Kontrakty terminowe na WIBOR i obligacje skarbowe -1-
AGENDA Wstęp........... Pochodne stopy procentowej... Rynek FRA i RIS w Polsce... Dlaczego teraz?...... Zalety rynku giełdowego.... Futures na stopę (giełdy zagraniczne) Futures na WIBOR... Instrument bazowy.... Standard kontraktu.... Kalendarz obrotu.... Nazewnictwo......... Futures na obligacje skarbowe Instrument bazowy.... Standard kontraktu... Dobór obligacji w Koszyku. Koszyki obligacji... Współczynnik konwersji (CF).. Wycena kontraktu... Nazewnictwo... 3 4 5 6 8 3 11 11 12 13 14 15 15 16 17 18 19 21 23 Harmonogram sesji...... Algorytmy...... Dzienny kurs rozliczeniowy.. Ostateczny kurs rozliczeniowy.. Ograniczenia wahań kursów. Rodzaje zleceń..... Transakcje pakietowe... Opłaty transakcyjne.... Notowania kontraktów... Materiały edukacyjne.. Kontakt.. 24 25 25 27 28 29 30 31 32 33 34-2-
WSTĘP Kontrakty terminowe (futures) na stawki WIBOR i obligacje skarbowe są jednym z najpopularniejszych instrumentów pochodnych, które znajdują się w obrocie na giełdach światowych. Popularnie futures na stopy procentowe (krótko i długoterminowe) służą zarówno zabezpieczaniu przed ryzykiem zmian krótkoterminowych stóp procentowych (stawek WIBOR), stóp długoterminowych - rynkowych cen i rentowności obligacji skarbowych, jak również umożliwiają spekulacje na zmianę ww cen. Giełdowa standaryzacja, jednoczesny dostęp wielu grup inwestorów, system depozytów zabezpieczających zapewnia płynność obrotu, jego przejrzystość oraz bezpieczeństwo. -3-
POCHODNE STOPY PROCENTOWEJ RYNEK OTC (POLSKA) Pozycje brutto banków krajowych na rynku derywatów stopy procentowej (instrumenty nominowane w PLN) w mld PLN 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 Źródło: NBP I II III IV I II III IV 2010 2011 FRA IRS OIS -4-
RYNEK FRA I IRS W POLSCE Średnia dzienna wartość transakcji banków krajowych kontraktami FRA i IRS nominowanych w złotych, w latach 2008 2011 (w mld PLN) Szacunki GPW FRA IRS 2008 2009 2010 2011 7,6 2,4 3,5 5,6 1,8 0,7 1,4 2,2 2012* 5,1 1,7 Źródło: NBP - dane pozyskane od banków najbardziej aktywnych na krajowym rynku finansowym -5-
DLACZEGO TERAZ? Nowoczesna platforma obrotu UTP Universal Trading Platform Nowoczesność Najwyższe światowe standardy funkcjonalne i techniczne Rozwój rynku Nowe techniki inwestycyjne: HFT, Algo trading Nowe klasy instrumentów Nowe typy zleceń Technologia Szybkość systemu (ang. latency) = 0,15 ms Przepustowość = 20 000 komunikatów/sec Wydajność -6-
DLACZEGO TERAZ? Era regulacji zmierza do futuryzacji rynku OTC EMIR rozporządzenie UE narzucające obowiązek raportowania transakcji pochodnych (OTC i giełdowych) oraz centralnego rozliczania transakcji OTC przez izbę rozliczeniową (CCP). Dodd Frank regulacja na rynku amerykańskim będąca odpowiednikiem EMIR-a. Niektóre wymogi (np. centralne rozliczanie) obejmują również transakcje OTC zawierane przez podmioty europejskie z podmiotami w USA (tzw. ekstraterytorialność ). Basel 3 (CRD IV oraz CRR) dyrektywa Capital Requirement Directive IV i rozporządzenie Capital Requirements Regulation, określające wymogi kapitałowe dla instytucji finansowych (w tym dla ekspozycji z tytułu transakcji pochodnych OTC rozliczanych bilateralnie albo przez CCP). MIFID II dyrektywa narzucająca m.in. obowiązek zawierania wystandaryzowanych transakcji pochodnych OTC przez rynki regulowane i platformy obrotu elektronicznego. