1 GOSPODAROWANIE ZASOBAMI LUDZKIMI ZARZĄDZANIE WYNAGRODZENIAMI 2 R e f l e k s y j n i e Dwa są szczęścia na świecie: jedno małe - być szczęśliwym, drugie wielkie - uszczęśliwiać innych. Julian Tuwim 1
3 A g e n d a Pojęcie i rodzaje wynagrodzeń Kryteria podziału wynagrodzeń Funkcje wynagrodzeń Systemy płac Czynniki wpływające na poziom wynagrodzeń Pojęcie i rodzaje wynagrodzeń 4 Pojęcie wynagrodzenia Wąskie Szerokie 2
Wąskie pojęcie wynagrodzenia 5 Wynagrodzenie za wykonywaną pracę Pojęcie stosowane w prawie pracy Wg Kodeksu pracy wynagrodzenie powinno odpowiadać: Rodzajowi wykonywanej pracy Kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu Uwzględniać ilość i jakość wykonywanej pracy Jest należne tylko za pracę wykonaną Wynagrodzenie za pracę jest obowiązkowe, wypłacane okresowo świadczenie za stosunku pracy Ma charakter przysparzająco-majątkowy Jest należne pracownikowi od pracodawcy * Wynagrodzenie szerokie ujęcie 6 Wszelkie formy świadczeń firmy na rzecz pracownika Stosunki łączące pracownika z pracodawcą są szerokie i nie ograniczają się tylko do stosunku pracy Związane z ogółem zależności łączących pracownika i przedsiębiorstwo Kierownictwo może gratyfikować kierownictwo za pracę, gotowość do pracy, uzyskiwane wyniki, zachęcać do jeszcze lepszej i wydajniejszej pracy. Charakter gratyfikacji Majątkowy i niemajątkowy Nie muszą mieć stałej częstotliwości 3
Kryteria podziału wynagrodzeń 7 Indywidualne kierowane do konkretnego pracownika, Wynikają z osobistych kwalifikacji i efektów pracy zatrudnionego Grupowe Ogół świadczeń skierowanych do grupy ludzi Pracownicy sami dzielą muszą podzielić między siebie wynagrodzenie przypadające na grupę * Postać wynagrodzeń 8 Finansowe świadczenia w gotówce Pensja Premia Nagroda pieniężna Ekwiwalenty pieniężne za świadczenia niepieniężne Pozafinansowe świadczenia w naturze Rozmaite dobra Zakupione usługi Wyróżnienia * 4
Tytuł z jakiego przysługuje wynagrodzenie 9 Za pracę decyduje ilość i jakość wykonanej pracy Nie związane bezpośrednio z wkładem pracy nagrody jubileuszowe, dodatki stażowe, itp. * Termin świadczenia 10 Wynagrodzenia bieżące świadczenia stałe, powtarzane z określoną częstotliwością (dniówka, tygodniówka, miesięcznie) Pensja Premia regulaminowa Wynagrodzenia odroczone nie maja stałego charakteru, mogą być jednorazowe, lub przekazywane w długich okresach (roczne, kilkuletnie) Udział w zysku Polisa ubezpieczeniowa papiery wartościowe (akcje, obligacje) * 5
Możliwość lub brak możliwości wyboru 11 Bez możliwości wyboru większość wynagrodzeń Z możliwością wyboru tzw. kafeteryjne systemy wynagradzania Do wyboru pracownik ma listę świadczeń Wybiera dowolne świadczenia pokrywane do określonej kwoty * Warunki otrzymania wynagrodzenia 12 Wynagrodzenia warunkowe- spełnienie z góry określonych warunków Wynagrodzenia uznaniowe świadczenia, których ilość i rodzaj nie są określone z góry, a zależą od uznania przełożonego Nie ma pewności uzyskania Nie wie jak może być wielkość świadczenia Nie wie kiedy je otrzyma Ważny instrument motywacyjnego oddziaływania kierowników na podwładnych * 6
Jawność czy tajność wynagrodzeń 13 Jawne wiedzą o nich wszyscy współpracownicy otrzymującego świadczenie Utajnione pracownicy znają dobrze zasady wynagradzania w przedsiębiorstwie, ale nie wiedzą jakie pensje otrzymują koledzy i przełożeni Cel utajnienia wynagrodzeń: skoncentrowanie uwagi ludzi na ich własnej pracy odejście od analizowania wkładu innych ludzi ułatwienie kierownikom podejmowania decyzji o podziale funduszy na nagrody. Wpływ różnych czynników na wynagrodzenia O poziomie, rodzaju i strukturze decyduje kilka czynników: Poziom rozwoju gospodarczego kraju Koniunktura gospodarcza Możliwości finansowe przedsiębiorstwa oczekiwania i potrzeby pracowników Naciski związków zawodowych Przepisy podatkowe Poziom ubezpieczeń społecznych Poziom płacy minimalnej Narzuty na wynagrodzenia ( fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, PFRON, Rynek pracy - konkurencyjność płacowa firmy * 14 7
