RZECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH Warszawa, 5.03.2014 Szanowna Pani Minister Pani Joanna Kluzik - Rostkowska Minister Edukacji Narodowej Al. Szucha 25 00-918 Warszawa W nawi^zaniu do projektow ustawy o zmlanle ustawy o systemie oswialy oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie informacji oswiatowej, pragn^ przedstawic uwagi do WW. projektow. W roku 2013 Mlnisterstwo Edukacji wydaio oswiadczenie rozpoczynajqce si^ od slow: Zaiotenie, ze powinien funkcjonowad jeden, identyczny die wszystkich podr^cznik do kazdego przedmiotu jest sprzeczne z ustaleniami wspdfczesnej pedagogiki, ktora kfadzie nacisk na indywidualizacj^ nauczania i kontecznotc dostosowania metod, form i irodkow nauczania do indywidualnych potrzeb ucznidw. W tej chwili oswiadczenie nie jest juz dost^pne na stronach Ministerstwa. Na poczqtku chcielibysmy wi^c zapytac, czy i kiedy zmienity si wspomniane w nim ustalenia wspoiczesne] pedagogiki. W naszej opinii koncepcja jednego podr^cznika dia wszystkich uczniow b^dzie utrudniala wprowadzenie efektywnej edukacji uczniow niepelnosprawnych w normie intelektualnej i z niepelnosprawnosci^ intelektualn^ w stopniu lekkim niezaleznie od formy ich ksztatcenia. Klasy specjalne tworzone s^ z uwzgl^dnieniem typu niepetnosprawnosci uczniow, wi^c potrzeby i mozliwosci poszczegolnych dzieci s^ do siebie znacznie bardziej zblizone, niz ich peinosprawnych rowiesnikow. Potrzeby ucznidw z niepetnosprawnosci^ wymagaj^ dostosowania metod i form pracy, diatego tak istotne jest, aby nauczyciel miat realne prawo wyboru podr^cznika, ktdry pozwoli najpetniej wykorzystad mozliwosci ucznidw klasy specjalnej. Oczywiscie takie samo prawo powinni miec nauczyciele klas ogolnodost^pnych i integracyjhych. ton- (DO Projekl IVszyslkoJasne Siowanyszenie Nie-Gneczne Dzieci Ul. Dembego 20/2 '.rjniyrerstwo EDUK.'LCJI NAP.0D0\V^.1 KANCELARIA GL0W;A Wpt, 201^ -03-1 0 u-m-h.wszvsikoiasne.waw.pl biuro(alwsz\'sikoiasne. waw. pi Pod pis
RZECZNIK UCZNI6W NIEPEtNOSPRAWNYCH Mozliwosc wyboru odpowiedniego podr^cznika jest szczegolnie wazna wiasnie na etapie edukacji wczesnoszkotnej z kilku powodow: - konstnjkcja i dobor tekstow do nauki czytania, kolejnosc i sposob wprowadzenia liter w danym podr^czniku silnie narzucajq konkretn^ metod^ nauki tej umiej^tnosci, tymczasem wybor metody powinien wynikac z potrzeb 1 mozliwosci uczniow - co jest szczegolnie wazne w przypadku uczniow niepelnosprawnych; - sposob prezentacji tresci, szata graficzna podr^cznika mocno ogranicza mozliwosc skorzystania z informacji w nim zawartych przez uczniow z niektorymi niepelnosprawnosciami (np. cz^sc uczniow z autyzmem); - sposob roztozenla tresci edukacyjnych w podr^cznikach do poszczegolnych klas moze nie odpowiadac faktycznym mozliwosciom uczniow np. z niepetnosprawnosciq Intelektualn^ w stopniu lekkim czy z autyzmem. Projektowane zmiany ustawowe praktycznie uniemozliwiaj^ nauczycielom wyb6r innego podr^cznika niz ministerialny na tym etapie ksztalcenia. Formalnie istnieje mozliwosc wyboru, jednak w tym przypadku za podr^cznik musi zapfacic organ prowadz^cy, co absolutnie nie lezy w jego interesie, skoro inny podr^cznik uczniowie mog^ otrzymac za darmo. Z naszego kilkuletniego