Notki o autorach... Wstęp... XXI Wykaz skrótów... XXIII Zagadnienie 1. Źródła prawa pracy... 1 1.1. Uwagi ogólne... 1 1.2. Katalog źródeł prawa pracy... 2 1.2.1. Konstytucja... 2 1.2.2. Ustawy... 2 1.2.3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe... 3 1.2.4. Układy zbiorowe pracy... 4 1.2.4.1. Układ jako źródło prawa pracy... 4 1.2.4.2. Treść układu... 6 1.2.4.3. Zawarcie układu... 8 1.2.4.4. Rejestracja układu... 9 1.2.4.5. Wejście w życie układu... 9 1.2.4.6. Skutek niezgodności z prawem postanowień układu... 9 1.2.4.7. Hierarchia obowiązywania układów... 10 1.2.5. Porozumienia zbiorowe oparte na ustawie... 10 1.2.6. Regulaminy... 12 1.2.7. Statuty... 12 Zagadnienie 2. Podstawowe zasady prawa pracy wyrażone w Kodeksie pracy... 14 2.1. Uwagi ogólne... 15 2.2. Zasada prawa do pracy... 16 2.3. Zasada swobody pracy... 16 2.4. Zasada poszanowania godności i innych dóbr osobistych... 17 2.5. Zasada równouprawnienia pracowników... 19 2.6. Zasada niedyskryminacji... 20 2.7. Zasada prawa do godziwego wynagrodzenia... 20 2.8. Zasada prawa do wypoczynku... 21 V VII
2.9. Zasada zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy... 22 2.10. Zasada zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników... 22 2.11. Zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych... 23 2.12. Zasada korzystności... 24 2.13. Zasada swobody zrzeszania się pracowników i pracodawców... 25 2.14. Zasada udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy... 27 2.15. Zasada trwałości stosunku pracy... 27 Zagadnienie 3. Stosunek pracy... 30 3.1. Podstawy nawiązania stosunku pracy... 30 3.1.1. Umowa o pracę... 31 3.1.1.1. Umowa na okres próbny... 36 3.1.1.2. Umowa na czas określony... 39 3.1.1.3. Umowa na czas zastępstwa... 43 3.1.1.4. Umowa na czas wykonywania określonej pracy... 43 3.1.1.5. Umowa na czas nieokreślony... 46 3.1.1.6. Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej... 46 3.1.2. Powołanie... 47 3.1.3. Wybór... 56 3.1.4. Mianowanie... 57 3.1.5. Spółdzielcza umowa o pracę... 58 3.2. Cechy istotne stosunku pracy... 62 Zagadnienie 4. Powstanie stosunku pracy... 68 4.1. Pojęcie pracownika i jego zdolność nawiązania stosunku pracy... 69 4.1.1. Pojęcie pracownika... 69 4.1.2. Zdolność nawiązania stosunku pracy... 70 4.2. Umowa przedwstępna... 72 4.3. Elementy definitywnej umowy o pracę... 75 4.3.1. Rodzaj umowy... 75 4.3.2. Rodzaj pracy... 75 4.3.3. Miejsce wykonywania pracy... 76 4.3.4. Wymiar czasu pracy... 77 4.3.5. Wysokość wynagrodzenia... 78 4.3.6. Termin rozpoczęcia pracy... 79 4.4. Dane osobowe pracownika... 80 4.5. Obowiązek informacyjny pracodawcy... 81 4.6. Dopuszczalność zawarcia więcej niż jednej umowy na okres próbny... 81 4.7. Zagadnienie zawierania wieloletnich umów o pracę na czas określony... 82 4.8. Zakaz zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi... 84 VIII
4.9. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu... 86 Zagadnienie 5. Ustanie stosunku pracy... 92 5.1. Sposoby rozwiązania umowy o pracę... 93 5.1.1. Uwagi ogólne... 93 5.1.2. Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem... 94 5.1.2.1. Pojęcie rozwiązania umowy za wypowiedzeniem i okresy wypowiedzenia... 94 5.1.2.2. Zastosowanie krótszego lub dłuższego niż wymagany okresu wypowiedzenia... 96 5.1.2.3. Dni wolne na poszukiwanie pracy... 98 5.1.2.4. Konsultacja związkowa... 98 5.1.3. Niezwłoczne rozwiązanie umowy... 99 5.1.3.1. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika... 99 5.1.3.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika... 103 5.1.4. Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron... 105 5.2. Rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika (zwolnienie grupowe)... 