Funkcje wynagradzania 15 Cztery podstawowe funkcje wynagradzania : Motywacyjna Dochodowa Kosztowa Społeczna * Funkcja motywacyjna 16 Instrument kształtowania zachowań i postaw pracowników zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy Skuteczność i siła motywacji zależy od istnienia związku pomiędzy wynikami pracy a wynagrodzeniem. Dzięki wynagrodzeniom przedsiębiorstwo ma możliwość wewnętrznego oddziaływania na własnych pracowników i menedżerów Przedsiębiorstwo ma również możliwość kształtowania własnego wizerunku na lokalnym rynku pracy * 8
Funkcja dochodowa 17 Wynagrodzenia stanowi podstawowe, często jedyne źródło utrzymania pracowników Dochody otrzymywane z pracy umożliwiają zaspokajanie różnorodnych potrzeb pracowników Funkcja kosztowa 18 Wynagrodzenia dla przedsiębiorstwa stanowią znaczący składnik kosztów pracy Koszty wynagrodzeń wpływają na konkurencyjność przedsiębiorstwa na rynku pracy * Potrzeba kompromisu pomiędzy pracownikami a pracodawcą 9
Funkcja społeczna 19 Kształtuje relacje pomiędzy: pracownikami grupami zawodowymi przełożonymi podwładnymi między kierownictwem a przedsiębiorstwa a organami przedstawicielskimi załogi System wynagrodzeń wpływa na kulturę organizacyjną przedsiębiorstwa Poziom wynagrodzenia wpływa na prestiż, status społeczny i zawodowy człowieka Określa jego przynależność do określonej warstwy społecznej * Zadania wynagrodzeń 20 Rekompensata wysiłku i stymulowanie osiągnięć w pracy Umożliwianie pozyskiwania pracowników na wewnętrznym rynku pracy i zatrzymywanie kluczowych pracowników Wspieranie uczenia nowych postaw i zachowań w pracy ( szczególnie w czasie wdrażania zmian) Kształtowanie pożądanych postaw pracowniczych * 10
Formy wynagrodzeń 21 Odnoszą się do powiązania wynagrodzenia z wykonywaną pracą i sposobu obliczania Formy tradycyjne Czasowe Czasowo-premiowe Akordowe Czasowo-prowizyjne Prowizyjne Bonusowe Nowsze formy wynagradzania Kafeteryjne Za posiadane kompetencje Pakietowe Czasowe formy wynagrodzenia 22 Wynagrodzenie zależne jest od ilości czasu pracy przepracowanego przez pracownika płaca dniówkowa zwykła płaca dniówkowa z premią Forma stosowana najczęściej wśród pracowników umysłowych Stawka miesięczna często uzupełniania jest np. dodatkiem stażowym W przedsiębiorstwach dodaje się często nagrody uznaniowe Wzmacnia funkcję motywacyjną, ale wymaga właściwego planowania i organizacji pracy oraz właściwego podziału zadań 11
Czasowe formy wynagrodzenia 23 Na stanowiskach robotniczych często stosuje się dniówkę zadaniową Uzyskanie pełnego wymiaru płacy za dzień roboczy warunkuje wykonanie zadań mierzonych ilościowo i/lub jakościowo na ściśle określonym poziomie zgodnie z planem produkcji albo normami pracy Formy dniówki zadaniowej Indywidualna Zespołowa sprzyja: wysokiej jakości pracy i ułatwia wprowadzenie systemów zarządzania jakością (TQM, ISO) racjonalnemu wykorzystaniu potencjału pracy rotacji pracowników pomiędzy stanowiskami rozwój kwalifikacji zawodowych i przeciwdziałanie monotonii pracy Formy czasowo-premiowe 24 Wynagrodzenie czasowo premiowe obejmuje: Płacę zasadniczą ekwiwalent za wkład pracy (wymagania) Premię zapłata za konkretne wyniki Powodzenie tego systemu jest uwarunkowane stworzeniem prawidłowo wykorzystywanego systemu premiowania 12
