Skąd mamy pieniądze i na co je wydajemy? Przewodnik budżetowy dla mieszkańców Gmina Pawłowice 2011
I. Wstęp Celem niniejszej prezentacji jest przybliżenie wszystkim mieszkańcom gminy Pawłowice zagadnień związanych z budżetem gminy roku 2010 oraz prześledzenie, w jaki sposób kształtowały się wpływy do budżetu oraz wydatki gminne. Budżet gminy, mimo pozornie skomplikowanych zapisów, jest dokumentem przeznaczonym nie tylko dla osób zawodowo zajmujących się finansami i ekonomią. W rzeczywistości każdy z nas zarządza pieniędzmi, decydując w jaki sposób wydać posiadane pieniądze i gdzie znaleźć źródła ewentualnych dochodów. Różnica między budżetem domowym a gminnym polega jednak na tym, że własne pieniądze możemy wydawać w dowolny sposób, natomiast gmina wydaje pieniądze na realizację zadań, które ściśle określa ustawa o samorządzie gminnym. Również źródła, z jakich gmina czerpie dochód, są określone ustawowo.
II. Budżet gminy co to jest? Budżet gminy to lokalny plan finansowy określający dochody i wydatki, przychody i rozchody oraz deficyt lub nadwyżkę budżetową. Jest przygotowywany na cały rok z góry. Budżet gminny jest najważniejszym dokumentem pozwalającym kontrolować działalność samorządu pod względem finansowym. Obrazuje możliwości wydawania pieniędzy w zależności od uzyskanych dochodów. Prawidłowy budżet to taki, w którym suma dochodów i przychodów jest równa sumie wydatków i rozchodów. Budżet jest planem rocznym. Ze względu na długi okres jego obowiązywania, nie zawsze można zrealizować go w stu procentach. Wszelkie odchylenia od planu wykazywane są w postaci nadwyżki lub dziury budżetowej. Dochody - suma pieniędzy wpływających do budżetu w ciągu roku. Wydatki - suma pieniędzy wydana w ciągu roku na konkretne cele. Przychody - pieniądze z ewentualnej nadwyżki budżetowej oraz zaciągnięte kredyty i pożyczki. Rozchody - ipożyczek. pieniądze spłacane w postaci rat od zaciągniętych kredytów Nadwyżka budżetowa - dodatnia różnica pomiędzy rzeczywistymi dochodami i wydatkami (wydaliśmy mniej pieniędzy, niż wpłynęło do budżetu). Dziura budżetowa - ujemna różnica pomiędzy rzeczywistymi i wydatkami (wydaliśmy więcej pieniędzy niż wpłynęło do budżetu). dochodami
II. Budżet gminy co to jest? Dochody i wydatki gminy Pawłowice w latach 2008 2010 80 000 000,00 zł 70 000 000,00 zł 60 000 000,00 zł 50 000 000,00 zł 40 000 000,00 zł 30 000 000,00 zł 20 000 000,00 zł 10 000 000,00 zł zł 68 132 312,78 zł 59 711 561,13 zł 59 959 287,86 zł 67 089 108,91 zł 59 614 671,10 zł 51 424 734,86 zł 8 286 826,27 zł 344 616,76 zł 1 043 203,87 zł 2008 r. 2009 r. 2010 r. Dochody Wydatki Nadwyżka budżetowa
II. Budżet gminy co to jest? Dochody i wydatki gminy Pawłowice w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2008 2010 2010 r. 3 774,00 zł 3 715,00 zł 2009 r. 3 395,00 zł 3 376,00 zł 2008 r. 3 389,00 zł 2 919,00 zł zł 1 000,00 zł 2 000,00 zł 3 000,00 zł 4 000,00 zł Dochody Wydatki
III. Dochody, czyli skąd mamy Pieniądze w budżecie gminy pochodzą z czterech źródeł: 1. Dochody własne stanowią największą część dochodu gminy. W ich skład wchodzą: podatki - należą do nich pobierane na podstawie ustaw podatki samorządowe (np. podatek rolny, od nieruchomości, leśny, od środków transportu, od posiadania psów) oraz udziały w państwowych podatkach dochodowych od osób fizycznych (tzw. PIT) i od osób prawnych (tzw. CIT); w 2010 r. do budżetu gminy wpłynęło 15,7% wartości podatków PIT płaconych przez wszystkich pracujących mieszkańców naszej gminy i 6,8% wartości podatków CIT płaconych przez firmy i przedsiębiorstwa działające na terenie gminy; opłaty to formy zapłaty za określone świadczenia, usługi lub czynności urzędowe dla mieszkańców, przedsiębiorców, różnych instytucji. Najczęściej są one związane z wydawaniem odpowiednich wniosków, pozwoleń, decyzji; zaliczamy do nich opłaty lokalne (targowa, administracyjna, miejscowa), skarbowe i inne; dochody z mienia komunalnego - to pieniądze, jakie uzyskuje gmina dzierżawiąc lub wynajmując własne grunty, budynki i lokale; opłata eksploatacyjna - to pieniądze wpłacane przez przedsiębiorstwa wydobywające surowce naturalne; w naszym wypadku jest to znajdująca się na terenie gminy KWK Pniówek ; wysokość opłaty eksploatacyjnej zależy od wielkości wydobycia.
