Wpl, Szanowna Pani. W zwiqzku ze skierowaniem do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN wniosku

Transkrypt

1 Warszawa, 27 sierpnia 2015 r. KOfVMTET WAUK PEDA606IC2WYCH Wydziat Pedagogiczny ChAT Warszawa, ul. Miodowa 21c boguslawsliwerskifgigmail.com tel.+48/ Liii-JiSTliRSTWO EDUiO'.CIl K/JIODOV. F.J Wpl, Szanowna Pani Minister edukacji Joanna Kluzik-Rostkowska RPW/53633/2015 P Data:2015-0S-10 MEN Al. Szucha 25 Warszawa W zwiqzku ze skierowaniem do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN wniosku 0 przygotowanie opinii projektu Rozporz^dzenia Pani Minister, przeprowadzilismy w Zespole ds. Polityki O^wiatowej KNP PAN merytoryczne konsultacje, by pomoc resortowi w dostrzeieniu zarbwno zaiet proponowanej regulacji, jak i niepokoj^cych bt^dbw z tym zwisjzanych. Z upowa2nienia ekspert6w - cztonk6w Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN - profesor6w zwyczajnych: Doroty Klus-Stahskiej z Uniwersytetu Gdartskiego, Marka Konopczyhskiego z Pedagogium-Wy^szej Szkoty Nauk Spotecznych w Warszawie, Bogustawa 6liwerskiego z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie oraz z upowainienia - cztonka Polskiej Komisji Akredytacyjnej - profesora zwyczajnego Amadeusza Krause z Uniwersytetu Gdartskiego kieruj^ tres6 naszej ekspertyzy: FRZEWODNICZACY Koniiiem Naqk Pedayogifznvcli PAN prof, dr habjio^slaw Sliwerskt

2 EKSPERTYZA PROJEKTU ROZPORZADZENIA W SPRAWIE SZCZEGOtOWYCH KWALIFIKACJI WYMAGANYCH OD NAUCZYCIELI Z DN. 5. SIERPNIA.2015 R., JEGO UZASADNIENIA I OCENY SKUTKOW (OSR) REGULACJI Pragniemy pozytywnie podkreslic prob^ uwzgl^dnienia przez Ministerstwo Edukacji Narodowej opinii i stanowisk, ktore zostaty sformulowane wobec pierwszej wersji rozporz^dzenia oraz zawart^ w uzasadnienju projektu deklaracj^ podniesienia jakosci ksztatcenia nauczycieli. Niestety, analiza zawartosci projektu pokazuje, ze slabosci poprzednich regulacji prawnych nie zostaly usuni^te, natomiast pojawity si^ nowe. Wynika to z faktu, ze choc rozporz^dzenie wymusza formalne wyegzekwowanie od nauczycieli kwalifikacji na poziomie magisterskim, to jednoczesnie wobec grup nauczycieli ksztatconych na kierunkach pedagogicznych (m. in. przygotowywanych do pracy w przedszkolach, klasach pocz^tkowych, plac6wkach specjalnych, swietlicach terapeutycznych itd.) umozliwia ich uzyskanie drog^ krbtsz^ niz.dotychczas. ^rodlo tego nieporozumlenia zdaje si^ kryc za niezrozumieniem przez Autorow projektu Rozporz^dzenia roznicy, jak^ proces bolonski wprowadzil mi^dzy jednolitymi studiami magisterskim I a studiami magisterskimi II stopnia, z ktdrych te ostatnie trwaj^ tyiko 2 lata i nie musz^ bye merytoryczn^ kontynuacj^ studi6w licencjackich. W^tpliwosci budz^ tez inne niesp6jnosci z uregulowariiami prawnymi, jakie wynikaj^ z aktow