Metody oceny zdolności kredytowej i Monitoring kredytowy
Podział ryzyka bankowego RYZYKO BANKOWE STRATEGICZNE OPERACYJNE W OBSZARZE FINANSOWYM W OBSZARZE TECHNICZNO- ORGANIZACYJNYM PŁYNNOŚCI WYNIKU
Rodzaje ryzyka bankowego RYZYKO BANKOWE PŁYNNOŚCI WALUTOWE STOPY PROCENTOWEJ KREDYTOWE
Proces zarządzania ryzykiem Identyfikacja i kwantyfikacja ryzyka Sterowanie ryzykiem STEROWANIE RYZYKIEM Przedsięwzięcia aktywne: unikanie ryzyka (limity), zmniejszanie wielkości ryzyka, przenoszenie ryzyka na inne podmioty, dywersyfikacja ryzyka, hedging, Przedsięwzięcia pasywne: zwiększanie kapitału, rezerwy, przynaleŝność do systemy ograniczania ryzyka, Kontrola
Rodzaje ryzyka kredytowego RYZYKO KREDYTOWE PORTFELOWE INDYWIDUALNE FINANSOWE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Czynniki wpływające na poziom ryzyka kredytowego UTRUDNIENIA ZEWNĘTRZNE generalny wzrost ryzyka finansowego w gospodarce, rosnący wzrost zapotrzebowania na kapitał ze strony małych i średnich firm o niestabilnej pozycji finansowej i małym majątku, szybkie zmiany w gospodarce będące następstwem reorganizacji niektórych segmentów lub całej gospodarki, rosnąca liczba bankrutujących przedsiębiorstw, pogorszenie się w gospodarce współczynników rotacji zobowiązań, przedsiębiorstwa nie spłacają kredytów bo ich wierzyciele nie spłacają na czas zobowiązań, rosnące ryzyko w obrotach z zagranicą, rosnąca na rynku konkurencja w sektorze bankowym zmniejszająca moŝliwość wyboru klienta przez poszczególne jednostki,
Czynniki wpływające na poziom ryzyka kredytowego UTRUDNIENIA WEWNĘTRZNE brak właściwej strategii działalności banku, brak zasad polityki kredytowej, powierzchowna analiza zdolności kredytowej, mało wiarygodna i rzadko przedkładana przez klienta sprawozdawczość finansowa, niekompletna dokumentacja kredytowa, brak doświadczonych inspektorów kredytowych i sprawnej kadry kierowniczej, niewłaściwy przegląd portfela kredytowego, spóźnione reakcje na zaistniałą sytuacje, nadmierne zaufanie do pewnych form zabezpieczenia kredytu, niewłaściwa kontrola wew. (korupcja),
Zdolność kredytowa Bank uzaleŝnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie mają zdolności kredytowej, bank moŝe udzielić kredytu pod warunkiem: 1) ustanowienia kredytu, szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty 2) przedstawienia niezaleŝnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie. (art. 70)
Zdolność kredytowa Kredytobiorca jest obowiązany przedłoŝyć na Ŝądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Kredytobiorca jest obowiązany umoŝliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. (art. 70) W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić - na Ŝądanie banku - informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umoŝliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. (art. 74)
Zdolność kredytowa W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank moŝe obniŝyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Termin wypowiedzenia, o którym mowa, o ile strony nie określą w umowie dłuŝszego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagroŝenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni. Wypowiedzenie umowy kredytu z powodu utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagroŝenia jego upadłością nie moŝe nastąpić, jeŝeli bank zgodził się na realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego. (art. 75)
Metoda opisowa Metody opisowe polegają na ocenie zdolności kredytowej klienta na podstawie informacji o jego sytuacji ekonomiczno finansowej. Na podstawie sprawozdawczości przedkładanej dokumentacji finansowej i przy wykorzystaniu całej gamy wskaźników ocenia się w jakim stopniu gwarantuje spłatę zobowiązań. sytuacja i klienta
Metoda opisowa Najprostsza ocena wiarygodności polega na ustaleniu i ocenie całej gamy wskaźników mierzalnych i niemierzalnych. Wśród tych pierwszych wyróŝnia się: wskaźniki rentowności, np. ROA, ROE, ROI, wskaźniki płynności, np. wskaźnik płynności bieŝącej, wskaźnik płynności szybki, wskaźniki sprawności działania, np. rotacji naleŝności i obrotu zapasami, wskaźniki zadłuŝenia, np. pokrycia obsługi długu, pokrycia majątku kapitałem własnym, wskaźniki struktury majątku i kapitału. Wyliczone wskaźniki porównuje się z wielkościami za lata ubiegłe, wynikami innych przedsiębiorstw, wartościami granicznymi. Pod uwagę brane są takŝe uwarunkowania zewnętrzne.