doswiadczenia wynika, ze gmlny s^ bardzo niech^tne jakimkolwiek nie wynikaj^cym wprost z ustawy nawadom zwiqzanym z edukacji dzieci z niepetnosprawnosciq, chociaz z tytuiu niepelnosprawnosci dostaj^ dodatkowe srodki subwencji oswiatowej. Skoro samorz^dy maj^ problem z realizacj^ ustawowego obowi^zku dowozu dzieci do szkot, to nie s^dzlmy, aby byty ch^tne finansowac wybrane podr^czniki dia dzieci niepelnosprawnych - co nie b^dzie ich obowi^zkiem. Trudno nam wyobrazic sobie gmin^ tak bogat^, ze kupuje podr^czniki, gdy moze je miec za darmo. W praktyce uczniowie szkoi publicznych b^d^ mogli korzystac z tylko jednego podr^cznika - pisanego w pospiechu przez kilka miesi^cy. Natomiast dzieci ze szkol niepublicznych nadal b^dq miaty dost^p do podr^cznikow sprawdzonych, tworzonych latami, testowanych w szkdach i ocenianych przez rzeczoznawcow przed wprowadzeniem. Ustawa daje bowiem mozliwosc nieograniczonego wyboru podr^cznika organom prowadz^cym placowki niepubliczne. Trudno uznac to za d^enie do wyrownywania szans edukacyjnych. Idea nauczania wt^czajqcego dzieci niepeinosprawnych opiera si^ na indywidualizacji procesu ksztalcenia, dostosowaniu metod i form pracy z kazdym dzieckiem do jego potrzeb, zdolnosci i deficytow. MEN planuje stworzyc wspoinq podstaw^ programowq dia klas 1-3, bez wydzielenia odr^bnych tresci dia klasy 1, co tez miato zdaniem MEN sluzyc wl^kszej indywidualizacji procesu ksztalcenia. DIa dzieci niepetnosprawnych to dobre rozwi^zanie - mog^ opanowac tresci Projekl IVszystko Jasne Stowarzyszenie Nie-Grzecme Dzieci Ui. Dembego 20/2 02-796 fvarszawa wwm-.wszvsikoiasne.m'om'.pi biurofo\wsz\\sikoiosne. waw. pi
R2ECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH programowe w swoim tempie. Niestety wprowadzenie jednego, wspolnego podr^cznika dia wszystkich uczniow tej idei przeczy. Zgodnie z art. 22a punkt 5 ust. 2 projektowanej ustawy o zmianie ustawy o systemie oswiaty Program wychowania przedszkolnego lub program nauczania powinien bye dostosowany do potrzeb i mozliwosci uczniow, dia ktorych jest przeznaczony" Nasuwaj^ si^ wi^c pytania: Co w sytuacji, kiedy z analizy potrzeb i mozliwosci uczniow klasy (np. specjalnej lub terapeutycznej) wynika, iz nie b^d^ oni w stanie zrealizowac tresci zawartych w podr^czniku w danym roku szkolnym i Irzeba b^dzie to zrobic w kolejnej klasie? Co z podr^cznikiem, ktory ma zostac przekazany kolejnemu rocznikowi? Co zrobic, kiedy dziecko np. z autyzmem czy niepelnosprawnosci^ Intelektualn^ nie opanuje tresci zawartych w podr^czniku do klasy pierwszej? Ma go oddac, bo rok miodszy kolega czeka na ksi^zk^? Co zrobic, kiedy istnieje potrzeba wydluzenia etapu edukacyjnego uczniowi z niepetnosprawnosci^, a tempo jego rozwoju i realizacji programu nie pokrywa si^ z harmonogramem przewidzianym w podr^cznikach do poszczegolnych klas? Proponowane zmiany ustawowe w zaden spos6b nie odpowiadaj^ na te pytania, jak rbwniez nie przewidujq sytuacji takich jak te, mimo ze pozostaj^ one w zgodzie z obowi^uj^cym prawem o^wiatowym i cz^sto spotykane w praktyce edukacyjnej. Tak krytykowane przez Ministerstwo pakiety oferowane obecnie przez wydawcow maj^ jednq wad^ - cen^. Na poziomie edukacji wczesnoszkolnej daj^ mozliwosc nabywania wiedzy poprzez roznego rodzaju dziatania: kolorowanie. wycinanie, zakreslanie, wyklejanie, ale tez poprzez gry i zabawy dydaktyczne: stowne i sylabowe, literowe, matematyczne. Zawieraj^ wiele pomocy pozwalaj^cych dzieciom uczyc si^ poprzez wlasne dzialanie, manipulowanie i rozgrywanie gier dydaktycznych, ktorych wydrukowanie, czy kserowanie nie jest mozliwe (nie sposob kserowac, czy drukowac kostek do gry, klockow, liczydei czy kolorowych, kartonowych figur geometrycznych). Dzieci mog^ poznawac i utrwalac material na wiele sposobow. Nauczyciel ma mozliwosc wyboru takiego oviczenia, ktore b^dzie najbardziej odpowiednie do potrzeb kazdego dziecka - pakiety zawieraj^ cwiczenia na roznym poziomie trudnosci. Wbrew opinii wyrazonej przez MEN materiaty te nie ograniczafy w zaden sposob ani inwencji tworczej nauczyciela, ktory mogt je wykorzystac w sposob dowolny, ani mozliwosci dziecka, ktore miaio okazj^ do bardzo roznorodnych doswiadczeh. W zwi^zku z powyzszym obaw^ budz^ tez zbyt niskie kwoty, przeznaczane zgodnie z art. 22ae, ust. 3 na cwiczenia w klasach pocz^tkowych, jak rowniez w klasach 4-6 Projekt Wszystko Jasne Stowanyszenie Nie-Grzeczne Dzieci Ui Dembego 20/2 www. wsz\'siko/asne. biiin/wm-szvsikoiasne. M'aw.pl waw.pl
RZECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH szkoty podstawowej. Co jezelt przewidziane przez MEN materiaty cwiczeniowe okazg si niewystarczaj^ce? Mamy swiadomosc, iz materialy cwiczeniowe nie obowi^zkowe, jednak nie oznacza to, iz nie potrzebne i wartosciowe. Tak niska kwota na materiafy cwiczeniowe jest zupetnie niezrozumiala w kontekscie nauczania aktywizuj^cego i czynnosciowego promowanego przez MEN od dziesi^ciolecl. Jak wspomniellsmy wyzej materia*y oviczeniowe w klasach 1-3 to nie tyiko zeszyty cwiczeh, ale tez zestawy pomocy do nauczania czynnosciowego, niezb^nych z metodycznego punktu widzenia na tym etapie nauczania. Juz typowy zeszyt cwiczen w klasach 4-6 pozwala wprowadzac elementy takiego nauczania. Samodzielne uzupetnianie konturow Polski pozwala znacznie lepiej poznac nasz kraj niz oglqdanie mapy w podr^czniku. Podobnie dia dzieci maj^cych problemy w nauce geomethi uzupelnianie ilustracji, ktorej fragment jest juz gotowy, jest waznym krokiem na drodze do opanowania umiej^tnosci samodzielnego jej wykonania. W zeszytach cwiczeri znajduj^ si^ pomoce dia ucznia do nauki metodami czynnosciowymi, np. karty czy plansze do gier edukacyjnych, pieni^dze" do nauki liczenia itd. Oczywiscie istniejq tez siabe zeszyty cwiczeri. Jednak nauczyciel ma wybor i coraz cz^sciej wybiera materialy cwiczeniowe pozwalaj^ce na nauczanie czynnosciowe. Tej mozliwosci zostanie pozbawiony, gdyz za 5 z\ (25 zt na cwiczenia do 5 przedmiotow w klasach 4-6) nie da si^ wyprodukowac zeszytu z kilkoma kartonowymi wkladkami. Jake stowarzyszenie zajmuj^ce si^ probtemami ucznidw niepetnosprawnych zwracamy na to zagadnienie szczegdln^ uwag^, gdyz nauczanie czynnosciowe, cho6 potrzebne wszystkim uczniom, ma szczegdine znaczenie w przypadku ucznidw z niepetnosprawnosciami i z dysfunkcjami. Zapisy o mozliwosci pokrycia kosztow drukowania i kserowania maleriaiow cwiczeniowych nie precyzuj^, w jaki dowadnie sposob I w jakim terminie