Zeszyty Naukowe nr 13

Zeszyty Naukowe nr 13 POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE Kraków 2012 Grzegorz Strupczewski Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Program ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii 1. Wprowadzenie Od drugiej połowy lat 80. XX w. na świecie obserwuje się wzrost ilości zniszczeń spowodowanych katastrofami naturalnymi. Mają na to wpływ różne czynniki, wśród których najważniejsze są: wzrost poziomu urbanizacji i koncentracji majątku w miastach oraz zmiany klimatu przejawiające się coraz częstszym występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych. W odpowiedzi na to kolejne kraje decydują się na wprowadzanie rozwiązań systemowych służących finansowaniu skutków klęsk żywiołowych, które w większości oparte są na metodzie ubezpieczeniowej. Tę drogę obrała również Rumunia. Skala zróżnicowania programów ubezpieczeń katastroficznych na świecie skłania do posługiwania się różnymi kryteriami systematyki. Jeżeli wziąć pod uwagę stopień zaangażowania państwa w sferę organizacji i regulacji programu ubezpieczeń, można wyróżnić następujące typy rozwiązań modelowych: 1) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubezpieczeń (zwykle dobrowolne) bez udziału finansowego państwa (Niemcy, Wielka Brytania), 2) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubezpieczeń z finansowym udziałem państwa w postaci dotowania składek lub wypłat odszkodowań (Floryda, Północna Karolina), 3) obowiązkowe ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubezpieczeń z aktywną rolą państwa jako uczestnika rynku (np. powołanie wyspecjalizowanego publicznego towarzystwa ubezpieczeń, poolu ubezpieczycieli lub reasekuratora Francja, Rumunia),

278 Grzegorz Strupczewski 4) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez państwową instytucję ubezpieczeniową bez udziału komercyjnych zakładów ubezpieczeń (ubezpieczenia od skutków trzęsienia ziemi w Kalifornii, Hiszpania), 5) brak zorganizowanego, powszechnego programu ubezpieczeń i wynikająca stąd konieczność pomocy państwa po każdej klęsce żywiołowej (Polska). Celem artykułu jest prezentacja i analiza programu ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii uruchomionego w lipcu 2010 r. Szczególnie cenne mogą być obserwacje doświadczeń z procesu jego wdrażania i pierwszych lat funkcjonowania. Płynące stąd wnioski mogą okazać się ważne nie tylko dla bezpośrednio zainteresowanych decydentów rumuńskich i uczestników rynku, ale także dla krajów, które rozważają wprowadzenie własnych rozwiązań ubezpieczeniowych w odniesieniu do katastrof naturalnych, i to nawet jeśli nie traktuje się rozwiązania rumuńskiego jako wzoru do naśladowania. 2. Zagrożenia naturalne w Rumunii Głównymi zagrożeniami przyrodniczymi występującymi w Rumunii są trzęsienia ziemi, powodzie i osuwiska. Ryzyko trzęsienia ziemi, charakteryzujące się największym potencjałem szkodowym w Rumunii, jest wyższe niż w większości krajów europejskich. Wstrząsy zdarzają się w jednej ograniczonej strefie aktywności sejsmicznej tzw. strefie Vrancea, położonej w środkowo-wschodniej części kraju, 140 km od Bukaresztu. W jej obrębie uwalnia się 95% energii sejsmicznej, powodując 90% wszystkich szkód związanych z tym zjawiskiem. Hipocentra wstrząsów zlokalizowane są zwykle na głębokościach od 75 do 160 km, dlatego wiele z nich nie powoduje poważnych strat na powierzchni, aczkolwiek w okresie ostatnich 200 lat siła dziewięciu trzęsień ziemi przekroczyła magnitudę 6 Mw. Najpoważniejszym zdarzeniem od 1900 r. było trzęsienie ziemi w 1977 r., które zniszczyło Bukareszt, wyrządzając straty materialne o wartości 2 mld dolarów [Popescu 2007]. Źródłem największego zagrożenia powodziowego jest rzeka Dunaj, której długość na terenie Rumunii wynosi 1075 km, a także liczne jej dopływy. Wylewy Dunaju mają zazwyczaj szeroki zasięg, podtapiając nie tylko Rumunię, która mieści się w dolnym biegu rzeki, ale także państwa położone wzdłuż środkowego jej biegu. Drugą przyczyną powodzi w Rumunii są ulewne i intensywne deszcze, w wyniku których mogą wezbrać nawet stosunkowo niegroźne cieki wodne [Natural Catastrophes 2008, s. 129]. W ostatnim czasie do najpoważniejszych szkód, o wartości 171 mln euro, doszło w 2005 r. Warto dodać, że średnia roczna wartość szkód powodziowych wynosi ok. 18 mln euro [Popescu 2007].