Metoda opisowa 5C Character charakter kredytobiorcy, skłonność do spłaty zobowiązań, osobowość, zarządzanie w przedsiębiorstwie Capacity sprawność firmy, wydajność, moŝliwości wynikające z bieŝącej sytuacji, moŝliwości generowania zysku w przyszłości, siła firmy (teraz i w przyszłości), rentowność Capital posiadany płynność majątek, struktura majątkowa, Collateral zabezpieczenia spłaty kredytu, ich wartość, płynność, bezpieczeństwo Condition sytuacja w branŝy, moŝliwość rozwoju branŝy, pozycja w branŝy (teraz i w przyszłości)
Metoda punktowa METODA PUNKTOWA jest rozwinięciem analizy opisowej. Polega na przypisaniu danym wielkościom wskaźników określonej wartości punktów. Składa się z trzech etapów: wybór kryteriów opisujących sytuację dłuŝnika, przypisanie wielkościom wskaźników określonych punktów i ustalenie wielkości granicznych, sumowanie punktów w celu dokonania łącznej oceny
Metoda punktowa przykład dla JST Nazwa wskaźnika Całkowity poziom zadłuŝenia jako procent dochodów ogółem Historia funkcjonowa nia jednostki Charakterystyka wskaźnika Proporcja poziomem poziomem ogółem. WSKAŹNIKI ILOŚCIOWE pomiędzy zadłuŝenia a dochodów WSKAŹNIKI JAKOŚCIOWE Ocena zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki budŝetowej oraz gospodarki finansowej jednostki na podstawie wyników kontroli NIK, Prezesa RM oraz RIO. Wartość wskaźnika Punktacja X < 10% 6 10% X < 20% 5 20% X < 30% 4 30% X < 40% 3 40% X < 50% 2 50% X < 55% 1 X 55% 0 Bardzo pozytywna 5 Pozytywna 3-4 Średnia 1-2 Negatywna albo brak informacji 0
Metoda punktowa przykład dla JST Nazwa wskaźnika (wskaźniki ilościowe) Punktacja WSKAŹNIKI ZADŁUśENIA (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 30) Całkowity poziom zadłuŝenia jako procent dochodów ogółem 0-6 Całkowity poziom zadłuŝenia jako procent wolnych środków 0-6 Obsługa długu w danym roku jako procent dochodów ogółem 0-6 Obsługa długu w danym roku jako procent wolnych środków 0-6 Obsługa długu w danym roku jako procent dochodów własnych 0-6 WSKAŹNIKI BUDśETOWE (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 18) Wolne środki jako procent dochodów ogółem 0-6 Dochody własne ogółem jako procent dochodów ogółem 0-6 NadwyŜka albo deficyt jako procent dochodów ogółem 0-6 WSKAŹNIKI INWESTYCYJNE (MAKS. LICZBA PUNKTÓW = 12) Wydatki majątkowe jako procent wydatków ogółem 0-6 NadwyŜka albo deficyt jako procent wydatków majątkowych 0-6
Metoda punktowa przykład dla JST Nazwa wskaźnika (wskaźniki jakościowe) Punktacja WIARYGODNOŚĆ JEDNOSTKI (MAKS. LICZBA PUNKTÓW = 15) Historia funkcjonowania jednostki 0-5 Powiązania kapitałowe i organizacyjne z innymi podmiotami 0-5 Jakość współpracy z bankami 0-5 JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 10) Kwalifikacje rady albo sejmiku 0-5 Kwalifikacje zarządu albo wójta (burmistrza, prezydenta) 0-5 WARUNKI WPŁYWAJĄCE NA POTENCJAŁ ROZWOJOWY JEDNOSTKI (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 15) Majątek rzeczowy i finansowy 0-4 Infrastruktura komunalno-gospodarcza (techniczna) i społeczna 0-4 Przedsiębiorcy funkcjonujący na terenie jednostki 0-4 Specyficzne uwarunkowania 0-3
Analiza dyskryminacyjna Do oceny zdolności kredytowej mogą być wykorzystywane metody statystyczno matematyczne, np. metoda dyskryminacyjna. Pozwala ona na zaklasyfikowanie przedsiębiorstwa do grupy ryzyka i umoŝliwia wykrycie symptomów zagroŝenia niewypłacalnością. Metoda nie moŝe słuŝyć do automatycznego podejmowania decyzji o udzieleniu lub nie udzieleniu kredytu. Wykorzystywana funkcja dyskryminacji ma postać: Z = ax1 + bx2 + cx3 + dx4, gdzie: X1 X4 wskaźniki charakteryzujące firmę, których dobór następuje na podstawie empirycznych badań danych sprawozdawczych z duŝej liczby przedsiębiorstw o zadawalającej płynności i zagroŝonych upadłością; a d szacowane parametry modelu.
Ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego analiza celowości i realności projektu: zasadność przedsięwzięcia z punktu widzenia moŝliwości rynku nowoczesność zastosowanych rozwiązań dostępność zasobów (ludzie i surowce) moŝliwość wykonania inwestycji zgodnie z przyjętym harmonogramem dodatkowe działania marketingowe ocena ekonomiczno-finansowa przedsięwzięcia metody tradycyjne: okres zwrotu nakładów prosta stopa zwrotu metody dynamiczne: NPV zaktualizowana wartość netto IRR wewnętrzna stopa zwrotu
Analiza credit-scoring Metoda oceny zdolności kredytowej osoby fizycznej uzaleŝniająca decyzję kredytową o posiadanie specyficznych cechy przez kredytobiorcę. Wybór wskaźników oraz ich ocen wynika z analizy danych statystycznych. sytuacja dochodowa kredytobiorcy: stabilność (czas zatrudnienia w ostatnim miejscu) liczba miejsc pracy wielkość dochodu miejsce pracy inne zobowiązania spłacane z tego dochodu inne
Analiza credit-scoring sytuacja majątkowa kredytobiorcy: mieszkanie (dom, mieszkanie własnościowe, mieszkanie spółdzielcze, komunalne, dzielnica, wielkość, itp.) samochód (marka, cena, rocznik, itp.) telefon inne sytuacja osobista kredytobiorcy: wiek płeć stan cywilny liczba członków rodziny posiadanie rachunku bankowego wielkość i rodzaj innych zobowiązań inne informacje o samym kredycie: wielkość cel(zakup samochodu, komputera, mieszkania, spłata zobowiązań i kar) termin spłaty zabezpieczenia
Monitoring kredytowy Monitoring kredytowy jest to system bieŝącej i systemowej weryfikacji zdolności kredytowej klienta w toku funkcjonowania kredytu. Podstawowym celem tego monitoringu jest systematyczne analizowanie poszczególnych umów kredytowych, a takŝe struktury jakościowej portfela kredytowego na szczeblu oddziału i całego banku. Monitoring kredytowy pełni 2 funkcje: Funkcja informacyjna informacje o całym portfelu kredytowym banku monitoring poszczególnych umów kredytowych Funkcja zabezpieczająca Wczesne rozpoznanie przyczyn i istoty odchyleń w przebiegu procesu kredytowania pozwala na zmniejszenie strat i ograniczenie ryzyka oraz na zastosowanie środków zapobiegawczych
Monitoring kredytowy KaŜdy bank, aby w jak największym stopniu ograniczyć ryzyko juŝ udzielonych kredytów, powinien analizować sytuację kaŝdego kredytu. NaleŜy jednak zauwaŝyć, Ŝe stopień dokładności i standaryzacji tego procesu będzie uzaleŝniony od wielkości, specyfiki kredytu i kredytobiorcy oraz stopnia ryzyka kredytowego. Zazwyczaj stosowane są dwa tryby monitorowania: zindywidualizowany, dostosowany do klientów, automatyczny (rutynowy).
Monitoring kredytowy Monitoring kredytowy obejmuje systematyczną obserwację rozwoju i zmian czterech zakresów: przedsiębiorcy (klienta) zmiany na podstawowych stanowiskach, zarząd, kwalifikacje zawodowe, stan zdrowia, firmy (ekonomiczna zdolność kredytowania) analiza podstawowych wskaźników ekonomiczno- finansowych oraz czynników jakościowych warunków kredytowania przeznaczenie środków zgodnie z celem, wysokość uruchomionego kredytu, zmiany w spłacie kredytu, itp. zabezpieczenia kredytowego aktualna wartość zabezpieczeń, wiarygodność osób trzecich, stan zastawionych rzeczy