiej umowy jest podobne do zawierania gwarancji zabezpieczających transakcje kredytowe. Wśród produktów ubezpieczeniowych transferujących ryzyko kredytowe na zakład ubezpieczeń wyróżnić należy: ubezpieczenia kredytów bankowych (w tym ubezpieczenia kredytów bankowych zaciąganych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, ubezpieczenia kredytów konsumpcyjnych zaciąganych przez osoby fizyczne, ubezpieczenia kredytów hipotecznych, ubezpieczenia kart bankowych) ubezpieczenia te są zawierane albo 5 Ten rodzaj umowy jest bardzo rzadko akceptowany przez zakład ubezpieczeń.
6 84 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska w postaci ubezpieczenia portfelowego, gdzie zabezpieczany jest cały portfel danego rodzaju kredytów, np. portfel kredytów hipotecznych udzielanych osobom fizycznym, albo w postaci pojedynczej umowy ubezpieczenia zawartego z bankiem lub z kredytobiorcą na rzecz banku (z reguły ta forma ubezpieczenia nie odnosi się do kredytobiorców będących osobami fizycznymi); ubezpieczenia kredytu kupieckiego ubezpieczenia te są zawierane albo w postaci ubezpieczenia pojedynczego, albo portfelowego, a umowa ubezpieczenia jest zawierana albo z wierzycielem, czyli kredytodawcą, albo z dłużnikiem, czyli stroną kontraktu, która stwarza ryzyko kredytowe; ubezpieczenia należności leasingowych ubezpieczenia te mogą przybierać formę umowy portfelowej zawieranej z leasingodawcą albo umowy pojedynczej dotyczącej konkretnej umowy leasingu zawieranej z leasingodawcą (wierzycielem) lub leasingobiorcą (dłużnikiem); ubezpieczenia należności faktoringowych ubezpieczenia te mogą być zawierane z faktorem i wtedy dotyczą jednej umowy faktoringowej albo wszystkich lub wybranych umów faktoringowych; umowy mogą być także zawierane na rzecz faktora 6 ; ubezpieczenia spłat ratalnych ubezpieczenia te mają z reguły charakter umów portfelowych (generalnych) i są zawierane ze sprzedawcą, który może tutaj być zarówno ubezpieczającym, jak i ubezpieczonym (a jeśli tylko jest ubezpieczającym, to wówczas jest to ubezpieczenie na rzecz banku), z przedsiębiorstwem pośredniczącym w sprzedaży ratalnej (umowa ubezpieczenia jest zawierana na rzecz banku) lub z bankiem, który jest jednocześnie ubezpieczającym i ubezpieczonym 7. Warto podkreślić, że w niektórych powyżej przedstawionych grupach produktów ubezpieczeniowych ochroną ubezpieczeniową jest objęte także ryzyko (poza ryzykiem kredytowym), które pośrednio wpływa na zaistnienie zdarzenia ubezpieczeniowego, jakim jest realizacja ryzyka kredytowego, należy tutaj m.in. ryzyko katastrofalne, ryzyko polityczne (jest to tzw. ryzyko niehandlowe). Należy zwrócić uwagę na to, że zakłady ubezpieczeń, które przez produkty ubezpieczeniowe przyjmują na siebie ryzyko kredytowe, 6 Szerzej na ten temat [Kukiełka, Poniewierka, 2003, s. 428]. 7 Szerzej na ten temat [Michalik, Seliga, 2003, s. 299].
7 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego 85 mogą transferować je dalej na inne zakłady ubezpieczeń lub na zakłady reasekuracyjne. Dzięki procesowi reasekuracji ubezpieczyciele zwiększają swoją pojemność ubezpieczeniową. Oprócz reasekuracji zakłady ubezpieczeń mogą wykorzystywać inne formy dalszego transferu ryzyka kredytowego. Jedną z nich jest rozwijająca się na rynkach światowych sekurytyzacja ubezpieczeniowa, a instrumentem sekurytyzacyjnym wykorzystywanym do przenoszenia ryzyka kredytowego (będącego w portfelach ubezpieczycieli kredytów kupieckich) na rynek kapitałowy jest obligacja ubezpieczeń kredytów handlowych Polski rynek ubezpieczeń kredytu oraz gwarancji ubezpieczeniowych Ubezpieczenia finansowe na rynku polskim są produktami ubezpieczeniowymi, które mają kilkuprocentowy udział w rynku. W trzech pierwszych kwartałach 2012 roku było to dokładnie 5,88% przypisu składki brutto z ubezpieczeń bezpośrednich działu II [UKNF, 2013, s. 10]. W analogicznym okresie (tj. w trzech pierwszych kwartałach) w latach udział ten nie przekroczył 10%, a najwyższy był w roku Należy jednak podkreślić, że dotyczy to wszystkich ubezpieczeń finansowych, tj. grup: 14, 15 i 16. Dostępne dane finansowe uniemożliwiają przeanalizowanie polskiego rynku pod kątem wybranych produktów ubezpieczeniowych, w tym produktów omówionych powyżej. Dlatego też poniższa analiza przeprowadzona zostanie dla całej grupy gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu. Należy jednak podkreślić, że w grupie gwarancji są takie, które stanowią trzon tej grupy. Można tutaj zaliczyć: gwarancję zapłaty długu celnego, gwarancję przetargową (zapłaty wadium), gwarancję zwrotu zaliczki, gwarancję należytego wykonania kontraktu, gwarancję usunięcia wad i usterek. Nie wszystkie te gwarancje dotyczą transferu ryzyka kredytowego. Omawiając sytuację na polskim rynku ubezpieczeń finansowych, należy podkreślić, że w każdym roku z całego analizowanego okresu wysokość składki przypisanej brutto dla gwarancji ubezpieczeniowych była niższa niż w wypadku ubezpieczeń kredytu (zobacz rysunek 1). 8 Szerzej [Monkiewicz, 2010, s. 366]. 9 Dla porównania w 2011 roku ubezpieczenia finansowe wraz z ubezpieczeniami turystycznymi miały łącznie 5% udziału w europejskim rynku ubezpieczeniowym, szerzej [European Insurance in Figures, styczeń 2013].