Program ubezpieczeń katastroficznych... 279 Osuwiska nie są źródłem poważnych strat ekonomicznych w skali makro, lokalnie jednak ich skutki mogą niekiedy przyjmować charakter klęski żywiołowej. Główny obszar aktywnych osuwisk znajduje się w południowo-zachodniej części Karpat. Największe dotąd odnotowane szkody osuwiskowe kosztowały 125 tys. euro [Popescu 2007]. Tabela 1. Największe klęski żywiołowe w Rumunii w okresie 1900 2012 Klęska żywiołowa Data Szkody (tys. USD) Trzęsienie ziemi 4.03.1977 2 000 000 Powódź 12.07.2005 800 000 Powódź 11.05.1970 500 000 Susza czerwiec 2000 500 000 Powódź 14.08.2005 313 000 Powódź 21.04.2005 200 000 Powódź 15.06.1998 150 000 Powódź 19.06.2001 120 000 Powódź 4.07.1997 110 000 Powódź 5.04.2000 100 000 Źródło: [The OFDA/CRED 2012]. W tabeli 1 zestawiono 10 największych katastrof naturalnych w Rumunii pod względem strat ekonomicznych. 3. Ekspozycja na ryzyko Populacja Rumunii liczy 21 mln mieszkańców, a łączna ilość budynków mieszkalnych szacowana jest na 8 250 000 [Popescu 2007]. Zasób mieszkaniowy Rumunii jest zróżnicowany pod względem trwałości konstrukcji budynków i ich odporności na działanie żywiołów (tabela 2). Większość budynków żelbetonowych występuje w miastach, natomiast na wsi dominują budynki z cegły suszonej na słońcu. Te pierwsze budowano przede wszystkim w okresie gospodarki komunistycznej w formie bloków mieszkalnych z 4 8 piętrami, przy czym przed 1977 r. nie obowiązywały żadne przepisy budowlane uwzględniające zagrożenie trzęsieniami ziemi. Po wielkim trzęsieniu ziemi w 1977 r. wprowadzono nowe normy budowlane ze wskazaniami, jak wznosić konstrukcje odporne na pojedyncze wstrząsy, nie przewidziano jednak występowania częstych i regularnych trzęsień ziemi, jak to ma miejsce np. w strefie Vrancea [Natural Catastrophes... 2008, s. 132].

