PROJEKT ROBOCZY P O L S K A N O R M A P o l s k i K o m i t e t N o r m a l i z a c y j n y ICS 93.080.20 PN-EN 13108-21 maj 2007 Wprowadza EN 13108-21:2006, IDT Zastępuje PN-EN 13108-21:2006 (U) Mieszanki mineralno-asfaltowe - Wymagania Część 21: Zakładowa kontrola produkcji Norma Europejska EN 13108-21:2006 ma status Polskiej Normy Copyright by PKN, Warszawa 2007 nr ref. PN-EN 13108-21:2007 Wszelkie prawa autorskie zastrzeŝone. śadna część niniejszej normy nie moŝe być zwielokrotniana jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego
2 (R) PN-EN 13108-21:2007 Przedmowa krajowa Niniejsza norma została przygotowana przez KT nr 212 ds. Budowy i Utrzymania Dróg i zatwierdzona przez Prezesa PKN dzień, miesiąc, rok. Jest tłumaczeniem - bez jakichkolwiek zmian - angielskiej wersji Normy Europejskiej EN 13108-21:2006. W zakresie tekstu Normy Europejskiej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N ). Niniejsza norma zastępuje PN-EN 13108-21:2006 (U). Odpowiedniki krajowe norm i dokumentów powołanych w niniejszej normie moŝna znaleźć w katalogu Polskich Norm, Część VI. Oryginały norm i dokumentów powołanych, które nie mają odpowiedników krajowych, są dostępne w Ośrodku Informacji Normalizacyjnej PKN. W sprawach merytorycznych dotyczących treści normy moŝna zwracać się do właściwego Komitetu Technicznego PKN, kontakt: www.pkn.pl
EUROPEAN STANDARD NORME EUROPEENNE EUROPAISCHE NORM EN 13108-21 Styczeń 2006 ICS 93.080.020 (A)Wersja polska Mieszanki mineralno-asfaltowe - Wymagania Część 21: Zakładowa kontrola produkcji Melanges bitumineux - Spécifications sur le matériau Partie 21: Contrôle de la production en usine Bituminous mixtures Material specifications Part 21: Factory production control Asphaltmischgut - Mischgutanforderungen - Teil 21: Werkseigene Produktionskontrolle Niniejsza norma jest polską wersją normy europejskiej EN 13108-21:2006. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oryginalne. Niniejsza norma europejska została przyjęta przez CEN 12 października 2005 r. Zgodnie z Przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania Normie Europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych, łącznie z ich danymi bibliograficznymi, moŝna otrzymać na zamówienie w Centrum Zarządzania lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN. Niniejsza Norma Europejska istnieje w trzech oficjalnych wersjach (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w kaŝdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN na jego własny język i notyfikowana w Centrum Zarządzania, ma ten sam status co wersje oficjalne. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Cypru, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Malty, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii, Republiki Czeskiej, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Węgier, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. CEN Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung Centrum Zarządzania: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels 2006 CEN All rights of exploitation in any form and by any means reserved worldwide for CEN national Members. nr ref. EN 13108-21:2006: E
EN 13108-21:2006 Spis treści stronica Przedmowa... 4 Wprowadzenie... 5 1 Zakres normy... 6 2 Powołania normatywne... 6 3 Terminy i definicje... 6 3.1 Zakładowa Kontrola Produkcji (ZKP)... 6 3.2 Specyfikacje techniczne... 6 3.3 Ocena organoleptyczna... 6 4 Wymagania... 7 4.1 Zakładowa Kontrola Produkcji... 7 4.2 Plan jakości... 7 4.3 Organizacja... 8 4.4 Nadzór nad dokumentacją... 8 5 Procedury kontrolne... 9 5.1 Materiały składowe... 9 6 Kontrola i badanie... 11 6.1 Postanowienia ogólne... 11 6.2 Dostarczane materiały składowe... 11 7 Niezgodność... 15 7.1 Postanowienia ogólne... 15 7.2 Niezgodność materiału składowego... 15 7.3 Niezgodność mieszanki mineralno-asfaltowej (niezgodność wykryta podczas kontroli procesu technologicznego)... 16 7.4 Niezgodność mieszanki mineralno-asfaltowej (niezgodność wykryta na podstawie badań gotowego wyrobu w warunkach opisanych z załączniku A)... 16 8 Kontrola, wyposaŝenie pomiarowe i badawcze... 16 9 Zapisy... 16 10 Szkolenie... 17 Załącznik A. (normatywny)... 18 A.1 Postanowienia ogólne... 18 2
EN 13108-21:2007 A.2 Badanie, dokładności i ocena zgodności...18 A.3 Produkcyjny Poziom Zgodności (PPZ)...19 A.4 Częstość badań...20 A.5 Średnie odchylenie od załoŝonej wartości...20 Załącznik B. (normatywny)...22 B.1 Wprowadzenie...22 B.2 Zakres...22 B.3 Wstępna Kontrola Zakładowej Kontroli Produkcji...22 B.4 Ciągły nadzór...22 Załącznik C. (informacyjny)...24 C.1 Ocena zgodności...24 C.2 Badanie typu...24 C.3 Zakładowa Kontrola Produkcji...24 C.4 Analiza...24 Załącznik D. (informacyjny)...26 D.1 Postanowienia ogólne...26 D.2 D.2. Pobieranie próbek, próbki badawcze, i badanie...26 D.3 Zakres badań...26 D.4 D.4. Sprawozdanie...27 Załącznik E. (informacyjny)...28 3
EN 13108-21:2006 Przedmowa Niniejsza Norma Europejska (EN 13108-21:2006) została przygotowana przez Komitet Techniczny CEN/TC 227 "Materiały drogowe 1, którego sekretariat prowadzony jest przez DIN. Niniejsza Norma Europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do listopada 2006 r., a normy krajowe sprzeczne z daną normą powinny być wycofane najpóźniej do stycznia 2008 r. Niniejsza Norma Europejska nie zastępuje Ŝadnej istniejącej Normy Europejskiej. Niniejsza Norma Europejska jest jedną z serii Norm Europejskich wymienionych poniŝej: EN 13108-1, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 1: Asphalt Concrete. EN 13108-2, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 2: Asphalt Concrete for very thin layers. EN 13108-3, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 3: Soft Asphalt. EN 13108-4, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 4: Hot Rolled Asphalt. EN 13108-5, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 5: Stone Mastic Asphalt. EN 13108-6, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 6: Mastic Asphalt. EN 13108-7, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 7: Porous Asphalt. EN 13108-21, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 8: Reclaimed asphalt. EN 13108-20, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 20: Type Testing. EN 13108-21, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 21: Factory Production Control. Zgodnie z Przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC do wprowadzenia niniejszej Normy Europejskiej są zobowiązane krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austria, Belgia, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria i Wielka Brytania. 1 CEN/TC 227 Road Materials 4