Formy akordowe 25 Wysokość wynagrodzenia jest zależna od uzyskanych wyników w pracy Wyniki pracy mogą być mierzone w jednostkach naturalnych lub wartościowych Jest to forma silnie motywująca do zwiększania wydajności Wymaga precyzyjnego pomiaru wyników i normowania wydajności i pracochłonności produkcji Najczęściej dotyczy prac prostych i powtarzalnych W pracach skomplikowanych i złożonych może prowadzić do pogorszenia jakości Ograniczenie stosowania dehumanizacja pracy wywołana monotonią prowadzącą do stresu i wypalenia zawodowego i wysokiej fluktuacji personelu, wysokie koszty normowania pracy Formy akordu 26 Prosty iloczyn liczy jednostek wyników pracy i stawki za jednostkę Progresywny stawka za kolejne jednostki wyników pracy powyżej przyjętego progu jest ustalana rosnąco wg jedno- lub wielostopniowej skali progresji Degresywny wysokość stawki za kolejne jednostki wyników pracy powyżej przyjętego progu maleje Pośredni wysokość wynagrodzenia danego pracownika uzależniona jest od wyników pracy jego współpracownika Zespołowy wynagrodzenie zespołu stanowi iloczyn wyników pracy zespołu i stawki za jednostkę, indywidualna stawka członków zależy zwykle od zaszeregowania i czasu pracy * 13
Akordowo-prowizyjna forma wynagradzania W niektórych rodzajach prac można zastosować powiązanie akordu i premii Wielkość wykonanej produkcji wynagradzana jest wg stawek akordowych Przestrzeganie norm jakościowych i uzyskiwanie oszczędności materiałowych opłacane jest premią 27 Czasowo-prowizyjna forma wynagradzania 28 Kombinacja formy czasowej i prowizyjnej, stosowana w przedsiębiorstwach handlowych, działach handlowych i konstrukcyjnych przedsiębiorstw produkcyjnych, w firmach usługowych,np. przy: Sprzedaży drogich wyrobów (prowizja od sztuki) skup płodów rolnych ( np. od tony) sprzedaż używanych samochodów (oddzielnie dla każdego samochodu) organizowanie wycieczek ( od osoby, grupy, turnusu) 14
Prowizyjna forma wynagradzania 29 Wynagrodzenie jako procent od przeprowadzonych transakcji przez pracownika silnie motywuje do wysokiej wydajności pracy Podstawa wysokości prowizji: Obrót Zysk Przychód Rodzaje: Prosta stały procent od zrealizowanych transakcji Złożona progresywna lub degresywna wyznaczanie progów (zysku, obrotu) powyżej których pracownik uzyskuje większy (progresywny) lub mniejszy (degresywny) procent od przeprowadzonych transakcji. Bonusowe formy wynagradzania 30 Bonus- jako ruchoma motywacyjna część płac Związany jest w wynikami pracy W praktyce często wypłacane są z zysku po wykonaniu planów rocznych 15
Kafeteryjne formy wynagradzania 31 Stworzenie pracownikowi możliwości wyboru pieniężnej lub rzeczowej formy wynagrodzenia w ustalonej z góry kwocie W skład kafeterii oferowanej pracownikowi mogą wchodzić: Wypłaty gotówkowe Elastyczny czas pracy Czas wolny Dodatkowe benefity (samochód służbowy, fundusz reprezentacyjny, mieszkanie służbowe, pożyczki, itp.) Dodatkowe ubezpieczenia zdrowotne i na życie Kupony i bony rabatowe Dodatkowe szkolenia i pokrywanie kosztów kształcenia Kafeteryjne formy wynagradzania 32 Umożliwia dokonanie wyboru przez pracownika Określonej procentowo lub kwotowo części wynagrodzenia Wg preferencji pracownika Ta forma wynagradzania jest najczęściej powiązana z zadaniami wyznaczanymi menedżerom i pracownikom Mają charakter partycypacyjny są wynagrodzeniami zmiennymi Umożliwiają odpowiedzenie na indywidualne potrzeby pracownika Zgodność z osobistymi preferencjami, oczekiwaniami i interesami (np. uniknięcie płacenia podatków) 16
33 Literatura do wykładu Cz. Zając, Zarządzanie zasobami ludzkimi, WSB, Poznań 2007, Z. Pawlak, Personalna funkcja firmy, Poltext, Warszawa 2003 34 P y t a n i a? Aby być mądrym, niewystarczy mieć wiele ksiąg; osioł dźwigający na grzbiecie wiele książek nie jest przez to mądrzejszy. chińskie 17