280 Grzegorz Strupczewski Tabela 2. Struktura budynków mieszkalnych w Rumunii według rodzaju konstrukcji Rodzaj konstrukcji budynku Udział (%) Betonowa konstrukcja szkieletowa plus okładziny kartonowo-gipsowe 8,7 Betonowe panele prefabrykowane 7,9 Konstrukcja szkieletowa żelbetonowa 14,9 Konstrukcja betonowa z utwardzanymi stropami 18,5 Konstrukcja betonowa ze stropami nieutwardzonymi 16,7 Konstrukcja drewniana 8,5 Budynki z cegły suszonej na słońcu 24,9 Źródło: [Popescu 2007]. Jak już wspomniano, dominującym materiałem budowlanym na wsi jest nie wypalana, lecz suszona na słońcu cegła. Domy z niej zbudowane są wysoce podatne nie tylko na wstrząsy sejsmiczne, ale także na powodzie. 4. Konstrukcja programu ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii Zanim wprowadzono powszechny program obowiązkowych ubezpieczeń domów mieszkalnych od skutków trzęsienia ziemi, powodzi i osuwisk, na rynku dostępne były klasyczne dobrowolne ubezpieczenia budynków od ognia i innych zdarzeń losowych. Według danych szacunkowych jedynie 5% nieruchomości posiadało ubezpieczenie od ognia w wersji podstawowej, natomiast znikomy odsetek mieszkańców posiadał polisy obejmujące ryzyko naturalne. W razie klęski żywiołowej pomocą poszkodowanym zajmował się rząd, wypłacając zapomogi, a niekiedy również finansując odbudowę domów [Natural Catastrophes 2008, s. 132]. Opracowanie koncepcji systemu odbyło się w ramach projektu finansowanego przez Bank Światowy pt. Hazard Risk Mitigation & Emergency Preparedness, przyjętego w 2004 r. Rząd rumuński zakończył prace nad stosownymi aktami prawnymi we wrześniu 2007 r., a następnie w trybie pilnym zostały one uchwalone przez Parlament w 2008 r. [Popescu 2007]. Starano się wykorzystać doświadczenia innych krajów w zarządzaniu ryzykiem katastroficznym, poszukując rozwiązań możliwie prostych i tanich [Natural Catastrophes 2008, s. 133]. Bank Światowy może pochwalić się bogatym doświadczeniem w tworzeniu narodowych programów zarządzania ryzykiem katastroficznym. Pomoc merytoryczna zwykle obejmuje: szczegółową koncepcję programu, projekty aktów prawnych, wytyczne operacyjne, metodologię kalkulacji składki, optymalną strategię

Program ubezpieczeń katastroficznych... 281 finansowania ryzyka. Ze wsparcia Banku skorzystały dotąd następujące kraje [Gurenko 2007, s. 4]: Turcja merytoryczne i finansowe wsparcie przy powołaniu Tureckiego Poolu Ubezpieczeń Katastroficznych (TCIP), Meksyk merytoryczne i finansowe wsparcie rządu meksykańskiego w przygotowaniu emisji obligacji katastroficznych, Kolumbia utworzenie funduszu pożyczkowego w celu finansowania szkód katastroficznych w kolumbijskich miastach, Mongolia utworzenie narodowego programu ubezpieczeń zwierząt hodowlanych, kraje regionu Karaibów utworzenie Karaibskiego Funduszu Ubezpieczeń od skutków Ryzyka Katastroficznego (CCRIF). Rumuńska ustawa z dnia 10 listopada 2008 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu domów mieszkalnych od skutków trzęsienia ziemi, osuwisk i powodzi (zwana dalej ustawą ) reguluje: warunki obowiązkowego ubezpieczenia domów mieszkalnych w posiadaniu osób fizycznych i osób prawnych (PAD, rum. Polița de Asigurare împotriva Dezastrelor naturale), prawa i obowiązki ubezpieczonych i ubezpieczycieli oraz ich wzajemne stosunki, zasady powołania, organizacji i funkcjonowania Poolu Ubezpieczeń Katastrof Naturalnych (PAID, rum. Poolului de Asigurare Impotriva Dezastrelor