105 5.2.1. Uwagi ogólne... 105 5.2.2. Liczba zwalnianych pracowników... 106 5.2.3. Konsultacja ze związkami zawodowymi oraz obowiązek informacyjny... 106 5.2.4. Porozumienie w sprawie zwolnienia grupowego... 107 5.2.5. Ponowne zawiadomienie urzędu pracy... 108 5.2.6. Wypowiedzenie i rozwiązanie umów o pracę... 108 5.3. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę z przyczyn niezawinionych przez pracownika... 109 5.4. Treść oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia... 111 5.5. Wygaśnięcie umowy o pracę... 114 Zagadnienie 6. Modyfikacja postanowień umowy o pracę... 122 6.1. Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę... 122 6.1.1. Materialnoprawny charakter przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę... 122 6.1.2. Wliczenie poprzedniego okresu zatrudnienia... 125 6.1.3. Skutki przejścia zakładu pracy w zakresie indywidualnego prawa pracy... 126 6.1.3.1. Obowiązki pracodawcy wobec pracowników zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę... 126 6.1.3.2. Obowiązek informacyjny pracodawców... 126 IX
6.1.3.3. Odpowiedzialność za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy... 126 6.1.3.4. Możliwość rozwiązania stosunku pracy przez pracownika... 127 6.1.4. Skutki przejścia zakładu pracy w zakresie zbiorowego prawa pracy... 128 6.1.4.1. Obowiązek informacyjny pracodawców... 128 6.1.4.2. Podjęcie działań dotyczących warunków zatrudnienia... 128 6.1.4.3. Skutki braku porozumienia w sprawie warunków zatrudnienia... 129 6.1.4.4. Stosowanie postanowień zawartego układu zbiorowego pracy... 130 6.2. Powierzenie pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę... 131 6.3. Wypowiedzenie zmieniające... 132 Zagadnienie 7. Telepraca... 137 7.1. Uwagi ogólne... 137 7.2. Uzgodnienie warunków stosowania telepracy... 140 7.3. Obowiązki pracodawcy... 142 7.3.1. Dostarczenie sprzętu... 142 7.3.2. Określenie zasad ochrony danych... 142 7.3.3. Zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy... 142 7.3.4. Obowiązek informacyjny... 143 7.4. Odrębne uzgodnienie kwestii związanych z wykonywaniem pracy w formie telepracy... 144 7.5. Czynności kontrolne... 144 7.6. Możliwość zaprzestania wykonywania pracy w formie telepracy... 145 7.7. Zakaz dyskryminacji... 145 7.8. Ochrona trwałości stosunku pracy pracowników pracujących w formie telepracy... 146 Zagadnienie 8. Obowiązki stron stosunku pracy... 148 8.1. Podstawowe obowiązki pracownika... 149 8.1.1. Uwagi ogólne... 149 8.1.2. Ogólny obowiązek pracownika wynikający z istoty stosunku pracy... 150 8.1.2.1. Obowiązek przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy... 153 8.1.2.2. Obowiązek przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku... 156 8.1.2.3. Obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych... 157 8.1.2.4. Obowiązek dbania o dobro zakładu pracy, ochrony jego mienia oraz obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. 159 X
8.1.2.5. Obowiązek przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach... 161 8.1.2.6. Obowiązek przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego... 162 8.1.3. Pozostałe obowiązki pracownika... 164 8.1.4. Skutki naruszenia obowiązków pracowniczych... 164 8.2. Podstawowe obowiązki pracodawcy... 164 8.2.1. Uwagi ogólne... 164 8.2.2. Obowiązek poniesienia kosztów wstępnych badań lekarskich... 166 8.2.3. Obowiązek informowania o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą... 167 8.2.4. Obowiązek zaznajamiania pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku oraz ich podstawowymi uprawnieniami... 169 8.2.5. Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji... 170 8.2.6. Obowiązek zapoznania pracownika z treścią regulaminu pracy... 