EN 13108-21:2007 Wprowadzenie Niniejsza Norma Europejska została opracowana jako część systemu oceny zgodności mieszanek mineralno-asfaltowych. Została tak zredagowana, aby być stosowaną w połączeniu z normami wyrobów EN 13108-1 do 7, i jest powoływana przez te normy jako część systemu oceny zgodności. Procedura zakładowej kontroli produkcji przeznaczona jest do stosowania wraz z Normami Europejskimi na mieszanki mineralno-asfaltowe w stosunku, do których stosuje się lub nie zasady oznakowania. Ocena zgodności składa się ze wstępnego badania typu 2 oraz zakładowej kontroli krodukcji 3 (ZKP). Niniejsza Norma Europejska została opracowana w celu dostarczenia podstaw do kontroli jakości i zgodności oraz jako element systemu do oceny zgodności mieszanek mineralno-asfaltowych. Przy zastosowaniu odpowiednich rozdziałów zgodności tworzy ona część systemu potwierdzania zgodności, wymaganego przez Dyrektywę dotyczącą Materiałów Budowlanych 4. Ustala minimalny poziom ZKP do oznakowania CE. Z przyczyn wynikających z prawa handlowego i/lub z kontraktu producenci mogą zdecydować się na przeprowadzanie większej ilości badań i sprawdzeń. System z niniejszej Normy Europejskiej opiera się głównie na tradycyjnym pobieraniu próbek i badaniu materiałów składowych oraz gotowych wyrobów. Procesy takie jak systemy sterowania procesem podlegają ciągłemu rozwojowi, co oznacza, Ŝe nowe systemy zakładowej kontroli produkcji będą tworzone i wprowadzane. JeŜeli producent jest w stanie wykazać w satysfakcjonujący sposób, Ŝe jego system sterowania procesem zapewnia, iŝ wyrób finalny w pełni spełnia wymagania wtedy odmienne minimalne częstotliwości kontroli i badań mogą zostać zaakceptowane. Podstawą niniejszej Normy Europejskiej jest badanie składników, składu i wytwarzania poprzez regularne pobieranie próbek i sprawdzenia. Nie dotyczy ona rutynowego sprawdzania właściwości funkcjonalnych mieszanek mineralno-asfaltowych. Okresowa, ponowna walidacja tych właściwości podana jest oddzielnie w EN 13108-20. Częstości i odchylenia uwzględnione przy ocenie zgodności podane są w Załączniku A. Zadania odnoszące się do oceny ZKP, będące częścią procedury ustalania zgodności podane są w Załączniku B. 2 Initial Type Testing ITT 3 Factory Production Control ZKP 4 CPD-Construction Produkt Directive 89/106/EWG 5
EN 13108-21:2006 1 Zakres normy Niniejsza Norma Europejska określa wymagania zarówno odnośnie do kontroli jakości jak i dotyczące zakładowej kontroli produkcji, stosowane podczas wytwarzania mieszanek mineralno-asfaltowych, które mają być uŝyte do budowy dróg, lotnisk oraz pozostałych powierzchni obciąŝonych ruchem. Dodatkowe badania wykonywane w ramach umów nie są objęte zakresem niniejszej Normy Europejskiej. Zakładowa kontrola produkcji powinna być przeprowadzona w celu potwierdzenia zgodności z Normami Europejskimi na mieszanki mineralno-asfaltowe, gdy stosowane są wobec nich przepisy dotyczące oznakowania zgodności. Jest równieŝ niezbędną częścią oceny zgodności, gdy nie są stosowane przepisy dotyczące oznakowania. Niniejsza Norma Europejska dotyczy sterowania jakością mieszanek mineralno-asfaltowych o znanych składnikach i recepcie, to jest mieszanek, których wyniki badania typu są zgodne z wszystkimi odnośnymi wymaganiami wg EN 13108-1 do 7 dotyczącymi składu oraz cech funkcjonalnych i powiązanych funkcjonalnie. 2 Powołania normatywne Do stosowania niniejszego dokumentu są niezbędne podane niŝej dokumenty powołane. W przypadku powołań datowanych ma zastosowanie wyłącznie wydanie cytowane. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie dokumentu powołanego (łącznie ze zmianami). EN 12591, Bitumen and bituminous binders. Specifications for paving grade bitumens EN 12697-27, Bituminous mixtures. Test methods for hot mix asphalt. Part 27: Sampling EN 12697-28, Bituminous mixtures. Test methods for hot mix asphalt. Part 28: Preparation of samples for determining binder content, water content and grading EN 13043, Aggregates for bituminous mixtures and surface treatments for roads, airfields and other trafficked areas EN ISO 9001, Quality management systems. Requirements (ISO 9001:2000) 3 Terminy i definicje W niniejszej Normie Europejskiej mają zastosowanie następujące terminy i definicje. 3.1 Zakładowa kontrola produkcji (ZKP) Stała wewnętrzna kontrola produkcji wykonywana przez producenta, podczas której wszystkie elementy, wymagania i zabezpieczenia przyjęte przez producenta muszą zostać przez producenta zapisane w usystematyzowanej formie pisemnych polityk i procedur. Dokumentacja systemu kontroli produkcji jest stosowana w celu potwierdzenia ogólnego zrozumienia zagadnienia zapewnienia jakości oraz umoŝliwia wytworzenie wyrobu o wymaganych właściwościach. UmoŜliwia równieŝ podjęcie efektywnych operacji w zakresie sprawdzania systemu kontroli produkcji. 3.2 Specyfikacje techniczne Zharmonizowane Normy Europejskie oraz Europejskie Aprobaty Techniczne na mieszanki mineralnoasfaltowe. 3.3 Ocena organoleptyczna Ocena wykonywana za pomocą zmysłów: wzroku, dotyku, węchu, słuchu, itp. 6
