Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatek dochodowy od osób fizycznych Komentarz Pod redakcjà Janusza Marciniuka Wydanie 14. PODATKOWE KOMENTARZE BECKA

PODATKOWE KOMENTARZE BECKA Podatek dochodowy od osób fizycznych

Autorzy Jolanta Grabowska radca prawny Tomasz KaraÊ doradca podatkowy Anita Ma ocha doradca podatkowy Iwona Marciniuk doradca podatkowy Tomasz Matyka doradca podatkowy Agnieszka Pokora radca prawny Kaja Zaremba-Jesiotr doradca podatkowy

Podatek dochodowy od osób fizycznych Komentarz Pod redakcjà Janusza Marciniuka Wydanie 14. Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013

Propozycja cytowania: Marciniuk, Komentarz, wyd. 14, Warszawa 2013 Redakcja: dr Agnieszka Mikos-Sitek Wydawca: Agata Ponikowska Projekt okładki i stron tytułowych: GRAFOS Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie w systemie TeX: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-4789-9 ISBN e-book 978-83-255-4790-5

Spis treści Przedmowa do czternastego wydania..................................... Wykaz skrótów.................................................... VII IX Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania........................... 3 Art. 1 9a............................................. 3 Rozdział 2. Źródła przychodów........................................ 92 Art. 10 20............................................ 92 Rozdział 3. Zwolnienia przedmiotowe................................... 228 Art. 21.............................................. 228 Rozdział 4. Koszty uzyskania przychodów................................ 366 Art. 22 23............................................ 366 Rozdział 4a. Opodatkowanie stron umowy leasingu......................... 604 Art. 23a 23l........................................... 604 Rozdział 5. Szczególne zasady ustalania dochodu........................... 639 Art. 24 25a........................................... 639 Rozdział 6. Podstawa obliczenia i wysokość podatku........................ 703 Art. 26 30e........................................... 703 Rozdział 7. Pobór podatku lub zaliczek na podatek przez płatników............. 814 Art. 31 44b........................................... 814 Rozdział 8. Zeznania podatkowe....................................... 897 Art. 45 45c........................................... 897 Rozdział 9. Zmiany w przepisach obowiązujących.......................... 915 Art. 46 51............................................ 915 Rozdział 10. Przepisy przejściowe i końcowe.............................. 916 Art. 52 58............................................ 916 Załącznik 1...................................................... 929 Załącznik 2...................................................... 936 Załącznik 3...................................................... 938 Indeks rzeczowy................................................... 941 V

Przedmowa do czternastego wydania Niniejszym prezentuję czternaste już wydanie Komentarza do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jak co roku, zostały w nim omówione zmiany, które weszły w życie zarówno w trakcie roku 2012 jak i te, które będą obowiązywały od 1.1.2013 r. Tegoroczna nowelizacja prawa podatkowego w zakresie opodatkowania osób fizycznych przynosi zmiany dotyczące szerokiego kręgu podatników. Ustawa z 24.10.2012 r. nowelizująca z dniem 1.1.2013 r. ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, wprowadza bowiem znaczne ograniczenia w zakresie powszechnie stosowanych ulg podatkowych. W pierwszej kolejności jednak wprowadza zapowiadaną już od kilku lat redukcję możliwych do odliczenia przez twórców 50% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów. Planowana początkowo do całkowitej likwidacji popularna ulga internetowa decyzją Senatu pozostaje jeszcze w ustawie, jednak w dość ograniczonym zakresie. Wydatki w ramach tej ulgi będą mogli odliczyć jedynie ci podatnicy, którzy od momentu wejścia ulgi w życie nigdy z niej nie korzystali. Zmiana dotknęła również ulgę prorodzinną. Odmiennie niż dotychczas, począwszy od 2013 r. prawo do skorzystania z tej ulgi oraz jej wysokość będą uzależnione od liczby wychowywanych przez podatnika dzieci i, w niektórych przypadkach, również od wysokości jego dochodu. W niniejszym Komentarzu zostały uwzględnione również zmiany wprowadzone przepisami trzeciej ustawy deregulacyjnej z 16.11.2012 r. Są one różnie oceniane przez ekspertów i przedsiębiorców. W szczególności ww. ustawa nakłada na podatnika, w przypadku gdy ten nieterminowo reguluje płatności z tytułu nabycia towarów lub usług, obowiązek skorygowania kosztów uzyskania przychodów o wartość poczynionych zakupów, co przekłada się na powiększenie przez niego wartości jego zobowiązania podatkowego. Choć ustawa ta z założenia miała jedynie motywować dłużników do szybszego regulowania swoich zobowiązań, zapewne z powodu pośpiechu przy jej uchwalaniu, nałożyła szereg uciążliwych obowiązków dokumentacyjnych i administracyjnych na wszystkich uczestników obrotu gospodarczego. Dodając do tego nieprecyzyjne pojęcia, jakie wprowadza do ustaw podatkowych oraz brak przepisów przejściowych, konsekwencje jakie jej wprowadzenie może przynieść będą zapewne odmienne od zakładanych przez twórców jej projektu. Oprócz znowelizowania przepisów komentowanej ustawy, jak co roku tekst wzbogacony został o najbardziej aktualne linie interpretacyjne przepisów dotychczas obowiązujących. Intencją Autorów było przedstawienie ujętych w ustawie zagadnień w sposób przejrzysty i zrozumiały dla osób niezwiązanych na co dzień z tematyką podatkową oraz zaprezentowanie interesującej, przede wszystkim Czytelników zaangażowanych w problematykę opodatkowania, szczegółowej analizy zagadnień zawiłych bądź kontrowersyjnych. Wysuwane wnioski lub użyte argumenty poparte zostały orzeczeniami sądów oraz interpretacjami organów podatkowych. Mam nadzieję, że zarówno osoby znające poprzednie wydania Komentarza, jak i jego nowi Czytelnicy, znajdą na jego stronach pomoc w stosowaniu prawa podatkowego w odniesieniu do opodatkowania podatkiem dochodowym osób fizycznych. Wszystkich Autorów Komentarza łączy działalność w spółce doradztwa podatkowego Marciniuk i Wspólnicy. Warszawa, grudzień 2012 r. dr Janusz Marciniuk VII