naturale) [Ustawa 2008, art. 1]. Ustawa wprowadza zatem szczegółowe warunki ubezpieczenia PAD w ramach Rumuńskiego Systemu Ubezpieczeń Katastroficznych PRAC, obsługiwanego przez specjalnie powołany pool ubezpieczycieli PAID. Powszechny system ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii został stworzony w oparciu o ideę partnerstwa publiczno-prywatnego z udziałem władz państwowych, samorządowych, organu nadzoru ubezpieczeniowego oraz branży ubezpieczeniowej. Tym, co wyróżnia go spośród innych rozwiązań na świecie, jest dominująca rola sektora prywatnych ubezpieczycieli przy mniejszym zaangażowaniu państwa w zarządzanie programem. Prywatni ubezpieczyciele uczestniczący w programie odpowiadają za: zawieranie umów ubezpieczenia, dystrybucję, pobór składek, transfer 100% ryzyka na PAID w drodze reasekuracji, likwidację szkód, pełnienie funkcji właścicielskich i zarządczych w Poolu PAID. Samorządy lokalne stanowią istotną część systemu ubezpieczeń katastroficznych, zgodnie z filozofią partnerstwa publiczno-prywatnego. Najważniejszymi zadaniami władz samorządowych są: dostarczenie kompletnego i aktualnego wykazu nieruchomości mieszkaniowych wraz ze wskazaniem danych ich właści-

282 Grzegorz Strupczewski cieli, zapewnienie komunikacji z mieszkańcami danej jednostki terenowej, nakładanie kar za brak ubezpieczenia, monitorowanie spełnienia obowiązku ubezpieczenia przez mieszkańców danej jednostki terenowej, obsługa administracyjna płatności składek finansowanych z budżetu państwa dla osób najbiedniejszych objętych pomocą socjalną [Ustawa 2008, art. 17]. Zadaniem władz państwowych jest: opracowanie koncepcji systemu i przygotowanie odpowiednich aktów prawnych, finansowanie dopłat do składek dla najuboższych, gwarantowanie zobowiązań odszkodowawczych PAID w razie wyczerpania jego środków własnych. Do zadań Poolu Ubezpieczeń PAID należą: zawieranie umów ubezpieczenia PAD, zapewnienie pokrycia reasekuracyjnego dla przyjętego ryzyka, prowadzenie baz danych ubezpieczonych oraz wykazu budynków mieszkalnych, koordynowanie akcji likwidacji szkód po wystąpieniu klęski żywiołowej. Działalność PAID podlega kontroli i regulacji organu nadzoru ubezpieczeniowego w Rumunii (Comisia de Supraveghere a Asigurarilor CSA) [Ustawa 2008, art. 24]. PAID działa w formie spółki akcyjnej, której udziałowcami są zakłady ubezpieczeń zainteresowane zawieraniem umów ubezpieczenia PAD. Udziały żadnego z towarzystw nie mogą przekraczać 15% kapitału akcyjnego, który wynosi 19,34 mln lei. Akcjonariusze, których obecnie jest 13, mają prawo do dywidendy [Bulugea 2010, s. 3]. Pool posiada osobowość prawną i kierowany jest przez 7-osobowy zarząd (prezes, wiceprezes, 5 członków zarządu). Jego prace koordynowane są przez Radę Administracyjną złożoną z przedstawicieli akcjonariuszy oraz nadzoru ubezpieczeniowego (CSA) (www.paidromania.ro). Gospodarka finansowa PAID nie odbiega od klasycznych zakładów ubezpieczeń. Pool tworzy wszystkie rodzaje rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, których wartość osiągnęła 30 mln lei. Ustawa zobligowała PAID do utworzenia dodatkowego Funduszu Ryzyka Katastroficznego ze składek ubezpieczeniowych, którego celem będzie finansowanie odszkodowań wynikających z ubezpieczenia PAD. Jego wartość wynosi 400 tys. lei. PAID spełnia normy wypłacalności wymagane przez nadzór od każdego ubezpieczyciela [Rezervele tehnice 2011]. Ubezpieczenie pokrywa ryzyko