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 236/2012 ograniczające otwieranie krótkich pozycji w obligacjach skarbowych i swapów kredytowych (CDS). -7-
ZALETY RYNKU GIEŁDOWEGO Oferta komplementarna w stosunku do rynku OTC Przejrzystość, bezpieczeństwo, anonimowość obrotu Łatwość zawierania transakcji, zwłaszcza pozycji krótkiej Proste zarządzanie pozycją wystandaryzowanymi produktami Koncentracja różnych klientów w tym samym miejscu Dostęp do nowych kategorii klientów -8-
FUTURES NA STOPĘ PROCENTOWĄ GIEŁDY ZAGRANICZNE 1 3 4 2 5-9-
FUTURES NA STOPĘ PROCENTOWĄ GIEŁDY ZAGRANICZNE W milionach kontraktów Wszystkie derywaty Derywaty na stopę % 2009 2010 2011 2012 1 687 1 897 2 043 1 660 465 574 630 470 28% 30% 31% 28% W milionach kontraktów Wszystkie derywaty Derywaty na stopę % 2009 2010 2011 2012 1 056 1 222 1 148 955 517 587 578 450 49% 48% 50% 47% W milionach kontraktów Wszystkie derywaty Derywaty na stopę % 2009 2010 2011 2012 364 598 649 693 220 423 467 496 60% 70% 71% 72% -10-
FUTURES NA WIBOR INSTRUMENT BAZOWY Stawki referencyjne WIBOR Więcej o stawkach WIBOR: http://www.acipolska.pl/wibor.html Stawki referencyjne WIBOR dla okresu 1, 3 i 6 miesięcy http://www.acipolska.pl/wibor/indeks-wibidwibor.html Indeksy istnieją ponad 20 lat 11 banków kwotujących Banki mające status dealera rynku pieniężnego wyłonieni w konkursie NBP Transakcyjność największa wartość indeksu Kwotowane podczas FIXING-u stawki referencyjne WIBOR są wartościami transakcyjnymi przez następne 15 minut handlu Spread WIBID/WIBOR max. 0,3% punktu procentowego dla transakcji O/N i T/N max. 0,2% punktu procentowego dla okresów powyżej tygodnia do 1 roku http://www.acipolska.pl/wibor/kwoty-minimalne-spready.html -11-
FUTURES NA WIBOR STANDARD KONTRAKTÓW 1M WIBOR 3M WIBOR 6M WIBOR Nominał 3.000.000 PLN 1.000.000 PLN 1.000.000 PLN Kwotowanie Krok notowania 100,00 minus stopa procentowa 1 punkt bazowy Krok notowania 25 PLN 25 PLN 50 PLN Miesiące wygaśnięcia 6 najbliższych miesięcy kalendarzowych 9 najbliższych + 4 kolejne miesiące z marcowego cyklu kwartalnego 6 najbliższych + 4 kolejne miesiące z marcowego cyklu kwartalnego Dzień wygaśnięcia Ostateczny Kurs Rozliczeniowy Trzecia środa miesiąca wygaśnięcia danej serii ( godzina11:00) 100,00 minus stawka WIBOR z dnia wygaśnięcia kontraktu -12-
FUTURES NA WIBOR KALENDARZ OBROTU 2013 2014 2015 1M WIBOR 3M WIBOR 6M WIBOR Wygasanie: Trzecia środa miesiąca (11:00) Liczba dni: 30 (1M), 90(3M), 180(6M) -13-