8 86 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska Jednakże od 2004 roku był obserwowany wzrost przypisu składki z gwarancji. Miało to związek z napływem do Polski pierwszych środków finansowych z Unii Europejskiej w ramach programów przedakcesyjnych. W latach inwestycje dynamicznie poszły w górę, co w dużej mierze było związane z napływem 12,8 mld euro z Unii Europejskiej w ramach Narodowego Planu Rozwoju. Od 2007 roku zaś zwiększenie poziomu inwestycji wynikało z uruchomienia kolejnego strumienia środków z Unii Europejskiej, tym razem w kwocie 67,3 mld euro, w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata Zwiększona liczba inwestycji korzystnie wpłynęła na zapotrzebowanie na gwarancje ubezpieczeniowe, będące jedną z form zabezpieczenia realizowanych inwestycji infrastrukturalnych, począwszy od etapu przetargu, poprzez okres realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia inwestycyjnego [ Gazeta Ubezpieczeniowa, 2009]. Rysunek 1. Wysokość składki przypisanej brutto dla gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu w latach (w tys. zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF. W wypadku ubezpieczeń kredytu istotny wzrost przypisu składki był obserwowany w latach Kolejne dwa lata przyniosły spadek przypisu składki. Spowodowane to było m.in. spowolnieniem gospodarczym na rynku polskim, zaostrzonymi kryteriami udzielania ochrony ubezpieczeniowej oraz zaostrzeniem polityki kredytowej banków. Niewielki wzrost przypisu składki zanotowano w 2010 roku, a w roku 2011 już znaczący. Należy podkreślić, iż rok 2011 przyniósł najwyższy od momentu rozpoczęcia kryzysu finansowego w 2008 roku przyrost czynnych umów o kredyt mieszkaniowy w polskich bankach, który wyniósł umów [Raport Amron-Sarfin, 2012, s. 5].
9 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego 87 Dalsze zaostrzanie polityki kredytowej banków mogło wpłynąć na wysokość składki przypisanej brutto (np. przez wymóg dodatkowych zabezpieczeń w postaci polis ubezpieczeniowych). Zestawiając powyższe z liczbą sprzedanych gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu (zobacz rysunek 2), można zauważyć, że w wypadku gwarancji rosnący przypis składki od roku 2004 pokrywa się z rosnącą liczbą sprzedanych polis. Wyjątek stanowi rok 2009, w którym liczba sprzedanych gwarancji była prawie trzykrotnie wyższa niż w roku 2008, podobnie zresztą jak w latach Tak duża liczba sprzedanych gwarancji była spowodowana także unijnymi projektami realizowanymi na rynku polskim, głównie w obszarze inwestycji infrastrukturalnych. Analizując liczbę sprzedanych ubezpieczeń kredytu, należy podkreślić, iż zarówno w przypadku ubezpieczeń spłat ratalnych, jak i ubezpieczeń kredytów hipotecznych umowy są zawierane głównie w postaci portfelowej, co oznacza, że z tytułu jednej podpisanej umowy ubezpieczenia wpływają składki ubezpieczeniowe od wielu kredytobiorców. Ma to wpływ na liczbę zawartych umów ubezpieczenia i na przypis składki, który może być znaczący, choć zawarto niewiele umów. Liczba sprzedanych polis ubezpieczeń kredytu fluktuowała w analizowanym okresie. Przyczyną małej liczby sprzedanych polis ubezpieczeń kredytu w roku 2003 mogła być wysoka wartość wskaźnika szkodowości w roku 2002 (zobacz rysunek 5). Rysunek 2. Liczba sprzedanych gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu w latach (w sztukach) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF.
10 88 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska Istotną kwestią w rozwoju rynku ubezpieczeń kredytu ma także liczba wypłacanych odszkodowań. Rysunek 3 wskazuje, że liczba wypłaconych odszkodowań z tytułu zawartych ubezpieczeń kredytu malała w latach , a w kolejnych trzech latach kształtowała się na zbliżonym poziomie. Wpływ na tę sytuację zapewne miała zmniejszająca się w tym czasie liczba upadłości przedsiębiorstw funkcjonujących na polskim rynku [Coface, 2012]. Jednakże wzrost liczby upadłości przedsiębiorstw w latach miał wpływ na wzrost liczby oraz wzrost wysokość wypłaconych odszkodowań (zobacz rysunek 4). Mając na uwadze fakt, że w 2012 roku upadłość ogłosiła jeszcze większa liczba przedsiębiorstw [Euler Hermes, 2013], należy się spodziewać, że zarówno liczba wypłaconych odszkodowań, jak i wartość wypłaconych odszkodowań może być większa. Rysunek 3. Liczba wypłaconych odszkodowań i świadczeń dla gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu w latach (w sztukach) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF. Choć w latach liczba wypłaconych odszkodowań w ramach gwarancji ubezpieczeniowych była kilkakrotnie wyższa niż w latach poprzednich, to jednak wysokość wypłaconych odszkodowań aż tak bardzo nie przewyższała wartości z lat ubiegłych. Sytuacja taka jest możliwa, jeżeli z dużej liczby zawartych umów gwarancji polis ubezpieczeniowych następuje wypłata niedużych wartości odszkodowań.
11 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego 89 Rysunek 4. Wysokość odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto dla gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu w latach (w tys. zł) gwarancje ubezpieczeniowe ubezpieczenia kredytu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF. Dla zakładów ubezpieczeń istotne znaczenie ma wartość współczynnika szkodowości (zobacz rysunek 5). Rosnące wartości tego wskaźnika mogą powodować m.in. zaostrzanie warunków ubezpieczenia i warunków udzielania gwarancji, wzrost składki ubezpieczeniowej, a także wzmożony monitoring sytuacji finansowej ubezpieczanych podmiotów. W analizowanym okresie poza latami wartość współczynnika szkodowości 10 dla ubezpieczeń kredytu była wyższa niżdla gwarancji ubezpieczeniowych. Rysunek 5. Wartość współczynnika szkodowości brutto dla gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń kredytu w latach (w proc.) gwarancje ubezpieczeniowe ubezpieczenia kredytu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF. 10 Współczynnik szkodowości brutto został policzony według formuły: (Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto + zmiana stanu rezerw na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia brutto) / składka zarobiona brutto) * 100%.
