DYNAMIKA TRANSPORTU KREATYNINY PRZEZ BŁONĘ OTRZEWNOWĄ BADANIA IN VITRO DYNAMICS OF CREATININE TRANSPORT ACROSS PERITONEAL MEMBRANE STUDIES IN VITRO

Nowiny Lekarskie 2009, 78, 2, 108 112 KATARZYNA WOJCIECHOWSKA, TERESA GRZELAK, BEATA SZARY, KRYSTYNA CZYŻEWSKA DYNAMIKA TRANSPORTU KREATYNINY PRZEZ BŁONĘ OTRZEWNOWĄ BADANIA IN VITRO DYNAMICS OF CREATININE TRANSPORT ACROSS PERITONEAL MEMBRANE STUDIES IN VITRO Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Krystyna Czyżewska Kierownik Katedry: prof. dr hab. Lech Torliński Streszczenie Wstęp. Określenie czynników modyfikujących przezotrzewnowy transport związków drobnocząsteczkowych jest istotne w optymalizacji dializy otrzewnowej. Cel. Ocena dynamiki przezotrzewnowego transferu kreatyniny i jej modyfikacji przez glukozę, metyloglioksal oraz siarczan protaminy była celem prezentowanej pracy. Metodyka. Przedmiot analiz stanowiła otrzewna królika umieszczana w zmodyfikowanej komorze Ussinga. Określano transport kreatyniny (10 mg/dl oraz 100 mg/dl), skierowany ze śródmiąższowej (I) do mezotelialnej (M) strony błony i w kierunku przeciwnym. W odrębnych seriach eksperymentów analizowano jej transfer w warunkach kontrolnych oraz po wprowadzeniu glukozy (1800 mg/dl), metyloglioksalu (1 mg/dl), lub siarczanu protaminy (5 mg/dl) po M stronie błony. Wyniki obliczano z zastosowaniem matematycznego modelu transportu masy i wyrażano jako współczynnik przepuszczalności dyfuzyjnej P (w cm/s). Wyniki. W seriach kontrolnych wykazano stabilność dwukierunkowego transferu kreatyniny (120 min). Glukoza zwiększała średnio o 35%, metyloglioksal obniżał średnio o 7%, a siarczan protaminy nie zmieniał dynamiki transferu analizowanej cząsteczki przez błonę. Wnioski. Glukoza podwyższa, metyloglioksal obniża, a siarczan protaminy nie zmienia przezotrzewnowego pasażu kreatyniny. SŁOWA KLUCZOWE: błona otrzewnowa, kreatynina, przepuszczalność błony. Summary Introduction. Determination of factors which modify transperitoneal transfer of low molecular weight compounds is important for optimization of the peritoneal dialysis. Aim. Estimation of creatinine transfer across peritoneum and its modification by glucose, methylglyoxal or protamine sulphate was the aim of the present investigation. Metod. The object of analyses was the rabbit peritoneum placed into a modified Ussing type chamber. The research focused on the measurements of the transfer of creatinine (10 mg/dl and 100 mg/dl), directed from the interstitial (I) to the mesothelial (M) side of membrane and in the opposite direction. The passage of creatinine was analyzed in the control conditions and after introduction of glucose (1800 mg/dl), methylglyoxal (1 mg/dl) or protamine sulphate (5 mg/dl) on the mesothelial side of membrane in the separate series of the experiment. The results were calculated using a mathematical model of mass transport and expressed as a diffusive permeability coefficient P (in cm/s). Results. Stability of creatinine transport was observed in the control series (120 minutes). Glucose increased it by the mean of 35%, methylglyoxal decreased it by the mean of 7%, but protamine sulphate did not modify the dynamics of creatinine transfer across peritoneum. Conclusions. Glucose increases, methylglyoxal diminishes, but protamine sulphate does not change transperitoneal passage of creatinine. KEY WORDS: peritoneal membrane, creatinine, permeability of the membrane. Wstęp Budowa otrzewnej oraz cechy anatomiczne jamy otrzewnowej pozwoliły na wprowadzenie dializy otrzewnowej jako jednej z metod leczenia nerkozastępczego [1]. Celem zasadniczym procesu dializoterapii jest usuwanie z ustroju wody oraz drobno- i