III. Dochody, czyli skąd mamy 2. Subwencje - to pieniądze, które dostajemy z Ministerstwa Finansów, czyli z budżetu państwa. W 2010 r. w naszej gminie otrzymaliśmy subwencję oświatową w wysokości 14 917 769 zł. Nie pokrywa ona jednak w całości wydatków, jakie ponosimy w związku z utrzymaniem szkół i przedszkoli oraz innych wydatków związanych ze szkolnictwem. Dlatego do utrzymania oświaty Gmina dokłada również pieniądze z dochodów własnych. 3. Dotacje celowe z budżetu państwa - wpływają do budżetu gminy za pośrednictwem innych instytucji niż Ministerstwo Finansów. Może to być np. Urząd Wojewódzki albo instytucja związana z ochroną środowiska. Różnica między dotacją, a subwencją polega na tym, że ta pierwsza zawsze jest przeznaczona na konkretne zadanie, np. usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Gmina musi rozliczać się z otrzymanej kwoty, a jeżeli nie wykorzysta jej na zadanie w całości, zwraca resztę. 4. Środki pomocowe i inne - to również dotacje, ale pochodzą one głównie z Unii Europejskiej. Z unijnych pieniędzy trzeba się starannie rozliczyć. Jeżeli nie dopełnimy któregoś zobowiązujących nas warunków, musimy zwrócić otrzymane pieniądze. Nasza gmina od 2002 roku sięga po fundusze unijne, które wykorzystywane są przede wszystkim na budowy kanalizacji i dróg, ale również na stypendia dla uczniów, wymiany młodzieżowe i wymiany nauczycieli czy aktywizację społeczno zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
III. Dochody, czyli skąd mamy Źródła dochodów gminy w 2010 r. 7,5% 22,3% 70,2% Dochody własne Subwencje Dotacje i środki pomocowe
III. Dochody, czyli skąd mamy Największą część dochodów w 2010 r. stanowiły dochody własne, w których największy udział ma podatek od nieruchomości (16,8 mln), wpływy z udziałów w podatkach dochodowych mieszkańców i firm (15,4 mln zł) oraz opłata eksploatacyjna (prawie 3,0 mln zł).