12 90 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska Zakończenie Przedstawione powyżej rozważania wskazują, że ubezpieczenia są pewnym rodzajem instrumentów transferu ryzyka kredytowego. Dwie podstawowe kategorie tych ubezpieczeń sukcesywnie rozwijają się na polskim rynku, a zakłady ubezpieczeń włączają do swojej oferty coraz większą liczbę produktów zabezpieczających właśnie ryzyko kredytowe. Ponadto rosnąca świadomość ubezpieczeniowa przedsiębiorców, instytucji finansowych, jak również osób fizycznych powinna mieć pozytywny wpływ na rozwój tych produktów. Literatura 1. European Central Bank (2004), Credit risk transfer by EU banks: activities, risks and risk management, Frankfurt am Main. 2. Holly R. (2003), Ubezpieczenia finansowe i gwarancje ubezpieczeniowe, Poltext, Warszawa. 3. Jajuga K. (2007), Zarządzanie ryzykiem kredytowym, w: Zarządzanie ryzykiem, Jajuga K. (red.), WN PWN, Warszawa. 4. Kasapi A. (2002), Kredytowe instrumenty pochodne, Oficyna Ekonomiczna, Kraków. 5. Kania E., Rosiński P. (2007), Ryzyko kredytowe w banku, w: Zarządzanie ryzykiem, Jajuga K. (red.), WN PWN, Warszawa. 6. Kukiełka J., Poniewierka D.(2003), Ubezpieczenia finansowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz Warszawa. 7. Michalik L., Seliga D. (2003), Ubezpieczenia finansowe, w: Ubezpieczenia, Monkiewicz J. (red.), Poltext, Warszawa. 8. Monkiewicz J. (2010), Ubezpieczenia na rynku finansowym, w: Ubezpieczenia, Handschke J., Monkiewicz J. (red.), Poltext, Warszawa. 9. Olszak M.A. (2006), Międzynarodowy rynek transferu ryzyka kredytowego, Bank i Kredyt nr Polska w 2012 roku znalazła się na podium europejskich upadłości z wynikiem 941 firm, Euler Hermes, Informacja prasowa, Warszawa, 8 stycznia Raport o stanie sektora ubezpieczeń po III kw roku (2013), UKNF, Warszawa, dostęp dnia Rynek ubezpieczeń: ponad 300 mln zł z gwarancji na koniec 2009 r.?, Gazeta Ubezpieczeniowa, 11 grudnia 2009 r. 13. Raport Amron-Sarfin 4/2011 (2012), Związek Banków Polskich.
13 Ubezpieczenie jako instrument transferu ryzyka kredytowego Raport Coface nt. upadłości firm w Polsce w I półroczu 2012 roku (2012), Coface Poland, Informacja prasowa, Warszawa, 2 lipca. 15. European Insurance in Figures, styczeń Streszczenie Na rynku finansowym istnieje wiele rodzajów instrumentów transferu ryzyka kredytowego. Jednym z nich jest ubezpieczenie, dzięki któremu za cenę składki ubezpieczeniowej następuje transfer ryzyka kredytowego na wyspecjalizowany podmiot, jakim jest zakład ubezpieczeń. Celem artykułu jest wskazanie znaczenia ubezpieczenia jako instrumentu transferu ryzyka kredytowego oraz analiza polskiego rynku ubezpieczenia kredytu i gwarancji ubezpieczeniowych. Słowa kluczowe ryzyko kredytowe, gwarancja ubezpieczeniowa, ubezpieczenie kredytu Insurance as an instrument of credit risk transfer (Summary) In the financial market there are many types of credit risk transfer instruments. One of them is an insurance. Credit risk is transferred to a spe-cialized entity insurance company. Premium is the cost of risk transfer. The aim of this article is to identify the importance of insurance as an nstrument of credit risk transfer and analysis of the Polish market of credit insurance and guarantees. Keywords credit risk, suretyship (financial guarantee), credit insurance
14 92 Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska
PODSTAWY UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 11 Część pierwsza PODSTAWY UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH Rozdział 1 HISTORIA UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH 17 Rozdział 2 FORMALNA KLASYFIKACJA I CECHY UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH 23 1. Klasyfikacja
Bardziej szczegółowoGwarancja ubezpieczeniowa to forma usługi finansowej, którą oferują firmy ubezpieczeniowe swoim klientom.
Gwarancja ubezpieczeniowa to forma usługi finansowej, którą oferują firmy ubezpieczeniowe swoim klientom. Przypomnijmy. Gwarancje ubezpieczeniowe są produktem finansowym, którym posługują się firmy ubezpieczeniowe.
Bardziej szczegółowoOferta produktów ubezpieczeniowych (działalność komercjna)
Oferta produktów ubezpieczeniowych (działalność komercjna) KUKE KUKE jest specjalistą w ubezpieczaniu należności eksportowych realizowanych na warunkach kredytowych do blisko 200 krajów świata. Polski
Bardziej szczegółowoGwarancja ubezpieczeniowa PZU jako zabezpieczenie przedsięwzięcia realizowanego w ramach PPP. Biuro Ubezpieczeń Finansowych PZU SA
Gwarancja ubezpieczeniowa PZU jako zabezpieczenie przedsięwzięcia realizowanego w ramach PPP Biuro Ubezpieczeń Finansowych PZU SA Wrocław, 22.09.2010 CZYNNIKI MAKROEKONOMICZNE Tekst [24 pkt.] [RGB 0; 0;
Bardziej szczegółowoSEKURYTYZACJA WIERZYTELNOŚCI LEASINGOWYCH. Aspekty prawne Przemysław Cichulski Warszawa, 4-5 marca 2008 r.
