DIAGNOSTYKA FUNKCJONALNA I PROGRAMOWANIE FIZJOTERAPII W NEUROLOGII Kierunek Fizjoterapia, studia niestacjonarne (zaoczne), rok II, semestr 3-ci Stopień II 1. CELE NAUCZANIA 1. Opanowanie teoretyczne i praktyczne diagnostyki funkcjonalnej i oceny pacjenta z chorobą centralnego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego. 2. Opanowanie umiejętności oceny efektów stosowanej rehabilitacji, weryfikacji i modyfikacji programu terapii. 3. Opanowanie praktyczne programowania i prowadzenia rehabilitacji pacjentów z chorobami układu nerwowego. 2. ZAGADNIENIA, KTÓRYCH ZNAJOMOŚĆ JEST WYMAGANA PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ 1. Anatomia i fizjologia centralnego i obwodowego układu nerwowego. 2. Patofizjologia układu nerwowego. 3. Przygotowanie teoretyczne i praktyczne z zakresu przedmiotów: Podstawy fizjoterapii klinicznej w neurologii oraz Fizjoterapia kliniczna w neurologii realizowanych na III roku studiów pierwszego stopnia (według ustalonych treści programowych) 4. Przygotowanie teoretyczne z zakresu poszczególnych jednostek chorobowych, które będą omawiane na ćwiczeniach (według ustalonego programu ćwiczeń). 4. UMIEJĘTNOŚCI FIZJOTERAPEUTYCZNE WYMAGANE PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ Umiejętność wykorzystania wiedzy z zakresu kinezyterapii w praktyce. Umiejętność prowadzenia rehabilitacji pacjentów z chorobami układu nerwowego z zakresu przedmiotu Fizjoterapia kliniczna w neurologii realizowanego na III roku studiów pierwszego stopnia (według ustalonych treści programowych) Umiejętność nawiązywania kontaktu z chorym, zbierania i pozyskiwania informacji od pacjenta. Umiejętność oceny reakcji chorego na obciążenie wysiłkiem fizycznym. 4. LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Fries W., Liebenstund I. Rehabilitacja w chorobie Parkinsona. Elipsa Jaim, Kraków 2002. 2. Fuller G. Badanie neurologiczne to proste. PZWL, Warszawa 1999. 3. Grochmal S., Zielińska- Charszewska S. Rehabilitacja w chorobach układu nerwowego. PZWL, Warszawa 1986. 4. Jakimowicz W. Neurologia kliniczna w zarysie. PZWL, Warszawa 1987. 5. Leidler P. Rehabilitacja po udarze mózgu. PZWL, Warszawa 2000. 6. Mumenthaler M., Mattle H. Neurologia. Urban&Partner, Wrocław 2001. 7. Prusiński A. Neurologia praktyczna. PZWL, Warszawa 1998. 8. WHO Rehabilitacja po udarze mózgu. Elipsa Jaim, Kraków 2002. 5. LITERATURA ZALECANA 1. Duus P. Diagnostyka topograficzna w neurologii. PZWL, Warszawa 1989. 2. Dziak A. Bóle krzyża. KUBA, 1996. 3. Dziak A. Bóle szyi, głowy i barków. Medicina Sportiva, Kraków 2001.