III. Dochody, czyli skąd mamy Struktura dochodów gminy Pawłowice w latach 2008 2010 2010 r. 70,2% 22,3% 7,5% 2009 r. 68,4% 24,2% 7,4% 2008 r. 71,0% 22,2% 6,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Dochody własne Subwencje Dotacje i środki pomocowe
Pieniądze zgromadzone w gminnym budżecie są wydawane przez jednostki organizacyjne gminy: Gminne jednostki budżetowe - ich budżet opiera się na środkach pochodzących z budżetu gminy. Nie mogą wypracowywać własnych dochodów, czyli nie mogą zarobić same na siebie prowadząc działalność komercyjną. Należą do nich: Urząd Gminy, Gminny Zespół Oświaty wraz ze szkołami i przedszkolami, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminny Zespół Komunalny. Zakłady budżetowe - wypracowują własne dochody, które przeznaczają na sfinansowanie prowadzonej przez siebie działalności. Często jednak koszty, jakie ponoszą, są większe niż dochody, np. utrzymanie obiektów sportowych kosztuje więcej, niż wpływy uzyskane z ich wynajmu czy sprzedaży biletów na basen i imprezy sportowe. Aby wyrównać te różnice, zakłady budżetowe otrzymują pieniądze z budżetu gminy. Jeżeli dochody zakładów budżetowych są większe niż wydatki, nadwyżka zostaje przekazana do budżetu gminy. Zakładami budżetowymi są: Gminny Ośrodek Sportu oraz Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji. Instytucje kultury - korzystają z pieniędzy budżetowych przyznawanych w formie dotacji na realizację działalności kulturalnej. Wypracowują również własne dochody, które bezpośrednio zasilają ich budżet, np. Gminny Ośrodek Kultury może pobierać opłaty za wypożyczenie sprzętu nagłaśniającego, sprzedawać bilety wstępu na organizowane przez siebie imprezy. W naszej gminie instytucjami kultury są Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminna Biblioteka Publiczna.
Wydatki można sklasyfikować na dwa sposoby: dzieląc je na tzw. wydatki bieżące i majątkowe (inwestycyjne), albo rozpatrując według poszczególnych działów budżetowych, np. oświata i wychowanie, transport i łączność, kultura i ochrona dziedzictwa narodowego itp. Wydatki w 2010 roku ogółem: 67 089 108,91zł czyli 3715,00 zł/mieszkańca
Wydatki bieżące to pieniądze potrzebne do codziennej działalności Gminy; zaliczamy tu wszystkie te wydatki, które nie są związane z inwestycjami (wydatkami majątkowymi), np. dotacje dla zakładów budżetowych i instytucji kultury, dotacje dla klubów sportowych, wynagrodzenia, odsetki od zaciągniętych kredytów, opłaty za remonty itp. 2010 r. 43 762 987,66 zł Wydatki majątkowe (inwestycyjne) to pieniądze, które przeznaczamy na inwestycje, czyli budowę nowych dróg, kanalizacji, obiektów sportowych, parkingów, rozbudowę szkół itp. Inwestycje powiększają majątek Gminy i wpływają na podniesienie poziomu życia mieszkańców. 2010 r. 23 326 121,25 zł
Najważniejsze inwestycje w 2010 roku: Oświetlenie uliczne - ogółem wykonano 2 222 m długości linii oświetleniowej i 39 szt. opraw oświetleniowych, ponadto zabudowano pojedyncze punkty świetlne(8 szt.)wraz z linią oświetleniową długości 532 m w poszczególnych sołectwach; Drogi gminne w ramach realizacji zadań z programu wieloletniego pn. Narodowy program przebudowy dróg lokalnych 2008-2011 zmodernizowano 2,51 km dróg o nawierzchni asfaltowej oraz parking z kostki brukowej na 23 miejsca postojowe; Oddanie do użytku kolejnego zadania w zakresie budowy sieci kanalizacyjnej w sołectwie Jarząbkowice. Ogółem oddano 14,7 km sieci głównej i 0,9 km sieci przyłączeniowej i wykonano 84 szt. przyłączy. Ponadto oddano do użytku 0,9 km sieci wodociągowej powstały nowe odcinki wodociągu w Warszowicach (ul. Osińska) w Pawłowicach (ul. Polna - Krucza) i w Pielgrzymowicach (ul. Krzyżowa).