trzęsienia ziemi, powodzi oraz osuwisk. Ochroną objęte są budynki mieszkalne w posiadaniu osób fizycznych, osób prawnych (np. mieszkania zakładowe), jak również instytucji publicznych (np. mieszkania komunalne), z wyłączeniem przybudówek, wyposażenia, zakwaterowania tymczasowego oraz samowoli budowlanej. Budynki będące przedmiotem ubezpieczenia podzielono na dwie klasy (typy): typ A budynki o konstrukcji żelbetowej, metalowej, drewnianej, o ścianach zewnętrznych z kamienia, cegły palonej lub z innego materiału powstałego przy zastosowaniu obróbki cieplnej lub chemicznej,

Program ubezpieczeń katastroficznych... 283 typ B budynki ze ścianami zewnętrznymi wzniesionymi z cegły niewypalonej lub z innych materiałów niepodlegających obróbce cieplnej lub chemicznej [Ustawa 2008, art. 2]. Posiadacz domu podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia zobowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia na warunkach opisanych w ustawie. Umowy te mogą być zawierane wyłącznie przez uprawnione zakłady ubezpieczeń, które są udziałowcami Poolu. Następnie zakłady ubezpieczeń reasekurują swoje portfele ubezpieczeń obowiązkowych w Poolu, który dysponując zagregowanym pakietem ryzyka, poszukuje pokrycia na światowym rynku reasekuracyjnym. Ubezpieczyciele mają prawo do prowizji z tytułu czynności akwizycji (10%) [Natural Catastrophes 2008, s. 134]. Lokatorzy budynków wielomieszkaniowych pokrywają koszt ubezpieczenia proporcjonalnie do liczby gospodarstw domowych powiększony o udziały w częściach wspólnych budynku. Łączna składka od wszystkich lokatorów musi być równa składce, która byłaby należna od całej nieruchomości [Ustawa 2008, art. 23]. Istnieje także możliwość zakupu ubezpieczenia grupowego dla mieszkańców bloku w ramach jednej polisy. Suma ubezpieczenia dla budynku typu A wynosi równowartość 20 tys. euro, zaś dla budynku typu B 10 tys. euro. Taryfikacja składek w ubezpieczeniu PAD jest ustalona zgodnie z zasadą solidaryzmu polegającą na tym, że wszyscy ubezpieczeni płacą składkę obliczoną według tej samej stawki (1 ) niezależnej od lokalizacji, wartości nieruchomości czy innych parametrów opisujących przedmiot ubezpieczenia i poziom ryzyka [Badea 2011, s. 3]. Wysokość składki uzależniona jest jedynie od klasy ubezpieczonego budynku i wynosi odpowiednio równowartość 20 euro i 10 euro rocznie [Ustawa 2008, art. 5]. Stosowanie płaskiej stopy składki (1 ) połączone z powszechnym obowiązkiem ubezpieczenia ogranicza zjawisko hazardu moralnego i selekcji negatywnej. Okres ubezpieczenia wynosi 12 miesięcy, począwszy od północy dnia następnego po zawarciu umowy i opłaceniu przynajmniej pierwszej raty składki. W razie zbycia nieruchomości umowa ubezpieczenia obowiązkowego przechodzi na nabywcę i trwa do końca okresu ubezpieczenia [Ustawa 2008, art. 9]. Obowiązek ubezpieczenia powstaje w ciągu 5 dni roboczych od objęcia praw do nieruchomości mieszkalnej [Ustawa 2008, art. 10]. Niespełnienie obowiązku ubezpieczenia podlega karze grzywny w wysokości od 100 do 500 lei 1. W razie wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego zakłady ubezpieczeń należące do Poolu przyjmują zgłoszenia roszczeń, przeprowadzają likwidację szkód, a następnie przekazują do PAID zestawienia uprawnionych do otrzymania odszkodowania wraz ze wskazaniem wyliczonych kwot. Odszkodowanie odpo- 1 Równowartość 97,18 zł do 485,90 zł według kursu średniego NBP z dnia 22.05.2012 r.