prawnych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyzszego oraz koszt spoteczny catkowitego zakwestionowania kwalifikacji zdobytycfi na studiach pienwszego stopnia na kierunkach pedagogicznych. Szczeg6lny,chaos wprowadza -pieuzasadnione utozsamianie przygotowania pedagogicznego z przygotowaniem do wykonywania zawodu nauczyciela prowadz^cego zaj^cia dydaktyczne. Ponizei prezentuiemv uzasadnienia naszei ocenv oraz propozycie korektv rozporzadzenia. 1. Mimo przywotywania w OSR licznych przyklad6w krajow europejskich, w ktorych wymagane jest pi^cioletnie {a nawet 6,5 letnie) ksztalcenia do zawodu

3 nauczyciela, projekt MEN nie realizuje deklarowanej intencji poprawy jakosci w tym zakresie: zamiast wydtuzenia sciezki ksztatcenia nauczycieli umozliwia bowiem jej bardzo powazne w skutkach skrocenie. Wedtug projektu MEN - pedagogiczne studia pierwszego stopnia na kierunkach pedagogicznych (pedagogika, pedagogika specjalna i pedagogika wczesnej edukacji) nie b^d^ dawac zadnych kwalifikacji, a jako etap poprzedzaj^cy wymagane rozporz^dzeniem studia magisterskie nie musz^ bye z nimi zwi^zane merytorycznie. W efekcie przyj^cia takiego rozwi^zania liczne grupy nauczycieli, ktorzy dotychczas przygotowywali si^ do zawodu w ci^gu 3-letnich studiow licencjackich (co juz budzito liczne zastrzezenia z uwagi na zbyt krotki czas), obecnie kwalifikacje mog^ uzyskac w ci^gu 2 let studiow magisterskich. Status formalny studiow maskuje w ten sposdb realne skrocenie i obnizenie jakosci ksztatcenia przyszfych nauczycieli. 2. Obecny projekt MEN zrownuje wyksztalcenie uzyskane na dwuletnich studiach II stopnia (magisterskich) z wyksztatceniem zdobytym na pozauczelnianym kursie kwalifikacyjnynn oraz przedktada wag^ tych kursow nad studiami pierwszego stopnia (licencjackimi). W swietle projektu MEN 3-letnie studia licencjackie nie daj^ kwalifikacji, a te moze zapewnic ukohczenie kursu realizowanego poza uczelniami wyzszymi. Warto pami^tac o tym, ze prowadz^ce roznego rodzaju kursy czy szkolenia placowki doskonalenia nauczycieli nie maj^ obowi^zku poddania swoich dzialah akredytacji. Ta bowiem jest dobrowolna, w przeciwiehstwie do nadzoru Polskiej Komisji Akredytacyjnej nad jako^ci^ ksztatcenia, jakie prowadz^ szkofy wyzsze. Studia realizowane na uczelniach, zgodnie prawem dotyczqcym szkolnictwa ' wyzszego, podlegaj^ cyklicznej kontroli merytorycznej przez PKA i musz^ zapewnlac takie warunki, jak: odpowiednia liczba kadry o wysokich kwalifikacjach, aktualizacj^ tre^ci ksztaicenia w zgodzie z wynikami badan naukowych i restrykcyjne procedury zapewniania jakosci. Kursy, prowadzone za zgod^ kuratorow oswiaty, nawet jesli tym wymaganlom podlegaj^, to jednak nie s^ poddane obligatoryjnej kontroli jakosci ksztatcenia, jak ma to miejsce w przypadku szkolnictwa wyzszego.