SEKURYTYZACJA WIERZYTELNOŚCI LEASINGOWYCH Aspekty prawne Przemysław Cichulski Warszawa, 4-5 marca 2008 r. Plan prezentacji Istota sekurytyzacji wierzytelności leasingowych Korzyści z sekurytyzacji wierzytelności
Bardziej szczegółowoGwarancja Ubezpieczeniowa
Gwarancja Ubezpieczeniowa Jak zmniejszyć ryzyko inwestycji/projektu i dobrze je zabezpieczyć Biuro Ubezpieczeń Finansowych PZU SA Warszawa, 05.03.2009 Narodowa Strategia Spójności na lata 2007-2013 P L
Bardziej szczegółowoGwarancje ubezpieczeniowe budują zaufanie
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna Gwarancje ubezpieczeniowe budują zaufanie www.kuke.com.pl Kim jesteśmy Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE) prowadzi
Bardziej szczegółowoBank Gospodarstwa Krajowego 2015-06-03 17:07:32
Bank Gospodarstwa Krajowego 2015-06-03 17:07:32 2 Bank Gospodarstwa Krajowego jako państwowa instytucja finansowa o dużej wiarygodności specjalizuje się w obsłudze sektora finansów publicznych. Zapewnia
Bardziej szczegółowoPerspektywy wejścia na rynki zagraniczne - odejście od schematu współpracy z ubezpieczycielem. Program Rozwoju Eksportu.
Perspektywy wejścia na rynki zagraniczne - odejście od schematu współpracy z ubezpieczycielem Program Rozwoju Eksportu. Współpraca z ubezpieczycielem profilaktyka i niwelowanie strat tradycyjna rola ubezpieczyciela
Bardziej szczegółowoOferta produktów ubezpieczeniowych z gwarancjami Skarbu Państwa
Oferta produktów ubezpieczeniowych z gwarancjami Skarbu Państwa KUKE KUKE jest specjalistą w ubezpieczaniu należności eksportowych realizowanych na warunkach kredytowych do blisko 200 krajów świata. Polski
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe ubezpieczycieli w okresie trzech kwartałów 2006 roku
Warszawa, 10 stycznia 2007 i finansowe ubezpieczycieli w okresie trzech kwartałów 2006 roku (Informacja zweryfikowana w stosunku do opublikowanej w dniu 20 grudnia 2006, stosownie do korekty danych przekazanych
Bardziej szczegółowoZnaczenie ubezpieczeń finansowych dla funkcjonowania przedsiębiorstw w Polsce w okresie spowolnienia gospodarczego
A N N A L E S U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K O D O W S K A LUBLIN POLONIA VOL. XLIV, 2 SECTIO H 2010 EWA SZAFRANIEC-SILUTA Znaczenie ubezpieczeń finansowych dla funkcjonowania przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoProfilaktyka i niwelowanie strat w handlu zagranicznym. Program Rozwoju Eksportu
Profilaktyka i niwelowanie strat w handlu zagranicznym Program Rozwoju Eksportu Agenda 1. Cele przedsiębiorstw w działaniach eksportowych 2. Ryzyka w handlu zagranicznym 3. Ryzyko sprzedaży z odroczonym
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka kontraktu. Krzysztof Piłat Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej
Ocena ryzyka kontraktu Krzysztof Piłat Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej Plan prezentacji Główne rodzaje ryzyka w działalności handlowej i usługowej przedsiębiorstwa Wpływ udzielania
Bardziej szczegółowoJak zapewnić bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstwa? Marek Jakubicz Dyrektor Biura Sprzedaży i Obsługi Polis
Jak zapewnić bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstwa? Marek Jakubicz Dyrektor Biura Sprzedaży i Obsługi Polis Obszary kształtowania i zapewniania bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa Sprzedaż
Bardziej szczegółowoRODZAJE REASEKURACJI STOSOWANE PRZEZ ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ W PRZYPADKU GWARANCJI UBEZPIECZENIOWYCH
ROCZNIK NAUKOWY WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA W CIECHANOWIE 3-4 (III) 2009 Andrzej Grzebieniak RODZAJE REASEKURACJI STOSOWANE PRZEZ ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ W PRZYPADKU GWARANCJI UBEZPIECZENIOWYCH [słowa kluczowe: gwarancje
Bardziej szczegółowoForum Małych i Średnich Przedsiębiorstw
2011 Bezpieczne wejście na nowe rynki zbytu ubezpieczenia kredytowe Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw Jak zostać i pozostać przedsiębiorcą? Zygmunt Kostkiewicz, prezes zarządu KUKE S.A. Warszawa,
Bardziej szczegółowoMiejsce zarządzania ryzykiem w zarządzaniu bankiem Wykład trzeci
1 Miejsce zarządzania ryzykiem w zarządzaniu bankiem Wykład trzeci 2 Triada celów w wersji tradycyjnej Rentowność Bezpieczeństwo/Ryzyko Płynność Bank nie może osiągać równocześnie więcej niż jednego celu
Bardziej szczegółowoI IV kw roku I IV kw roku WYNIK TECHNICZNY UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH I OSOBOWYCH , ,73
aktywa wyszczególnienie początek okresu koniec okresu A. Wartości niematerialne i prawne 262 204,57 225 035,39 1. Wartość firmy 0,00 0,00 2. Inne wartości niematerialne i prawne i zaliczki na poczet wartości
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie ryzyka kredytu kupieckiego World Food Warsaw
Ubezpieczenie ryzyka kredytu kupieckiego World Food Warsaw Próg zgłoszenia do ubezpieczenia Saldo należności od poszczególnych kredytobiorców Zgłoszeni w celu ustalenia limitów kredytowych Klienci nazwani
Bardziej szczegółowoWspieranie Handlu Zagranicznego. Biuro Finansowania Handlu Warszawa, 2019
Wspieranie Handlu Zagranicznego Biuro Finansowania Handlu Warszawa, 2019 1 Finansowe wspieranie eksportu / ekspansji zagranicznej Rola Misją jest wspieranie rozwoju gospodarczego kraju i podnoszenie jakości
Bardziej szczegółowoDziałalność ubezpieczeniowa
Ubezpieczenia Nieodłączną częścią naszego życia i składową każdego sukcesu jest podejmowanie ryzyka. InterRisk pomaga swoim Klientom przejąć nad nim kontrolę. Działalność ubezpieczeniowa Podstawą realizowanej
Bardziej szczegółowoBILANS AKTYWA Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" według stanu na r
BILANS AKTYWA Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" według stanu na 31.12.2011 r Wyszczególnienie początek okresu koniec okresu A B C A. Wartości niematerialne i prawne 225 175 1. Wartość firmy 2.
