J. Bolczak Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc awiu J. Kraszewska Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc awiu Zarz dzanie maj tkiem obrotowym, jako metoda kszta towania warto ci przedsi biorstwa. Kod JEL: A 10 S owa kluczowe: Zarz dzanie warto ci i ryzykiem przedsi biorstwa, maj tek obrotowy, nale no ci. Streszczenie: Poni szy raport przedstawia metod kreowania warto ci przedsi biorstwa poprzez zarz dzanie maj tkiem obrotowym. 1
WST P Przedmiot dzia alno ci obu omawianych jednostek to m.in. przetwarzanie ryb, skorupiaków i mi czaków (PKD 10.2). Kapita zak adowy pierwszego przedsi biorstwa jest pi ciokrotnie wy szy od kapita u drugiego. Obie jednostki zmierzaj do wzmocnienia pozycji na rynku oraz zwi kszenia warto ci przedsi biorstwa. OPIS TEORETYCZNY METODY Wed ug koncepcji VBM nadrz dnym celem istnienia przedsi biorstwa jest tworzenie warto ci dla w a cicieli. Czynnikami wp ywaj cymi na warto przedsi biorstwa s : sposób wykorzystania aktywów, struktura kapita u, potencja wzrostu oraz zarz dzanie strategiczne. Aktywa wp ywaj ce na warto przedsi biorstwa to maj tek trwa y i obrotowy, czyli aktywa uj te w bilansie oraz aktywa pozabilansowe. Jednym z najwa niejszych czynników, które wp ywaj na warto przedsi biorstwa jest zarz dzanie maj tkiem obrotowym. Maj tek obrotowy to aktywa, których okres u ycia jest krótszy ni 12 miesi cy. Charakteryzuj si wysok p ynno ci oraz wi ksz rotacj ni sk adniki maj tku trwa ego. W sk ad maj tku obrotowego wchodz : zapasy, nale no ci, rodki pieni ne. Poprzez odpowiednie zarz dzanie maj tkiem obrotowym przedsi biorstwo zwi ksza swoj warto dla w a cicieli. Pierwszym omawianym sk adnikiem maj tku obrotowego s zapasy. Przedsi biorstwa zamra aj tutaj znaczn cz swoich rodków finansowych. W sk ad zapasów wchodz : materia y, pó produkty i produkty w toku, produkty gotowe, towary, zaliczki na dostaw. Poziom zapasów jest w g ównej mierze uzale niony od sprzeda y. Utrzymanie zapasów w przedsi biorstwie kosztuje, dlatego nale y nimi odpowiednio gospodarowa. Drugim omawianym sk adnikiem maj tku obrotowego s nale no ci. S one pozycj trudn sterowaln. Mimo stosowania spójnej polityki, mo na nie osi gn spodziewanych efektów, poniewa jest wiele czynników zewn trznych o du ej sile oddzia ywania na wielko nale no ci. Przedsi biorstwom zale y na jak najszybszym inkasowaniu nale no ci z powodu inflacji, ch ci 2
utrzymania p ynno ci, potrzeb kapita owych, a tak e kosztów kapita u zaanga owanego w finansowaniu nale no ci. Nale no ci stanowi ok. 20-25% aktywów przedsi biorstwa. Dok adna struktura jest jednak ci le powi zana z typem dzia alno ci oraz bran przedsi biorstwa. Zarz dzanie nale no ciami nale y zaliczy do operacyjnego obszaru przedsi biorstwa. Zgodnie z koncepcj zarz dzania warto ci podstawowym celem zarz dzania nale no ciami jest zwi kszenie warto ci przedsi biorstwa poprzez maksymalizacj przychodów ze sprzeda y i ograniczeniem kosztu finansowania nale no ci przy danym poziomie ryzyka. Jedn z najwa niejszych kwestii zarz dzania nale no ciami jest okre lenie wiarygodno ci przysz ego odbiorcy. Z tego powodu niektóre przedsi biorstwa analizuj ryzyko kredytowe, które polega na próbie ustalenia prawdopodobie stwa p atno ci. Przedsi biorstwo sprzedaj c dobra i us ugi mo e da zap aty w dniu sprzeda y, a nawet wcze niej. Najcz ciej firmy w rozliczeniach z innymi przedsi biorstwami stosuj kredyty kupieckie. Trzecim omawianym sk adnikiem maj tku obrotowego s rodki pieni ne. Dzia alno bie ca przedsi biorstwa wymaga dysponowania okre lon wielko ci rodków pieni nych lub jej ekwiwalentów. rodki pieni ne i ich ekwiwalenty to najbardziej p ynne sk adniki maj tku obrotowego. Wed ug MSR rodki pieni ne sk adaj si z gotówki w kasie oraz depozytów p atnych na danie, za ekwiwalenty rodków pieni nych s krótkoterminowymi