284 Grzegorz Strupczewski wiada łącznym kosztom odbudowy budynku do stanu nowego (wartość odtworzeniowa). Za wypłatę świadczeń dla poszkodowanych odpowiada PAID, który jednocześnie rekompensuje ubezpieczycielom koszty likwidacji szkód [Ustawa 2008, art. 19]. W sytuacji niedoboru środków na wypłatę odszkodowań PAID ma prawo do zaciągnięcia pożyczki od Skarbu Państwa. Każdy ubezpieczony jest zobowiązany do opłacenia składki i spełnienia innych zobowiązań nałożonych ustawą, natomiast głównym jego uprawnieniem jest prawo do otrzymania odszkodowania w razie wystąpienia szkody objętej ochroną. W przypadku osób najbiedniejszych, objętych pomocą społeczną państwa, składka ubezpieczeniowa będzie pokrywana przez samorządy lokalne. Z kolei katalog obowiązków towarzystw ubezpieczeń obejmuje takie czynności, jak: ustalanie okoliczności zdarzeń losowych i wycena szkód, ustalanie wysokości odszkodowania, realizacja innych zobowiązań nałożonych ustawą [Ustawa 2008, art. 15 i 16]. Niezbędne do uruchomienia systemu było pozyskanie reasekuracji na rynku światowym. Z uwagi na stopień skomplikowania i wartość pokrycia poszukiwania te prowadzone były przez konsorcjum czterech brokerów reasekuracyjnych: AON (broker wiodący), Benfield (modelowanie ryzyka), Guy Carpenter i Willis [Bulugea 2010, s. 7]. Reasekuracja nadwyżki szkód (XL) w wysokości 300 mln euro została zaoferowana przez konsorcjum 6 reasekuratorów: Swiss Re, Partner Re, Sirius Re, Kiln, Transatlantic Re, Lloyd s Syndicates. Poziom retencji (tzw. priorytet) ustalono na 250 tys. euro na zdarzenie. Główną zaletą wynegocjowanego pokrycia jest postanowienie, że jeśli w wyniku zdarzenia zostanie przekroczony priorytet, wypłata odszkodowań zostanie uruchomiona po otrzymaniu należnych kwot od reasekuratorów. Dzięki temu PAID nie będzie musiał dokonywać zaliczkowych wypłat z własnych środków [PAID a reînnoit contractul 2011]. 5. Funkcjonowanie Programu Ubezpieczeń Katastroficznych W pierwszym roku polisowym programu PRAC (15.07.2010 15.07.2011) zgłoszono 75 szkód (39 spowodowanych powodziami, a 36 osuwiskami), za które wypłacono odszkodowania na łączną kwotę 290 tys. lei. Średnia wartość jednej szkody wyniosła zatem 8387 lei (biorąc pod uwagę wyłącznie zakończone postępowania) [Rezervele tehnice 2011]. W sierpniu 2011 r. wypłacono po raz pierwszy odszkodowanie za całkowitą szkodę w budynku typu A, a więc równowartość 20 tys. euro. Dwa miesiące później zdarzyła się pierwsza szkoda całkowita z polisy typu B (10 tys. euro odszkodowania) [PAID a plătit 2011].