FUTURES NA WIBOR NAZEWNICTWO FXYZkrr F futures XYZ nazwa instrumentu bazowego: 1MW 1M WIBOR 3MW 3M WIBOR 6MW 6M WIBOR k miesiąc wygaśnięcia rr rok wykonania Miesiąc styczeń Luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Przykład: F3MWM14 Futures na 3 miesięczny WIBOR wygasający w czerwcu 2014r. Kod (k) F G H J K M N Q U V X Z -14-
FUTURES NA OBLIGACJE INSTRUMENT BAZOWY Koszyk obligacji skarbowych, który zawiera co najmniej trzy obligacje o odpowiednich terminach wykupu. W skład Koszyka wchodzą obligacje o oprocentowaniu stałym oraz obligacje zerokuponowe wyemitowane przez Ministra Finansów o wartości emisji nie mniejszej niż 2,5 miliarda PLN, będące przedmiotem obrotu na TBSP. Przed wprowadzeniem do obrotu nowej serii kontraktów, KDPW_CCP publikuje listę obligacji wchodzących w skład Koszyka wraz z współczynnikami konwersji. -15-
FUTURES NA OBLIGACJE STANDARD KONTRAKTÓW Krótkoterminowe obligacje skarbowe Średnioterminowe obligacje skarbowe Długoterminowe obligacje skarbowe Termin wykupu 1,5 3 lat 4 6,5 lat 7,5 11,5 lat Nominał Kwotowanie Krok notowania Miesiące wygaśnięcia 100.000 PLN W punktach procentowych za 100 PLN wartości nominalnej 0,01 punktu procentowego Trzy najbliższe miesiące z cyklu III, VI, IX, XII Dzień wygaśnięcia Trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia danej serii (godzina 16:30) Sposób rozliczenia Pieniężnie w PLN -16-
FUTURES NA OBLIGACJE DOBÓR OBLIGACJI W KOSZYKU Przykład: (na dzień 15 X 2013r.) Lista obligacji z TBSP Koszyki dla kontraktów wygasających 20 XII 2013r. Wszystkie obligacje Spełniające wymogi 1,5 roku - 3 lat 4 lata - 6,5 roku 7,5-11,5 lat 1 OK0114 OK0114 2 PS0414 PS0414 3 OK0714 OK0714 Koszyk 4 WZ0115 5 PS0415 PS0415 Obligacje krótkoterminowe 6 OK0715 OK0715 OK0715 7 DS1015 DS1015 DS1015 8 OK0116 OK0116 OK0116 9 PS0416 PS0416 PS0416 10 IZ0816 11 PS1016 PS1016 PS1016 12 WZ0117 13 PS0417 PS0417 Koszyk 14 DS1017 DS1017 Obligacje średnioterminowe 15 WZ0118 16 PS0418 PS0418 PS0418 17 PS0718 PS0718 PS0718 18 DS1019 DS1019 DS1019 Koszyk 19 DS1020 DS1020 20 WZ0121 Obligacje długoterminowe 21 DS1021 DS1021 DS1021 22 WS0922 WS0922 WS0922 23 IZ0823 24 DS1023 DS1023 DS1023 25 WZ0124 26 WS0429 WS0429 http://bondspot.pl/fixing_obligacji -17-
FUTURES NA OBLIGACJE KOSZYKI OBLIGACJI Koszyk zawiera min. 3 serie obligacji skarbowych. Każda z nich ma swój własny współczynnik konwersji (CF). Koszyk obligacji nie ulega zmianie. Futures na krótkoterminowe obligacje skarbowe Futures na średnioterminowe obligacje skarbowe Futures na długoterminowe obligacje skarbowe Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF OK0715 0,913967 PS0418 0,949571 WS0922 1,053356 PS0415 1,007163 20 grudnia 2013 PS0718 0,894684 20 grudnia 2013 DS1021 1,048822 20 grudnia 2014 PS0416 0,999710 DS1017 1,008941 DS1023 0,922129 OK0116 0,902675 DS1015 1,024139 Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF PS0416 0,999723 PS0418 0,952038 WS0922 1,051912 21 marca 2014 PS1016 0,993364 21 marca 2014 PS0718 0,899441 21 marca 2014 DS1021 1,047532 OK0116 0,913722 DS1019 1,024643 DS1023 0,923576 DS1015 1,021309 Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF Wygaśnięcie Koszyk CF PS0416 0,999889 PS0418 0,954640 WS0922 1,050615 20 czerwca 2014 PS1016 0,993779 20 czerwca 2014 PS0718 0,904343 20 czerwca 2014 DS1021 1,046120 OK0116 0,924905 DS1019 1,023576 DS1023 0,924984 DS1015 1,018347 Źródło: http://www.kdpwccp.pl/pl/zarzadzanie/parametry/mpkr/km_cf.xls -18-