średniocząsteczkowych toksyn mocznicowych przez otrzewną, która stanowi odpowiednik błony dializacyjnej sztucznej nerki [1 3]. Głównymi toksynami mocznicowymi, będącymi jednocześnie wskaźnikami oceny stanu czynnościowego błony otrzewnowej są kreatynina oraz mocznik. Pomimo obserwowanego w ostatnich latach postępu technicznego, dializoterapia nadal pozostaje niedoskonałym sposobem usuwania z organizmu toksyn mocznicowych. Wskaźnikami zastosowanej dawki dializy otrzewnowej, są normalizowane wartości klirensu kreatyniny i mocznika. Normalizowany tygodniowy klirens kreatyniny TKK, standaryzowany jest do 1,73 m 2 powierzchni ciała. Zalecane do niedawna wartości zawierały się w przedziale 50 60 l/ tydz./1,73 m 2. Zgodnie z nowymi analizami, nie jest konieczne stosowanie TKK jako kryterium adekwatności u pacjentów dializowanych techniką ciągłej ambulatoryjnej dializy otrzewnowej (CADO), ze względu na dużą korela-

Dynamika transportu kreatyniny przez błonę otrzewnową badania in vitro 109 cję wyników TKK oraz normalizowanego tygodniowego klirensu mocznika (Kt/V). Z kolei, w przypadku chorych dializowanych formą automatyczną, istnieje jednak rozbieżność między TKK oraz Kt/V. Wynika to z większej masy cząsteczkowej, a także wolniejszego przenikania z krwi do dializatu kreatyniny (113 kda) w porównaniu z mocznikiem (60 kda). Średnie równoważenie stężeń kreatyniny po czterech godzinach przebywania płynu w jamie otrzewnowej kształtuje się na poziomie 66%, natomiast dla mocznika wartość ta sięga 90%. Ponadto, różnica równoważenia stężeń u pacjentów z niskim charakterem przezotrzewnowego transportu w stosunku do chorych z wysokim charakterem transferu wynosi dla kreatyniny około 60%, a dla mocznika tylko 20%. Tłumaczy to fakt, iż klirens mocznika zależy przede wszystkim od objętości podawanego w ciągu doby płynu dializacyjnego, natomiast klirens kreatyniny uzależniony jest głównie od czasu przebywania dializatu w jamie otrzewnowej. W automatycznej dializie otrzewnowej okres pozostawania płynu jest krótszy w porównaniu z CADO, stąd większe rozbieżności między TKK a Kt/V w przypadku tej pierwszej techniki. Dla optymalizacji dawki dializy, istotnym badaniem staje się więc określenie czynników modyfikujących przezotrzewnowy transfer wybranych związków drobnocząsteczkowych [4]. Stąd też w prezentowanym opracowaniu podjęto próbę oceny dynamiki transportu kreatyniny przez otrzewną oraz jej zmian wskutek oddziaływania wybranych substancji, tj. glukozy, metyloglioksalu i siarczanu protaminy, z zastosowaniem układu modelowego in vitro. Wybór glukozy i produktu jej degradacji metyloglioksalu jako czynników wpływających na przezotrzewnowy transfer kreatyniny wynika z jej powszechnego wykorzystania w płynach dializacyjnych, jako związku osmotycznie czynnego, pomimo niekorzystnego oddziaływania na struktury i funkcje otrzewnej. Z kolei, określenie oddziaływania siarczanu protaminy wiąże się ze specyficznymi właściwościami tego związku, tj. zdolnością neutralizacji ładunku elektrycznego, co może mieć znaczenie dla oceny dynamiki transferu kreatyniny, drobnocząsteczkowego związku obojętnego elektrycznie. Materiał i metody W doświadczeniach zastosowano układ modelowy otrzewnej ściennej in vitro, złożony z warstwy komórek mezotelialnych, zlokalizowanych na błonie podstawnej oraz tkanki śródmiąższowej [5]. Przed pobraniem tkanki, króliki rasy nowozelandzkiej, białej usypiano w atmosferze dwutlenku węgla zgodnie z wymogami Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w Poznaniu z 19 czerwca 2009 (nr zezwolenia 47/2009). Błonę otrzewnową izolowano z przedniej ściany brzucha zwierząt. Po oddzieleniu tkanki od włókien mięśniowych, umieszczano