Najważniejsze inwestycje w 2010 roku: Przystosowano ośrodek zdrowia przy ul. Kruczej w Pawłowicach dla osób niepełnosprawnych (zabudowa szybu platformy hydraulicznej); Zmodernizowano budynek OSP Krzyżowice (remont pokrycia dachowego, wymiana stolarki okiennej, zabudowa wentylatorów okiennych oraz wymiana kotła c.o.); Zmodernizowano budynek przy ul. Powstańców w Pielgrzymowicach; W ramach zadania zagospodarowanie przestrzeni publicznej w gminie wykonano w parku w Pawłowicach przy ul. Zjednoczenia zjazd linowy, zestaw sprawnościowy Piramida Cheopsa oraz muszlę koncertową wraz z monitoringiem, ponadto wyposażono park w ławki oraz kosze i oświetlenie parkowe;
Najważniejsze inwestycje w 2010 roku: W ramach zadań inwestycyjnych oświatowych w 2010 r. zakończono budowę łącznika komunikacyjnego wraz z biblioteką przy szkole podstawowej w Warszowicach; Kontynuowano rozpoczęte w 2009 r. prace budowlano instalacyjne w zadaniu: przebudowa budynku na przedszkole 4-ro oddziałowe przy ul. K. Miarki w Pielgrzymowicach wraz z ogrodzeniem i urządzeniem placu zabaw; Zakończono prace przy nadbudowie budynku GZWiK w Krzyżowicach; Wykonano dokumentacje projektowe na modernizację DL w Pniówku, rozbudowę ośrodka zdrowia w Pawłowicach i Urzędu Gminy; Wykonano, na cmentarzu komunalnym, chodnik o nawierzchni z kostki brukowej 105 m 2 w wraz z podbudową.
Wydatki inwestycyjne gminy w latach 2008-2010 ROK Udział wydatków inwestycyjnych w budżecie gminy Wydatki inwestycyjne gminy [zł] [%] 2010 34,8% 23 326 121,25 zł 2009 34,5% 20 561 979,55 zł 2008 34,6% 17 777 709,00 zł
Wydatki bieżące i inwestycyjne gminy w latach 2008-2010 80 000 000,00 zł 70 000 000,00 zł 60 000 000,00 zł 50 000 000,00 zł 40 000 000,00 zł 30 000 000,00 zł 20 000 000,00 zł 10 000 000,00 zł 34,6% 65,4% 34,5% 65,5% 34,8% 65,2% zł 2008 r. 2009 r. 2010 r. Wydatki bieżące Wydatki inwestycyjne
Najważniejsze wydatki budżetowe wg działów budżetowych 2010 r. Oświata i wychowanie: Transport i łączność: Rolnictwo oraz łowiectwo: Administracja publiczna: Pomoc społeczna: Kultura i sport: 22 755 269,67 zł 11 694 592,77 zł 10 440 397,00 zł 4 886 649,22 zł 4 353 138,02 zł 3 558 145, 49zł
Zestawienie najważniejszych wydatków budżetowych 2010 r. Oświata i wychowanie 22 755 269,67 zł Transport i łączność Rolnictwo i łowiectwo Gospodarka mieszkaniowa Administracja publiczna Pomoc społeczna Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Kultura fizyczna i sport Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa Edukacyjna opieka wychowawcza Ochrona zdrowia 11 694 592,77 zł 10 440 397,00 zł 5 690 044,23 zł 4 886 649,22 zł 4 353 138,02 zł 2 177 705,73 zł 1 523 293,33 zł 1 380 439,76 zł 669 277,92 zł 481 542,61 zł 331 371,36 zł zł 5 000 000,00 zł 10 000 000,00 zł 15 000 000,00 zł 20 000 000,00 zł 25 000 000,00 zł
Oświata i wychowanie Najwięcej pieniędzy pochłania oświata i wychowanie. Wydatki związane z tym działem to utrzymanie 9 budynków szkolnych i przedszkolnych (opłaty za media, bieżące remonty, wyposażenie) oraz wynagrodzenia dla pracowników pracujących na prawie 350 etatach (w tym 232 etaty nauczycieli). Tutaj zaliczamy też wszystkie wydatki związane z opłatami za lekcje na basenie i instruktora nauki pływania, zakup biletów miesięcznych dla uczniów, stypendia, opłacenie gimbusa i wydatki na inwestycje.
