Rysunek techniczny Zasady ogólne przedstawiania Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii

Transkrypt

1 grudzień 2002 POLSKA NORMA PN-EN ISO POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY Rysunek techniczny Zasady ogólne przedstawiania Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii Zamiast: PN-82/N Grupa katalogowa ICS EN ISO :2001, IDT ISO :1996, IDT This national document is identical with EN ISO :2001 and is published with the permission of CEN; rue de Stassart 36; B-1050 Bruxelles, Belgium. Niniejsza Polska Norma jest identyczna z EN ISO :2001 i jest publikowana za zgodą CEN; rue de Stassart 36; B-1050 Bruksela, Belgia. PRZEDMOWA KRAJOWA Niniejsza norma jest oficjalnym tłumaczeniem angielskiej wersji normy europejskiej EN ISO :2001, stanowiącej wprowadzenie (metodą noty uznaniowej) normy międzynarodowej ISO :1996. W normie są stosowane odsyłacze krajowe oznaczone N1) i N2). nr ref. PN-EN ISO :2002 Norma europejska EN ISO :2001 ma status Polskiej Normy Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacyjny dnia 27 grudnia 2002 r. (Uchwała nr 58/2002-o) NORMA EUROPEJSKA EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM EN ISO październik 2001 Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 1

2 ICS Wersja polska Rysunek techniczny - Zasady ogólne przedstawiania - Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii (ISO :1996) Technical drawings - General principles of presentation - Part 20: Basic conventions for lines (ISO :1996) Dessins techniques - Principes généraux représentation - Partie 20: Conventions de base pour les traits (ISO :1996) Niniejsza norma jest polską wersją normy europejskiej EN ISO :2001. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne. Norma europejska została przyjęta przez CEN 30 września 2001 r. Zgodnie z wewnętrznymi przepisami CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych (powstałych w wyniku nadania normie europejskiej statusu normy krajowej), łącznie z ich danymi bibliograficznymi, moŝna otrzymać w Centrum Zarządzania lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN. Norma europejska została opracowana w trzech oficjalnych wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w kaŝdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN i zarejestrowana w Centrum Zarządzania, ma ten sam status co wersje oficjalne. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Republiki Czeskiej, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. CEN Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung nr ref. EN ISO :2001 E Przedmowa Tekst normy międzynarodowej został opracowany przez Komitet Techniczny ISO/TC 10 "Rysunek techniczny, definicja wyrobu i dokumentacja związana" N1) Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO), którego sekretariat prowadzony jest przez CMC. Niniejsza norma europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do kwietnia 2002 r., a normy krajowe sprzeczne z daną normą powinny być wycofane najpóźniej do kwietnia 2002 r. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 2

3 UWAGA CMC: Przedmowa moŝe ulec zmianie po przyjęciu wersji niemieckiej. Potwierdzona lub zmieniona przedmowa oraz, kiedy to właściwe, załącznik normatywny ZA, zawierający powołane publikacje międzynarodowe i ich europejskie odpowiedniki, będą rozprowadzane z wersja niemiecką. Zgodnie z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC do wprowadzenia niniejszej normy europejskiej są zobowiązane następujące kraje członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Republika Czeska, Szwajcaria, Szwecja, Włochy i Zjednoczone Królestwo. Nota uznaniowa Tekst normy międzynarodowej ISO :1996 został przyjęty przez CEN bez jakichkolwiek zmian jako norma europejska. Wprowadzenie ISO była przygotowana jako ISO/DIS ISO zawiera zasady ogólne przedstawiania linii we wszystkich rodzajach dokumentacji technicznej wyrobu. Zastosowanie linii w zakresie rysunku, w szczególnych dziedzinach techniki, róŝni się znacznie. Dlatego zasad ich stosowania nie ustalono w niniejszej części ISO 128. Inne normy międzynarodowe, zawierające zasady stosowania linii w specjalnych dziedzinach, przedstawiono w załączniku A. Rysunek techniczny - Zasady ogólne przedstawiania - Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii 1 Zakres normy W niniejszej części normy ISO 128 ustalono rodzaje linii, ich oznaczenia i kształt oraz zasady ogólne kreślenia linii stosowanych w rysunku technicznym, np. na wykresach, planach lub mapach. 2 Definicje W niniejszej części ISO 128 przyjęto następujące definicje. 2.1 linia: Obiekt geometryczny, którego długość jest większa niŝ połowa grubości N2) i który w kaŝdym przypadku łączy jakiś początek z końcem, np. linia prosta, krzywa, ciągła lub wiele razy przerywana. UWAGI 1 Początek i koniec linii mogą zbiegać się, np. w przypadku linii tworzącej okrąg. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 3