ją w zmodyfikowanej komorze Ussinga. Czynna powierzchnia błony wynosiła 1,1 cm 2. Komora Ussinga stanowiła element układu eksperymentalnego, w skład którego wchodziła również pompa perystaltyczna, rezerwuar płynu, przewody polietylenowe oraz przewody doprowadzające mieszaninę gazową. Układ modelowy wypełniano płynem Hanksa o osmolalności 300 mosm/kg H 2 O. Stałą wartość ph 7,4 płynu oraz jego odpowiednie utlenowanie, utrzymywano przez ciągłe wprowadzanie do układu eksperymentalnego mieszaniny gazowej, zawierającej 95% O 2 i 5% CO 2. Objętość roztworu, krążącego przy pomocy pompy, wynosiła 15 ml, natomiast szybkość jego przepływu 11 ml/min. We wszystkich eksperymentach próbki (0,5 ml) pobierano regularnie co 15 minut, a następnie uzupełniano płyn krążący do pierwotnej objętości, po obu stronach błony. Cały układ doświadczalny umieszczano w komorze termostatycznej o temperaturze 37 C. Badania eksperymentalne składały się z dwóch odrębnych części. Pierwszą z nich stanowiła seria kontrolna. Wyznaczono w niej wielkość transferu kreatyniny (stężenie początkowe 10 mg/dl oraz 100 mg/dl) przez otrzewną ścienną, skierowanego ze śródmiąższowej (I) do mezotelialnej (M) strony błony oraz w kierunku odwrotnym w czasie 120 minut. Kreatynina wprowadzana była po śródmiąższowej lub mezotelialnej stronie błony otrzewnowej, w oddzielnych układach eksperymentalnych. Druga część badań dotyczyła analizy zmian parametrów przezotrzewnowego transportu kreatyniny pod wpływem takich cząsteczek, jak glukoza (1800 mg/dl), metyloglioksal (1 mg/dl) i siarczan protaminy (5 mg/dl). Schemat przeprowadzenia doświadczeń był podobny do serii kontrolnej. Przez pierwsze 60 minut badano dynamikę transportu kreatyniny o stężeniu 10 mg/dl (seria doświadczeń z glukozą i metyloglioksalem) lub 100 mg/dl (badania wpływu siarczanu protaminy). Po upływie godziny, do odrębnych układów eksperymentalnych, wprowadzano wyżej wymienione cząsteczki po mezotelialnej stronie błony otrzewnowej. W ciągu kolejnej godziny określano ich wpływ na przezotrzewnowy transfer kreatyniny. W celu określenia stężenia kreatyniny wykorzystano metodę bezpośredniego pomiaru absorbancji przy długości fali 234 nm (spektrofotometr UV-160A SHIMADZU Japonia) oraz metodę enzymatyczną z wykorzystaniem testu Liquick Cor-CREATININE (Cormay, Lublin- Polska). Jest on oparty na zmodyfikowanej metodzie Jaffe go, bez odbiałczania. Obecna w próbce kreatynina, w wyniku reakcji z pikrynianami w środowisku zasadowym, tworzyła pochodną 2,4,6-trinitro-cykloheksadienu o zabarwieniu żółtoczerwonym. Intensywność barwy mierzona przy długości fali 500 nm była wprost proporcjonalna do stężenia kreatyniny. Do analizy wielkości przezotrzewnowego transportu kreatyniny zastosowano matematyczny model transportu masy opracowany w Instytucie Cybernetyki PAN w Warszawie. Otrzymane wyniki wyrażano jako współczynnik dyfuzyjnej przepuszczalności błony otrzewnowej (cm/s), [5, 6]. Model ten zakłada dyfuzyjny charakter transportu oraz dobre mieszanie się płynu po obu stronach błony [4]. Zmiany w transporcie badanej molekuły określano w procentach wartości kontrolnych (tj. P badane /P kontrolne ), przyjmując za 100% średnią wartość parametru transferu uzyskaną przed zmianą warunków eksperymentu. War-