170 8.2.7. Obowiązek stwarzania pracownikom warunków sprzyjających przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy... 171 8.2.8. Obowiązki związane z organizacją pracy... 171 8.2.9. Obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy... 171 8.2.10. Obowiązek terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzenia... 173 8.2.11. Obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych... 176 8.2.12. Obowiązek zaspokajania potrzeb socjalnych pracowników... 178 8.2.13. Obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy... 179 8.2.14. Obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, w tym obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy... 180 8.2.15. Obowiązek wpływania na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego... 185 8.2.16. Obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika... 187 8.2.17. Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi... 187 8.2.18. Obowiązek wydania świadectwa pracy... 187 8.2.18.1. Sposób i tryb wydania świadectwa pracy... 189 8.2.18.2. Sprostowanie i uzupełnienie świadectwa pracy... 190 8.2.19. Obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie pracy... 194 8.2.20. Obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej albo rentowej... 194 8.2.21. Obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej... 198 XI
8.3. Obowiązki związane z wystąpieniem wypadku przy pracy i choroby zawodowej... 199 8.3.1. Definicja wypadku przy pracy... 199 8.3.2. Obowiązki pracodawcy związane z wystąpieniem wypadku przy pracy... 201 8.3.3. Definicja choroby zawodowej... 203 8.3.4. Obowiązki pracodawcy związane z wystąpieniem choroby zawodowej... 204 Zagadnienie 9. Wynagrodzenie oraz inne świadczenia związane ze stosunkiem pracy... 207 9.1. Problematyka prawa do wynagrodzenia... 207 9.1.1. Prawo do wynagrodzenia a klauzula zasad współżycia społecznego... 209 9.1.2. Wynagrodzenie a zasada swobody umów... 210 9.2. Pojęcie godziwego wynagrodzenia... 211 9.3. Ekwiwalentność wynagrodzenia za pracę... 212 9.4. Prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości... 213 9.5. Zasady ustalania wysokości wynagrodzenia... 213 9.5.1. Uwagi ogólne... 213 9.5.2. Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych... 214 9.5.3. Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby... 215 9.5.4. Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę... 218 9.6. Prawo do wynagrodzenia pomimo nieświadczenia pracy... 218 9.7. Termin, czas i miejsce wypłaty wynagrodzenia... 220 9.8. Potrącenia z wynagrodzenia... 221 9.9. Zwrot nienależnie pobranego wynagrodzenia... 224 9.10. Regulamin wynagradzania... 225 9.11. Składniki wynagrodzenia za pracę... 226 9.11.1. Uwagi ogólne... 226 9.11.2. Wynagrodzenie netto i wynagrodzenie brutto... 227 9.11.3. Wynagrodzenie zasadnicze... 228 9.11.4. Premia... 228 9.11.5. Nagroda... 229 9.11.6. Dodatki... 230 9.11.7. Gratyfikacja jubileuszowa... 230 9.11.8. Deputaty... 230 9.12. Odprawa pośmiertna... 231 9.12.1. Przesłanki nabycia prawa do odprawy pośmiertnej... 231 9.12.2. Wysokość świadczenia... 232 9.12.3. Uprawnieni do otrzymania odprawy pośmiertnej... 232 9.12.4. Wliczenie okresu zatrudnienia w związku z art. 23 1 KP... 233 9.12.5. Pokrycie należności przez świadczenie z tytułu ubezpieczenia na życie... 233 XII