EN 13108-21:2007 UWAGA 1: Jest to szersze pojęcie niŝ uŝywany częściej termin oceny wzrokowej. Przykładowo, sprawdzenie dostawy asfaltu mogłoby być wykonane wzrokowo (kolor, opary i powierzchnia), powonieniem (zapach) i dotykiem (jaki jest w dotyku po wystygnięciu). Badanie takie moŝe wykazać czy asfalt jest zgodny z oczekiwaniami osoby sprawdzającej i moŝe być najszybszym sposobem wykrycia wadliwej partii. Podobne zasady odnoszą się do kruszywa, szczególnie podczas sprawdzania na składowisku, podczas którego moŝna szybko stwierdzić występowania zanieczyszczeń. UWAGA 2: Ocena organoleptyczna powinna być zawsze przeprowadzona w zakresie, na który zezwalają przepisy dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa. 4 Wymagania 4.1 Zakładowa Kontrola Produkcji Zakładowa kontrola produkcji to ciągła wewnętrzna kontrola procesu produkcji. Zawiera wymagania wobec badań wykonywanych w celu zapewnienia zgodności mieszanki mineralno-asfaltowej z właściwościami zadeklarowanymi w badaniu właściwości. Producent powinien stosować system zakładowej kontroli produkcji zgodnie z wymaganiami niniejszej Normy Europejskiej. Producent musi wprowadzać, dokumentować i utrzymywać system ZKP aby mieć pewność, Ŝe wyroby trafiające na rynek są zgodne z ustalonymi charakterystykami. System ZKP powinien składać się z: procedur, regularnych sprawdzeń i badań i/lub ocen oraz powinien wykorzystywać wyniki do kontroli nieprzerobionych materiałów budowlanych innych przychodzących materiałów lub składników, wyposaŝenia, procesów produkcyjnych i wyrobu. System zakładowej kontroli produkcji powinien kontrolować zgodność wyrobów z receptą udokumentowaną zgodnie z EN 13108-20. Procedura badania typu opisana w EN 13108-20, jako część ZKP, powinna być powtarzana w odstępach nie większych niŝ 5 lat, w celu potwierdzenia ciągłej waŝności składu mieszanki. Niniejsza Norma Europejska oparta jest na pewnych wymaganiach normy EN ISO 9001 jednakŝe jest osobnym dokumentem i nie wymagane jest odnoszenie się do normy EN ISO 9001 podczas jej stosowania. JednakŜe, system ZKP spełniający wymagania normy EN ISO 9001 i dostosowany do wymagań odnoszących się do wyrobu jakim jest mieszanka mineralno-asfaltowa powinien być uwaŝany za dostatecznie spełniający wymagania niniejszej Normy Europejskiej. 4.2 Plan jakości Producent powinien wprowadzać i utrzymywać politykę i procedury zakładowej kontroli produkcji w planie jakości. Plan jakości powinien zwłaszcza opisać sposoby postępowania pozwalające zidentyfikować i prześledzić określone procesy, które wpływają bezpośrednio na jakość i zgodność wyrobu. Plan jakości powinien zawierać w szczególności: - strukturę organizacyjną producenta odnoszącą się do zgodności i jakości; - nadzór nad dokumentacją; - procedury kontroli materiałów składowych oraz wyrobów dostarczonych przez zamawiającego; - sterowanie procesami; - wymagania odnośnie obchodzenia się z wyrobem i jego przechowywania; - wzorcowanie i utrzymanie wytwórni; - wymagania odnośnie kontroli i badania procesów oraz wyrobów; 7
EN 13108-21:2006 - procedury postępowania z niezgodnościami. Plan jakości powinien zawierać równieŝ częstości kontroli i badań. Częstości podane w rozdziale 6 i załączniku A, są częstościami minimalnymi, które mogą zostać wykorzystane początkowo. Mogą one zostać zmienione, gdy powstanie inny, odpowiedni pod względem statystycznym system. UWAGA: Szczegóły planu jakości i procedur zakładowej kontroli produkcji zaleŝą od wytwórni i procesu produkcji. 4.3 Organizacja 4.3.1 Odpowiedzialność i uprawnienia W planie jakości powinny zostać określone: odpowiedzialność, uprawnienia i zaleŝności pomiędzy całym personelem zarządzającym, opracowującym i sprawdzającym działania wpływające na zgodność i jakość, szczególnie dla personelu posiadającego uprawniania do: rozpoczynania działania zapobiegającego uzyskaniu wyrobu niezgodnego; identyfikowania i zapisywania wszelkich problemów związanych z jakością wyrobu. 4.3.2 Przedstawiciel kierownictwa Producent powinien wyznaczyć osobę o odpowiednich uprawnieniach, wiedzy i doświadczeniu do nadzorowania zakładowej kontroli produkcji oraz do sprawdzania wdraŝania i ciągłego spełniania wymagań zawartych w planie jakości. Jedna osoba moŝe pełnić nadzór nad grupą wytwórni. 4.3.3 Audity wewnętrzne Producent powinien przeprowadzać audity wewnętrzne, w celu zweryfikowania, które czynności są zgodne z planowanymi konfiguracjami i określenia efektywności systemu zakładowej kontroli produkcji. Audity powinny być zaplanowane w zaleŝności od statusu i znaczenia danej czynności. Audity i wynikające z niego działania powinny zostać zrealizowane zgodnie z udokumentowanymi procedurami. Wyniki auditu powinny być udokumentowane i przekazane do wiadomości personelowi odpowiedzialnemu za auditowany obszar. Personel zarządzający, odpowiedzialny za dany obszar powinien podjąć w odpowiednim czasie działanie korygujące w celu usunięcia wykrytych w czasie auditu niezgodności i przechowywać zapisy z podjętych działań. 4.3.4 Przegląd zarządzania System zakładowej kontroli produkcji powinien podlegać przeglądowi przez kierownictwo przynajmniej raz w roku, aby upewnić się, Ŝe jest wciąŝ odpowiedni i efektywny. Zapisy z takiego przeglądu powinny być przechowywane. 4.3.5 Usługi podwykonawców Jeśli zostaną dostarczane jakiekolwiek usługi podwykonawców nie pochodzących z zasobów producenta, powinny zostać określone środki kontroli, które staną się częścią procedur kontroli jakości wytwórcy. 4.4 Nadzór nad dokumentacją Producent powinien wprowadzić i przestrzegać udokumentowanych procedur kontrolowania wszystkich dokumentów i danych, które są związane z wymaganiami niniejszej Normy Europejskiej. 8
5 Procedury kontrolne EN 13108-21:2007 5.1 Materiały składowe Dostawy materiałów składowych powinny zapewnić osiągnięcie i utrzymanie planowanego poziomu produkcji i wysyłki bez wpływu na zgodność wyrobu. Powinny być ustalone i przekazane dostawcom w formie pisemnego zamówienia wymagania i odchylenia odnoszące się do dostarczanych materiałów składowych, pozwalające zachować zgodność mieszanki mineralno-asfaltowej z odpowiednimi wymaganiami. Procedury kontroli powinny zweryfikować, czy dostawcy materiałów są zdolni dostarczyć materiały wymaganej jakości co ma wpływ na zapewnienie zgodności mieszanki z wstępnym badaniem właściwości. Inne rodzaje materiału powinny być transportowane i przechowywane w taki sposób, aby uniknąć ich wymieszania, zanieczyszczenia lub pogorszenia właściwości, które mogłyby wpłynąć na jakość i zgodność wyrobu. Ogólne wymagania zawarte w tym rozdziale powinny zostać uszczegółowione zgodnie ze specyfiką dla danej wytwórni. Wymagania te powinny obejmować: - kruszywa; - procedury kontroli kruszyw dostarczanych na skład; - procedury kontroli kruszyw przenoszonych z silosów w kamieniołomie; - wymagania odnośnie oznaczania zasieków składowych i silosów; - lepiszcza; - wymagania wobec ogrzewania, regulacji temperatury i izolacji zbiorników; - wymagania wobec oznakowania zbiorników; - wymagania wobec kontroli dostawy asfaltów do odpowiednich zbiorników; - kontrolne wymagania odnośnie dodatków, domieszek, wypełniaczy i destruktu asfaltowego. 5.2. Materiały dostarczone przez zamawiającego Jakikolwiek materiał składowy dostarczony przez zamawiającego w celu dodania do mieszanki mineralnoasfaltowej powinien być przez producenta być przemieszczany, składowany i przechowywany w sposób uniemoŝliwiający jego zanieczyszczenie. 5.3. Nadzorowanie procesu Plan jakości powinien zawierać następujące części: a) opis przepływu materiałów i procesów, którym podlegają one od momentu dostarczenia do wytwórni do przekazania klientowi. W opisie tym powinien być zawarty diagram przepływów; b) wykaz procedur, które naleŝy zastosować, aby zachować zgodność z wymaganiami specyfikacji. Część ta powinna zawierać procedurę kontroli dozowania; c) plan monitorowania przebiegu procesów, odpowiadający minimalnym częstościom kontroli zawartym w Tablicy 1, którego wynikiem jest zapis wydajności pracy wytwórni w oparciu o określone odchylenia. 9