4. Friedman A.(red.) Choroba Parkinsona - mechanizmy, rozpoznawanie, leczenie. Wyd. Czelej, Warszawa 2005. 5. Kiwerski J.(red.) Schorzenia i urazy kręgosłupa. PZWL, Warszawa 2001. 6. Kiwerski J. (red.) Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2005. 7. Kolster B., Ebelt-Paprotny G. Poradnik fizjoterapeuty, badanie, techniki, leczenie rehabilitacyjne. Ossolineum, Warszawa 2001. 8. Kwolek A. Rehabilitacja medyczna Tom 1, 2. Urban&Partner, Wrocław 2003. 9. Mazur R., Kozubski W., Prusiński A. Podstawy kliniczne neurologii. PZWL, Warszawa 1998. 10. Milanowska K. (red.) Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 1999. 11. Lewis P. Rowland, (red. wyd. pol.), Kwieciński H., Kamińska A.M. Neurologia Merritta. Urban&Partner, Wrocław 2004. 13. Mumenthaler M., Schliack H. (red.) Uszkodzenia nerwów obwodowych: rozpoznanie i leczenie. PZWL, Warszawa 1998. 14. Schirmer M. Neurochirurgia. Urban&Partner, Wrocław1998. 15. Tasiemski T Usprawnianie po urazach rdzenia kręgowego. Wyd. Tasiemski, 2001. 16. Warlow Ch. Neurologia. PZWL, Warszawa 1996. 6. PLAN I ORGANIZACJA ZAJĘĆ Zajęcia obejmują 9 godzin wykładów i 18 godz. ćwiczeń klinicznych realizowanych w semestrze zimowym (sem 3) dla II roku studiów, II-go stopnia. Nauczanie zakończone jest zaliczeniem i teoretycznym egzaminem pisemnym. WYKŁADY Ilość godzin: 9 Miejsce prowadzenia wykładów: AWF, al. Jana Pawła II 78. 1. Rehabilitacja kompleksowa w neurologii. Metody kinezyterapii / tradycyjna, NDT-Bobath, PNF, McKenzie /.Metody fizykoterapii / ciepłolecznictwo, elektroterapia, magnetoterapia, laseroterapia, krioterapia, hydroterapia, balneoterapia /Układanie zabiegów leczniczych / wybór zabiegów, ilość zabiegów, kolejność zastosowania. Planowanie rehabilitacji. Podział rehabilitacji na wczesną i późną. Cele i etapy rehabilitacji w poszczególnych okresach. Rehabilitacja indywidualna i zbiorowa. Rokowanie. Wykorzystanie procesów kompensacji i adaptacji w planowaniu rehabilitacji. Wpływ różnych czynników i chorób towarzyszących na przebieg rehabilitacji. Czynniki decydujące o zmianie programu rehabilitacji. Czynniki decydujące o przerwaniu procesu rehabilitacyjnego. Ocena wyników rehabilitacji:/ skale- skandynawska, Barthel, Rivermead, Ashwortha / Najczęstsze błędy popełniane przy planowaniu i prowadzeniu rehabilitacji. /3 godziny/ 2. Rehabilitacja kompleksowa w chorobach centralnego układu nerwowego: udary mózgu, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, jamistość rdzenia, zwyrodnienie sznurowe rdzenia, stwardnienie boczne zanikowe, guzy mózgu, guzy rdzenia kręgowego. Przykłady Rehabilitacja kompleksowa w chorobach obwodowego układu nerwowego: zespól Guillain Barre`, polineuropatie, mononeuropatie, kolagenozy, dystrofie mięśniowe. Przykłady /3godziny/ 3. Rehabilitacja kompleksowa w dyskopatii i niestabilności kręgosłupa szyjnego oraz w dyskopatii kręgosłupa lędźwiowego / rwa ramienna, udowa, kulszowa/. Przykłady / 3 godziny/ ĆWICZENIA Ilość godzin: 18 Ćwiczenia kliniczne nr 1