Program ubezpieczeń katastroficznych... 285 Implementacja systemu napotkała pewne nieoczekiwane trudności. Narzucenie obowiązku ubezpieczenia nie spotkało się z akceptacją społeczną. Początkowy, dynamiczny wzrost liczby polis został zahamowany w połowie 2011 r. i od tego momentu pojawiła się tendencja spadkowa. Wynika to z niechęci posiadaczy domów do odnawiania umów ubezpieczenia zawartych tuż po uruchomieniu systemu w lipcu 2010 r. Nawet w szczytowym momencie wskaźnik penetracji ubezpieczenia nie przekroczył 10% liczby domów mieszkalnych, a więc wynosił znacznie mniej w stosunku do oczekiwań ustawodawcy [Gabriel 2012, s. 3]. Jako przyczynę tego stanu rzeczy wymienia się konkurencję prywatnych zakładów ubezpieczeń, które oferują pokrycie ryzyka katastroficznego objętego polisą obowiązkową w ramach standardowych warunków ubezpieczenia domów i mieszkań od ognia i innych żywiołów, a zakup dobrowolnego ubezpieczenia z odpowiednim zakresem ochrony zwalnia z zawarcia umowy obowiązkowej [Ustawa 2008, art. 3]. Wobec nieosiągnięcia zakładanej powszechności ubezpieczenia nadzór ubezpieczeniowy podjął w lipcu 2011 r. decyzję o zezwoleniu na bezpośrednie zaangażowanie Poolu w dystrybucję ubezpieczenia obowiązkowego. Zaangażowano też władze lokalne, które skoncentrują się na dotarciu do środowisk wiejskich, gdzie większość domów pozostaje bez ubezpieczenia [PAID se va implica 2011]. Niedoskonałość systemu ewidencji ubezpieczonych powoduje, że osoby, które zamiast obowiązkowego ubezpieczenia PAD, wykupiły dobrowolne ubezpieczenie domu od ognia i innych żywiołów w prywatnym zakładzie ubezpieczeń (a więc formalnie spełniły ustawowy obowiązek ubezpieczenia), mogą zostać ukarane opłatą za brak ubezpieczenia obowiązkowego. Zdaniem Angeli Toncescu, Prezesa CSA, sprawa ta wymaga jak najszybszego naprawienia przez utworzenie krajowej bazy danych o dobrowolnych ubezpieczeniach domów we wszystkich zakładach ubezpieczeń [Botea 2011]. Kolejną trudnością okazało się szybkie zgromadzenie danych o właścicielach nieruchomości mieszkaniowych podlegających obowiązkowi ubezpieczenia, za co odpowiedzialne były samorządy lokalne. Po pół roku funkcjonowania systemu odpowiednie bazy danych zostały dostarczone przez zaledwie 1044 spośród 3227 gmin ogółem (ok. 30%), które reprezentują informacje o 3,6 mln budynków mieszkalnych (ok. 43% całości) [Bulugea 2010, s. 12]. 6. Podsumowanie Dzięki uruchomieniu programu ubezpieczeń, przy znacznej pomocy Banku Światowego, Rumunia dołączyła do grona państw posiadających systemowe, nowoczesne instrumenty zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych. Warto

286 Grzegorz Strupczewski odnotować, że nie było to działanie po szkodzie, właściwe niektórym innym krajom (np. Turcji), lecz w pełni odpowiedzialne, przezorne podejście władz rumuńskich. Przykład rumuński ponownie potwierdził, że najefektywniejszym rozwiązaniem jest skorzystanie z potencjału, jaki oferuje partnerstwo publiczno-prywatne między władzą publiczną a branżą ubezpieczeniową i reasekuracyjną. Wdrożenie powszechnego programu ubezpieczeń dało impuls rozwojowy nie tylko dla sektora ubezpieczycieli, ale także dla innych obszarów gospodarki. Rozpoczęto tworzenie niezwykle potrzebnej ogólnokrajowej bazy danych o nieruchomościach i ich właścicielach. Przeprowadzono szeroką akcję informacyjną o obowiązku ubezpieczenia i o korzyściach płynących z tego rozwiązania. Uruchomiono specjalne, cykliczne programy informacyjne w telewizji. Długofalowym efektem tych działań będzie wzrost skłonności do ubezpieczania się i rozwój rynku ubezpieczeń, a także radykalne zmniejszenie obciążeń budżetu państwa kosztami usuwania skutków klęsk żywiołowych. Ostateczny sukces nowego projektu zależeć będzie od rozwiązania takich problemów, jak: niska świadomość ubezpieczeniowa, skutkująca niewielką powszechnością ubezpieczenia i brakiem zainteresowania kontynuacją raz zakupionej ochrony w kolejnych latach, efekt wypierania ubezpieczenia obowiązkowego przez dobrowolne ubezpieczenia od ognia i innych żywiołów dostępne na rynku, ryzyko cyklu reasekuracyjnego, które polega na tym, że przy corocznym odnawianiu kontraktu reasekuracyjnego (w tym przypadku chodzi o retrocesję) PAID naraża się na wzrost stawek na światowym rynku reasekuracji (hard market), lub wręcz niemożność uzyskania takiego pokrycia, przy czym ta sytuacja nie będzie miała żadnego związku ze szkodowością generowaną przez portfel PAID. Literatura Badea D. [2011], The Romanian Catastrophe Insurance Scheme PRAC, www.paidromania.ro (15.05.2012). Botea V.C. [2011], De frica amenzji, o jumatate de million de romani si-au asigurat casele in trei luni, Zialur Financiar, 14.07.2011, www.zf.ro (17.05.2012). Bulugea M. [2010], Romanian Catastrophe Insurance System, V World Forum Meeting, Bucharest, www.wfcatprogrammes.com (16.05.2012). Gabriel I. [2012], Romania Hazard Risk Mitigation: P075163 Implementation Status Results Report: Sequence 20, The World Bank, Report No ISR5419, www-wds.worldbank.org (20.05.2012).