9.13. Odprawa emerytalno-rentowa... 233 9.14. Problematyka diety z tytułu podróży służbowej z punktu widzenia obowiązków podatkowych pracodawcy... 234 Zagadnienie 10. Czas pracy... 241 10.1. Czas pracy... 241 10.2. Definicja wymiaru czasu pracy i podstawowe okresy odpoczynku... 242 10.3. Definicja norm czasu pracy... 244 10.4. Definicja rozkładu czasu pracy... 245 10.5. Systemy czasu pracy... 247 10.5.1. Uwagi ogólne... 247 10.5.2. System klasycznego równoważnego czasu pracy... 247 10.5.3. Dozór urządzeń... 248 10.5.4. Pilnowanie mienia... 248 10.5.5. Praca w ruchu ciągłym... 249 10.5.6. System przerywanego czasu pracy... 250 10.5.7. System zadaniowego czasu pracy... 251 10.5.8. System skróconego tygodnia pracy... 253 10.5.9. System pracy weekendowo-świątecznej... 253 10.5.10. Przedłużenie okresu rozliczeniowego w ramach danego systemu czasu pracy... 253 10.5.11. Praca zmianowa... 254 10.5.12. Konieczność zapewnienia dni wolnych od pracy... 254 10.5.13. Praca powyżej 8 godzin na dobę w okolicznościach przekroczenia dopuszczalnych stężeń lub natężeń oraz w przypadku pracownic w ciąży lub pracowników opiekujących się dzieckiem... 254 10.6. Ogólne pojęcie oraz maksymalny limit godzin nadliczbowych... 255 10.6.1. Pojęcie nadgodzin... 255 10.6.2. Limit godzin nadliczbowych... 257 10.6.3. Obejście prawa w zakresie świadczenia godzin nadliczbowych... 258 10.7. Dyżur... 258 10.8. Przerwy w pracy... 259 10.8.1. Wliczenie przerw do czasu pracy... 259 10.8.2. Przerwa obowiązkowa... 259 10.8.3. Przerwa fakultatywna... 259 10.8.4. Przerwa na karmienie piersią... 260 10.9. Odpoczynek dobowy i tygodniowy... 260 10.9.1. Uwagi ogólne... 260 10.9.2. Odpoczynek dobowy... 261 10.9.3. Odpoczynek tygodniowy... 262 10.10. Skrócenie norm czasu pracy... 263 10.11. Praca w porze nocnej... 264 10.12. Dopuszczalność pracy w niedziele i święta... 264 XIII
10.12.1. Uwagi ogólne... 264 10.12.2. Praca w placówkach handlowych... 265 10.12.3. Katalog przypadków dozwolonej pracy w niedziele i święta... 265 10.12.4. Obowiązki pracodawcy... 266 10.12.5. Wolna niedziela... 267 10.13. Ewidencja czasu pracy... 268 Zagadnienie 11. Urlopy wypoczynkowe oraz inne przerwy w obowiązku świadczenia pracy... 273 11.1. Urlop wypoczynkowy... 274 11.1.1. Nabycie prawa do pierwszego i kolejnych urlopów wypoczynkowych... 274 11.1.2. Wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy... 276 11.1.3. Wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy... 276 11.1.4. Okresy podlegające wliczeniu do pełnego stażu pracy... 277 11.1.5. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego... 278 11.1.6. Odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego i przesunięcie terminu urlopu... 281 11.1.6.1. Odwołanie z urlopu... 281 11.1.6.2. Przesunięcie terminu... 281 11.1.6.3. Zwrot kosztów poniesionych przez pracownika na skutek przesunięcia terminu urlopu... 283 11.1.7. Udzielenie urlopu wypoczynkowego w czasie wypowiedzenia umowy o pracę... 283 11.1.8. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego... 284 11.1.9. Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy... 284 11.2. Urlop na żądanie... 286 11.2.1. Charakter prawny urlopu na żądanie... 286 11.2.2. Odmowa udzielenia urlopu na żądanie na skutek złożenia spóźnionego wniosku... 288 11.3. Urlop proporcjonalny... 289 11.4. Urlop szkoleniowy... 291 11.4.1. Uwagi ogólne... 291 11.4.2. Wymiar urlopu szkoleniowego... 292 11.5. Urlop macierzyński... 292 11.5.1. Uwagi ogólne... 292 11.5.2. Wymiar urlopu... 294 11.5.3. Udzielenie urlopu wypoczynkowego... 294 11.5.4. Udzielanie części urlopu macierzyńskiego ojcu dziecka... 295 11.5.4.1. Udzielenie urlopu po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu przez matkę dziecka... 295 XIV
