"Tradycyjne metody żywienia karpia a walory smakowe"

"Tradycyjne metody żywienia karpia a walory smakowe" Dr inż. Iwona Cieślik BADANIA W RAMACH PROJEKTU DOCTUS MAŁOPOLSKI FUNDUSZ STYPENDIALNY DLA DOKTORANTÓW

Plan prezentacji 1. Karp jako gatunek 2. Żywienie karpia 3. Żywienie tradycyjne karpia 4. Wyniki badań własnych 5. Podsumowanie

Karp Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 Powstał drogą naturalnej poliploidyzacji na przełomie trzecio- i czwartorzędu w okolicach Morza Kaspijskiego i wschodniej Anatolii. Spotykany w wodach Europy, dzieli się na dwie odmiany dziką (sazan z Dunaju) i udomowioną (hodowany w stawach i jeziorach. Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Karp Karpie hodowlane żyjące na terenie Polski powstały z dzikich karpi rzecznych, na drodze mutacji. Odmiany hodowlane powstały wg. takich kryteriów jak: wskaźnik wygrzbiecenia, barwa i ułuszczenie oraz obraz elektroforetyczny krwi. Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Karp Karpie hodowlane dzielimy na cztery podstawowe odmiany, wg. ułuszczenia: drobnołuskie, gołe, liniowe i lustrzenie. Ułuszczenie wpływa na żywotność, wzrost, budowę płetw i liczbę wyrostków filtracyjnych (skrzela). Barwa głowy i grzbietu ciemna, boki jaśniejsze, srebrzyste z połyskiem, o różnym zabarwieniu zależnym od podłoża. Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Karp W naturalnych zbiornikach w cieplejszym okresie przebywa w wodach płytkich przybrzeżnych, następnie schodzi głębiej i żywi się nad dnem, penetrując warstwy mułu. Karp dojrzewa płciowo w jednakowych warunkach środowiska w różnym wieku. Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Karp Karp dorosły żywi się larwami ochotkowatych Chironomidae i innych owadów, np. Ephemeroptera, jak również skąposzczetami, Oligochaeta, ślimakami, Gastropoda, pijawkami, Hirudinea, wodopójkami, Hydracarina. Choroby wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Karp Zróżnicowany pokarm, wysoka przyswajalność, znaczne tempo wzrostu hodowany w przeważającej liczbie stawów nizinnych, zwłaszcza na południu Polski i stanowi 2/3 wszystkich ryb słodkowodnych wyławianych w Polsce. Mięso cenione, niewiele tłuszczu. Łatwo przyswajalne białko, sole mineralne oraz witaminy niezbędne w żywieniu człowieka. Źródło: Brylińska M. (Red.) Ryby słodkowodne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, Warszawa, ISBN 83-01-13100-4

Żywienie Gospodarka ekstensywna (naturalna) wykorzystuje jedynie naturalne zasoby pokarmowe (głównie zooplantkton i bentos). Obecnie trudna lub wręcz niemożliwa. Można ją zwielokrotnić wprowadzając żywienie, nawożenie oraz zabiegi pielęgnacyjne intensyfikacja produkcji rybackiej. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Chów nisko intensywny stosunek przyrostu masy ryb na pokarmie naturalnym do dokarmianych paszą wynosi 1:1-4 Chów średnio intensywny - stosunek przyrostu wynosi 1:5-10 Chów wysoko intensywny tucz przemysłowy, gdy pokarm naturalny nie ma już znaczenia. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Znane jest od dawna i aktualnie stosowane jako główna metoda podnoszenia produkcji. Podstawową zaletą jest możliwość zagęszczenia obsady ryb na jednostkę powierzchni, bez obniżenia ich przyrostu jednostkowego. Jest w większości przypadków znacznie efektywniejsze niż innych zwierząt. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Stosowane są głównie pasze pochodzenia roślinnego, rzadziej pasze zwierzęce lub granulowane. Asortyment jest dość duży, jakkolwiek ich wartość pokarmowa jest różna. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Białko jest najważniejszym, niezbędnym do odbudowy zużytych i budowy nowych tkanek, składnikiem pokarmowym, którego nie można zastąpić niczym innym. Podstawowym źródłem dla ryb jest pokarm naturalny (plankton, bentos) Tłuszcz w paszy powoduje nie tylko zwiększenie przyrostów, ale także wzrost zawartości tłuszczu surowego w ciele ryb. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Węglowodany znajdują się w paszach pochodzenia roślinnego, np. w zbożach skrobia stanowi 80% suchej masy. Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Składniki mineralne w organizmie ryb występują w minimalnych ilościach. Znaczną część tych składników ryby pobierają z wody. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Żywienie Pasze roślinne: łubiny, kukurydza, inne ziarna zbóż, otręby zbożowe, makuchy, soja, groch, fasola, inne strączkowe, sorgo, ziemniaki, płatki ziemniaczane, zmiotki młyńskie, nasiona chwastów, inne Pasze pochodzenia zwierzęcego (mączka rybna i twarogi) Pasze przemysłowe granulowane i ekstrudowane Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Tradycyjne żywienie karpia Stosując dokarmianie ryb paszami z zewnątrz należy także pamiętać o ochronie środowiska naturalnego. Fauna denna okresowo może osiągnąć biomasę 30-80 g/m 2 dna (nawet do 150 g/m 2 ), co w przeliczeniu na 1 ha stawu wynosi 300-800 (1500) kg pokarmu naturalnego. Źródło: Guziur J., Woźniak M. Produkcja ryb w małych zbiornikach, Oficyna Wydawnicza HOŻA, 2006, Warszawa, ISBN 83-85038-14-0