EN 13108-21:2006 UWAGA: RóŜne elementy procesu kontroli odnoszą się do róŝnych procesów produkcji, nie jest więc moŝliwe podanie wyczerpującej listy dotyczącej wszystkich zastosowań. Kolumna Wiersz Tablica 1 Zestawienie minimalnych częstości kontroli 1 2 3 4 Obszar kontroli Kontrola/badanie Cel Częstość 1 Komory zimnego kruszywa (dozatory wstępne) 2 Lepiszcze 3 Mieszanka mineralnoasfaltowa Jak podano w planie zapewnienia jakości Temperatura w zbiorniku Penetracja lub temperatura mięknienia Temperatura Upewnienie się czy wytwórnia jest prawidłowo zasilana Sprawdzenie temperatury magazynowania Sprawdzenie starzenia się lepiszcza a) Zapewnienie wymaganej temperatury a) Przy montaŝu b) Jak podano w planie zapewnienia jakości a) Codziennie b) W przypadku wątpliwości KaŜdy zarób lub w sposób ciągły a) Lepiszcze moŝe utwardzić się w czasie składowania, szczególnie, gdy jest mieszane lub przepompowywane. Plan jakości powinien określić bezpieczny czas magazynowania lepiszcza w danym zbiorniku i wymagane badania jeŝeli okres ten został przekroczony bez nowych dostaw. W przypadku braku innych informacji naleŝy przyjąć okres dwu tygodniowy. 5.4. Przemieszczanie, przechowywanie, dostarczanie Plan zapewnienia jakości powinien zawierać procedury zapewniające, Ŝe mieszanka mineralno-asfaltowa jest przemieszczana, składowana i gdy ma to zastosowanie, dostarczana w sposób zapewniający minimum segregacji lub obniŝenia jakości oraz w ustalonym zakresie temperatur. Komentarz [KM1]: Błąd wersji EN, nie ma Ŝadnej uwagi do tego rozdziału Mieszanka mineralno-asfaltowa powinna być identyfikowalna i umoŝliwić prześledzenie danych z produkcji. Producent powinien prowadzić i zachowywać zapisy odpowiednich danych z produkcji, włącznie z datą i czasem produkcji. Dane te powinny być moŝliwe do odtworzenia na podstawie informacji zawartych w dokumencie dostawy. Niniejsza Norma Europejska odnosi się do dwóch przypadków, gdy producent jest odpowiedzialny za dostawę mieszanki samochodem na budowę wykonawcy, oraz gdy wykonawca sam odbiera mieszankę z wytwórni, własnym samochodem. Plan jakości producenta powinien ściśle określić punkt, w którym kończy się jego odpowiedzialność za przemieszczanie, przechowywanie i dostarczanie. Plan jakości producenta powinien zawierać charakterystyki kaŝdego systemu przechowywania na gorąco 5 i określić sposób jego działania. Poprzez sprawdzenia, kontrole i zapisy producent powinien zapewnić, Ŝe określony system jest stosowany poprawnie a mieszanka mineralno-asfaltowa zachowa przydatność uŝytkową. 5.5. Wzorcowanie wytwórni i jej utrzymanie Plan jakości powinien wskazać te elementy wyposaŝenia pomiarowego, które wymagają wzorcowania. Częstość wzorcowania powinna być zgodna z wymaganiami podanymi w Tablicy 2. Powinny być ustalone procedury wzorcowania, które zawierają dopuszczalne odchylenia wobec wyposaŝenia, które jest w uŝyciu. Plan jakości powinien określić wymaganą dokładność wszystkich kalibracji na wytwórni oraz określić spójność pomiarową w odniesieniu do narodowych wzorców odniesienia (np.: masa, długość). 5 Silos mieszanki 10
EN 13108-21:2007 Wytwórnia powinna być utrzymywana w takim stanie, aby zapewnić, Ŝe jest nieprzerwanie zdolna do wytwarzania mieszanki mineralno-asfaltowej o wymaganych w specyfikacji właściwościach i w zakresie dopuszczalnych odchyleń. 6 Kontrola i badanie 6.1 Postanowienia ogólne Wszystkie niezbędne środki, wyposaŝenie i personel powinien być odpowiedni do wykonania wymaganych kontroli i badań Kontrola i badania powinny być przeprowadzane, co najmniej z minimalną częstością podaną w tablicach od 3 do 8. 6.2 Dostarczane materiały składowe Dostarczane materiały składowe powinny być poddane kontroli i badaniu według procedur wyszczególnionych w planie jakości i według harmonogramu, zgodnego z wymaganiami podanymi w niniejszym rozdziale, w tablicy 8 i załączniku A. Wyniki badań przeprowadzonych przez dostawcę mogą być uwzględnione, jeŝeli plan jakości dostawcy jest przywołany w planie jakości producenta. Komentarz [KM2]: Brak w wersji niemieckiej Wymagane kontrole przechowywanych materiałów powinny być przeprowadzane, w celu ustalenia czy nie doszło do pogorszenia się ich właściwości. Szczegółowe wymagania wobec: - kruszywa patrz Tablica 3; - wypełniacza patrz Tablica 4; - lepiszcza patrz Tablica 5; - dodatków patrz Tablica 6; - destruktu asfaltowego patrz Tablica 7; UWAGA: W odniesieniu do wyrobów ze znakiem CE, nadanym zgodnie z odpowiednimi zharmonizowanymi specyfikacjami europejskimi moŝna domniemać, Ŝe charakteryzują się właściwościami funkcjonalnymi określonymi dla znaku CE. Nie zwalnia to jednak producenta z odpowiedzialności za zapewnienie, Ŝe mieszanka mineralno-asfaltowa jako całość jest dobrze zaprojektowana a jej składniki charakteryzują się odpowiednimi parametrami pozwalającymi spełnić wymagania zapisane w projekcie. 11