110 Katarzyna Wojciechowska i inni tości procentowe P wyznaczano dla każdego doświadczenia oddzielnie, a następnie obliczano wartość średnią oraz błąd standardowy średniej (SEM standard error of mean) dla całej serii doświadczeń. Parametr SEM zastosowano z uwagi na zróżnicowanie grup pod względem liczebności, zastępując odchylenie standardowe (SD standard deviation). Do oceny istotności statystycznej wykorzystano program Statistica 8.1. Analizę rozkładów danych dokonano przy użyciu testu Shapiro Wilka. Dla zmiennych połączonych zastosowano test t-studenta i test Wilcoxona. Jako istotny statystycznie przyjęto poziom istotności p < 0,05. Wyniki Uzyskane w serii kontrolnej średnie wartości współczynnika przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) dla kreatyniny o stężeniu 10 mg/dl i 100 mg/dl w pierwszej i drugiej godzinie doświadczenia wskazują na stabilność dwukierunkowego transportu kreatyniny przez błonę otrzewnową królika in vitro (por. ryc. 1.). Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy parametrów dwukierunkowego transportu kreatyniny między pierwszą i drugą godziną eksperymentu w warunkach kontrolnych, a transport I M i M I był zbliżony. P/P kontr.[%] 160 140 120 100 n = 7 n = 10 n = 11 Ryc. 1 * I M **M I n = 11 Druga grupa prezentowanych badań dotyczyła oceny zmian przezotrzewnowego transportu kreatyniny wywołanych działaniem glukozy, metyloglioksalu i siarczanu protaminy. Glukoza modyfikowała transport kreatyniny. Wprowadzenie związku osmotycznie czynnego w 60 minucie doświadczenia nasilało transport kreatyniny przez otrzewną ścienną zarówno w kierunku I M, jak i w kierunku przeciwnym, M I. W pierwszej godzinie eksperymentu wartości P (± SEM) dla kierunku I M wynosiły 1,929 ± 0,108 (x10-4, cm/s), natomiast w drugiej, po zastosowaniu glukozy, 2,481 ± 0,126 (x10-4, cm/s). Z kolei wartości współczynnika przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) dla kierunku M I wynosiły w pierwszych 60 minutach 1,489 ± 0,145 (x10-4, cm/s), a po wprowadzeniu glukozy 2,037 ± 0,154 (x10-4, cm/s). Wykazano więc 31% (p < 0,02) oraz 40% wzrost transferu kreatyniny (p < 0,001), odpowiednio w kierunku I M i M I (por. ryc. 2.). P/P kontr. [%] 250 200 150 100 50 * ** p < 0,02 p < 0,001 n = 7 n = 7 p < 0,01 p < 0,01 n = 16 n = 15 Ryc. 2 * I M ** M I n = 15 n = 15 * ** * ** * ** 80 60 40 20 * ** * ** * ** 0 15-60 75-120 75-120 75-120 czas [min] kontrola glukoza 1800 mg/dl metyloglioksal 1 mg/dl siarczan protaminy 5 mg/dl 0 15-60 75-120 75-120 czas [min] kontrola kreatynina 100 mg/dl kreatynina 10 mg/dl Rycina 1. Dynamika przezotrzewnowego transportu kreatyniny (100 mg/dl i 10 mg/dl) in vitro skierowanego ze śródmiąższowej (I) do mezotelialnej (M) strony błony oraz w kierunku przeciwnym, w warunkach kontrolnych. Figure 1. Dynamics of peritoneal creatinine transport (100 mg/dl, 10 mg/dl) in vitro, directed from the interstitial (I) to the mesothelial (M) side of the membrane and in the opposite direction in control conditions. Za 100% przyjęto średnie wartości współczynników przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) uzyskane w pierwszej godzinie doświadczenia. As 100% has been presented the mean value of the coefficients of diffusive permeability P (± SEM) obtained before the modification of experiment. Rycina 2. Zmiany w przezotrzewnowym transporcie kreatyniny skierowanym ze śródmiąższowej (I) do mezotelialnej (M) strony błony oraz w kierunku przeciwnym, wywołane glukozą (1800 mg/dl), metylogioksalem (1 mg/dl) i siarczanem protaminy (5 mg/dl) w warunkach in vitro. Figure 2. Changes of peritoneal creatinine transport in vitro, directed from the interstitial (I) to the mesothelial (M) side of the membrane and in the opposite direction, caused by glucose (1800 mg/dl), methylglyoxal (1 mg/dl) and protamine sulphate (5 mg/dl). Za 100% przyjęto średnie wartości współczynników przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) uzyskane przed zmianą warunków doświadczenia. As 100% has been presented the mean value of the coefficients of diffusive permeability P (± SEM) obtained before the modification of experiment. W przypadku analizy zmian funkcji transportowej otrzewnej wywołanej wprowadzeniem metyloglioksalu do układu wykazano, że średnie wartości przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) wynosiły 1,914 ± 0,181 (x10-4, cm/s)