4 2 Linia, której długość jest mniejsza niŝ połowa grubości lub równa połowie grubości, jest nazwana kropką. 3 W przypadku zamierzonego mikrofilmowania lub przekazywania przez fax, zaleca się wykonanie próby wyglądu rysunku. 2.2 element linii: Pojedyncza część linii nieciągłej, np. kropki, kreski, róŝniące się długością, oraz odstępy. 2.3 odcinek linii: Grupa dwu lub większej liczby róŝnych elementów linii o kształcie nieciągłym, np. kreska długa/odstęp/kropka/odstęp/kropka/odstęp. 3 Rodzaje linii 3.1 Rodzaje podstawowe Tablica 1 Nr Przedstawienie Opis 01 linia ciągła 02 linia kreskowa 03 linia kreskowa z odstępami 04 linia z długą kreską i kropką 05 linia z długą kreską i z dwoma kropkami 06 linia z długą kreską i trzema kropkami 07 linia kropkowa 08 linia z długą i z krótką kreską 09 linia z długą kreską i z dwoma krótkimi kreskami 10 linia kreskowo-kropkowa 11 linia z dwoma kreskami i z kropką 12 linia kreskowa z dwoma kropkami 13 linia z dwoma kreskami i z dwoma kropkami 14 linia z krotką kreską i z trzema kropkami 15 linia z dwoma kreskami z trzema kropkami 3.2 Odmiany podstawowych rodzajów linii MoŜliwe odmiany podstawowych rodzajów linii, zgodnych z tablicą 1, podano w tablicy 2. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 4

5 Tablica 2 Przedstawienie Opis linia ciągła jednostajnie falista linia ciągła jednostajnie spiralna linia ciągła jednostajnie zygzakowa linia ciągła odręczna UWAGA - Tablica 2 zawiera tylko odmiany podstawowego rodzaju linii nr 01. Odmiany podstawowych rodzajów linii o numerach od 02 do 15 są moŝliwe i są przedstawiane w ten sam sposób. 3.3 Kombinacje linii o tej samej długości Układ dwóch lub większej liczby linii równoległych względem siebie Przykłady, patrz rysunek 1. Rysunek Układ linii dwóch róŝnych rodzajów a) Linie róŝnej grubości nakładające się. Patrz przykłady na rysunku 2a) i b) [rysunek 2a): linia ciągła i linia kropkowa; rysunek 2b): linia ciągła i linia kreskowa z odstępami]. a) b) b) Układ linii leŝących obok siebie. Rysunek 2 Patrz przykład na rysunku 3 (dwie linie ciągłe po obu stronach dwóch linii kreskowych z odstępami). Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 5

6 Rysunek Układ dwóch linii ciągłych równoległych z regularnie powtarzającymi się między nimi elementami łączącymi Patrz przykłady na rysunku 4a) i b) [rysunek 4a): zaczernione elementy koliste; rysunek 4b): zaczernione elementy trapezoidalne]. a) b) Rysunek Układ regularnie powtarzających się elementów geometrycznych w połączeniu z liniami ciągłymi a) Bez przerywania linii ciągłej. Patrz przykład na rysunku 5. b) Z przerwaniem linii ciągłej. Patrz przykład na rysunku 6. Rysunek 5 4 Wymiary linii Rysunek Grubość linii Grubość, d, wszystkich rodzajów linii powinna być równa jednej z podanych niŝej wartości, zaleŝnie od rodzaju i Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 6

7 formatu rysunku. Podstawą tego szeregu jest stosunek liczbowy 1: ( 1:1,4): 0,13 mm; 0,18 mm; 0,25 mm; 0,35 mm; 0,5 mm; 0,7 mm; 1 mm; 1,4 mm; 2 mm Grubości linii bardzo grubych, grubych i cienkich są w stosunku liczbowym 4:2:1. Grubość kaŝdej linii powinna być stała na całej długości. 4.2 Odchyłki grubości linii Grubości linii określone w 4.1 mogą mieć odchyłki, pod warunkiem Ŝe róŝnica między grubościami dwóch sąsiadujących linii o róŝnej grubości jest moŝliwa do odróŝnienia. JeŜeli jest stosowany sprzęt kreślarski, który umoŝliwia wykonanie linii o stałej grubości, to odchyłka grubości dwóch takich linii nie powinna być większa niŝ ± 0,1 d. 4.3 Ukształtowanie linii Zaleca się, aby w przypadku ręcznego wykonywania rysunków długości elementów linii odpowiadały podanym w tablicy 3. Tablica 3 Element linii Rodzaj linii nr Długość Kropki od 04 do 07 i od 10 do 15 Przerwy 02 i od 04 do 15 0,5d 3d Kreski krótkie 08 i 09 6d Kreski 02,03 i od 10 do 15 Kreski długie od 04 do 06, 08 i 09 12d 24d Odstępy 03 18d UWAGA - Długości podane w tej tablicy dotyczą elementów linii o półkolistych i kwadratowych zakończeniach. W przypadku elementów linii z półkolistym zakończeniem, długość elementu linii odpowiada długości drogi pisaka (z zakończeniem rurkowym i zastosowaniem tuszu) od początku do zakończenia elementu linii. Całkowita długość takiego elementu linii jest sumą długości podanej w tablicy 3 oraz d. ZaleŜności do obliczenia niektórych podstawowych rodzajów linii i elementów linii podano w ISO ZaleŜności te mają na celu ułatwienie sporządzania rysunków z zastosowaniem systemów projektowania wspomaganego komputerowo (CAD). 5 Kreślenie linii 5.1 Odstępy Zaleca się, aby minimalny odstęp między liniami równoległymi nie był mniejszy niŝ 0,7 mm, jeŝeli nie jest to sprzeczne z ustaleniami według innych norm międzynarodowych. UWAGA 4 W niektórych przypadkach, gdy są stosowane techniki rysowania z uŝyciem wspomagania komputerowego, odstęp między liniami na rysunku nie przedstawia rzeczywistych odległości, np. przy przedstawianiu gwintu. Ten fakt naleŝy uwzględnić ustalając zbiór danych, np. do sterowania obrabiarką. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 7