1. Źródła prawa Wykaz skrótów AkcU............. ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 ze zm.) DzUbezpU......... ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) EgzAdmU......... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) EiRFUSU......... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) EwPodU.......... ustawa z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1314) FinPublU.......... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) FInwU............ ustawa z 27.5.2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.) FundEmU......... ustawa z 28.8.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.) FundŚwSocU....... ustawa z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych GospNierU......... (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.) ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) GospU............ ustawa z 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.), uchylona 1.1.2001 r. GryHazardU........ ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.) GZWU............ IKEU............. ustawa z 29.7.1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.), uchylona 14.7.2011 r. ustawa z 20.4.2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. Nr 116, poz. 1205 ze zm.) KC.............. ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KH.............. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.), uchylone 25.9.2003 r. KK.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS............. ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KolSkU........... ustawa z 27.6.2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (Dz.U. Nr 137, poz. 1302 ze zm.) Konstytucja RP..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) IX

Wykaz skrótów KP............... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA............. ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC............. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KSH............. ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KW.............. ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) LasyU............ ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) ŁSkKryzU......... ustawa z 1.7.2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035 ze zm.) ObrIFinU.......... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.) OpłSkU........... ustawa z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1282) OrdPU............ ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749) PartnerU.......... ustawa z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 ze zm.) PCzCywU......... ustawa z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) PDOFizU.......... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) PDOPrR.......... rozporządzenie Ministra Finansów z 18.9.1997 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. Nr 116, poz. 747), uchylone z 1.1.2005 r. PDOPrU.......... ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.) PLeśU............ ustawa z 30.10.2002 r. o podatku leśnym (Dz.U. Nr 200, poz. 1682 ze zm.) PLokU............ ustawa z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.) PodKsPiRR........ rozporządzenie Ministra Finansów z 26.8.2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. Nr 152, poz. 1475 ze zm.) PożPWolU......... ustawa z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 ze zm.) PrAut............. ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) PrBank............ ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1376) PrCel............. ustawa z 19.3.2004 r. Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 ze zm.) PrDew............ ustawa z 27.7.2002 r. Prawo dewizowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 826) PrFarm............ ustawa z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.) X