FUTURES NA OBLIGACJE WSPÓŁCZYNNIK KONWERSJI (CF) Kontrakt terminowy wystawiany jest na syntetyczne obligacje o kuponie 5%, podczas gdy obligacje z Koszyka mają kupony o różnej wartości. Konieczna jest zatem zamiana ceny dowolnej obligacji z Koszyka w taki sposób, aby otrzymać ekwiwalent interesującej nas obligacji syntetycznej o kuponie 5%. Zamiana 100 PLN dowolnej obligacji (o dowolnym kuponie) na 100 PLN syntetycznej obligacji z kuponem 5%. Konwersji ceny dokonuje się za pomocą współczynnika konwersji (ang. conversion factor CF), który wyliczany jest dla każdej obligacji z Koszyka. -19-
FUTURES NA OBLIGACJE WSPÓŁCZYNNIK KONWERSJI (CF) Sposób wyliczania współczynnika konwersji Kupon 6,25 Wygaśnięcie kontraktu Kupon 6,25 Kupon 6,25 100 6,25 Nominał Kupon narosłe odsetki 1. Zdyskontować na dzień wygaśnięcia kontraktu wszystkie przepływy pieniężne obligacji stopą 5%; obliczamy wartość X 2. Odjąć narosłe odsetki przypadające na dzień wygaśnięcia kontraktu; obliczamy wartość Y Współczynnik konwersji (CF) = (X - Y) / 100-20-
FUTURES NA OBLIGACJE WYCENA KONTRAKTU Dokładne obliczenie ceny terminowej jest utrudnione z uwagi na dowolność wyboru serii obligacji z koszyka. Zakłada się, że cena terminowa kontraktu powinna być jak najbardziej zbliżona do ceny terminowej obligacji (cena czysta na dzień wygaśnięcia kontraktu) będącej najtańszą w dostawie (ang. cheapest to deliver CTD). Najtańszą w dostawie (CTD) jest obligacja, dla której baza brutto osiąga wartość najmniejszą: Baza brutto = kurs obligacji kurs kontraktu x CF -21-
FUTURES NA OBLIGACJE WYCENA KONTRAKTU Obligacja najtańsza w dostawie Cheapest To Deliver (CTD) Przykład: Kurs kontraktu FMTBZ13: 105,49 Skład koszyka: Cena: CF: PS0418 100,73 0,949571 PS0718 95,04 0,894684 DS1019 108,63 1,008941 Baza brutto = kurs obligacji kurs kontraktu x CF PS0418 -> Baza brutto = 100,73 105,49 x 0,949571 = 0,559755 PS0718 -> Baza brutto = 95,04 105,49 x 0,894684 = 0,659785 DS1019 -> Baza brutto = 108,63 105,49 x 1,008941 = 2,196814 wartość min. Najtańszą w dostawie jest obligacja PS0418-22-
FUTURES NA OBLIGACJE NAZEWNICTWO FXYZkrr F futures XYZ nazwa instrumentu bazowego: STB Short Term Bonds MTB Medium Term Bonds LTB Long Term Bonds k miesiąc wygaśnięcia (H, M, U, Z) rr rok wykonania Miesiąc marzec czerwiec wrzesień grudzień Kod (k) H M U Z Przykład: FLTBZ13 Futures na długoterminowe obligacje skarbowe wygasający w czerwcu 2014r. -23-
HARMONOGRAM SESJI FAZY RYNKU PRZED OTWARCIEM NOTOWANIA CIĄGŁE TR. PAKIETOWE 9:00 8:30 9:00 8:45 17:00 17:20 USTALANIE DKR 11:00 KONTRAKTY NA WIBOR WYGASANIE 16:20 16:30 16:30 KONTRAKTY NA OBLIGACJE -24-