4 Projekt MEN?nie roznicuje przygotowania pedagogicznego i nauczycielskiego, zgodnego zeistandardarni ;ksztatcenia nauczycieli. Trudno ustalic, czym rozni si^ przygotowanie pedagogiczne, opisane w 2 (w ktore wt^czono dydaktyk^ szczegbtow^), od przygotowania do prowadzenia przedmiotu, zaj^c lub innej * " dziatalno^ci pedagogicznej, w tym riienauczycielskiej, np. opiekuhczej, animacyjnej, rewalidacyjnej, terapeutycznej. Brak odroznienia "przygotowania pedagogicznego" od..przygotowania pedagogicznego do wykonywania zawodu nauczyciela" (przygotowania nauczycielskiego)pr6wadzi do sytuacji, w kt6rej absolwentowi studi6w pedagogicznych, ktbry nie realizowal zaj^6 dydaktycznych (np.. absolwentowi pedagogiki.spotecznej, pedagogiki resocjalizacyjnej, pedagogiki opiekutaej.z gerontqlogi^ itp.);, nie mozna z powodow formalnycli wpisac do suplementu "posiada przygotpwanie,.pedagogiczne". A przeciez takie posiada!.., s W przypadku okreslenia kwalifikacji niezb^dnych do zajmowania stanowiska nauczyciela, nauczyciela- wychowawcy i. wychowawcy w placowkach resocjalizacyjnych (Zaktedy Foprawcze, Schroniska dla Nieletnich, Mlpdziezowe 06rodki Wychpwawcze i Mbdziezowe 06rodki Spcjpterapij) pqdstaw^ powinno bye ukohczepie studi6w,z zakresu pedagogiki w specjalnpsci resocjalizacja, a nie jakis kursqw czy studipw..podyplomowych,^ ktore. w wi^kszo ci uczeini (prywatnych i niestety PWSZ) fikcj^. Ponadto, nie ma czegos takiego jak studia z resocjalizacji czy socjoterapii a taki jest dostowny zapis w projekcie rozporz^'dzenia!!!. Trzeba zwr6cifc MEN uwag^; ze takie kierunki ksztalcenia nie wyst^pujq a wyst^pujq studia z zakresu pedagogiki w 'okreslonych specjalhosciach. Problem-jest wazny, gdyz w placowkach resocjalizacyjnych s^ \ut zatrudhiane nazbyt cz^sto osob'y wy^czhie p6 kursach i tzw. studiach podyplomo\wych, w uczelniach prywatnych ( studia trwajq kijka miesi^cy a wpisuje si^ w dokument, te 1,5 roku), ktore skphczyty rolnictwo, djetetyk^, marketing, zarz^dzanie, ekonomi^ itp. 3. Wbrew ar-giimentom zawartym w Uzasadriieniu MEN do opiniowanego projektu - widoczne s^ "rozbieino^ci rrii^dzy Rozporz^dzeniem a* regulacjami wprpwadzanymi przez Ministerstvyp Nauki i Szkqinictwa Wyzszego, w tym ze standardami ksztalcenia nauczycieli i_ systemeni bplohskim. Mozna nawet odniesc wrazenie, ze MEN nie dostrzega ogromnych zmian, jakie pot^znym 4

5 nawadem sit wprowadzono na uczelniach wyzszych takie-w zakresie ksztatcenia nauczycieli. Dotyczy to mi^dzy^ innymi nast^puj^cych. -aspektow projektu rozporz^dzenia.men: 2' ' System bolonski wprowadzil studla dwustopniowe, tymczasem w projekcie -.. I rozporzqdzenia znaczqco obnizono status studiow pierwszego stopnia (llcencjackich), a w niektorych przypadkach zlikwidowano sens Ich podejmowania (na kierunkach pedagogicznych); nie uczyniono z nich bowiem etapu merytorycznie zwigzanego z zawodem nauczyciela. - Rozpbrzi^dzehie' nie uwzgl^dnia mozliwosci nabycia przygbtowania do wykbnywania zawodu nauczyciela w trakcle trzyletnick studiow zawo'dowych o ' 'profilu praktycznym z'wymagarisi Ustaw^ 3 miesl^czn^'praktyk^ -zawodow^, ktbrq uznano przeciez wczesniej za doskonaty poczqtek nabywania kwalifikacjl