Dynamika transportu kreatyniny przez błonę otrzewnową badania in vitro 111 dla kierunku transportu I M oraz 1,940 ± 0,183 (x10-4, cm/s) dla transferu kreatyniny z mezotelialnej do śródmiąższowej strony błony (M I). Po zastosowaniu metyloglioksalu (1 mg/dl), zaobserwowano obniżenie parametrów dwukierunkowego transportu kreatyniny. Współczynnik przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) wynosił odpowiednio 1,782 ± 0,149 (x10-4, cm/s) i 1,726 ± 0,128 (x10-4, cm/s) dla kierunku I M oraz M I. Wartość spadku transferu badanej cząsteczki ze śródmiąższowej do mezotelialnej strony otrzewnej (I M) wynosiła 5,5% (p < 0,01), natomiast dla kierunku M I 8% (p < 0,01), (por. ryc. 2.). Ostatnia seria badań dotyczyła wpływu siarczanu protaminy (5 mg/dl) na przezotrzewnowy transport kreatyniny w warunkach in vitro. Zmiany dwukierunkowego transferu kreatyniny pod wpływem zastosowanego peptydu nie były istotne statystycznie. Dyskusja Przeprowadzone badania dowiodły, iż dynamika przezotrzewnowego transportu kreatyniny w przypadku obydwu stężeń początkowych 10 mg/dl oraz 100 mg/dl w warunkach kontrolnych była stabilna. Nie było także różnic parametrów transferu I M i M I. W podobnych badaniach in vitro wielkość dwukierunkowego transferu mocznika i glukozy także nie ulegała zmianie w czasie 120 minut eksperymentu [7, 8]. Natomiast w przypadku niektórych związków wysokocząsteczkowych np. ikodekstryny, obserwuje się asymetrię transportu związaną z przewagą I M pasażu. Ponadto transfer polimeru glukozy ze śródmiąższowej do mezotelialnej strony otrzewnej zwiększa się w czasie [7]. Przezotrzewnowy transport cząsteczek można modyfikować metodami o charakterze fizycznym lub chemicznym. Skutecznym sposobem polepszenia wydajności dializy otrzewnowej jest zwiększenie osmolalności płynu dializacyjnego. W tym celu stosowana jest głównie D-glukoza [6, 9]. Wprowadzenie hipertonicznego płynu dializacyjnego, zawierającego glukozę, do jamy otrzewnowej skutkuje gradientem osmotycznym między jamą a przestrzenią wewnątrzotrzewnową. Od jego wielkości uzależniona jest zarówno objętość wody, jak i masa elektrolitów i innych cząsteczek przenikających przez błonę otrzewnową na zasadzie transportu konwekcyjnego. Przyjmuje się, iż w warunkach in vivo wzrost klirensów otrzewnowych po wprowadzeniu glukozy, związany jest głównie z nasileniem procesu solvent drag. Warto jednak podkreślić, że modyfikacje funkcji transportowych błony otrzewnowej są wypadkową kilku oddziaływań, a mianowicie wspomnianego wyżej zjawiska solvent drag, metabolicznego wpływu glukozy oraz środowiska hiperosmolalnego [5]. Przeprowadzone badania w warunkach in vitro wykazały, iż glukoza zastosowana w 60 minucie eksperymentu zwiększyła transfer kreatyniny zarówno ze śródmiąższowej do mezotelialnej strony otrzewnej (I M), jak i w kierunku przeciwnym (M I), odpowiednio o 31% i 40%, co sugeruje znaczny udział zjawiska solvent drag w przezotrzewnowym transporcie badanej cząsteczki. Natomiast, w przypadku mocznika zaobserwowano spadek transferu ze śródmiąższowej do mezotelialnej strony błony bez zmian w kierunku przeciwnym. Prawdopodobnie wynika to ze zmniejszenia, wskutek odwodnienia, przepuszczalności interstitium, jak również ograniczenia transportu przezmezotelialnego związanego m.in. z bezpośrednim, metabolicznym oddziaływaniem dwóch związków osmotycznie czynnych, tj. glukozy i mocznika [5]. W