11.5.4.2. Udzielenie urlopu macierzyńskiego ojcu w przypadku złego stanu zdrowia matki dziecka... 296 11.5.5. Urlop macierzyński w przypadku urodzenia martwego dziecka lub jego zgonu... 296 11.5.6. Dodatkowy urlop macierzyński... 297 11.6. Urlop bezpłatny... 298 11.7. Urlop wychowawczy... 299 11.7.1. Uwagi ogólne... 299 11.7.2. Podstawowy wymiar urlopu wychowawczego... 300 11.7.3. Zły stan zdrowia dziecka... 300 11.7.4. Wyłączne prawo do miesiąca urlopu... 300 11.7.5. Jednoczesne korzystanie z urlopu przez obojga rodziców... 301 11.7.6. Zasady udzielania urlopu wychowawczego... 301 11.7.6.1. Zastosowanie rozporządzenia... 301 11.7.6.2. Wniosek o urlop wychowawczy... 301 11.7.6.3. Udzielenie urlopu wychowawczego... 303 11.7.7. Rezygnacja z urlopu wychowawczego... 303 11.7.8. Dopuszczalność świadczenia pracy... 304 Zagadnienie 12. Odpowiedzialność pracownika w związku z istnieniem stosunku pracy... 310 12.1. Odpowiedzialność porządkowa... 311 12.1.1. Sytuacje uzasadniające odpowiedzialność porządkową oraz katalog kar... 311 12.1.2. Zastosowanie kary porządkowej... 312 12.1.3. Obowiązek informacyjny pracodawcy... 313 12.1.4. Sprzeciw... 314 12.1.5. Zatarcie... 314 12.1.6. Wyrządzenie szkody pracodawcy a odpowiedzialność porządkowa... 315 12.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna... 316 12.2.1. Uwagi ogólne... 316 12.2.2. Postępowanie wyjaśniające... 318 12.2.3. Postępowanie dyscyplinarne w I instancji... 318 12.2.4. Postępowanie odwoławcze... 320 12.3. Odpowiedzialność materialna... 321 12.3.1. Uwagi ogólne... 321 12.3.2. Przesłanki i zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną nieumyślnie... 322 12.3.3. Weksel na zabezpieczenie roszczeń pracodawcy... 324 12.3.4. Przesłanki i zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie... 325 12.3.5. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej... 325 XV
12.3.6. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w mieniu powierzonym... 327 12.3.6.1. Odpowiedzialność wspólna... 328 12.3.6.2. Obrona pracownika w przypadku dochodzenia przez pracodawcę roszczeń z tytułu wyrządzenia szkody w mieniu powierzonym... 330 12.3.7. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez kilku pracowników... 331 Zagadnienie 13. Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia przeciwko prawom pracownika... 335 13.1. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika opisane w przepisach KP... 336 13.1.1. Katalog wykroczeń, których może dopuścić się tylko pracodawca lub osoby działające w jego imieniu... 336 13.1.2. Katalog wykroczeń, których może dopuścić się osoba zobowiązana do realizowania wskazanych uprawnień pracowniczych... 337 13.1.3. Wykroczenia, które może popełnić osoba będąca odpowiedzialna za stan BHP oraz osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami... 338 13.1.4. Wykroczenia, które może popełnić osoba działająca wbrew określonym obowiązkom... 338 13.1.5. Wykroczenie, które może popełnić osoba, do której adresowany jest nakaz inspektora pracy... 339 13.1.6. Wykroczenie, które może popełnić osoba utrudniająca działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy... 340 13.1.7. Wykroczenie, które może popełnić osoba dopuszczająca do pracy małoletniego poniżej 16. roku życia... 341 13.2. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika opisane w przepisach innych ustaw... 342 Zagadnienie 14. Ochrona trwałości stosunku pracy... 347 14.1. Uwagi ogólne... 347 14.2. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy... 349 14.2.1. Konsultacja związkowa wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony... 349 14.2.2. Uzasadnienie wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony... 350 14.3. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy pracownic w ciąży... 352 14.3.1. Ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem bez wypowiedzenia umowy o pracę... 352 14.3.2. Przedłużenie umowy terminowej do dnia porodu... 353 14.3.3. Sytuacja pracownicy w ciąży lub przebywającej na urlopie macierzyńskim w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy... 353 XVI