ALGORYTMY DZIENNY KURS ROZLICZENIOWY Dzienny Kurs Rozliczeniowy (DKR) to kurs, po którym na koniec sesji: wyceniane są otwarte pozycje w kontraktach naliczane są zyski i straty wyznaczane są depozyty zabezpieczające Dla kontraktów terminowych na stawki WIBOR oraz obligacje skarbowe obowiązuje ten sam algorytm wyliczania DKR. -25-
ALGORYTMY DZIENNY KURS ROZLICZENIOWY Algorytm DKR 50% 50% Średnia arytmetyczna ważona wolumenem obrotów wszystkich transakcji kontraktami danej serii zawartych pomiędzy 16:20 16:30 Średnia arytmetyczna wyznaczona na podstawie najlepszego zlecenia kupna i sprzedaży (min. 100 kontraktów) w arkuszu zleceń z godziny 16:30 Jeżeli nie jest możliwe wyliczenie jednego ze składników średniej, podstawą do wyliczenia DKR jest jej drugi element Jeżeli nie jest możliwe wyliczenie obu składników średniej, DKR jest kursem ostatniej transakcji na sesji (ew. poprzedni DKR) -26-
ALGORYTMY OSTATECZNY KURS ROZLICZENIOWY Ostateczny Kurs Rozliczeniowy (OKR) kurs ustalany w dniu wygaśnięcia kontraktów w celu dokonania ostatecznego rozliczenia pieniężnego Kontrakty na WIBOR: OKR = 100 stawka WIBOR (z dnia wygaśnięcia kontraktu) Kontrakty na obligacje: OKR = min ( Pi/CFi) gdzie: Pi 2-gi fixing TBSP i-tej serii obligacji z koszyka z dnia wygaśnięcia kontraktu CFi współczynnik konwersji i-tej serii obligacji z koszyka -27-
OBLIGACJE WIBOR OGRANICZENIA WAHAŃ KURSÓW WIDEŁKI DYNAMICZNE I STATYCZNE DYNAMICZNE STATYCZNE +/- 0,25% +/- 0,60% +/- 0,90% +/- 2,20% -28-
RODZAJE ZLECEŃ Dla kontraktów terminowych na WIBOR oraz obligacje skarbowe obowiązują wszystkie rodzaje zleceń jak dla pozostałych instrumentów pochodnych. Dostępne typy zleceń: Limit, STOP Loss, STOP Limit, PEG (zmienny limit realizacji), PCR (po cenie rynkowej), PKC (po każdej cenie), D (na dzień bieżący), WNF (ważne na fixing), WDD (ważne do oznaczonego dnia), WDA (ważne na czas nieoznaczony), WDC (ważne do określonego czasu), WIA (wykonaj i anuluj), MMW (minimalna wielkość wykonania), WLA (wykonaj lub anuluj), WUJ (wielkość ujawniona) Maksymalna liczba kontraktów w zleceniu = 500-29-
TRANSAKCJE PAKIETOWE Transakcja pakietowa duża transakcja poza arkuszem negocjowana między stronami. Transakcje pakietowe (TRP) mogą być zawierane po zawarciu pierwszej transakcji daną serią kontraktów. Warunkiem zawarcia TRP jest złożenie do systemu UTP przez co najmniej jednego CG zlecenia kupna oraz zlecenia sprzedaży te samej liczby kontraktów, po tej samej cenie i z tą samą datą rozliczenia. Minimalna liczba kontraktów w TRP = 200 kontraktów -30-
OPŁATY TRANSAKCYJNE BRAK OPŁAT TRANSAKCYJNYCH do 31 października 2014 r. Opłata za 1 kontrakt na WIBOR lub obligacje: (od 3 listopada 2014 r.) Członek Giełdy Animator 0,48 PLN 0,08 PLN -31-
NOTOWANIA KONTRAKTÓW www.gpw.pl Źródło: http://www.gpw.pl/kontrakty_terminowe_pelna_wersja#ipk_obligacje -32-
MATERIAŁY INFORMACYJNE www.gpw.pl Źródło: http://www.gpw.pl/kontrakty_wibor_obligacje_skarbowe -33-
KONTAKT Sebastian Siewiera Szef Zespołu Finansowych Rynków Terminowych Dział Rynku Terminowego E-mail: pochodne@gpw.pl -34-