EN 13108-21:2006 Tablica 2 Minimalne wymagania wobec wzorcowania wytwórni Komentarz [KM3]: Proponujemy wstawić ta tablice po punkcie 5.5, tak jest logicznie i w wersji niemieckiej Kolumna 1 2 3 4 Wiersz Element wytwórni Kontrola/badanie Cel Minimalna częstość 1 Urządzenie waŝące Ocena wizualna wg opisu w procedurach Upewnienie się, Ŝe urządzenie waŝące funkcjonuje poprawnie Codziennie Sprawdzenie dokładności waŝenia -(ponowne wzorcowanie) Upewnienie się, Ŝe dokładności mieszczą się w wymaganiach planu jakości a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości 2 Urządzenie dozujące dodatki i domieszki Kontrola organoleptyczna Badanie dokładności jak opisano w procedurach Upewnienie się, Ŝe urządzenie dozujace funkcjonuje poprawnie Upewnienie się, Ŝe dokładności mieszczą się w wymaganiach planu jakości Pierwszy zarób z domieszką z kaŝdego dnia a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości 3 Mierniki przepływu Porównanie i skorygowanie rzeczywistych ilości z zaprogramowanymi ilościami Upewnienie się, Ŝe dokładności mieszczą się w wymaganiach planu jakości a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości 4 System dozowania (w wytwórniach o działaniu cyklicznym) Porównanie i skorygowanie rzeczywistych mas poszczególnych składników zarobu z masami zaprogramowanymi przy wykorzystaniu metody opisanej w planie jakości Upewnienie się, Ŝe dokładności dozowania mieszczą się w wymaganiach planu jakości a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości 5 System dozowania (w wytwórniach o działaniu ciągłym) Porównanie i skorygowanie rzeczywistych mas poszczególnych składników w zmierzonym czasie z masami zaprogramowanymi przy wykorzystaniu metody opisanej w planie jakości Upewnienie się, Ŝe dokładności dozowania mieszczą się w wymaganiach planu jakości a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości 6 Urządzenia monitorujące temperaturę Wizualnie wg opisu w procedurach Upewnienie się, Ŝe urządzenia funkcjonują poprawnie Codziennie Sprawdzenie dokładności wg opisu w procedurach Upewnienie się, Ŝe temperatura zapisywana jest prawidłowo a) Przy montaŝu a) b) Raz do roku c) W przypadku wątpliwości UWAGA: Sformułowanie: W przypadku wątpliwości odnosi się do opinii doświadczonego operatora wytwórni. a) lub po znacznych naprawach. 12
EN 13108-21:2007 Tablica 3 Minimalne częstości kontroli i badań kruszywa a Kolumna 1 2 3 Wiersz Kontrola/badanie Cel Częstość Badania istotnych Sprawdzenie przydatności do Zatwierdzenie źródła przed 1 właściwości kruszywa (np. planowanego zastosowania pierwszym uŝyciem. wytrzymałość itp.) Uaktualnianie zgodnie z normą 2 3 4 5 Sprawdzenie dokumentu dostawy b Ocena organoleptyczana na składowisku b Poprzez analizy sitowe Kształt, wskaźnik ziaren rozkruszonych 7, itp Sprawdzenie zgodności dostawy z zamówieniem oraz czy dostawa jest z odpowiedniego źródła Porównanie z normalnym wyglądem z uwzględnieniem źródła, uziarnienia, kształtu i zanieczyszczeń Ocena zgodności z wymaganiami normy 6 lub z innym uzgodnionym uziarnieniem Ocena zgodności z wymaganiami normy 1 lub innymi uzgodnionymi wymaganiami EN 13043. KaŜda dostawa Codziennie a) Pierwsza dostawa z nowego źródła b) W przypadku, gdy jakość oceniana organoleptycznie budzi wątpliwości c) 1 raz na 2 000 ton a) Pierwsza dostawa z nowego źródła b) W przypadku wątpliwości c) Według wskazań planu jakości 6 Wilgotność Kontrola procesu Według wskazań planu jakości a) Tablica ta moŝe zawierać wyniki badań i kontroli wykonane przez dostawcę w ramach jego zakładowej kontroli produkcji (patrz 6.2). b) Wymagania te nie są stosowane w przypadku bezpośredniej dostawy od producenta kruszywa do wytwórni mieszanki mineralno-asfaltowej znajdującej się w tym samym miejscu. Tablica 4 - Minimalne częstości kontroli i badań dla wypełniacza Kolumna 1 2 3 Wiersz Kontrola/badanie Cel Częstość 1 Badania istotnych właściwości wypełniacza (gęstość objętościowa, właściwości usztywniające, itp) Sprawdzenie przydatności do planowanego zastosowania Zatwierdzenie źródła przed pierwszym uŝyciem. Uaktualnianie zgodnie z normą EN 13043. 2 3 Sprawdzenie dokumentu dostawy Analizy sitowe Sprawdzenie zgodności dostawy z zamówieniem oraz czy dostawa jest z odpowiedniego źródła Sprawdzenie zgodności z wymaganiami normy lub z innym uzgodnionym uziarnieniem KaŜda dostawa a) Pierwsza dostawa z nowego źródła b) Według wskazań planu jakości a) Tablica ta moŝe zawierać wyniki badań i kontroli wykonane przez dostawcę w ramach jego zakładowej kontroli produkcji. Komentarz [KM4]: Ta cecha nie odnosi się do kruszywa Komentarz [KM5]: Zgodnie z normą niemiecką Komentarz [U6]: błąd w oryginale normy, wg 1097-7, powinno być gęstość wypełniacza 6 Dokumentu aplikacyjnego do normy PN-EN 13043 7 Procentowa zawartość ziaren o powierzchniach przekruszonych lub łamanych 13
EN 13108-21:2006 Tablica 5 - Minimalne częstości kontroli i badań lepiszczy a Kolumna 1 2 3 Wiersz Kontrola/badanie Cel Częstość 1 Badania istotnych właściwości lepiszcza 2 Sprawdzenie dokumentu dostawy Potwierdzenie właściwości wyrobu i zgodności z odpowiednią specyfikacją Sprawdzenie zgodności dostawy z zamówieniem oraz czy dostawa jest z odpowiedniego źródła 3 Temperatura Sprawdzenie czy asfalt ma temperaturę mieszczącą się w wymaganych zakresach 4 Właściwości rodzajowe 8 Ocena zgodności z wymaganiami (penetracja, temperatura mięknienia lub lepkość) 5 Ocena organoleptyczana (próbki lub w zbiorniku) Porównanie z normalnymi właściwościami podlegającymi organoleptycznej ocenie Zatwierdzenie źródła przed pierwszym uŝyciem. Uaktualnianie zgodnie z normą EN 12591. KaŜda dostawa KaŜda dostawa 1 raz na 300 t KaŜda dostawa lub raz na dzień w zbiornikach a) Tablica ta moŝe zawierać wyniki badań i kontroli wykonane przez dostawcę w ramach jego zakładowej kontroli produkcji. Tablica 6 - Minimalne częstości kontroli i badań dodatków a Kolumna 1 2 3 Wiersz Kontrola/badanie Cel Częstość 1 Odpowiednie badania do oceny istotnych właściwości Potwierdzenie właściwości wyrobu i zgodności z a) Zatwierdzenie źródła przed pierwszym uŝyciem. 2 Sprawdzenie dokumentu dostawy odpowiednią specyfikacją Sprawdzenie zgodności dostawy z zamówieniem oraz czy dostawa jest z odpowiedniego źródła b) Według wskazań planu jakości KaŜda dostawa 3 Ocena organoleptyczana dostawy Porównanie z normalnym wyglądem JeŜeli jest to wykonalne, kaŝda dostawa; w innym przypadku według wskazań planu jakości a) Tablica ta moŝe zawierać wyniki badań i kontroli wykonane przez dostawcę w ramach jego zakładowej kontroli produkcji. Tablica 7 - Minimalne częstości kontroli i badań destruktu asfaltowego a Kolumna 1 2 3 Wiersz Kontrola/badanie Cel Częstość 1 Ocena organoleptyczana UmoŜliwienie podziału wg kategorii, klasyfikowanie niebezpiecznych i szkodliwych składników dodatkowe badania) 2 Klasyfikacja odzyskanego kruszywa ( wzrokowe sprawdzenie kształtu ziaren, typu petrograficznego skały etc.) Ocena przydatności do zastosowania w róŝnych mieszankach Przy otrzymaniu kaŝdej dostawy (w przypadku wątpliwości, np. obecność smoły wymagane są 1 raz na 1 000 t 3 Wilgotności Kontrola procesu Według wskazań planu jakości a) Całkowite częstości pobierania próbek i wykonywania badań destruktu asfaltowego na hałdzie są podane w EN 13108-8. Badania w tej tablicy dotyczą jedynie procesu sprawdzania jednorodności. 8 Wg EN 12591 mowa jest o rodzaju asfaltu 14