inwestycjami o du ej p ynno ci, atwo wymienialnymi na znane kwoty rodków pieni nych oraz nara onymi na nieznaczne ryzyko utraty warto ci. Podstawow kwesti w zarz dzaniu w tym obszarze jest okre lenie, jakiej wielko ci rodków pieni nych potrzebuje przedsi biorstwo dla sprawnego funkcjonowania, tak aby nie grozi a mu utrata p ynno ci finansowej. PRAKTYCZNY PRZYK AD ZASTOSOWANIA na podstawie bilansu i rachunku zysków i strat 1. Udzia nale no ci w aktywach ogó em = nale no ci ogó em/ aktywa ogó em 2010 2011 Przedsi biorstwo nr 1 27,14% 28,20% Przedsi biorstwo nr 2 38,05% 27,28% ród o: Obliczenia na podstawie Piotr Szyma ski Zarz dzanie maj tkiem obrotowym w procesie kreowania warto ci przedsi biorstwa Wydawnictwo PETROS, ód 2007. Udzia nale no ci w aktywach pierwszej jednostki wzrasta, ale przez ca y czas znajduje si na poziomie typowym dla bran y (<25%). Mo na wnioskowa, e firma ta stosuje strategi ofensywn w zarz dzaniu nale no ciami. Strategia ta jest umiarkowana, charakteryzuje si po rednim czasem 3
windykacji, preferowaniem klientów o niskim ryzyku kredytowym przy jednoczesnym braku zabezpiecze tych nale no ci. W drugiej jednostce w 2010 roku udzia nale no ci by wysoki co oznacza o, e firma stosowa a strategi defensywn polegaj c na d ugim czasie p atno ci i agodnym podej ciu do klienta. W kolejnym roku sytuacja zmienia si, udzia nale no ci pozostaje na typowym dla bran y poziomie. 2. Udzia nale no ci w aktywach obrotowych = nale no ci ogó em/ aktywa obrotowe ogó em 2010 2011 Przedsi biorstwo nr 1 70,93% 73,42% Przedsi biorstwo nr 2 61,04% 44,87% ród o: Obliczenia na podstawie Piotr Szyma ski Zarz dzanie maj tkiem obrotowym w procesie kreowania warto ci przedsi biorstwa Wydawnictwo PETROS, ód 2007. Je li chodzi o udzia nale no ci w aktywach obrotowych to w przypadku obu przedsi biorstw znajduje si on na podobnym poziomie. Jedynym odst pstwem jest ni sza warto wska nika w roku 2011 w przypadku drugiego przedsi biorstwa, co mog o by spowodowane ogólnym spadkiem ilo ci nale no ci. 3. Udzia rodków pieni nych i ich ekwiwalentów w maj tku obrotowym ogó em = rodki pieni ne i ich ekwiwalenty/ maj tek obrotowy. 2010 2011 Przedsi biorstwo nr 1 0,12% 2,67% Przedsi biorstwo nr 2 1,07% 0,82% ród o: Obliczenia na podstawie Piotr Szyma ski Zarz dzanie maj tkiem obrotowym w procesie kreowania warto ci przedsi biorstwa Wydawnictwo PETROS, ód 2007. W przypadku obu przedsi biorstw udzia rodków pieni nych nie przekracza 3%. Ka de przedsi biorstwo powinno posiada tak ilo rodków pieni nych aby zminimalizowa ryzyko utraty p ynno ci. W zwi zku z tym mo na stosowa ró ne strategie zarz dzania rodkami pieni nymi. Stosowanie strategii ofensywnej mo emy zauwa y w roku 2010 w przypadku pierwszego przedsi biorstwa. Wskazuje na to niski poziom rodków pieni nych w stosunku do konkurencji, zagro enie mog stanowi koszty zwi zane z transferem rodków pieni nych. Strategi defensywn stosuje drugie przedsi biorstwo w 2011 roku. Udzia rodków pieni nych jest wysoki, dzi ki czemu przedsi biorstwo posiada wysok p ynno finansow, niskie koszt transferowe oraz niewielkie ryzyko bankructwa. 4
4. Wska nik rodków pieni nych = rodki pieni ne i ich ekwiwalenty/ zobowi zania krótkoterminowe 2010 2011 Przedsi biorstwo nr 1 0,12% 2,78% Przedsi biorstwo nr 2 1,88% 1,08% ród o: Obliczenia na podstawie Piotr Szyma ski Zarz dzanie maj tkiem obrotowym w procesie kreowania warto ci przedsi biorstwa Wydawnictwo PETROS, ód 2007. Wska nik rodków pieni nych w pierwszym przedsi biorstwie równie wzrasta w na przestrzeni badanych okresów co jest pozytywn zmian z punktu widzenia p ynno ci natychmiastowej. W drugim przedsi biorstwie sytuacja pogarsza si, p ynno natychmiastowa spada w roku 2011 w stosunku do roku 2010. ZAKO CZENIE Przedsi biorstwo powinno tak kszta towa struktur i wielko maj tku