Oświata i wychowanie Na przestrzeni ostatnich 3 lat nastąpił wzrost wydatków na oświatę z prawie 19,5 mln zł w 2008 roku do ponad 22,7 mln zł w 2010 roku. Oświata i wychowanie 24 000 000,00 zł 23 000 000,00 zł 22 000 000,00 zł 21 000 000,00 zł 20 000 000,00 zł 19 000 000,00 zł 18 000 000,00 zł 17 000 000,00 zł 22 755 269,67 zł 19 463 586,53 zł 19 975 363,67 zł 2008 2009 2010
Transport i łączność Gmina pokrywa część kosztów transportu lokalnego realizowanego przez Międzygminny Związek Komunikacyjny w Jastrzębiu Zdroju w naszej gminie, utrzymuje drogi gminne oraz dopłaca do remontów dróg powiatowych i wojewódzkich leżących na naszym terenie. Na inwestycje na drogach gminnych wydaliśmy w 2010 r. 3 464 385,70 zł
Transport i łączność Wydatki z budżetu gminy na transport i łączność kształtowały się w 2010 roku podobnie jak w roku poprzednim. Transport i łączność 14 000 000,00 zł 12 000 000,00 zł 10 000 000,00 zł 8 000 000,00 zł 6 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł 2 000 000,00 zł zł 5 538 146,66 zł 11 405 787,40 zł 11 694 592,77 zł 2008 2009 2010
Rolnictwo i łowiectwo Rolnictwo i łowiectwo to dział, w którym znajdują się pieniądze na budowę i utrzymanie urządzeń melioracyjnych i budowę kanalizacji. W tym dziale znajdują się również środki na utrzymanie i remonty ścieżek rowerowych, organizację dożynek, jarmarków, szkoleń dla rolników oraz konkursów na najpiękniejszy ogród i zagrodę wiejską oraz Zielonym do góry. Rolnictwo i łowiectwo 10 600 000,00 zł 10 400 000,00 zł 10 200 000,00 zł 10 000 000,00 zł 9 800 000,00 zł 9 600 000,00 zł 9 400 000,00 zł 9 200 000,00 zł 10 440 397,00 zł 9 678 913,75 zł 9 743 553,22 zł 2008 2009 2010
Administracja publiczna Wydatki na administrację publiczną związane są z funkcjonowaniem Urzędu Gminy, Rady Gminy, Rad Sołeckich (opłaty za media, bieżące remonty, wyposażenie biur) oraz realizacją zadań nałożonych na samorządy przez administrację rządową, np. w 2010 r. była to organizacja wyborów samorządowych oraz wyborów prezydenckich. Administracja publiczna 5 000 000,00 zł 4 900 000,00 zł 4 800 000,00 zł 4 700 000,00 zł 4 600 000,00 zł 4 500 000,00 zł 4 400 000,00 zł 4 300 000,00 zł 4 200 000,00 zł 4 100 000,00 zł 4 823 711,87 zł 4 886 649,22 zł 4 392 405,77 zł 2008 2009 2010
Ochrona zdrowia Ochrona zdrowia to przede wszystkim koszty związane z remontami i inwestycjami w ośrodkach zdrowia oraz profilaktyką zdrowotną (bezpłatne badania dla mieszkańców). W 2010 roku Gmina przeznaczyła na opiekę zdrowotną ponad 330 tys. zł. (w tym na badania profilaktyczne dla mieszkańców 57 071,25 zł) Ochrona zdrowia 500 000,00 zł 400 000,00 zł 300 000,00 zł 300 919,05 zł 412 027,77 zł 331 371,36 zł 200 000,00 zł 100 000,00 zł zł 2008 2009 2010
Pomoc społeczna Wszystkie zadania w zakresie pomocy społecznej realizowane są poprzez jednostkę budżetową Ośrodek Pomocy Społecznej. Ośrodek ten realizował w 2010 roku projekt pn. IMPULS - aktywizacja społeczno zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w którym uczestniczyło 10osóbz terenu Gminy. OPS realizował również projekt konkursowy pn. Psia łapa. W którym bezpłatnie uczestniczyło dziewięcioro dzieci w tym siedmioro niepełnosprawnych. Najwięcej pieniędzy z działu pomocy społecznej wydajemy na zasiłki i pomoc materialną dla osób potrzebujących, dodatki mieszkaniowe oraz funkcjonowanie Ośrodka Pomocy Społecznej, który świadczy usługi dla mieszkańców. W 2010 r. na świadczenia rodzinne wydaliśmy 2 809 984,09 zł, a na zasiłki i pomoc w naturze 186 714,92 zł.