EN 13108-21:2007 6.3 Wyprodukowana mieszanka mineralno-asfaltowa Wyprodukowana mieszanka mineralno-asfaltowa powinna być skontrolowana i przebadana zgodnie z procedurami wyszczególnionymi w planie jakości, według harmonogramu zgodnego z wymaganiami niniejszego rozdziału, tablicy 8, i załącznika A. Kolejne, wymagane statystycznie zapisy powinny być przechowywane w celu monitorowania i sprawdzania prawidłowego przebiegu procesu i właściwości wyrobu. Tablica 8 - Minimalne częstości kontroli i badań dostarczonego wyrobu Kolumna 1 2 3 Wiersz kontrola/badanie Cel Częstość 1 Sprawdzenie organoleptyczne mieszanki mineralnoasfaltowej Porównanie z normalnym wyglądem z uwzględnieniem uziarnienia, jednorodności mieszanki, prawidłowości KaŜdy załadunek 2 Temperatura Uziarnienie i zawartość 3 lepiszcza Inne właściwości zawarte w 4 specyfikacji technicznej Ocena wizualna przydatności 5 samochodów transportowych Ocena wizualna czystości 6 samochodów transportowych a) Patrz rozdział 5.4 pokrycia ziaren lepiszczem Sprawdzenie zgodności materiału ze specyfikacją lub innymi wymaganiami Sprawdzenie zgodności materiału ze specyfikacją Ocena zgodności Sprawdzenie prawidłowości izolacji Unikanie zanieczyszczeń a) Jak wymaga rozdział 5.3 b) Ilekroć zostaną pobrane próbki Patrz Załącznik A Według wskazań planu jakości, Patrz Załącznik B Przed pierwszym uŝyciem a W przypadku wątpliwości KaŜdy pojazd przed załadunkiem a 7 Niezgodność 7.1 Postanowienia ogólne Producent powinien wprowadzić i utrzymywać udokumentowane procedury, aby zagwarantować, jak długo ma to praktyczne uzasadnienie, Ŝe wyrób, który nie spełnia określonych wymagań nie będzie mógł być uŝyty lub wbudowany. Kontrola ta powinna obejmować: identyfikację, ocenę, segregację (jeŝeli jest to moŝliwe) i usunięcie wyrobu niezgodnego. Wszystkie działania powinny być udokumentowane, powinien istnieć równieŝ system zawiadomienia uŝytkowników, gdy nie udało się zapobiec wysyłce wyrobu niezgodnego. Niezgodność moŝe powstać na następujących etapach: a) podczas przechowywania materiałów składowych; b) w procesie wytwarzania wyrobu; c) w czasie przemieszczania, składowania i dostawy wyrobu. W przypadku, gdy wadliwy materiał, wyrób lub proces zostaną zidentyfikowane, zgodne z procedurami udokumentowanymi w planie jakości naleŝy rozpocząć poszukiwanie przyczyny powstania niezgodności oraz podjąć odpowiednie działania korygujące, aby zapobiec powtórzeniu tego błędu. 7.2 Niezgodność materiału składowego W przypadku, gdy materiał składowy jest niezgodny, działania korygujące mogą wymagać: a) ponownego przetworzenia; b) dopasowania sterowania procesem, w taki sposób aby dopuścić materiał niezgodny. 15
EN 13108-21:2006 c) odrzucenia i usunięcia materiału niezgodnego. 7.3 Niezgodność mieszanki mineralno-asfaltowej (niezgodność wykryta podczas kontroli procesu technologicznego) Niezgodna mieszanka mineralno-asfaltowa powinna zostać oceniona. Następnie naleŝy podjąć działania korygujące przewidziane w procedurach. Działania takie mogą wymagać: a) przyjęcia mieszanki mineralno-asfaltowej, jako nadającej się do wysłania poprzedzone zgodą klienta na dostarczenie wyrobu niezgodnego; b) skierowania do innego wykorzystania jeŝeli wyprodukowana mieszanka jest innego rodzaju; c) odrzucenia mieszanki mineralno-asfaltowej; d) przetworzenia mieszanki mineralno-asfaltowej w taki sposób, aby spełniła odpowiednie wymagania (np. w drodze recyklingu). 7.4 Niezgodność mieszanki mineralno-asfaltowej (niezgodność wykryta na podstawie badań gotowego wyrobu w warunkach opisanych z załączniku A) Plan jakości powinien określać działania, jakie trzeba podjąć (korekta sterowania procesem), gdy analizy wykazują, Ŝe powstał wyrób niezgodny z wymaganiami. Plan jakości powinien określać okoliczności, w jakich klient jest powiadamiany o wynikach badań stwierdzających niezgodność. 8 Kontrola, wyposaŝenie kontrolno-pomiarowe Producent powinien kontrolować, sprawdzać i utrzymywać odpowiednie wyposaŝenie kontrolno-pomiarowe. Aby zapewnić, ze badania dostarczanych materiałów budowlanych i gotowej do uŝycia mieszanki mineralnoasfaltowej wykonywane są wg ustalonych metod badawczych, powinien być znany stan wzorcowania i dokładność urządzeń badawczych a przy tym pokrywać się z wymaganym zakresem pomiarowym. Powinny zostać spełnione następujące punkty: a) dokładność i częstość wzorcowania powinny być zgodne z odpowiednimi normami; b) wyposaŝenie powinno być uŝytkowane zgodnie z udokumentowanymi procedurami; c) wyposaŝenie powinno jednoznacznie identyfikowalne; d) naleŝy przechowywać zapisy ze sprawdzenia. 9 Zapisy Wyniki zakładowej kontroli produkcji powinny być zapisywane. Miejsca poboru próbek, data i czas, jak i szczegóły dotyczące mieszanki mineralno-asfaltowej lub badanych materiałów składowych, powinny być zapisane wraz z innymi waŝnymi informacjami. JeŜeli sprawdzany materiał składowy lub mieszanka mineralno-asfaltowa nie spełnia wymagań odpowiedniej specyfikacji, naleŝy opisać podjęte działania korygujące, zmierzające do zapewnienia utrzymania jakości wyrobu. Zapisy powinny być przechowywane i utrzymywane w taki sposób, Ŝeby były dostępne przez minimalny okres 5 lat, lub przez okres dłuŝszy, jeŝeli jest wymagany w prawodawstwie danego kraju. 16
10 Szkolenie EN 13108-21:2007 Producent powinien wprowadzić i utrzymywać procedury szkolenia całego personelu zaangaŝowanego w działalność wpływającą na jakość. Personel przeprowadzający specjalistyczne zadania powinien być odpowiednio wykwalifikowany, i mieć kompetencje wynikające z odpowiedniego wykształcenia, szkoleń lub doświadczenia. Zapisy ze szkoleń powinny być przechowywane. UWAGA: ChociaŜ wykazanie się odpowiednim zakresem i ilością szkoleń moŝe być niezbędne do umieszczenia znaku jakości przepisy oznakowania odnoszą się jedynie do zgodności cech jakościowych z udokumentowanymi procedurami. Zatem, mimo Ŝe przepisy oznakowania mogą wymagać, aby personel wykonujący badania był kompetentny nie określają wymaganego zakresu szkoleń, jakim trzeba się wykazać. 17