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 27 lipca 2016 r. Poz. 36. ZARZĄDZENIE Nr 38 MINISTRA ROZWOJU 1) z dnia 18 lipca 2016 r.
Warszawa, dnia 27 lipca 2016 r. Poz. 36 ZARZĄDZENIE Nr 38 MINISTRA ROZWOJU 1) z dnia 18 lipca 2016 r. w sprawie zakresu, formy i terminów składania sprawozdań o stanie wyodrębnionego rachunku bankowego,
Bardziej szczegółowoCzęść I. WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI KORPORACYJNEJ. Rozdział 1. Wprowadzenie do bankowości korporacyjnej
Spis treści Wstęp Część I. WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI KORPORACYJNEJ Rozdział 1. Wprowadzenie do bankowości korporacyjnej 1.1. Bank jako pośrednik finansowy i dostawca płynności 1.2. Segmentacja działalności
Bardziej szczegółowoOferta KUKE czyli bezpieczny handel Prezentacja KUKE. Warszawa, 24 kwietnia 2018 r.
Oferta KUKE czyli bezpieczny handel Prezentacja KUKE Warszawa, 24 kwietnia 2018 r. KUKE zabezpiecza kompleksowo jedno okienko Oferta dla przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów gospodarki (mikro, małe,
Bardziej szczegółowoBankowość Zajęcia nr 3
Motto zajęć: "za złoty dukat co w słońcu błyszczy" Bankowość Zajęcia nr 3 Działalność kredytowo-pożyczkowa banków Kredyt Umowa kredytu: Prawo bankowe art. 69; Umowa pożyczki: Kodeks cywilny art. 720. Umowa
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w okresie I-IX 2013 r. 1
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 20 grudnia 2013 r. Wyniki finansowe banków w okresie I-IX 2013 r. 1 W końcu września 2013 r. działalność operacyjną
Bardziej szczegółowoInformacja na temat działalności Grupy Kapitałowej Banku Millennium w I kwartale 2014 roku
INFORMACJA PRASOWA strona: 1 Warszawa, 28 kwietnia 2014 r. Informacja na temat działalności Grupy Kapitałowej Banku Millennium w I kwartale 2014 roku (Warszawa, 28 kwietnia 2014 roku) Skonsolidowany zysk
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo i finansowanie transakcji na rynkach zagranicznych. BGK Region Podlaski Izabela Domanowska Feliks Kobierski
Bezpieczeństwo i finansowanie transakcji na rynkach zagranicznych BGK Region Podlaski Izabela Domanowska Feliks Kobierski Białystok, 5 czerwca 2018 Finansowe wspieranie eksportu / ekspansji zagranicznej
Bardziej szczegółowoSYSTEM BANKOWY. Finanse 110630-1165
SYSTEM BANKOWY Finanse Plan wykładu Rodzaje i funkcje bankowości Bankowość centralna Banki komercyjne i inwestycyjne Finanse Funkcje banku centralnego(1) Bank dla państwa Bank dla banków Emisja pieniądza
Bardziej szczegółowoPragma Faktoring SA. I półrocze 2016
Pragma Faktoring SA I półrocze 2016 Kluczowe założenia Strategii Kontynuacja budowy zdywersyfikowanego portfela należności o wysokim bezpieczeństwie duże rozproszenie portfela klientów i dynamiczny wzrost
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe banków w I półroczu 2013 r. 1
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 24 września 2013 r. Wyniki finansowe banków w I półroczu 2013 r. 1 W końcu czerwca 2013 r. działalność operacyjną prowadziły
Bardziej szczegółowoRynek Budowlany - J.Deszcz 2013-03-02
Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Budownictwa Katedra Procesów Budowlanych RYNEK BUDOWLANY Usługi bankowe i ubezpieczeniowe na rynku budowlanym Zakres usług bankowych dla przedsiębiorstw (budowlanych)
Bardziej szczegółowoZarządzanie finansami przedsiębiorstw
Zarządzanie finansami przedsiębiorstw Opracowała: Dr hab. Gabriela Łukasik, prof. WSBiF I. OGÓLNE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE Cele przedmiotu:: - przedstawienie podstawowych teoretycznych zagadnień związanych
Bardziej szczegółowoKrajowe i lokalne instrumenty wsparcia ubezpieczeniowego i finansowego ekspansji na rynek turecki
Krajowe i lokalne instrumenty wsparcia ubezpieczeniowego i finansowego ekspansji na rynek turecki Katarzyna Smołka, Manager Regionu Katowice, 19.03.2013 r. Obszar ryzyka w transakcjach handlowych Towar
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo biznesu - Wykład 8
Wykład 8. Ryzyko bankowe Pojęcie ryzyka bankowego i jego rodzaje. Ryzyko zagrożenie nieosiągniecia zamierzonych celów Przyczyny wzrostu ryzyka w działalności bankowej. Gospodarcze : wzrost, inflacja, budżet,
Bardziej szczegółowoBibby Financial Services
Bibby Financial Services Bibby Financial Services Wspieramy rozwój firm na całym świecie Łukasz Sadowski Piotr Brewczak Jaki jest średni roczny wzrost faktoringu w ostatnich 3 latach? Branża faktoringowa
Bardziej szczegółowoKAPITAŁOWA STRATEGIA PRZEDISĘBIORSTWA JAN SOBIECH (REDAKTOR NAUKOWY)
KAPITAŁOWA STRATEGIA PRZEDISĘBIORSTWA JAN SOBIECH (REDAKTOR NAUKOWY) SPIS TREŚCI WSTĘP...11 CZĘŚĆ PIERWSZA. STRUKTURA ŹRÓDEŁ KAPITAŁU PRZEDSIĘBIORSTWA...13 Rozdział I. PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO ORGANIZACJA
Bardziej szczegółowoInformacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 16 września 2010 roku
Informacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 16 września 2010 roku Działając na podstawie 28 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 2009 r. w
Bardziej szczegółowoFinansowanie działalności przedsiebiorstwa. Finanse 110630-1165
Finansowanie działalności przedsiebiorstwa przedsiębiorstw-definicja Przepływy pieniężne w przedsiębiorstwach Decyzje finansowe przedsiębiorstw Analiza finansowa Decyzje finansowe Krótkoterminowe np. utrzymanie
Bardziej szczegółowoNAZWA. Autor: Marzena Wiśniewska
JAK UBEZPIECZYĆ KREDYT Nazwa NAZWA Programu PROGRAMU KUPIECKI? Główne segmenty ryzyka, np.: Ubezpieczenie mienia odpowiedzialności. Główne segmenty ryzyka, np.: Ubezpieczenie mienia i odpowiedzialności.