nauczycielsklch. Rbzporz^dzenie nie uwzgl^dnia konstrukcjl wzorbbwych efektbw ksztatcenia dia dyscypllny pedagbgika, zawartych w rozporzqdzenlu MNISzW; zgodnie z ktbr^ na obu'pbziomach ksztatcehia w duzej mierze reallzdwane sq podobne tresbiowo efekty ksztatcenia" z wyrazn^ rbznic^ stopnia Ich pogt^blenia I wzbogacenla! Ponadto cz^sb efekt'bw'z pierwszego I drugiego pozlomu studibw ma budow^ hierarchlcznq. ' ' ' ' r Ekspercl PKA analizuj^c przygotowanie zawodowe nauczycieli, przy warunkach - rekrutacji na studia rriagisterskie, wielokrotnle -wskazywali uczelnipm, ze konstrukcja KRK dia klerunkbw pedagogicznych nie,ppzwala realizo\a/a6 efektbw ksztatcenia l stopnia bez opanowania podstaw pedagogiki ze studibw I stopnia. k. Rozp^orz^dzenle uderza w system szkbt niepublicznych i partstwowych'wyzszych szkbl zawodowych, z ktbrych 'wiele'wyspecjalizowab 'sl^ w przygotowaniu zawodowym nauczycieli na pierwszym st'opniu studibw, a pedagogika stanowi nierzadko Ich.gtbwny.kierunek ksztateenla. Po wprowadzenlu rpzporz^dzenla w.proponpwanym ksztatcie uczelnie te w.duzej mierze.strac^ racj^. bytu. 5. W bardzo trudnej sytuacji postawiono studentbw, ktbrzy pocz^wszy od roku 2012 podj^ll lub w biez^cym roku podejm^ studla na kierunkach pedagogicznych,

6 zorganizowane wedtug ^obecnie obbwiqzuj^cych przepisow. Ci, ktbrzy je ukortczyli jako kwalifikacyjne, wtainie si^ dowiedz^v ze musz^ powt6rnie zdoby6 te same kwalifikacje na studiach magisterskich. Natomiast ci, ktbrzy ju:^ studiuj^, musz^ zostac poinformowani, ze ukohczenie tych studi6w nie daje kwalifikacji. Otrzymaj^ je dppiero po zdublowaniu-tych.samych kwalifikacji na studiach magisterskich. ^. W efekcie uczelnie hie dotrzymaj^ um6w - zgodnie z obowi^zuj^cym stanem prawnym - zawleranych z kandydatami na studia, a tak^e um6w, ktore juz zostafy ze studentami ^podpisane. Moze to spowodowac lawin^ pozwow sqdowych I przyni,e6c,negatywne skutki-spoteczne takze w postaci niszczenia i tak juz nadwqtlonego,zaufania do instytucji panstwowych.. 6. ^ Niejasne,s^, intencje>autor6w projektu, Rozpprz^dzenla stoj^ce za. fprmalnym rozdzieleniem kwalifikacji nauczycieli przedszkoli i klas IT II, skorp wprowadzono w 2009 r. gwarancje tpzsamosci ksztaicenia,na tych dwoch poziomach edukacji. 7. Nie wiadomo te2, diaczego wymaga si^ ukohczenia studiow na kierunku pedagogika", cho6 na uczelniach funkcjonuj^ kierunki' pedagogiczne (pedagogika,.a!e \Bt pedagogika specjalna czy pedagogika wczesnej edukacji). 8. Zawarte w OSR zapewnienie, ze Przedmiotowa zmiana nie spowoduje dodatkowych skutk6w finansowych dia budzetu pahstwa i budzetow j.s.t., poniewaz podnoszenie kwalifikacji jest naturaln^ tendencjq wsr6d nauczycieli" jest zdumiewaj^ce i stanowi kolejny "przejaw przerzucania na nauczycieli ci^zaru nieustannie.wprowadzanych nowych regulacjiiprawnych. ^, PROPOZYCJA KOREKTY: ^ ji., ^ DIa rzeczywistego podriiesienia: jakosci- ksztatcenia- nauczycieli 'niezb^dna jest korekta projektu. Z uwagi na fakt, ze niniejsze stanowisko dotyczy zmian wobec ksztatcenia na kierunkach pedagogicznych, formutujemy tu propozycje korekt dia vf' '. Ti»... :. ksztatcenia tych wtasnie grup nauczycieli. Proponujemy dwa warianty zmiany, z ktbrych pierwsza umozliwia prac^ na stanowlsku nauczyciela po co najmniej 5 latach ksztatcenia (2 + 3) w obszarze zwiqzanym merytorycznie z wykonywanym zawodem, a druga umozliwia zdobycie 6