EN 13108-21:2006 Załącznik A. (normatywny) Odchylenia i częstości badań wyprodukowanej mieszanki mineralno-asfaltowej A.1 Postanowienia ogólne Niniejszy załącznik zawiera odchylenia i częstości badań, z których naleŝy korzystać podczas oceny zgodności mieszanki mineralno-asfaltowej podczas produkcji i dostawy. Wprowadza się trzy kategorie częstości badań: X, Y i Z. Kategoria Z jest kategorią minimalną, badania z taką częstością trzeba przeprowadzić w kaŝdych okolicznościach. Kategorie X i Y ustalają wyŝsze częstości badań, które mogą być odpowiednie w przypadku, gdy poŝądane jest uzyskanie większej pewności w odniesieniu do zgodności wyrobu z wynikami wstępnego badania typu. W kaŝdym przypadku częstość wykonywania badań jest zmienna i wzrasta gdy oznaczony poziom zgodności obniŝa się. Odpowiada to zasadzie minimalizacji wystąpienia niezgodności w przyszłości. Załącznik zawiera równieŝ odchylenia stosowane w procesie oceny zgodności wyników badań. UWAGA: Zakres niniejszego załącznika nie obejmuje pobierania i badania próbki mieszanki mineralnoasfaltowej, pobranej na placu budowy. W takim przypadku mogą być stosowane inne wartości. A.2 Badanie, odchylenia i ocena zgodności A.2.1 Pobieranie próbek Próbki powinny być pobierane regularnie i losowo, z mieszanki mineralno-asfaltowej, wykonanej na wytwórni, zgodnie z odpowiednimi częściami norm EN 12697-27 i EN 12697-28, w taki sposób, aby mogły być reprezentatywne dla całej produkcji. Powinny zostać one zbadane w celu oznaczenia uziarnienia i zawartości asfaltu. Wyniki badań powinny zostać sprawdzone na zgodność z kryteriami podanymi w tablicy A.1 i powinny zostać zaszeregowane jako zgodne lub niezgodne. Dokładności odnoszące się do załoŝonego składu powinny zostać wybrane z odpowiedniej kolumny w tablicy A.1. A.2.2 Mieszanki drobnoziarniste Wszystkie mieszanki mineralno-asfaltowe do warstwy ścieralnej (z wyłączeniem asfaltu lanego), wiąŝącej i podbudowy o wymiarze górnego sita D < 16mm. A.2.3 Mieszanki gruboziarniste Mieszanki mineralno-asfaltowe do warstwy wiąŝącej i podbudowy, o wymiarze górnego sita D 16mm. A.2.4 Asfalt lany i mieszanka Hot Rolled Asphalt (HRA) Wszystkie mieszanki mineralno-asfaltowe z drobnym kruszywem, do warstw ścieralnych i wiąŝących, w których D < 16mm. Mieszanki mineralno-asfaltowe z grubego kruszywa do wszystkich mieszanek mineralno-asfaltowych, w których D 16 mm. 18
A.3 Produkcyjny poziom zgodności 9 (PPZ) EN 13108-21:2007 A.3.1 Postanowienia ogólne Produkcyjny poziom zgodności powinien być oznaczony albo metodą pojedynczego wyniku wg punkt A.3.2 lub metodą wartości średniej z czterech wyników wg punkt A.3.3. NaleŜy dokonać wyboru pomiędzy metodą pojedynczego wyniku a metodą średniej z czterech wyników. Tylko jeden system moŝe funkcjonować na wytwórni w danym czasie. UWAGA: Oznaczenie produkcyjnego poziomu zgodności jest miarą ogólnego stanu nadzorowania procesu produkcyjnego i polega w uproszczeniu na analizowaniu ostatnich 32 wyników dla wszystkich materiałów lub rzadziej dla poszczególnych wyrobów albo typów wyrobu. W analizie wynik klasyfikowany jest jako niezgodny, jeŝeli którykolwiek z sześciu parametrów wyszczególnionych w tablicy A.1 jest poza zakresem tolerancji. Odchylenia te zawierają poprawkę ze względu na dokładność pobierania próbek i przebieg badań. Tablica A.1 Odchylenia w procentach wartości bezwzględnej stosowane przy ocenie zgodności produkcji z wymaganiami Kolumna 1 2 3 Pojedyncze próbki Odchylenia od załoŝonego składu (punkt A.3.2) Wartości średnie z czterech próbek Toleracje od załoŝonego składu (punkt A.3.3) Dozwolone odchylenie średnie od wartości załoŝonej (punkt A.5) Wiersz Mieszanki drobno ziarniste Mieszanki grubo ziarniste Asfalt lany Mieszanki HRA Drobne kruszywo Grube kruszywo Mieszanki drobno ziarniste Mieszanki grubo ziarniste Asfalt lany Mieszanki HRA Przechodzi a prze sita (procenty) 1 D -8 +5-9 +5-8 +5-8 +5-9 +5 ±4 ±5 ±4 ±4 ±5 D/2 lub sito 2 charakterystyczne ±7 ±9 ±8 ±7 ±9 ±4 ±4 ±4 ±3 ±4 kruszywa grubego 3 2 mm ±6 ±7 ±8 ±5 ±7 ±3 ±3 ±3 ±2 ±3 4 Sito charakterystyczne ±4 ±5 - ±4 b ±5 ±2 ±2 - ±2 ±3 kruszywa drobnego c 5 0,063 mm ±2 ±3 ±4 ±2 ±3 ±1 ±2 ±2 ±2 ±2 6 Zawartość rozpuszczonego lepiszcza Drobne kruszywo Grube kruszywo ±0,5 ±0,6 ±0,5 ±0,6 ±0,6 ±0,3 ±0,3 ±0,25 ±0,25 ±0,3 a ) Do wymaganego 100% przesiewu przez sito 1,4D stosuje się tolerancję -2% m/m. b ) W przypadku mieszanek HRA, które charakteryzują się wielkością D=4 mm i poniŝej, tolerancja wobec sita charakterystycznego dla kruszywa drobnego powinna wynosić ± 10 %. c) Sito D/2 nie jest odpowiednie do wszystkich mieszanek. Alternatywnie, do kaŝdego wyrobu moŝna wskazać rozmiar oczka sita, w szczegółowej normie na wyrób, który jest szczególnie istotny do scharakteryzowania materiału. A.3.2 Metoda pojedynczego wyniku Produkcyjny poziom zgodności wytwórni powinien być wyznaczony na podstawie aktualnych danych według tablicy A.2. Wyniki badań powinny zostać zakwalifikowane jako zgodne lub niezgodne przy wykorzystaniu odpowiednich tolerancji podanych w tablicy A.1. Liczba niezgodnych wyników spośród ostatnich 32 analiz powinna zostać wykorzystana do określenia PPZ zgodnie z tablicą A.2. BieŜący zapis produkcyjnego poziomu zgodności powinien być zachowywany na wytwórni, przy czym powinny być takŝe uwzględnione wymagania podane w rozdziale 5 oraz procedury kontroli. Komentarz [KM7]: Błąd w wersji EN 9 Operating Compliance Level (OCL) 19