14.4. Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym... 354 14.5. Ochrona pracowników w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy... 356 Zagadnienie 15. Polubowne rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunku pracy... 360 15.1. Uwagi ogólne... 360 15.2. Postępowanie przed komisją pojednawczą... 361 15.2.1. Organizowanie komisji pojednawczej... 361 15.2.2. Wszczęcie postępowania... 361 15.2.3. Zespoły komisji pojednawczej... 362 15.2.4. Czas działania komisji pojednawczej... 362 15.2.5. Ugoda zawarta przed komisją pojednawczą... 363 15.2.6. Prawo żądania uznania ugody za bezskuteczną... 364 15.3. Postępowanie mediacyjne... 364 15.3.1. Uwagi ogólne... 364 15.3.2. Brak jawności postępowania mediacyjnego... 365 15.3.3. Sylwetka mediatora... 365 15.3.4. Wszczęcie mediacji... 365 15.3.5. Ugoda zawarta przed mediatorem... 366 15.4. Postępowanie pojednawcze... 366 15.5. Ugoda pozasądowa... 368 Zagadnienie 16. Zbiorowe prawo pracy... 370 16.1. Wprowadzenie... 370 16.2. Zarys pojęcia organizacja związkowa... 372 16.3. Zasady ogólne tworzenia związków zawodowych... 373 16.4. Uprawnienia związków zawodowych... 374 16.4.1. Merytoryczny obszar działania... 374 16.4.2. Wiążące pracodawcę zajęcie stanowiska przez związek zawodowy oraz zawieranie układów, porozumień i regulaminów... 375 16.4.2.1. Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z pracownicą w ciąży... 375 16.4.2.2. Zgoda na rozwiązanie umowy z pracownicą w ciąży w okolicznościach upadłości albo likwidacji pracodawcy... 375 16.4.2.3. Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy ze społecznym inspektorem pracy... 375 16.4.2.4. Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z imiennie wskazanym członkiem organizacji związkowej... 375 16.4.2.5. Sprzeciw wobec indywidualnych zwolnień na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych... 376 16.4.2.6. Zawarcie porozumienia w sprawie zwolnień grupowych... 376 XVII
16.4.2.7. Zawarcie porozumienia w okolicznościach przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę... 376 16.4.2.8. Zawarcie układów, pozostałych porozumień oraz regulaminów... 377 16.4.3. Niewiążące pracodawcę zajęcie stanowiska przez związek zawodowy... 378 16.4.3.1. Konsultacja wypowiedzenia bezterminowej umowy o pracę... 378 16.4.3.2. Konsultacja wypowiedzenia zmieniającego... 379 16.4.3.3. Konsultacja wypowiedzenia dyscyplinarnego... 379 16.4.3.4. Konsultacja w sprawie ustalenia wysokości odszkodowania za szkodę w mieniu powierzonym... 379 16.4.3.5. Konsultacja w sprawie sprzeciwu od nałożenia kary porządkowej... 379 16.4.3.6. Konsultacja działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy... 380 16.4.4. Kontrola przestrzegania prawa pracy... 380 16.4.5. Opiniowanie projektów aktów prawnych... 381 16.4.6. Prawo prowadzenia rokowań... 382 16.5. Działalność gospodarcza związku zawodowego... 382 16.6. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy zakładowej organizacji związkowej... 383 16.6.1. Katalog zachowań zakazanych... 383 16.6.2. Okres ochronny... 384 16.6.3. Liczba pracowników chronionych... 385 16.6.4. Ochrona osób wskazanych przez komitet założycielski... 386 16.6.5. Ochrona pracowników przebywających na urlopie bezpłatnym... 386 16.7. Obowiązki pracodawcy względem zakładowej organizacji związkowej (art. 33 ZwZawU)... 386 Zagadnienie 17. Terminy i przedawnienie w prawie pracy... 390 17.1. Charakter terminów występujących w prawie pracy... 390 17.2. Szczególne terminy wnoszenia odwołań w sprawach pracowniczych... 392 17.3. Terminy przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy... 395 17.3.1. Uwagi ogólne... 395 17.3.2. Terminy przedawniania... 395 17.4. Zawieszenie biegu przedawnienia... 399 17.5. Przerwanie biegu przedawnienia... 400 Zagadnienie 18. Oświadczenia woli w prawie pracy... 405 18.1. Stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego... 405 18.2. Rozwiązanie umowy o pracę w drodze porozumienia a wady oświadczenia woli... 406 18.2.1. Uwagi ogólne... 406 XVIII