Program ubezpieczeń katastroficznych... 287 Gurenko E. [2007], Bulgarian Catastrophe Insurance Pool: From Concept to Implementation, Referat wygłoszony na seminarium National Round Table on Catastrophe Risk Management, Sofia, 10.12.2007, http://natkat.insurance.bg (17.05.2012). Natural Catastrophes Insurance Cover. A Diversity of Systems [2008], Consorcio de Compensacion de Seguros, Madrid. PAID a plătit prima daună totală pentru o locuință de tip B [2011], www.paidromania. ro (17.05.2012). PAID a reînnoit contractul de reasigurare, cumpărând protecție pentru 300 mil. euro [2011], www.paidromania.ro (17.05.2012). PAID se va implica direct in vanzarea asigurarilor obligatorii de locuinte [2011], www. paidromania.ro (17.05.2012). Popescu R. [2007], Romanian Catastrophe Insurance Scheme, Referat wygłoszony na seminarium National Round Table on Catastrophe Risk Management, Sofia, 10.12.2007, http://natkat.insurance.bg (17.05.2012). Rezervele tehnice constituite de PAID depasesc 30 milioane lei [2011], www.paidromania.ro (17.05.2012). The OFDA/CRED International Disaster Database [2012],, Université Catholique de Louvain, Bruksela, www.em-dat.net (21.05.2012). Ustawa z dnia 10 listopada 2008 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu domów mieszkalnych od skutków trzęsienia ziemi, osuwisk i powodzi [2008], rumuński Dziennik Urzędowy (Monitorul Oficial) nr 260 z 2008 r. z późn. zm. The Natural Disaster Insurance Scheme in Romania The purpose of the article is the presentation and analysis of the natural disaster insurance scheme in Romania, which was undertaken in July 2010. The observations of the Romanian experience in the deployment process and the first years of operations are particularly interesting. The insurance program, based on the public-private partnership principle, is characterised by a flat rate of insurance premiums, which are not differentiated by the level of risk. A specially designed insurance pool acts as a mandatory reinsurer to private insurers, offering the coverage of compulsory insurance for the owners of dwellings against earthquakes, floods and landslides. The aggregate insurance portfolio of the pool is subject to retrocession on the global reinsurance market in the form of the excess-of-loss treaty. The long-term effects of the program include an increase in susceptibility to insure, the development of the insurance market as well as a considerable reduction in the burden on the State budget posed by the costs of natural disaster recovery. The ultimate success, however, will depend on solving such problems as low insurance awareness, the effect of crowding out compulsory insurance by available voluntary insurance policies against fire and other natural perils as well as the reinsurance cycle risk. Grzegorz Strupczewski doktor, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Finansów, Katedra Ubezpieczeń. Zainteresowania naukowo-badawcze: ubezpieczenia, zarządzanie ryzykiem, finansowanie ryzyka katastroficznego, alternatywne metody zarządzania ryzykiem. e-mail: grzegorz.strupczewski@uek.krakow.pl