EN 13108-21:2006 W przypadku, gdy więcej niŝ 8 spośród ostatnich 32 wyników jest niezgodnych wyposaŝenie i procedury wytwórni powinny zostać poddane natychmiastowemu i pełnemu przeglądowi. A.3.3 Metoda wartości średniej z czterech wyników Produkcyjny poziom zgodności wytwórni powinien być wyznaczony według tablicy A.2 na podstawie aktualnych danych. Wyniki badań konkretnej mieszanki powinny zostać analizowane w 4 elementowych grupach. Wartości średnie wszystkich grup czteroelementowych powinien zostać zakwalifikowane jako zgodne lub niezgodne z wymaganiami przy wykorzystaniu odpowiednich tolerancji podanych w tablicy A.1. Liczba niezgodnych z wymaganiami wartości średnich spośród ostatnich ośmiu wartości średnich (32 wyniki) powinna zostać wykorzystana do określenia PPZ według tablicy A.2. BieŜący zapis produkcyjnego poziomu zgodności powinien być zachowywany na wytwórni, przy czym powinny być takŝe uwzględnione wymagania podane w rozdziale 5 W przypadku, gdy więcej niŝ 4 wartości średnie spośród ostatnich 8 wartości średnich jest niezgodnych wyposaŝenie i procedury wytwórni powinny zostać poddane natychmiastowemu i pełnemu przeglądowi. A.4 Częstość badań Częstość badań na najbliŝszy tydzień powinna zostać określona przez wybór najniŝszego produkcyjnego poziomu zgodności, który został uzyskany według w tablicy A.3 w poprzednim tygodniu kalendarzowym. Przy uruchomieniu nowej wytwórni lub po jej przeniesieniu, częstość badań powinna być utrzymywana na poziomie PPZ-C, aŝ do momentu przeprowadznia 32 analiz. Częstość moŝe być wtedy zmieniona na odpowiadającą zgodności z otrzymanymi 32 wynikami. W następstwie wyłączenia wytwórni na trzy lub więcej miesięcy, duŝej naprawy lub przeglądu produkcyjny poziom zgodności powinien być obniŝony o jeden poziom i nie zmieniany do chwili, gdy będą dostępne 32 wyniki z nowego okresu działania. UWAGA: Ta zmienna częstość badań ma ograniczyć ryzyko, Ŝe wyrób niezgodny nie będzie wykryty oraz zapewnia szybką reakcję na kaŝdy wzrost ilości wyrobów niezgodnych. Komentarz [KM8]: Nie dosłowne tłumaczenie ale zgodne z wyjaśnieniami autora normy A.5 Średnie odchylenie od załoŝonej wartości Dla kaŝdego wyniku badania naleŝy obliczyć odchylenia średnie od wymaganej wartości dla parametrów: przesiew przez sita D, D/2 lub sito charakterystyczne dla kruszywa grubego, 2 mm, 0,063 mm oraz zawartości rozpuszczonego lepiszcza. Dla wszystkich grup wyrobów opisanych w rozdziale A.2, krocząca bieŝąca wartość średnia z odchyleń kaŝdego z tych parametrów powinna być zachowywana dla ostatnich 32 analiz. JeŜeli te średnie odchylenia przekraczają odpowiednie wartości z tablicy A.1 oznacza to, Ŝe wyrób jest niezgodny według 7.4. NaleŜy wtedy podjąć stosowne działania korygujące. Produkcyjny poziom zgodności powinien być oznaczony jako niŝszy o jeden poziom tak długo, jak średnie odchylenie będzie niŝsze niŝ tolerancja. Tablica A.2 Określenie produkcyjnego poziomu zgodności wytwórni Kolumna 1 2 3 Wiersz Pojedyncze wynik Liczba wyników niezgodnych, spośród ostatnich 32 badań (A.3.2) Wartości średnie z czterech wyników Liczba niezgodnych wartości średnich spośród ostatnich 8 (A.3.3) Produkcyjny poziom zgodności 1 od 0 do 2 0 A 2 od 3 do 6 1 B 3 >6 2 C 20
EN 13108-21:2007 Tablica A.3 Minimalna częstość badań gotowego wyrobu (tony/badanie) Kolumna 1 2 3 4 Wiersz Kategoria PPZ A PPZ B PPZ C 1 X 600 300 150 2 Y 1 000 500 250 3 Z 2 000 1 000 500 Dodatkowo, w przypadku pracujących wytwórni 10, powinno zostać zrobione przynajmniej 1 badanie na 5 dni roboczych UWAGA 1: Niniejsze tablice z częstościami został przygotowane jako tymczasowe, i obowiązują aŝ do chwili, gdy powstanie procedura oparta o pełniejsze podstawy statystyczne. Kategoria Z stanowi minimalną częstość, która moŝe być wykorzystywana w do wszystkich celów. Kategorie X i Y mogą zostać uŝyte w umowie. UWAGA 2: RóŜne kategorie mogą zostać zastosowane dla róŝnych typów wyrobu np.: drobnoziarnistych /gruboziarnistych mieszanek mineralno-asfaltowych. Dodatkowe wskazówki dotyczące tej sprawy zamieszczone są w Załączniku C. Liczby podane w tablicy A.3 odnoszą się do wyniku pojedynczych analiz, niezaleŝnie od tego, czy pracuje się w oparciu o metodę pojedynczego wynik czy metodę wartości średniej z czterech wyników. A zatem, w przypadku zastosowania metody wartości średniej z czterech wyników, liczby dotyczące tonaŝu powinny być przemnoŝone przez cztery dla kaŝdej wartości średniej. 10 Zapis ten odnosi się do wytwórni, które wytwarzają niewielkie ilości mieszanki i dla których minimalna częstość badan wynikająca z A.3 była by zbyt odległa w czasie. 21
EN 13108-21:2006 Załącznik B. (normatywny) Wstępna kontrola i ocena wytwórni oraz zakładowej kontroli produkcji oraz ciągłe nadzorowanie zakładowej kontroli produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych. B.1 Wprowadzenie Niniejszy aneks dotyczy ustalonego postępowania podczas wstępnej oceny i nadzoru nad zakładową kontrolą produkcji. UWAGA: Do celów nadrzędnego znakowania, jest tutaj zamieszczone wymaganie wobec notyfikującej jednostki, wyznaczonej przez państwo członka EOG 11, do sprawdzania zakładowej kontroli produkcji na zgodność z niniejszą Normą Europejską. Jednostka notyfikująca jest rządową lub poza-rządową organizacją, posiadającą niezbędne kompetencje i uprawienia do certyfikacji zakładowej kontroli produkcji według danych zasad odnośnie postępowania i zarządzania. B.2 Zakres Niniejszy załącznik określa zadania, które słuŝą ocenie zakładowej kontroli produkcji (ZKP) podczas wstępnej kontroli i ciągłego nadzoru. UWAGA: Istnieją nadrzędne wymagania podlegające Dyrektywie Wyroby Budowlane, umoŝliwiające producentom spełnienie wymagań w stosunku do stosowania oznakowania CE. B.3 Wstępna kontrola zakładowej kontroli produkcji W ramach wstępnej kontroli naleŝy: - sprawdzić czy plan jakości producenta odpowiada wszystkim wymaganiom niniejszej Normy Europejskiej, - odwiedzić wytwórnię, dokonać przeglądu zasobów i sprawdzić, jak w praktyce wprowadzony jest system zakładowej kontroli produkcji. JeŜeli kontrola wykaŝe, Ŝe nie wszystkie wymagania zawarte w procedurach producenta są spełnione, te obszary w których kontrola zidentyfikowała niezgodności powinny zostać udokumentowane. Producent powinien usunąć takie niezgodności w uzgodnionym czasie, a następnie procedura wstępnego sprawdzenia powinna być powtórzona celem potwierdzenia, Ŝe działania zapobiegawcze zostały podjęte. B.4 Ciągły nadzór B.4.1 Planowe/regularne kontrole System zakładowej kontroli produkcji powinien być nadzorowany w sposób przedstawiony poniŝej. Audit systemu zakładowej kontroli produkcji, powinien odbyć się przynajmniej raz na rok poprzez wizytację na wytwórni. Przegląd obszarów, do których odnoszą się reklamacje jakościowe powinien stanowić część zakresu auditu okresowego. Ocena czy zmiany w systemie zakładowej kontroli produkcji są zgodne z niniejszą Normą Europejską. Sprawdzenia właściwego uŝycia oznakowania wyrobu. 11 EEA 22