obrotowego, aby maksymalizowa swoj warto. Aby osi gn ten cel nale y w taki sposób zarz dza maj tkiem obrotowym aby maksymalizowa sprzeda oraz utrzyma p ynno finansow. Je eli przedsi biorstwo za g ówny cel stawia sobie zwi kszenie warto ci, powinno zastosowa strategi defensywa zarz dzania maj tkiem obrotowym, czyli: poziom zapasów ni szy ni rednia w bran y, pozytywn stron jest zmniejszenie kosztów finansowania zapasów co powoduje zwi kszanie warto ci przedsi biorstwa, negatywn mniejsze zadowolenie klientów; poziomu nale no ci na poziomie ni szym od redniej w bran y (sprzedawanie wszystkim klientom, d ugi czas sp aty, windykacja tylko w ostateczno ci), niska ci galno po czona z wysok sprzeda ; poziom rodków pieni nych i ich ekwiwalentów równie na poziomie ni szym ni rednia w bran y, du y udzia papierów warto ciowych spowoduje zmniejszenie p ynnych aktywów co z kolei zwi kszy warto przedsi biorstwa dla w a cicieli. Zastosowanie strategii agresywniej jest metod na zwi kszanie warto ci przedsi biorstwa. Nie jest to jednak z oty rodek, poniewa strategii tej towarzysz negatywne skutki jak np. niska p ynno finansowa czy spadek zadowolenia klientów. Ka da firma powinna wi c optymalnie kszta towa struktur i wielko swojego maj tku obrotowego. 5
BIBLIOGRAFIA 1. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsi biorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gda sk 2009. 2. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozda finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gda sk 2008. 3. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarz dzania finansami przedsi biorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 4. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 5. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 6. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 7. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 8. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 9. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 10. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 11. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 6
12. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 13. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 14. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 15. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 16. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 17. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 18. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 19. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 20. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 21. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 22. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finan ní ízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oce ování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 7
23. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzh adom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 24. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 25. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 26. Michalski, Grzegorz Marek, P ynno finansowa w ma ych i rednich przedsi biorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 27. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarz dzanie nale no ciami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo ci 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352mpb - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.92633 28. Herman Andrzej, Zarz dzanie warto ci przedsi biorstwa a struktura akcjonariatu, CeDeWu, Warszawa 2001. 29. Marcinkowska Monika, Kszta towanie warto ci firmy, PWN, Warszawa, 2000. 30. Szyma ski Piotr, Zarz dzanie maj tkiem obrotowym w procesie kreowania warto ci przedsi biorstwa, Wydawnictwo PETROS, ód 2007. 8