koszty te nalezy rozliczyc, a kwoty przeznaczone na ten eel nie uwzgl^dniajq kosztow zakupu, eksploatacji i amortyzacji niezb^dnego do lego sprz^tu. Zwracamy uwag rowniez na fakt, iz zawarty w art. 22ae, ust. 5 zapis o powielaniu podr^cznikow zach^ca nauczycieli do lamania praw autorskich, co jest niedopuszczalne ze wzgl^du na wychowawcz^ funkcj^ szkoty. Wzmianka w uzasadnieniu ustawy, ktore samo nie jest aktem prawnym, jak rowniez nie b^dzie powszechnie znane. nie zmienia tej sytuacji. Nauczyciele (a nawet i s^dy) mog^ traktowac przepis w ustawie o systemie oswiaty jako lex specialis wzgl^dem ustawy o prawie autorskim. Gdy powlelane b^dq materialy zagranicznych wydawnictw do Projekt Wszystko Jasne Ul. Dembego 20/2 02-796 IVarszawa wm-\r. M'szvslko/asne. waw.pl biurofaiwszvsikoia.sne.waw.pl
RZECZNIK UCZNIOW NIEPELNOSPRAWNYCH nauki j^zykow obcych (co ze wzgl^du na ich cen? jest prawdopodobne) taki przepis moze w skrajnym przypadku doprowadzic do sankcji gospodarczych przeciw Polsce. W zwiqzku z tym niezb^ne jest jednoznaczne odwotanie si^ w przedmiotowym fragmencie ustawy do prawa autorskiego, np. przez sformutowanie pokrycie kosztow drukowania i powielania, w zakresie dopuszczanym przez Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, podr^cznikow efc." Zapisy art. 22ab ust. 1 i 2 ustawy o zmianie ustawy o systemie oswiaty sq bardzo nieprecyzyjne. Uzywane tu okreslenie Jeden podr^cznik" nie jest jednoznaczne. Czy oznacza ono, ze podr^cznik do edukacji wczesnoszkolnej b^dzie wydany w jednym tomie, CO spowoduje zwi^kszenie ci^zaru tornistrow? Co wi^cej, art. 22ai ust. 2 p. 2 mozna rozumiec w ten sposob, ze powinien obowi^zywac tyiko jeden podr^cznik do catego etapu edukacyjnego, nie zas dia jednej klasy np. jeden podr^cznik do matematyki dia klas 4-6. Dotychczasowe trzy podr^czniki do tych klas mialy w sumie 600-900 stron, dodatkowe zadania znajdowaty si^ jednak w zeszytach cwiczeh o podobnej l^cznej obj^tosci. S^dzimy, ze intenq^ MEN nie bylo wyposazenie uczniow w ksi^gi o obj^tosci ponad 1000 stron, nalezaloby to jednak napisac jednoznacznie. W art. 22ab ust. 5. okreslenie co najmniej trzy lata szkolne" rozumiane doslownie oznacza, ze po trzech latach mozna zmienic wszystkie podr^cznlki, w tym zmienic wybran^ seri^ podr^cznikow uczniom zdaj^cym z klasy 4 do 5 w trakcie jej realizacji. Powinno bye dla trzech kolejnych rocznikow uczniow". Sugerujemy wi^c doprecyzowanie tych zapisow. Zgodnie z art. 22ad ust. 1 wyposazenie uczniow szkot podstawowych w podr^czniki do nauczania w klasach 1-3 w zakresie edukacji polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i spotecznej zapewnia minister wlasciwy do spraw oswiaty i wychowania. Przygotowywanie podr^cznikdw przez ministra, kt6ry jednoczesnie kontroluje ich jakos6, sprawia, ze minister staje si^ /'i/dex m sua causa. Zgodnie z art. 22ab dyrektor szkoly na podstawie opinii nauczyciela lub zespdu nauczycieli moze przedstawic radzie pedagogicznej propozycj^ wi^cej niz jednego podr^cznika w przypadku uczniow niepelnosprawnych obj^tych ksztatceniem specjalnym, jednak zapis ten niestety w zaden sposob nie rozwiqzuje problemu braku adaptacji podr^cznikow na potrzeby uczniow z roznymi niepetnosprawnosciami, a w szczegolnosci uczniow z niepetnosprawnosci^, ktorzy rozpoczn^ edukacji we wrzesniu 2014 r. Decyzj^ MEN, b^dq oni zmuszeni do korzystania z nowego podr^cznika przygotowywanego przez MEN, ktory ma powstac dopiero na koniec czerwca. Nie ma mozliwosci, by w ciqgu dw6ch miesi^cy Projekt Wszysfko Jasne VI. Dembego 20/2 www, wszvslko/osne. waw. pi hiiirofalwszxvlkoiasne. wgw. pi