Pomoc społeczna Wydatki na pomoc społeczną wzrosły z ponad 3,6 mln zł w 2008 r. do prawie 4,4 mln zł w roku 2010. Wzrost wydatków związany był m. in. ze zmianą przepisów dotyczących świadczeń socjalnych oraz wzrostem kwot dodatków rodzinnych. Pomoc społeczna 4 600 000,00 zł 4 400 000,00 zł 4 353 138,02 zł 4 200 000,00 zł 4 000 000,00 zł 3 800 000,00 zł 3 600 000,00 zł 3 400 000,00 zł 3 630 935,57 zł 3 776 503,88 zł 3 200 000,00 zł 2008 2009 2010
Kultura i sport Wydatki w 2010 r. na kulturę i sport to dotacje przeznaczane na działalność domów kultury i świetlic (1 450 000,00 zł), bibliotek (620 000,00 zł) i Gminnego Ośrodka Sportu (744 006,00 zł). W tym dziale znajdują się również wydatki na dotacje dla klubów sportowych. Kultura, ochrona dziedzictwa narodowego i sport 4 000 000,00 zł 3 000 000,00 zł 2 924 632,84 zł 3 175 027,64 zł 3 558 145,49 zł 2 000 000,00 zł 1 000 000,00 zł zł 2008 2009 2010
W roku sprawozdawczym została częściowo uruchomiona rezerwa ogólna z przeznaczeniem na usuwanie skutków powodzi na terenie gminy, która miała miejsce w maju 2010 r. Na ten cel wydatkowano 313 548,00 zł pochodzących z dotacji celowych z budżetu państwa.
V. Twój głos w dyskusji nad budżetem W przygotowywaniu budżetu uczestniczą wszystkie referaty urzędu i jednostki organizacyjne gminy. Referaty i jednostki organizacyjne opracowują plany finansowe uwzględniając zadania do realizacji. Nie znaczy to jednak, że wpływ na tworzenie projektu budżetu mają tylko pracownicy tych instytucji. Poszczególni mieszkańcy także mogą wnieść swój wkład w tworzenie projektu budżetu. Często to właśnie oni wiedzą, jakie sprawy domagają się realizacji. Mieszkańcy swoje wnioski przedstawiają poszczególnym Radom Sołeckim, a te do 30 września każdego roku składają wnioski do projektu budżetu na kolejny rok. Oznacza to, że wnioski do budżetu na przyszły rok, czyli 2012, będzie można składać do 30 września 2011 r. Wójt, po akceptacji przedstawionych materiałów, przekazuje je Skarbnikowi Gminy, który opracowuje zestawienie wszystkich dochodów i wydatków. Ostateczną wersję projektu budżetu przygotowuje Wójt Gminy. Projekt ten trafia do Rady Gminy i Regionalnej Izby Obrachunkowej. Następnie, po uwzględnieniu zmian i poprawek, jest zatwierdzany w postaci uchwały budżetowej podczas sesji Rady Gminy.
Chcesz wiedzieć więcej? Uchwała budżetowa na rok 2010 wraz z załącznikami znajduje się na stronie internetowej www.pawlowice.pl w zakładce Biuletyn Informacji Publicznej (skrót: BIP) pod hasłem: budżet: http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/pawlowice/5292.pdf Aktualnie realizowany jest budżet na 2011 rok. Uchwała budżetowa na ten rok znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznej: http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/pawlowice/5293.pdf 31 maja 2011 r. odbyła się sesja Rady Gminy, podczas której przyjęto uchwałę o zatwierdzeniu sprawozdań finansowych z wykonania budżetu oraz uchwałę o udzieleniu absolutorium. Uzyskanie przez wójta absolutorium było potwierdzeniem prawidłowości wykonania budżetu.
Chcesz wiedzieć więcej? Szczegółowych informacji na temat budżetu udziela Agnieszka Kempny - Skarbnik Gminy Pawłowice Urząd Gminy Pawłowice, pokój nr 21 (piętro), ul. Zjednoczenia 60, 43-250 Pawłowice, tel. 32/47 56 305