Bardziej szczegółowoBezpieczne należności w obrocie międzynarodowym i krajowym. Katowice, 27 czerwca 2016
Bezpieczne należności w obrocie międzynarodowym i krajowym Katowice, 27 czerwca 2016 O KUKE Polska agencja ubezpieczeń kredytów eksportowych Utworzona w 1991 100% udział Skarbu Państwa Zespół 161 profesjonalistów
Bardziej szczegółowoMETRYKA KREDYTU SZYBKI REMONT. Kredyt na cele mieszkaniowe Szybki remont. Klienci indywidualni
METRYKA KREDYTU SZYBKI REMONT I. DANE OGÓLNE Nazwa produktu: Kredyt na cele mieszkaniowe Szybki remont II. CECHY PRODUKTU Rodzaj produktu Przeznaczenie produktu Segment docelowy Maksymalna kwota kredytu
Bardziej szczegółowoAnatomia kryzysu (Dlaczego nie tylko Allan Greenspan i Chińczycy) Andrzej Raczko
Anatomia kryzysu (Dlaczego nie tylko Allan Greenspan i Chińczycy) Globalny przepływ kapitału 2008 2007 7 6 4 3 2 1 0 Polityka pieniężna Stopy procentowe ECB i FED 2003 2004 200 2006 Lata ECB FED 2002 2001
Bardziej szczegółowoOdpowiedzialność ubezpieczyciela w ubezpieczeniu kredytu kupieckiego. Wybrane aspekty
Wybrane aspekty ubezpieczenia kredytu kupieckiego ROBERT DANKIEWICZ Odpowiedzialność ubezpieczyciela w ubezpieczeniu kredytu kupieckiego. Wybrane aspekty W artykule zwrócono uwagę na gospodarcze znaczenie
Bardziej szczegółowoForward Rate Agreement
Forward Rate Agreement Nowoczesne rynki finansowe oferują wiele instrumentów pochodnych. Należą do nich: opcje i warranty, kontrakty futures i forward, kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) oraz swapy.
Bardziej szczegółowoKredyty inwestycyjne. Sposoby zabezpieczania przed ryzykiem stopy procentowej i ryzykiem walutowym
Jeśli wystarcza nam kapitału, aby wybrać spłatę w ratach malejących, to koszt obsługi kredytu będzie niższy niż w przypadku spłaty kredytu w ratach równych. 8.1. Kredyt - definicja Jak stanowi art. 69
Bardziej szczegółowoWykaz zmian wprowadzonych do statutu KBC Rynków Azjatyckich Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w dniu 23 maja 2011 r.
Wykaz zmian wprowadzonych do statutu KBC Rynków Azjatyckich Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w dniu 23 maja 2011 r. art. 12 ust. 10 Statutu Brzmienie dotychczasowe: 10. W związku z określonym celem
Bardziej szczegółowoMechanizmy i źródła finansowania mikro i małych przedsiębiorstw
Mechanizmy i źródła finansowania mikro i małych przedsiębiorstw Mechanizm działalności poręczycielskiej w Polsce: instytucje, rozwiązania organizacyjne, działalność Wykład M. Gajewski (2016) Przedmiot
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK DO WNIOSKU O UDZIELENIE POŻYCZKI
Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 58-500 Jelenia Góra ul. 1 Maja 27 ZAŁĄCZNIK DO WNIOSKU O UDZIELENIE POŻYCZKI (PEŁNA KSIĘGOWOŚĆ) 1 Dokumenty wymagane przy składaniu wniosku o pożyczkę: Dokumenty
Bardziej szczegółowoWykaz zmian wprowadzonych do statutu KBC LIDERÓW RYNKU Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w dniu 10 czerwca 2010 r.
Wykaz zmian wprowadzonych do statutu KBC LIDERÓW RYNKU Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w dniu 10 czerwca 2010 r. art. 12 ust. 2 Statutu Brzmienie dotychczasowe: 2. Cel Subfunduszu Global Partners Kredyt
Bardziej szczegółowoGWARANCJE. w Banku BGŻ S.A.
GWARANCJE w Banku BGŻ S.A. Informacje ogólne Bank BGŻ jest jednym z 10 największych banków w Polsce. Od ponad 30-lat aktywnie działamy na rynku. Jesteśmy bankiem uniwersalnym. Oferujemy produkty i usługi
Bardziej szczegółowoMateriał porównawczy do ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. (druk nr 1325)
BIURO LEGISLACYJNE/ Materiał porównawczy Materiał porównawczy do ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1325) USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997
Bardziej szczegółowoWYSZCZEGÓLNIENIE STAN NA STAN NA
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" ul. M. Skłodowskiej-Curie 82 59-301 Lubin Nr statystyczny REGON: 390294404 OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT UBEZPIECZYCIELA sporządzony na dzień: 2014-12-31 Adresat:
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw
Kancelaria Sejmu s. 1/8 USTAWA z dnia 5 lipca 2002 r. Dz.U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1070; o zmianie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw Art. 1. W ustawie
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia kredytów hipotecznych i kredytobiorców lub kredytodawców
http://dx.doi.org/10.18778/8088-791-6.11 Rozdział 10 Ubezpieczenia kredytów hipotecznych i kredytobiorców lub kredytodawców Agnieszka Czajkowska * Wprowadzenie Celem niniejszego opracowania jest ocena
Bardziej szczegółowo[AMARA GALBARCZYK JOANNA ŚWIDERSKA
[AMARA GALBARCZYK JOANNA ŚWIDERSKA :Y Podręcznik akademicki Spis treś«wprowadzenie 11 Rozdział 1 System bankowy w Polsce 13 1.1. Organizacja i funkcjonowanie systemu bankowego 13 1.2. Instytucje centralne
Bardziej szczegółowoaktywa wyszczególnienie początek okresu koniec okresu
aktywa wyszczególnienie początek okresu koniec okresu A B C A. Wartości niematerialne i prawne 304 517,27 262 204,57 1. Wartość firmy 0,00 0,00 2. Inne wartości niematerialne i prawne i zaliczki na poczet
Bardziej szczegółowodr Hubert Wiśniewski 1
dr Hubert Wiśniewski 1 Agenda: 1. Ubezpieczenia rolne: a. Obowiązkowe ubezpieczenia w rolnictwie. b. Dobrowolne ubezpieczenia w rolnictwie. 2. Ubezpieczenia finansowe: a. Ubezpieczenie kredytu. b. Gwarancja
Bardziej szczegółowoWyciąg Taryfa prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej w Ludowym Banku Spółdzielczym w Obornikach
Wyciąg Taryfa prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej w Ludowym Banku Spółdzielczym w Obornikach PRODUKTY KREDYTOWE (kredyty, pożyczki, gwarancje) A. KREDYTY UDZIELANE PODMIOTOM INSTYTUCJONALNYM
Bardziej szczegółowoTU Allianz Życie Polska S.A. Bilans zakładu ubezpieczeń (w tys. złotych)
TU Allianz Życie Polska S.A. Bilans zakładu ubezpieczeń (w tys. złotych) Sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Aktywa A Wartości niematerialne i prawne 8 303 11 436 1. Wartość
Bardziej szczegółowoAktywa zakładu ubezpieczeń
Aktywa zakładu ubezpieczeń BILANS NA 31.12.2016 r. Wyszczególnienie 31.12.2015 31.12.2016 A. Wartości niematerialne i prawne 265 232,21 209 100,33 1. Wartość firmy 2. Inne wartości niematerialne i prawne
Bardziej szczegółowoDlaczego faktoring jest jednym D z korzystniejszych sposobów na zwiększenie płynności finansowej?