8 5.2 Połączenia i przecięcia Rodzaje Zaleca się, aby linie rodzajów podstawowych o numerach od 02 do 06 i od 08 do 15 stykały się na kreskach; patrz rysunki od 7 do 12. Rysunek 7 Rysunek 8 Rysunek 9 Rysunek 10 Rysunek 11 Rysunek 12 Zaleca się, aby linie rodzaju podstawowego nr 07 stykały się na kropce, patrz rysunek 13. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 8

9 5.2.2 Przedstawianie Rysunek 13 Wymaganie według powinno być realizowane poprzez rozpoczęcie linii od połączenia (patrz rysunek 14) lub poprzez wykorzystanie połączenia albo przecięcia utworzonego przez kreski (patrz rysunki 15 i 16). Rysunek 15 Rysunek 14 Rysunek Usytuowanie drugiej linii Dwa róŝne sposoby kreślenia dwóch równoległych linii pokazano na rysunku 17a) i b). Sposób uprzywilejowany pokazano na rysunku 17a) (druga linia jest narysowana poniŝej pierwszej linii lub z prawej strony pierwszej linii). Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 9

10 6 Barwy Linie powinny być rysowane jako czarne lub jako białe, zaleŝnie od barwy tła. Inne znormalizowane barwy mogą takŝe być stosowane do rysowania znormalizowanych linii. W takim przypadku znaczenie barw powinno być objaśnione. 7 Oznaczenie Oznaczenie rodzajów podstawowych linii powinno zawierać następujące elementy w podanej kolejności: a) "Linia"; b) powołanie niniejszej części ISO 128; c) numer rodzaju podstawowego, zgodnie z tablicą 1; d) grubość linii, zgodnie z 4.1; e) barwę (jeŝeli jest stosowana). PRZYKŁADY Oznaczenie linii rodzaju nr 03 (03) o grubości 0,25 mm (0,25): Linia ISO x 0,25 Oznaczenie linii rodzaju nr 05 (05) o grubości 0,13 mm (0,13), barwy białej: Linia ISO x 0,13 / biała a) b) Rysunek 17 Załącznik A (informacyjny) Bibliografia [1] ISO :1996 1), Technical drawings - General principles of presentation - Part 21: Preparation of lines by CAD systems. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 10

11 [2] ISO :1991, Fluid power systems and components - Graphic symbols and circuit diagrams - Part 1: Graphic symbols. [3] ISO :1977, Process measurement control functions and instrumentation - Symbolic representation - Part 1: Basic requirements. [4] ISO :1984, Process measurement control functions and instrumentation - Symbolic representation - Part 2: Basic requirements. [5] ISO :1984, Process measurement control functions and instrumentation - Symbolic representation - Part 3: Detailed symbols for instrument interconnection diagrams. [6] ISO :1985, Industhal process measurement control functions and instrumentation - Symbolic representation - Part 4: Basic symbols for process computer, interface, and shared display/control functions. [7] ISO 5455:1979, Technical drawings - Scales. [8] ISO 6428:1982, Technical drawings - Requirements for microcopying. [9] ISO :1996 1), Flow diagrams for process plants - Part 1: General rules. N1) Odsyłacz krajowy: Odpowiednia nazwa w języku angielskim - Technical drawings, product definition and related documentation N2) Odsyłacz krajowy: Odpowiednia nazwa w języku angielskim - width. 1) Będzie opublikowana. Wydrukowano z programu Integram 2.0 Strona 11