Wykaz skrótów PrGosp............ ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), uchylona 1.1.2012 r. PRolU............ ustawa z 15.11.1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 ze zm.) PrPapW........... ustawa z 21.8.1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 111, poz. 937 ze zm.), uchylona 1.1.2006 r. PrPSA............ ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) PrSpółdz.......... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUp............. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.), uchylone 1.10.2003 r. PrUpNapr.......... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1112) PrWeksl........... ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 PrWłPrzem......... ze zm.) ustawa z 30.6.2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) PSpDarU.......... ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.) PTonU............ ustawa z 24.8.2006 r. o podatku tonażowym (Dz.U. Nr 183, poz. 1353 ze zm.) PZatU............ ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) RachU............ ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.) RyczałtU.......... ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zm.) SwobGospU........ ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) SportKU.......... ustawa z 29.7.2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz.U. Nr 155, SportU............ SysUbSpołU........ poz. 1298 ze zm.), uchylona 16.10.2010 r. ustawa z 25.6.2010 r. o sporcie (Dz.U. Nr 127, poz. 857 ze zm.) ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) SzacDochFizR...... rozporządzenie Ministra Finansów z 10.9.2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób fizycznych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób fizycznych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (Dz.U. Nr 160, poz. 1267) SzacDochPrR....... rozporządzenia Ministra Finansów z 10.9.2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (Dz.U. Nr 160, poz. 1268) SzacDochR........ rozporządzenie Ministra Finansów z 10.10.1997 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników (Dz.U. Nr 128, poz. 833 ze zm.), uchylone 14.10.2009 r. ŚOZdrU........... ustawa z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) XI

Wykaz skrótów ŚrTrwR........... rozporządzenie Ministra Finansów z 17.1.1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. Nr 6, poz. 35 ze zm.), uchylone 1.1.2001 r. TFUE............ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat z Lizbony) wersja skonsolidowana (Dz.Urz. UE C 83 z 30.3.2010 r., s. 366) TWE............. umowa międzynarodowa z 25.3.1957 r. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. WE C 2006.321E.1) VATU............ ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) WspDzInU......... ustawa z 30.5.2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. Nr 116, poz. 730 ze zm.) 2. Organy orzekające ETS.............. Europejski Trybunał Sprawiedliwości NSA............. Naczelny Sąd Administracyjny NSA (7)........... Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów SA............... Sąd Apelacyjny SN............... Sąd Najwyższy SN (7)............ Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów TK............... Trybunał Konstytucyjny WSA............. Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Czasopisma i publikatory Biul.Inf............ Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno-Finansowych Biul.Skarb.......... Biuletyn Skarbowy Biul.SN........... Biuletyn Sądu Najwyższego Dor.Pod............ Doradca Podatnika DP............... Doradztwo Podatkowe Dz.U.............. Dziennik Ustaw Dz.Urz............ Dziennik Urzędowy Dz.Urz. MF........ Dziennik Urzędowy Ministra Finansów Dz.Urz. MI........ Dziennik Urzędowy Ministra Infrastruktury FDP.............. Forum Doradców Podatkowych GP............... Gazeta Prawna G.Pod............. Gazeta Podatkowa Jur.Pod............ Jurysdykcja Podatkowa MK-OECD......... Modelowa Konwencja w sprawie podatku od dochodu i majątku OECD MoP............. Monitor Prawniczy M.P............... Monitor Polski MoPod............ Monitor Podatkowy MoPr............. Monitor Prawa Pracy MoRiF............ Monitor Rachunkowości i Finansów MSG............. Monitor Sądowy i Gospodarczy ONSA............ Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA........ Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSG............. Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSN............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSP.............. Orzecznictwo Sądów Polskich OSS.............. Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych XII

Wykaz skrótów OTK............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PB............... Prawo Bankowe PiZS............. Praca i Zabezpieczenie Społeczne POP.............. Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PP............... Przegląd Podatkowy PPH.............. Przegląd Prawa Handlowego Pr.Gosp............ Prawo Gospodarcze Pr.Przeds........... Prawo Przedsiębiorcy Prok. i Pr.......... Prokuratura i Prawo Pr.Sp.............. Prawo Spółek PS............... Przegląd Sądowy PUG............. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RPEiS............ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczp............ Rzeczpospolita Serwis MoPod...... Serwis Monitora Podatkowego S.Pod............. Serwis Podatkowy V.PodKs........... Vademecum Podatkowo-Księgowe 4. Inne skróty AMW............ Agencja Mienia Wojskowego apr............... aprobująca art............... artykuł BGK............. Bank Gospodarstwa Krajowego BHP............. Bezpieczeństwo i Higiena Pracy CBR............. centrum badawczo-rozwojowe cyt............... cytat cz................ część dot............... dotyczące EKD............. Europejska Klasyfikacja Działalności EOG............. Europejski Obszar Gospodarczy FGŚP............. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych FP............... Fundusz Pracy IKE.............. Indywidualne konto emerytalne IKZE............. Indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego IS............... Izba Skarbowa itd................ i tak dalej itp................ i temu podobne jedn.............. jednolity jw................ jak wyżej KNF............. Komisja Nadzoru Finansowego kom.............. komentarz KPWiG........... Komisja Papierów Wartościowych i Giełd KRS............. Krajowy Rejestr Sądowy KRŚT............ Klasyfikacja Rodzajowa Środków Trwałych kryt............... krytyczna KŚT.............. Klasyfikacja Środków Trwałych lit................ litera m.in.............. między innymi MF.............. Minister Finansów MNiSW........... Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego MPiPS............ Minister Pracy i Polityki Społecznej MS.............. Minister Sprawiedliwości MSR............. Międzynarodowy Standard Rachunkowości nast............... następny XIII