18.2.2. Oświadczenie woli... 406 18.2.3. Brak świadomości lub swobody... 407 18.2.4. Błąd... 411 18.2.5. Groźba... 414 18.2.6. Podstęp... 415 18.2.7. Pozorność... 417 Zagadnienie 19. Wybrane problemy natury procesowej... 420 19.1. Właściwość sądu z sprawach z zakresu prawa pracy... 421 19.1.1.Właściwość miejscowa... 421 19.1.2. Właściwość rzeczowa... 425 19.2. Zasada związania sądu pracy wyrokiem sądu karnego... 426 19.3. Dokonywanie doręczeń i wezwań sądowych... 428 19.4. Odpowiedzialność pracodawcy za niewykonanie zobowiązania sądu nałożonego w toku postępowania... 430 19.5. Dochodzenie roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy... 431 19.6. Powództwo o wypłatę premii regulaminowej... 432 Zagadnienie 20. Zatrudnienie młodocianych... 434 20.1. Uwagi ogólne... 434 20.2. Pojęcie pracownika młodocianego... 435 20.3. Przesłanki zatrudnienia... 437 20.4. Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego... 439 20.5. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe... 441 20.6. Regulacje ochronne... 442 20.6.1. Uwagi ogólne... 442 20.6.2. Nauka w szkole... 442 20.6.3. Ochrona zdrowia... 443 20.6.4. Wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego. Czas pracy młodocianego... 443 20.6.5. Przypadki, w których nie wolno zatrudniać młodocianych... 445 20.6.6. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego... 447 Zagadnienie 21. Mobbing i dyskryminacja... 449 21.1. Mobbing... 450 21.1.1. Pojęcie mobbingu... 450 21.1.2. Osoby, które mogą dopuścić się mobbingu... 452 21.1.3. Przejawy mobbingu... 453 21.1.4. Mobbing jako kwalifikowany delikt prawa pracy... 453 21.1.5. Roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu mobbingu... 454 21.1.6. Dochodzenie roszczeń przez osobę niebędącą pracownikiem... 456 21.1.7. Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi... 457 21.2. Dyskryminacja... 458 21.2.1. Pojęcie dyskryminacji... 458 21.2.2. Dyskryminacja bezpośrednia... 459 XIX
21.2.3. Dyskryminacja pośrednia... 459 21.2.4. Roszczenia pracownika z tytułu dyskryminacji... 460 21.2.5. Rozkład ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację... 461 21.3. Molestowanie... 462 21.3.1. Pojęcie molestowania... 462 21.3.2. Roszczenia pracownika z tytułu molestowania... 463 21.4. Molestowanie a mobbing... 463 21.4.1. Różnice... 463 21.4.2. Rozkład ciężaru dowodu w sprawach dotyczących mobbingu i molestowania... 464 Zagadnienie 22. Zakaz konkurencji w prawie pracy... 466 22.1. Uwagi ogólne... 466 22.2. Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy... 467 22.3. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy... 472 Zagadnienie 23. Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy... 481 23.1. Uwagi ogólne... 481 23.2. Obowiązki pracodawcy... 482 23.2.1. Podstawowe obowiązki... 482 23.2.2. Obowiązki pracodawcy w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia... 485 23.2.3. Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń z zakresu BHP... 490 23.2.4. Obowiązki pracodawcy dostarczenia środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego... 491 23.2.5. Odpowiedzialność pracodawcy za stan BHP... 494 23.3. Obowiązki osoby kierującej pracownikami... 495 23.4. Odpowiedzialność karna za niedopełnienie obowiązków w zakresie BHP... 496 23.5. Prawa i obowiązki pracownika... 496 23.5.1. Prawa pracownika związane z bezpieczeństwem i higieną pracy... 496 23.5.2. Podstawowe obowiązki pracownika... 498 XX