standardowym płynie dializacyjnym zawierającym glukozę występują produkty jej rozpadu (GDPs-Glucose Degradation Products). Zaliczane są do nich niskocząsteczkowe aldehydy, takie jak metyloglioksal, glioksal, 5-hydroksy-metylofurfural, 5-formaldehyd, acetaldehyd [10 12]. Związki te mogą powstawać zarówno wewnątrzustrojowo, jak i egzogennie. W pierwszym przypadku, u chorych z mocznicą, substratami do syntezy GDPs są węglowodany, lipidy oraz aminokwasy [11]. W drugim związki karbonylowe tworzone są podczas długotrwałego przechowywania i termicznej sterylizacji płynów dializacyjnych zawierających glukozę [10 13]. GDPs wykazują wielokierunkowe działanie [10, 11, 13 15]. Substancje te wpływają na strukturę komórek płynu otrzewnowego, a także na ich funkcje. Ponadto, wykazując miejscowe działanie na otrzewną, modyfikują strukturę warstwy mezotelialnej, śródmiąższowej i endotelialnej błony [11 15]. Stwierdzono, iż metyloglioksal nasila syntezę naczyniowego endotelialnego czynnika wzrostu (VEGF), który rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa wytwarzanie syntazy tlenku azotu. Odpowiedzialny jest również za inicjację reakcji zapalnych. Przypuszcza się, że może brać udział w powstawaniu zaburzeń strukturalno-funkcjonalnych błony otrzewnowej [5, 11]. Przeprowadzone eksperymenty dotyczyły wpływu metyloglioksalu na przezotrzewnowy transfer kreatyniny. Wykazano obniżenie wartości współczynnika przepuszczalności dyfuzyjnej P (± SEM) o 5,5% w przypadku transportu skierowanego ze śródmiąższowej do mezotelialnej strony otrzewnej ściennej oraz o 8% dla kierunku M I. Efekty działania metyloglioksalu są jednak uzależnione od rodzaju transportowanej cząsteczki. W podobnych badaniach in vitro, aldehyd nie zmieniał dwukierunkowego transportu mocznika i kwasu moczowego, natomiast powodował wzrost transferu glukozy [11]. Przypuszcza się, że spadek parametrów transportowych kreatyniny może wynikać z bezpośredniego oddziaływania metyloglioksalu na strukturę błony otrzewnowej. Dowiedziono, iż związek ten in vitro powoduje depolaryzację oraz zmniejsza przepuszczalność błony mitochondrialnej wątroby szczura [16]. Analizowano także oddziaływanie siarczanu protaminy na funkcje transportowe otrzewnej. Związek ten jest polikationowym peptydem o powierzchniowym dodatnim ładunku elektrycznym z uwagi na obecność w przeważającej ilości grup argininowych [17, 18]. Protamina stosowana jest do inaktywacji dużych dawek heparyny podawanych podczas operacji chirurgicznych [18, 19]. Sugeruje się, iż siarczan protaminy może zneutralizować miejsca anionowe błony otrzewnowej [17]. Badania in vitro

112 Katarzyna Wojciechowska i inni wykazały, że związek ten modyfikuje przeznabłonkowy opór elektryczny. Zmianom oporu elektrycznego towarzyszyła dezorganizacja mikrofilamentów cytoszkieletu w obszarze połączeń międzykomórkowych [18]. Po zastosowaniu siarczanu protaminy u szczurów dializowanych otrzewnowo, wykazano nasilenie wydalania białek z ustroju do dializatu, natomiast nie stwierdzono istotnych zmian w usuwaniu takich cząsteczek, jak mocznik czy kwas moczowy [17]. Podobnie, w prezentowanych badaniach in vitro wykazano brak oddziaływania siarczanu protaminy na przezotrzewnowy transfer kreatyniny, co sugeruje niewielkie znaczenie powierzchniowego ładunku elektrycznego w przezotrzewnowym transporcie związków drobnocząsteczkowych. Wnioski 1. Dynamika przezotrzewnowego transportu kreatyniny jest stabilna. 2. Transfer kreatyniny skierowany ze śródmiąższowej (I) do mezotelialnej (M) strony błony otrzewnowej oraz w kierunku przeciwnym (M I) jest zbliżony. 3. Glukoza i produkt jej degradacji metyloglioksal modyfikują dynamikę transferu kreatyniny. 