TAI Press 0812160195102 Gazeta Prawna - Dodatek C z dnia 2008-12-30 Dlaczego faktoring jest jednym D z korzystniejszych sposobów na zwiększenie płynności finansowej? Faktoring przez długi czas nie był
Bardziej szczegółowoPozabankowe instrumenty wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej. Działalność poręczeniowa (pozabankowa)
Pozabankowe instrumenty wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej Wykład Działalność poręczeniowa (pozabankowa) M. Gajewski (2014 SemZ) Przedmiot Przedmiot: Tło problematyki
Bardziej szczegółowoSpis treści: Wprowadzenie. Rozdział 1. System bankowy w Polsce Joanna Świderska
Bank komercyjny w Polsce. Podręcznik akademicki., Ideą prezentowanej publikacji jest całościowa analiza działalności operacyjnej banków komercyjnych zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i w odniesieniu
Bardziej szczegółowoOGÓLNE WARUNKI UBEZPIECZENIA
OGÓLNE WARUNKI UBEZPIECZENIA Dla Wariantu 2 określonego w Zał. nr 2 Umowy Grupowego Ubezpieczenia na Życie Kredytobiorców Ubezpieczenie Spłaty Zadłużenia nr 9956 1. Definicje 1. Klient / Kredytobiorca
Bardziej szczegółowoUBEZPIECZENIE JAKO FORMA ZABEZPIECZENIA KREDYTU
http://dx.doi.org/10.18778/8088-628-5.11 UBEZPIECZENIE JAKO FORMA ZABEZPIECZENIA KREDYTU dr hab. prof. nadzw. UŁ, Katedra Metod Statystycznych, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoRegulamin udzielania gwarancji przez InterRisk Towarzystwo Ubezpieczeń Spółka Akcyjna Vienna Insurance Group Postanowienia ogólne
Regulamin udzielania gwarancji przez InterRisk Towarzystwo Ubezpieczeń Spółka Akcyjna Vienna Insurance Group Postanowienia ogólne 1 1. InterRisk Towarzystwo Ubezpieczeń Spółka Akcyjna Vienna Insurance
Bardziej szczegółowoTowarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" ul. M. Skłodowskiej-Curie 82, 59-301 Lubin
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" ul. M. Skłodowskiej-Curie 82, 59-301 Lubin Nr statystyczny REGON: 390294404 OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT UBEZPIECZYCIELA sporządzony na dzień: 2013-12-31 Adresat:
Bardziej szczegółowoRaport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie według stanu na dzień 31.12.
Załącznik do Uchwały Nr 49/2014 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 10.07.2014r. Raport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w
Bardziej szczegółowoSprawozdanie dodatkowe roczne/kwartalne
Załącznik nr 4 Sprawozdanie dodatkowe roczne/kwartalne zakładu reasekuracji wykonującego działalność reasekuracyjną w zakresie reasekuracji ubezpieczeń, o których mowa w dziale II załącznika do ustawy
Bardziej szczegółowoS Składki, odszkodowania i świadczenia oraz koszty wg linii biznesowych
S.02.01.02 Bilans Wartość bilansowa wg Wypłacalność II Aktywa Wartości niematerialne i prawne R0030 0 Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego R0040 0 Nadwyżka na funduszu świadczeń emerytalnych
Bardziej szczegółowoWyciąg z Taryfy prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej
Wyciąg z Taryfy prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej w Ludowym Banku Spółdzielczym w Obornikach PRODUKTY KREDYTOWE (kredyty, pożyczki, gwarancje) A. KREDYTY UDZIELANE PODMIOTOM INSTYTUCJONALNYM
Bardziej szczegółowoTU Allianz Życie Polska S.A. Bilans zakładu ubezpieczeń (w tys. złotych)
TU Allianz Życie Polska S.A. Bilans zakładu ubezpieczeń (w tys. złotych) Sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2012 roku Aktywa A Wartości niematerialne i prawne 7 900 8 303 1. Wartość
Bardziej szczegółowoSystematyka ryzyka w działalności gospodarczej
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Najbardziej ogólna klasyfikacja kategorii ryzyka EFEKT Całkowite ryzyko dzieli się ze względu na kształtujące je czynniki na: Ryzyko systematyczne Ryzyko
Bardziej szczegółowoInstrumenty obniżające ryzyko finansowania przedsiębiorstw. Warszawa 10 grudnia 2008 r.