Wykaz skrótów Nb............... numer brzegowy NBP............. Narodowy Bank Polski NFI.............. Narodowy Fundusz Inwestycyjny NFZ.............. Narodowy Fundusz Zdrowia niepubl............ niepublikowana (-y) np................ na przykład Nr............... numer OECD............ Organisation for Economic Cooperation and Development/Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OFE.............. Otwarty Fundusz Emerytalny OPP.............. Organizacja Pożytku Publicznego orz............... orzeczenie PKD............. Polska Klasyfikacja Działalności PKOB............ Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych pkt.............. punkt PKWiU........... Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług por............... porównaj poz.............. pozycja r................. rok red............... redakcja (pod redakcją) RM.............. Rada Ministrów rozdz............. rozdział rozp.............. rozporządzenie RP............... Rzeczpospolita Polska s................. strona SSE.............. specjalna strefa ekonomiczna SWW............. Systematyczny Wykaz Wyrobów sygn.............. sygnatura t................. tom tekst jedn.......... tekst jednolity tzn............... to znaczy tzw............... tak zwany UE............... Unia Europejska UKE............. Urząd Komunikacji Elektronicznej UPO............. umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania ust............... ustęp WNT............. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ww............... wyżej wymienione w zw.............. w związku zd................ zdanie ze zm............. ze zmianami ZFŚS............. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych zob............... zobacz ZUS.............. Zakład Ubezpieczeń Społecznych XIV

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U. Nr 80, poz. 350) Tekst jednolity z dnia 17 stycznia 2012 r. (Dz.U. 2012, poz. 361) 1 (zm.: Dz.U. 2011, Nr 102, poz. 585; 2012, poz. 362, poz. 440, poz. 596, poz. 769, poz. 1278, poz. 1342, poz. 1456) 1 Tekst jednolity ogłoszono 3.04.2012 r.

Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania Art. 1. [Zakres podmiotowy i przedmiotowy] Ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych. Literatura: S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga Pierwsza, Warszawa 2009; R. Kubacki, Leksykon podatku dochodowego od osób fizycznych 2010, Wrocław 2010; R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2006. Spis treści Nb I. Źródła prawa........................................... 1 II. Zakres przedmiotowy...................................... 8 III. Zakres podmiotowy....................................... 10 I. Źródła prawa 1. Zgodnie z art. 87 ust. 2 Konstytucji RP z 2.4.1997 r., źródłami powszechnie obowiązującego 1 prawa RP (a więc również prawa podatkowego) są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego. Rozporządzenia mogą wydawać tylko organy wskazane w Konstytucji RP na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania (art. 92 ust. 1 Konstytucji RP). Natomiast uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów mają, zgodnie z art. 93 Konstytucji RP, charakter tylko wewnętrzny i obowiązują jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Zarządzenia ministrów nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli i innych podmiotów. 2. Z Konstytucji RP nie wynikają normy prawne bezpośrednio regulujące opodatkowanie 2 podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zawiera ona jednak wiele zasad, które mogą mieć wpływ na stosowanie przepisów prawa podatkowego. Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że sama Konstytucja stanowi inaczej. 3. Jednym z najbardziej istotnych przepisów dotyczących prawa podatkowego jest art. 217 3 Konstytucji RP, według którego: Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Źródłem prawa podatkowego są również umowy międzynarodowe. Warto tutaj przytoczyć tezę wyroku WSA w Rzeszowie z 29.3.2010 r. (I SA/Rz 964/09, Legalis): przepisy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, podpisanej w dniu 8 października 1974 r. pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi, mają pierwszeństwo przed zapisami ustawy krajowej. Nie można zatem podczas stosowania i wykładni unormowań u.p.d.o.f. pominąć treści tej bilateralnej umowy. 4. Zasadnicze dla prawa podatkowego pojęcia określone zostały w OrdPU, która reguluje wiele 4 kwestii istotnych dla prawidłowego stosowania przepisów prawa podatkowego, a w szczególności PDOFizU. Definiuje m.in. takie pojęcia, jak: obowiązek podatkowy (art. 4), zobowiązanie podatkowe (art. 5), podatek (art. 6), rok podatkowy (art. 11), organ podatkowy (art. 13) itd., a przede wszystkim ustala zasady postępowania podatkowego (Dział IV). 5. Przepisy PDOFizU mają w odniesieniu do przepisów OrdPU charakter przepisów szczególnych 5 (lex specialis), w związku z czym powinny być stosowane w pierwszej kolejności tam, gdzie następuje kolizja przepisów PDOFizU z przepisami OrdPU. Jeżeli jednak PDOFizU nie reguluje 3