'0 W^g.ystfes RZECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH powstafy niezb^dne dia tych uczniow adaptacje podr^cznika, a jednoczesnie nawet uczniowie klas specjalnych jak i uczniowie korzystaj^cy z nauczania indywidualnego nie b^d^ mieli mozliwosci skorzystania z innych podr^cznikdw. Oczywistym jest fakt, ze niepelnosprawni uczniowie klas ogolnodost^pnych i integracyjnych powinni korzystac z tych samych podr^cznikow, co ich peinosprawni kotedzy z klasy, jedynie dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb. Wszelkie inne rozwi^zania stoj^ w sprzecznosci z ratyfikowan^ przez Polsk^ Konwencj^ o Prawach Osob Niepelnosprawnych (art. 24 Konwencji). O wykorzystaniu materialow cwiczeniowych w nauczaniu aktywizuj^cym pisalismy juz wyzej. W wi^kszosci przypadkow (poza podr^cznikami do klas l-lll i j^zykow obcych) w chwili obecnej podr^czniki nie zawieraj^ tresci wymagaj^cych uzupetniania w konkretnym egzemplarzu, takie tresci natomiast znajdujq si^ w zeszytach cwiczeh. DIa wygody uczniow i nauczycieli w obu ksi^zkach znajduj^ si^ odwotania np. do numeru strony albo do wktadki, z ktorej nalezy wyciqc plansz^ do gry edukacyjnej. Usuni^de takich odwoian utrudni korzystanie z ksi^zek uczniom, zwtaszcza np. uczniom z dysleksj^, dia ktorych korzystanie ze spisu tresci jest utrudnione, w niczym natomiast nie pomoze tym, ktorzy nie b^d^ korzystac z zeszytu cwiczen. Zgodnie z art 22ai takie rozwi^zanie nie b^dzie jednak mozliwe. Duze obawy budzi zapis art. 17.3 ustawy o zmianie ustawy o systemie informacji oswiatowej, ktory stanowi, ze jezeli planowane na kolejne lata wydatki na zapewnienie bezpfatnych podr^cznikow zostan^ przekroczone, to kwota dotacji zostanie pomniejszona. Projektowane przez Ministerstwo naktady na podr^czniki s^ sztywne, nie przewiduje si^ zadnej ich korekty, co przy nawet niewielklej inflacji spowoduje, zmnlejszenie realnych kwot na podr^cznikl. Przedmiotowe regulacje nalezy zmienic tak, aby wskazywaly podmiot zobowi^zany do przeprowadzenia weryfikacji kwot oraz kryteria tej weryfikacji, wi^z^c wzrost dotacji np. z jednym ze wskaznikow inflacji publikowanym przez GUS. Szczegolnie niepokojqcy jest jednak kalendarz wprowadzanych zmian. W prywatnych wydawnictwach przygotowanie podr^cznika trwa kilka lat. Trudno przypuszczac, ze wydawca, ktoremu przeciez zaiezy, aby jak najszybciej zakohczyc inwestycj? t osiqgac zyski, bez koniecznosci przedluza przygotowanie ksi^zki. W tej sytuacji mozna miec powazne w^tpliwoscl co do jakosci podr^cznika, ktory MEN zamierza przygotowac w ci^gu zaiedwie kilku miesi^cy. Wyrownywanie szans edukacyjnych nje powinno polegac na rownaniu w dot, a rowniez zapisy art. 22ah pozwalajq poddac w w^tpliwosc dobr^ jakosc Projekt ivszystko Jasne Ul. Dembego 20/2 www, wszystkojosne. wow, pi biiiro!a\w.kzvsikoiasnc'.waw.pl
RZECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH wprowadzanego podr^cznika MEN-owskiego. Z samych przepisow nie wynika, czy przepisy 0 dopuszczaniu podr^cznikow obowi^uj^ takze w przypadku podr^cznika zapewnianego przez MEN. Taka niejednoznacznosc nie powinna miec miejsca. Mozna si^ jednak domyslac (np. z ust. 3), ze ksi^zki te maj^ nie bye recenzowane. Trzeba podkreslic, ze wszelkie bi^dy metodyczne i merytoryczne w podr^czniku b^dzie mozna poprawic dopiero po trzech latach, tak wi^c pospiech 1 rezygnacja z drobiazgowej kontroli jakosci mog^ miec fatalne skutki dia trzech rocznikow uczniow. Art. 22 ah ust. 2 ogranicza mozliwosc wprowadzania zmian w podr^cznikach. Ograniczenie to jest jak najbardziej siuszne, jednak nalezy si^ liczyc z sytuacjami, gdy zmiana taka jest wymuszona przez zmiany w otaczaj^cej nas rzeczywistosci. Jesli na przyklad nowe kraje zostanq przyj^te do UE albo w Polsce zostanie wprowadzona waluta euro, to czy rzeczywiscie jeszcze przez trzy lata trzeba drukowac ksi^zki do geografii z nieaktualn^ map^ albo podr^czniki do matematyki z cwiczeniami w rachunkach na ziotych i groszach? Podsumowuj ic W naszej opinii proponowane zmiany nie b^d^ stuzyc ani nauczycielom, ani uczniom - w szczeg6lnosci tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Przeslane projekty pozbawiaj^ mozliwosci wyboru na etapie nauczania zintegrowanego innego podr^cznika niz ten ministerialny, ale doslosowanego do potrzeb i deficytow uczniow niepelnosprawnych. Samorzqdy nie b^d^ finansowac czegos, co mog^ miec za darmo. Nie wierzymy, ze w kilka miesi^cy mozna od podstaw stworzyc podr^cznik i materialy cwiczeniowe na wysokim poziomie, skoro prywatnym firmom, nastawionym na zysk ten proces zajmuje kilka lat. Nie wierzymy, ze Ministerstwu uda si^ przygotowac w 2 miesi^ce dostosowania nowych podr^cznikow do potrzeb uczniow z niepelnosprawnosciami, w tym z dysfunkcj^ wzroku. Nie wiemy, kiedy nowe podr^czniki i materialy cwiczeniowe trafi^ do nauczycieli uczniow niepelnosprawnych i ile czasu b^d^ oni mieli na przygotowanie si^ do pracy w nowym roku szkolnym. Nie jestesmy przekonani, czy zakladane przez MEN naklady finansowe pozwolq na stworzenie podr^cznikow i pomocy dydaktycznych do nauczania czynnosciowego, tak istotnego w edukacji dzieci z deficytami. Wierzymy, ze polska szkola powinna dzialac w obr^bie z poszanowaniem istniej^cego w naszym kraju prawa, a proponowane zmiany zach^caj^ do naruszania praw autorskich. Projekt Wszystko Jasne UL Dembego 20/2 02-796 Warsiawa www, wszvsikofosne. wow.pl biuro^awszvsikoiasne.waw.pl
\ RZECZNIK UCZNI6W NIEPELNOSPRAWNYCH W projektowanym zmianach widzimy zaprzeczenie idei wyrownywania szans w systemie edukacji - uczniowie szkol niepublicznych nadal b^d^ mogli korzystac z dotychczasowych podr^cznikow. Powoluj^c si^ na powyzsze argumenty, uwazamy, ze proponowane zmiany b^^ mialy negatywne konsekwencje dia edukacji, w tym zwtaszcza dia edukacji dzieci niepeinosprawnych. Z powazaniem Rzecznik Uczniow Niepelnosprawnych Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytyml Niepelnosprawnosciami im. Hansa Aspergera Nie-Grzeczne Dzieci Projekt IVszysfko Jasne VI. Dembego 20/2 www, wszvsikoiasne.wow.pl biuro!ai.wszvsikoiasne.waw.pl