Instrumenty obniżające ryzyko finansowania przedsiębiorstw Warszawa 10 grudnia 2008 r. Bank Gospodarstwa Krajowego Bank państwowy z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze jednostek centralnych, samorządów
Bardziej szczegółowoOGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 11 LIPCA 2013 R.
OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Z DNIA 11 LIPCA 2013 R. Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianach
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym jako forma długoterminowego oszczędzania
Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym jako forma długoterminowego oszczędzania Ewa Wierzbicka Instytut Zarządzania Wartością, SGH w Warszawie Konferencja 20 21.06. 2016r. Ubezpieczenie na życie
Bardziej szczegółowoWpływ kryzysu na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych na polski rynek ubezpieczeń. Warszawa, 3 kwietnia 2008r.
Wpływ kryzysu na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych na polski rynek ubezpieczeń Warszawa, 3 kwietnia 2008r. 1 Cel raportu Określenie wpływu kryzysu na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych na
Bardziej szczegółowoPodstawa prawna: art. 56 ust. 1 pkt 1 Ustawy o ofercie informacje poufne
Raport bieżący nr 7/2014 Termin: 23.05.2014 Temat: Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. Zawarcie przez spółki zależne umów kredytowych informacja poufna, umowa znacząca, poręczenie Emitenta. Podanie do publicznej
Bardziej szczegółowoKORPORACJA UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH SPÓŁKA AKCYJNA (KUKE)
KORPORACJA UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH SPÓŁKA AKCYJNA (KUKE) KIM JESTEŚMY? KUKE prowadzi działalność od 1991 roku i:. jest firmą polską z przeważającym udziałem Skarbu Państwa, ubezpiecza należności
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 4 211 142,99 3 855 968,95 1. Lokaty 4 211 142,99 3 855 968,95 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem organu
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 446 539,01 573 945,85 1. Lokaty 446 539,01 573 945,85 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem organu nadzoru,
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 18 781 291,26 18 530 432,94 1. Lokaty 18 247 780,29 18 530 387,45 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 1 752 549,38 1 235 135,79 1. Lokaty 1 752 549,38 1 235 135,79 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem organu
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 7 436 132,30 5 870 453,33 1. Lokaty 7 436 132,30 5 870 453,33 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem organu
Bardziej szczegółowo( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa , ,40 1. Lokaty , ,40 2. środki pieniężne 0,00 0,00
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 10 524 913,31 10 966 113,40 1. Lokaty 10 524 913,31 10 966 113,40 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem
Bardziej szczegółowo1.1 Aktywa zakładu ubezpiecze
1.1 Aktywa zakładu ubezpiecze 1.1 Aktywa zakładu ubezpieczeń początek okresu koniec okresu sprawozdawczego sprawozdawczego A. Wartości niematerialne i prawne 146 88 1. Wartość firmy 2. Inne wartości niematerialne
Bardziej szczegółowoBILANS AKTYWA Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" według stanu na r. Wyszczególnienie początek okresu koniec okresu
BILANS AKTYWA Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "CUPRUM" według stanu na 31.12.2012 r Wyszczególnienie początek okresu koniec okresu A B C A. Wartości niematerialne i prawne 174 736,80 157 553,89 1. Wartość
Bardziej szczegółowoBezpieczny handel z gwarancją zapłaty
Bezpieczny handel z gwarancją zapłaty Kim jesteśmy Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE) prowadzi działalność już od ponad 20 lat. q jest firmą polską z przeważającym udziałem
Bardziej szczegółowoNadmierne zadłużanie się
Nadmierne zadłużanie się Kredyt jako kategoria ekonomiczna Kredyt bankowy to stosunek prawno - finansowy pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Stosunek ten wyraża się przekazaniem przez bank określonej kwoty
Bardziej szczegółowoNAZWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie "WARTA " Spółka Akcyjna
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Okres poprzedni Okres bieżący I. Aktywa 8 076 105,54 8 007 210,20 1. Lokaty 8 076 105,54 8 007 210,20 2. środki pieniężne 0,00 0,00 3. aktywa za zezwoleniem organu
Bardziej szczegółowoSystem finansowy gospodarki
System finansowy gospodarki Zajęcia nr 9 Rynek pieniężny, faktoring, forfaiting, leasing, sekurytyzacja Rodzaje rynków finansowych (hybrydowe kryterium podziału: przedmiot obrotu oraz zapadalność instrumentu)
Bardziej szczegółowoROCZNE SPRAWOZDANIE UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU KAPITAŁOWEGO sporządzone na dzień r.
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Koniec analogicznego okresu sprawozdawczego Koniec bieżącego okresu sprawozdawczego I. Aktywa 59 662,22 44 204,48 1. lokaty 59 662,22 44 204,48 środki pieniężne
Bardziej szczegółowoROCZNE SPRAWOZDANIE UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU KAPITAŁOWEGO sporządzone na dzień r.
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Koniec analogicznego okresu sprawozdawczego Koniec bieżącego okresu sprawozdawczego I. Aktywa 2 013 797,94 1 740 488,08 1. lokaty 2 013 797,94 1 740 488,08 środki
Bardziej szczegółowoROCZNE SPRAWOZDANIE UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU KAPITAŁOWEGO sporządzone na dzień r.
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Koniec analogicznego okresu sprawozdawczego Koniec bieżącego okresu sprawozdawczego I. Aktywa 13 207 310,03 12 031 954,84 1. lokaty 13 207 310,03 12 031 954,84
Bardziej szczegółowoROCZNE SPRAWOZDANIE UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU KAPITAŁOWEGO sporządzone na dzień r.
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Koniec analogicznego okresu sprawozdawczego Koniec bieżącego okresu sprawozdawczego I. Aktywa 1 043 380,38 937 828,00 1. lokaty 1 043 380,38 937 828,00 środki
Bardziej szczegółowoROCZNE SPRAWOZDANIE UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU KAPITAŁOWEGO sporządzone na dzień r.
I. WARTOŚĆ AKTYWÓW NETTO FUNDUSZU ( w zł ) Koniec analogicznego okresu sprawozdawczego Koniec bieżącego okresu sprawozdawczego I. Aktywa 48 826 094,63 41 915 810,47 1. lokaty 48 826 094,63 41 915 810,47
Bardziej szczegółowo