7 kwalifikacji juz na studiach licencjackich, ale- uzalezriia: awans zawodpwy od ukortczenia uzupe^niaj^cych studiow magisterskich lub podyplomowychi Niezaleznie od wariantu korekty - Nalezy wpfowadic definicj?''''przygotowanle pedago do zawodu"ha'uczyciela" zbiezn^ ze standardami ksztatcenia nauczycieli w szkolach wyzszyck oraz utrzymac definicj^ "przygotowanie pedagogiczne" dia absolwent6w pedagogicznych specjalnosci nie dydaktycznych (tradycyjnie nazywanych nienauczycielskimi). Z zachowaniem bk'resu przejsciowego nalezy wyellrriindwac -kursy daj^ce kwalifikacje do wykoriywahia zawodu nauczyciela pozostawiaj^c "moiliwosc prowadzenia przez osrodki pozaakademicki^ kurs6w doskbnalq'cych* ' 1) Iritencja wydtuzenia scieiki kszta+cenia nauczycieli na kierijnkach pedagogicznych' (np. " w zakresie wczesnej edukacji; '* [Dedagogiki specjalnej;" 'pedagbgiki resocjalizacyjnej) i podniesienia jego -jakosci zostataby zrealizbwana przez wprowadzenle zapisow o. dwustopniowym przygotowaniu do zawodu nauczyciela, tzn. zapewniaj^cych: - wykbnywahie- zawodu nauczyciela na-' stanowiskach zwi^zariych' z-^tymi specjalizacjami przez osoby, ktbre zrealizowa*y dwustopniowe przygotowanie w dyscyplinie pedagogika (np. w zakresie wczesnej edukacji, specjalizacji w ramach pedagogiki specjalnej, pedagogiki resocjalizacyjnej), na ktbre swadaj^ si^ pedagogiczne studia pierwszego i drugiego stopnia. -wykonywanie zawodu nauczyciela na tych stanowiskach rbwhiez'przez osoby, ktbre posiadaly kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zaj^c edukacyjnych zdobyte na studiach magisterskich i uzupelnily swoje kwalifikacje na studiach magisterskichilub dyplomowych na kierunkach pedagogicznych. - wykonywanie zawodu nauczyciela przez osoby, kt6re posiadafy kwalifikacje zawodowe w obszarze nauk humanistycznych i spo^ecznych zdobyte na studiach,

8 licencjackich, posiadafy'przygotowanie: pedagogiczne i;uzupetnify'swoje kwalifikacje na studiach magisterskich na kierunkachipedagogicznych? ) Intencja wydluzenia sciezki kszta+cenia nauczycieli i podniesienia jego jakosci zostateby zrealizowana w warunkach scislego powiqzania przepis6w dotycz^cych zatrudnlania nauczycieli ze sciezkq awansu zawodowego nauczycieli. 'If" i.'' ' '.,. I, " ' Studia pierwszego stopnia dawatyby wowczas- kwalifikacje"-' (zgodnie z Rozporz^dzeniem 'W sprawie staridardbw ksztatceriia nauczycieli i systemem bolohskim)', ale unioziiwiatyby uzyskanie tylko 'stanbwiska nauczyciela stazysty i nauczyciela ko'ritraktowegb; Natbmiast kolejny* awahs p'owinien by6 uzale2:niony 6d ukohczeriia studi6w drugiegb stopnia,'zgodnych z^juzppbsiadanyrfii kwalifikacjami (magisterskich'll'stopnia). ' ' ' ' Jednoczesnie.podkreslamy,, ze,nasz^,intencj^,nie jest pgraniczenie i.usztywnienie ksztatcenia tylko,w jednej specjalno^ci na.dwoch stppniach studi6w:,.chodzi nam o specjalizacj^ pedagogiczn^ elastycznie uj^tq w ramach.wszystkich specjalnosci. Na przykiad absolwent. licencjatu z,wczesnej