4. Glukoza nasila a metyloglioksal obniża dwukierunkowy pasaż kreatyniny. 5. Siarczan protaminy nie zmienia transportu badanej cząsteczki. Piśmiennictwo 1. Pawlaczyk K., Wanic-Kossowska M., Czekalski S.: Fizjologia dializy otrzewnowej. [W:] Leczenie nerkozastępcze. Rutkowski B. (red.), Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, 183-188. 2. Książek A.: Fizjologia dializy otrzewnowej. [W:] Dializoterapia w codziennej praktyce. Rutkowski B., (red.), Wyd. MAKmed, Gdańsk, 2004, 247-252. 3. Wańkowicz Z.: Miejsce dializy otrzewnowej w leczeniu nerkozastępczym. [W:] Dializoterapia w codziennej praktyce. Rutkowski B., (red.), Wyd. MAKmed, Gdańsk 2004, 237-246. 4. Baczyński D., Lichodziejska-Niemierko M., Rutkowski B.: Adekwatność dializy otrzewnowej. [W:] Leczenie nerkozastępcze. Rutkowski B. (red.), Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, 233-247. 5. Czyżewska K., Szary B.: Przezotrzewnowy transport glukozy. Studium funkcji i efektów. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2001, 1-180. 6. Czyżewska K., Grzelak T., Szary B.: Uwarunkowania transportu makromolekuł przez błonę otrzewnową. Pol. Arch. Med. Wewn., 2002, 108, 1205-1216. 7. Czyżewska K., Szary B., Grzelak T.: Peritoneal transport of glucose and icodextrin: The in vitro comparative studies. Adv. Perit. Dial., 2005, 21, 53-59. 8. Grzelak T., Szary B., Czyżewska K.: Urea transport across peritoneal membrane in vitro influence of protamine sulfate, glyoxal and methylglyoxal. Adv. Perit. Dial., 2009, 25, 11-15. 9. Kraśnicka M., Stompór T., Sułowicz W.: Płyny stosowane w dializie otrzewnowej nowe kierunki poszukiwań. Nefrol. Dial. Pol., 1999, 3, 42-51. 10. Wieslander A., Linden T.: Glucose degradation and cytotoxicity in PD fluids. Perit. Dial. Int., 1996, 16, 114-118. 11. Szary B., Grzelak T., Czyżewska K.: Metyloglioksal zmienia przepuszczalność dyfuzyjną otrzewnej in vitro. Nefrol. Dial. Pol., 2004, 8, 160-164. 12. Olszowska A., Wańkowicz Z.: Biozgodność płynu dializacyjnego w dializie otrzewnowej ograniczenia i możliwości poprawy. Pol. Merk. Lek., 2008, 142, 364-367. 13. Musi B., Braide M., Wieslander A., Rippe A. et al.: Very high daily intraperitoneal doses of carbonyl compounds affect the morphology, but not the exchange characteristics, of rat peritoneum. Blood Purif., 2001, 19, 286. 14. Miyata T., Horie K., Ueda Y. et al.: Advanced glycation and lipidoxidation of the peritoneal membrane: Respective roles of serum and peritoneal fluid reactive carbonyl compounds. Kidney Int., 2000, 58, 425-435. 15. Witowski J., Wiśniewska J., Korybalska K. et al.: Prolonged exposure to glucose degradation products impairs viability and function of human peritoneal mesothelial cells. J. Am. Soc. Nephrol., 2001, 12, 2434-2441. 16. Speer O., Morkunaite-Haimi S., Liobikas J. et al.: Rapid suppression of mitochondrial permeability transition by methylglyoxal. J. Biol. Chem., 2003, 278, 347-357. 17. Galdi P., Shostak A., Jaichenko J. et al.: Protamine sulfate induces enhanced peritoneal permeability to proteins. Nephron, 1991, 57, 45-51. 18. Peixoto EBMI, Collares Buzato CB.: Protamine induced epithelial barier disruption involves rearrangment of cytoskeleton and decreased tight junction associated protein expression in cultured MDCK strains. Cell Struct. Funct., 2005, 29, 37-42. 19. Chu A.J., Wang Z., Raicu M. et al.: Protamine inhibits tissue factor initiated extrinsic coagulation. Br. J. Haem., 2001, 115, 392-399. Adres do korespondencji: mgr Katarzyna Wojciechowska Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych ul. Święcickiego 6 60-781 Poznań tel. (61) 8546-476, fax (61) 8546-477 e-mail: katarzynawojciechowska@poczta.fm