Wymagana znajomość zagadnień: Objawy kliniczne uszkodzenia układu nerwowego na różnym poziomie. Umiejętność zebrania wywiadu i orientacyjnego zbadania stanu ruchowego pacjenta. Elementy badania neurologicznego. Problematyka ćwiczeń: Badanie i diagnostyka funkcjonalna pacjenta neurologicznego. Ocena funkcjonalna chorego neurologicznie. Objawy ubytkowe (ujemne) i dodatnie. Interpretacja objawów neurologicznych. Klinimetria w wybranych schorzeniach neurologicznych. Nabyte umiejętności: Umiejętność diagnostyki i oceny stanu funkcjonalnego pacjenta. Umiejętność programowania rehabilitacji w zależności od stanu funkcjonalnego chorego; okresu choroby (ostry, przewlekły) i stadium choroby (początkowe, zaawansowane) oraz stopnia uszkodzenia układu nerwowego. Ćwiczenia kliniczne nr 2 Wymagana znajomość zagadnień: Udar mózgu: czynniki ryzyka, etiopatogeneza, podziały udarów, rodzaje udaru, przebieg, objawy kliniczne udaru. Tętniak, naczyniak, krwotok podpajęczynówkowy. Patofizjologia krążenia mózgowego. Regulacja przepływu krwi przez mózg, budowa anatomiczna koła tętniczego mózgu, krążenie oboczne, zespoły tętnic mózgowych. Reprezentacja ruchowa w korze mózgu. Wpływ lokalizacji ogniska uszkodzenia na zakres porażeń. Rehabilitacja po udarze mózgu metodą tradycyjną. Problematyka ćwiczeń Rehabilitacja po udarze mózgu: metodą M. Johnstone, NDT, Ograniczania i wymuszania ruchu (CIT) według Tauba. Postępowanie indywidualne i eklektyczne. Rokowanie po udarze mózgu. Zjawisko plastyczności mózgu, kompensacji i adaptacji w rehabilitacji chorych po udarze mózgu. Wybór technik rehabilitacji w zależności od napięcia mięśni. Czynniki decydujące o wyborze postępowania rehabilitacyjnego. Funkcja manualna i lokomocyjna po ogniskowym uszkodzeniu mózgu. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji po udarze mózgu. Ćwiczenia kliniczne nr 3 Wymagana znajomość zagadnień: Twór siatkowaty: budowa, funkcje. Urazy mózgu. Wstrząśnienie mózgu, stłuczenie mózgu, obrzęk pourazowy, zranienie mózgu, objawy kliniczne. Krwiak nadtwardówkowy, krwiak podtwardówkowy: objawy kliniczne. Guzy mózgu, nowotwory mózgu. Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja po urazach mózgu. Etapy rehabilitacji. Usprawnianie chorego nieprzytomnego. Ocena stopnia świadomości. Skala śpiączki Glasgow. Rokowanie w urazach czaszkowomózgowych. Cerebrastenia pourazowa, encefalopatia pourazowa. Sztywność odmóżdżeniowa, sztywność z odkorowania. Rehabilitacja w przebiegu guza mózgu. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji po urazie mózgu. Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji po usunięciu guza mózgu. Ćwiczenia kliniczne nr 4 Wymagana znajomość zagadnień: Choroba Parkinsona i zespół parkinsonowski. Etiologia, objawy kliniczne /wczesne i późne/
Problematyka ćwiczeń: Choroba Parkinsona i zespół parkinsonowski. Rehabilitacja chorych w zależności od stadium choroby według skali Hoehn i Yahr i stanu funkcjonalnego. Terapia grupowa i indywidualna. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji chorego na chorobę Parkinsona. Ćwiczenia kliniczne nr 5 Wymagana znajomość zagadnień: Móżdżek: budowa anatomiczna, funkcje móżdżku i połączenia z innymi strukturami CUN. Drogi czucia głębokiego. Przyczyny uszkodzenia móżdżku, objawy kliniczne uszkodzenia, metody usprawniania /ćwiczenia Frenkela/. Zaburzenia czucia głębokiego: przyczyny, objawy kliniczne Problematyka ćwiczeń: Metody rehabilitacji ataksji móżdżkowej i ataksji tylnosznurowej. Rehabilitacja w zaburzeniach równowagi. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji chorego z ataksją móżdżkową, tylnosznurową i zaburzeniami równowagi. Ćwiczenia kliniczne nr 6 Wymagana znajomość zagadnień: Choroby i uszkodzenia rdzenia kręgowego. Zespoły uszkodzeń rdzenia. Charakter i rozległość porażeń w zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia. Urazy rdzenia kręgowego. Guzy kanału kręgowego. Choroby uszkadzające rdzeń poprzecznie: jamistość rdzenia, mielopatia szyjna, rozmiękanie rdzenia, poprzeczne zapalenie rdzenia. Patologia uszkodzeń rdzenia. Rehabilitacja po poprzecznym uszkodzeniu rdzenia. Problematyka ćwiczeń: Ocena możliwości lokomocyjnych chorych po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Nauka funkcjonowania i dostosowywania do niepełnosprawności chorych po uszkodzeniu rdzenia. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Ćwiczenia kliniczne nr 7 Wymagana znajomość zagadnień: Choroby rdzenia układowe i wybiórcze: stwardnienie boczne zanikowe, zwyrodnienie sznurowe. Stwardnienie rozsiane: etiopatogeneza, objawy, zespoły, rokowanie i leczenie. Problematyka ćwiczeń: Choroba neuronu ruchowego (MND) górnego i dolnego. Kompleksowa rehabilitacja chorych przewlekle. Dostosowywanie rehabilitacji do stopniowej utraty funkcji. Zaopatrzenie ortopedyczne w zależności od możliwości funkcjonalnych chorego. Zespół opuszkowy i rzekomoopuszkowy. Stwardnienie rozsiane, rehabilitacja w SM: rehabilitacja w okresie zaostrzenia choroby i remisji. Rehabilitacja w zależności od postaci klinicznej. Czynniki pogarszające stan chorego. Przeciwwskazania. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji w chorobie neuronu ruchowego (MND). Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji w SM.
Ćwiczenia kliniczne nr 8 Wymagana znajomość zagadnień: Rwa kulszowa, rwa udowa, rwa barkowa. Przyczyny, objawy kliniczne, zachowawcze metody rehabilitacji. Problematyka ćwiczeń: Rehabilitacja po operacyjnym usunięciu jądra miażdżystego. Wskazania do zabiegu operacyjnego. Przykłady Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji po operacyjnym usunięciu jądra miażdżystego. Ćwiczenia kliniczne nr 9 Wymagana znajomość zagadnień: Zdolność do regeneracji włókien nerwowych obwodowych. Zespoły uszkodzenia nerwu obwodowego. Przebieg nerwu twarzowego (VII). Przyczyny uszkodzenia nerwu twarzowego. Mononeuropatie, polineuropatie, zespół Guillain - Barre - przyczyny. Teoretyczne przygotowanie z zakresu chorób nerwowo-mięśniowych. Problematyka ćwiczeń: Polineuropatie, zespół Guillain - Barre. Uszkodzenie nerwu twarzowego: ośrodkowe i obwodowe. Kompleksowa rehabilitacja w uszkodzeniach włókien nerwowych obwodowych. Rokowanie. Przykłady Choroby mięśni: miastenia, dystrofie mm, miotonie, objawy kliniczne. Kompleksowa rehabilitacja w chorobach mięśni. Przykłady Zaliczenie semestru (kolokwium). Nabyte umiejętności: Umiejętność programowania kompleksowej rehabilitacji chorych z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego i w chorobach mięśni. Podstawą zaliczenia ćwiczeń klinicznych są: Obecność na wszystkich zajęciach Zaliczenie części teoretycznej i praktycznej ćwiczeń Zaliczenie kolokwium końcowego. Praca pisemna z diagnostyki i programowania rehabilitacji w wybranej chorobie układu nerwowego (studium przypadku) Wymagane pomoce do ćwiczeń klinicznych: młotek neurologiczny, goniometr Wymagany ubiór na ćwiczenia kliniczne: Na ćwiczeniach klinicznych obowiązuje zmienne obuwie, czysty fartuch lub dwuczęściowy komplet szpitalny. Dodatkowych wskazówek i konsultacji dotyczących przygotowania do zajęć udzielać będą: Kierownik Zakładu Rehabilitacji w Neurologii i Psychiatrii dr med Krystyna Longawa, tel. 012683 1327, oraz pracownicy Zakładu Rehabilitacji w Neurologii i Psychiatrii: dr Joanna Stożek tel 0126831084, dr Elżbieta Mirek tel. 0126831080, dr Jadwiga Szymura tel 0126831080, dr Urszula Pustułka-Piwnik tel 0126831084, mgr Elżbieta Trzepla tel 0126831080, dr Szymon Pasiut tel 0126831080