Art. 1 Nb 6 12 Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania pewnych zagadnień, pojęć lub procedur, które zostały zdefiniowane lub opisane w OrdPU, wówczas zastosowanie mają przepisy OrdPU. 6 6. Podstawowym aktem prawnym regulującym opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest PDOFizU. W szczególności określa ona podmiot tego podatku, zakres obowiązku podatkowego, źródła przychodów podlegających opodatkowaniu, koszty uzyskania przychodów, zasady ustalania dochodu, możliwości dokonywania odliczeń od dochodu i podatku, sposób rozliczenia się z podatku. 7 7. Przy stosowaniu PDOFizU pojawi się niejednokrotnie potrzeba korzystania również z innych ustaw, niekoniecznie podatkowych (w rozumieniu art. 3 pkt 1 OrdPU). Dla przykładu zasady sporządzania sprawozdań finansowych, które stanowią podstawę ustalania dochodu niektórych podatników, uregulowane zostały przez RachU. A. Rodzaj podatku II. Zakres przedmiotowy 8 1. Podatek dochodowy, którym opodatkowane są dochody osób fizycznych, jest jednym z rodzajów podatków stosowanych w Polsce. Oprócz niego polskie prawo przewiduje opodatkowanie majątku i obrotu. Opodatkowanie majątku może polegać na opodatkowaniu jego posiadania (np. podatek od nieruchomości), przyrostu rzeczowego majątku (np. podatek od spadków i darowizn), wreszcie obrotu majątkowego (np. podatek od czynności cywilnoprawnych). Obrót towarami i usługami opodatkowany jest podatkiem od towarów i usług. B. Przedmiot opodatkowania 9 1. Przedmiotem opodatkowania, według PDOFizU, jest dochód osiągany przez osoby fizyczne. Dochód obliczany jest co do zasady w ten sposób, że sumę przychodów z tego samego źródła pomniejsza się o koszty ich uzyskania (zob. komentarz do art. 9 ust. 2 PDOFizU). W art. 24 25 PDOFizU przewidziano również szczególne zasady ustalania dochodu. W ten odrębny sposób może być ustalany dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli podatnik nie prowadzi ksiąg rachunkowych, względnie księgi przychodów i rozchodów. Wówczas w celu ustalenia dochodu podatnika znajdują zastosowanie normy szacunkowe (zob. komentarz do art. 24 ust. 4 4e PDOFizU). Oprócz opodatkowania dochodu ustawa przewiduje w wyjątkowych sytuacjach również opodatkowanie przychodu, np. w art. 29, art. 30 ust. 1 pkt 2, 4, 4a, 5, 5a i 13 oraz art. 30a ust. 1 pkt 1 4, 6, 8, 9 i 12. Przepisy te, z uwagi na swój charakter norm szczególnych, powinny być stosowane tylko w sytuacjach określonych w tych przepisach i nie mogą być stosowane przez analogię w sytuacjach podobnych. Co do zasady bowiem, regułą w PDOFizU jest opodatkowanie dochodu, a nie przychodu. A. Osoba fizyczna III. Zakres podmiotowy 10 1. Zgodnie z przepisem art. 1, PDOFizU dotyczy tylko opodatkowania dochodów osób fizycznych. Należy również zauważyć, że PDOFizU zasadniczo dotyczy wszystkich osób fizycznych, bez względu na obywatelstwo. Nie oznacza to jednak, że każda osoba fizyczna podlega obowiązkowi podatkowemu w Polsce; zakres podmiotowy obowiązku podatkowego reguluje art. 3 PDOFizU, rozróżniając dwie kategorie: nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego. Zakres opodatkowania weryfikowany jest w zależności od zakresu posiadanego przez podatnika w Polsce obowiązku podatkowego (nieograniczonego lub ograniczonego). 11 2. Przepisy prawa polskiego nie zawierają definicji osoby fizycznej. Jest to prawne określenie każdego człowieka występującego jako podmiot w stosunku cywilnoprawnym. Przymiotem każdej osoby fizycznej jest posiadanie zdolności prawnej (art. 8 1 KC), tzn. zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków. Ma ją każdy człowiek od chwili urodzenia. Wyjątkowo przyjmuje się w polskim prawie spadkowym, że dziecko poczęte ale jeszcze nienarodzone może być spadkobiercą, pod warunkiem jednak że urodzi się żywe. 12 3. Zdolność prawna człowieka kończy się z chwilą jego śmierci, stwierdzanej urzędowo na podstawie aktu zgonu sporządzanego przez urząd stanu cywilnego (art. 2 i 5 ustawy z 29.9.1986 r. 4

Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania Art. 2 Prawo o aktach stanu cywilnego, tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264). Jeżeli akt zgonu nie został sporządzony, a śmierć osoby jest niewątpliwa, zgon osoby stwierdza się w postępowaniu cywilnym nieprocesowym, prowadzonym na podstawie art. 535 i nast. KPC. W przypadku gdy nie można stwierdzić, że zgon osoby jest niewątpliwy (np. osoba zaginęła), prowadzi się postępowanie w sprawie o uznanie osoby zaginionej za zmarłą (art. 29 32 KC oraz art. 526 534 KPC). W orzeczeniu o uznaniu zaginionego za zmarłego oznacza się chwilę śmierci. Zgodnie z art. 31 1 KC, domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w tym orzeczeniu. 4. Prawa i obowiązki podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych nie wygasają 13 automatycznie z chwilą jego śmierci. Na podstawie art. 97 i nast. OrdPU, spadkobiercy podatnika wstępują w jego prawa i obowiązki w zakresie tam określonym. B. Spółki osobowe 1. Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są spółki nieposiadające 14 osobowości prawnej (tj. spółki osobowe: spółka cywilna, jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna), lecz ich wspólnicy, o ile są osobami fizycznymi. Spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego, skoro są nimi jej udziałowcy i dlatego żądanie wydania przez organ podatkowy decyzji ustalającej przychód i dochód spółki jest bezpodstawne wyrok NSA z 8.7.1998 r. (SA/Sz 390/98, Legalis). W przypadku spółek cywilnych podatnikiem nie jest spółka, lecz każdy wspólnik indywidualnie, w związku z czym określenie wysokości przychodu, dochodu do opodatkowania oraz należnego podatku dochodowego dokonuje się jedynie dla poszczególnych wspólników wyrok NSA z 9.12.1999 r. (I SA/Łd 1604/97, Legalis). Zgodnie z art. 8 PDOFizU, przychody z udziału w spółce osobowej łączy się z pozostałymi przychodami, ze źródeł z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 PDOFizU, chyba, że są to przychody z działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej a wspólnik wybrał opodatkowanie na zasadach określonych w art. 30c PDOFizU (podatek liniowy). C. Małżonkowie 1. Co do zasady, podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są łącznie 15 małżonkowie, ale zawsze każdy z nich odrębnie. Zgodnie z art. 6 ust. 2 PDOFizU, możliwe jest jednak łączne opodatkowanie małżonków, o ile spełnione zostają przesłanki określone w tym przepisie (zob. komentarz do art. 6 PDOFizU). D. Małoletni 1. Podatnikami podatku dochodowego są również małoletni, jednak ustawa przewiduje, że 16 większość z ich dochodów dolicza się do dochodów rodziców, co powoduje, iż obowiązek zapłaty podatku i rozliczenia ciąży na rodzicach, a nie na małoletnich (zob. komentarz do art. 7 PDOFizU). Art. 2. [Wyłączenia przedmiotowe] 1. Przepisów ustawy nie stosuje się do: 1) przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej; 2) 2 przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach; 3) przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn; 4) przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy; 5) przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich; 2 Art. 2 ust. 1 pkt 2 w brzmieniu ustawy z dnia 24.10.2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1278), która weszła w życie 1.01.2013 r., ma zastosowanie do dochodów uzyskanych (strat poniesionych) od 1.01.2013 r. 5