edukacji,lub pedagogiki.opiekuhczej moze uzupetnia6 swoje kwalifikacje (w.pbu,.wariantach prjoponowanych korekt) na studiach magisterskich,z ^oligofreriopedagogiki., Przy czym w pierwszym wariancie jego ostateczne kwalifikacje okresiaj^ studia magisterskie, a w drugim wariancie zdobywa w ten sposob dodatkowe kwalifikacje i mozliwosc dalszych awansow na sciezce zawodowej.,- : K /M '. ^/ i \ >i ^ PODSUMOWANIE,. Autorzy opinii wraz ze 6rodowiskiem pedagogow, wyraiajq dui^ wol^ wsp6+pracy przy korekcie w/w projektu oraz jego doskonalenia na rzecz rzeczywistej poprawy 7~ ~~r-- " ~ V. I',, i. ^ Zasadno^c posiadania przygotowania pedagogicznego przed podjqciem studibw magisterskich na Itierunltach pedagogicznych wynika z hierarchicznej konstrukcji efektdw ksztatcenia tej dyscypliny. Absolwent studiow licencjach podejmujqcy studia magisterskie i realizujgcy pogt^bione efekty ksztatcenia powinien poslugiwac si^ CO najmniej:podstawow^ terminologiq pedagogicznq, zna^ podstawowe koncepcje pedagogiczne, poruszad si^ w podstawowej literaturze pedagogicznej. Bez takich podstaw realizacja pogt^bionych efektow ksztakenia na odpowiedhim poziomie merytorycznym niezb^dnym dia zawodu nauczyciela jest mato prawdopodobna. 8

9 jakosci przygotowania nauczycielskiego, Raz jeszcze podkreslamy, ze przywrocenie' dzi^ki nowelizacji wyzszego poziomu wyksztalcenia nauczycieli w peini wzmocni-nie! tylko ich osobiste kwalifikacje, ale takze zapewni najwyzsze standardy przygotowania do tego trudnego zawodu. Wyrazamy peln^" aprobat^ dia wymagania od nauczyciela wyksztalcenia magisterskiego, bez wzgl^du na to, czy pracuje w przedszkolu, szkoie fjodstawowej, gimnazjum czy ponadgimnazjalnej. Nie mb^emy si^ jednak zgodzic na wyeliminowanie studipw pienwszego. stopnia z procesu -przygotowania nauczycielskiega Dobre przygotowanje nabyte podczas studi6w pierwszego-stopnia, jest niezb^dne dp nabycia, pe nych kwalifikacji nauczycielskich uzupetnionych studia, magisterskie..inaczej mbwi^c w ^pewnych^ obszarach. ^pedagogiki,. np. pedagogiki^ wczesnej edukacji,. pedagogiki specjalnej (w,4ym oligofrenopedagogiki) konieczne s^ kwalifikacje dwustopniowe w obr^bie dyscypliny pedagogika-(i.-jej subdyscyplin) obejmuj^ce zarowno pierwszy. jak i drogi stopiert studiow. Z uwagi na fakt licznych niesp6jnosci prawnych mi^dzy regulacjami Ministerstwa Edukacji Narodowej a'akt'ami- prawnymi \wydawanymi przez'ministerstwo" Nauki i SzkolnictW'a Wyzszego oraz g^^boko' zroznicowah^^ specyfik^ studiow pedagogicznych, ktora wyrnaga spokojnej debaty i wysluchania gbs6w przedstawicieli rbzhych subdyscyplin pedagogiki, przedstawicieli Rady GibWnej Szkolnictwa Wyzszego oraz MNiSzW postulujemy wstrzymanie' opiniowanego rozporzqdzenia do momehtu wypracowania wspolnego stanowiska prlez srodowisko szk6t wy±szych i ustawodawc^. PRZEWODNICZACY Komitcru Naul< c<lagogicznych PAN Do wiadomosci: p,^f_ ^, {{^B^usiaw Slimrski - Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego; - Rada Gtowna Szkolnictwa Wyzszego; - Prezes Polskiej Akademii Nauk; - rektorzy i dziekani uczeini publicznych i niepublicznych odpowiedziaini za ksztaicenie nauczycieli; i. - Polska.Agencja Prasowa:.,.,