Tradycyjne żywienie karpia Kompleksy stawowe w okolicy Zatora należą do największych i jednych z najstarszych ośrodków hodowli karpia. Materiał badawczy stanowiły 4 gatunki hodowlanych ryb słodkowodnych pochodzących z hodowli prowadzonej na terenie Dolina Karpia, Zator, Małopolska - obszaru wchodzącego w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 :

Tradycyjne żywienie karpia Karp Zatorski (Cyprinus carpio, L.), wpisany na listę produktów tradycyjnych w roku 2007 oraz zarejestrowany w UE w roku 2011, jako produkt z chronioną nazwa pochodzenia, Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykkis, Walbaum), Szczupak (Esox lucius, L.), Jesiotr (Acipenser sturio, L.).

Tradycyjne żywienie karpia Hodowla ryb opierała się na chowie semiekstensywnym, na terenie gminy Zator, położonej w zachodniej części województwa małopolskiego. Dzięki wysokiej produktywności stawów na tym obszarze, żywienie ryb opierało się na pokarmie pochodzenia naturalnego wytworzonego w stawach.

Tradycyjne żywienie karpia Na wszystkich etapach produkcji wykorzystywane były do dokarmiania tylko naturalne pasze zbożowe (pszenica, jęczmień, pszenżyto, kukurydza) pochodzące co najmniej w 70% z obszaru gminy Zator. Do produkcji badanych ryb nie wykorzystywano żadnych sztucznych pasz i suplementów.

Tradycyjne żywienie karpia Dwa z wyżej wymienionych produktów znajdują się na ministerialnej liście produktów tradycyjnych: karp Zatorski wędzony oraz karp Zatorski w zalewie octowej, (wpisane w 2011) Ponadto w 2012 roku karp Zatorski w zalewie octowej otrzymał wyróżnienie Certyfikat Doliny Karpia w kategorii Kulinarny Produkt Lokalny.

Wyniki badań własnych Materiał badawczy stanowiły przetwory z wyżej wymienionych gatunków ryb odłowionych w okresie wczesnowiosennym 2012 roku. Były to: tuszki i filety wędzone oraz dzwonka z ryb marynowanych na gorąco wyprodukowane przez Firmę Przemysłowo- Handlowo-Usługową Spiżarnia Doliny Karpia S.C. w Brzezince

Wyniki

Wyniki

Wyniki

Wyniki 4500 Zawartość makroelementów w przetworach rybnych w zależności od procesu technologicznego [mg/kg] 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 karp wędzony pstrąg wędzony szczupak wędzony karp marynowany pstrąg marynowany Gatunek Na Mg K Ca P

Zawartość popiołu [g/100g] Wyniki 2,5 Zawartość popiołu w przetworach rybnych w zależności od procesu technologicznego [g/100 g] 2 1,5 b c b a a 1 0,5 0 karp wędzony karp marynowany pstrąg wędzony pstrąg marynowany szczupak wędzony Gatunek

A Wyniki B general acceptability taste odor 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 colour appearance Cyprinus carpio Oncorhynchus mykiss Esox lucius general acceptability odor 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 appearance Cyprinus carpio Oncorhynchus mykiss texture taste texture Rysunek 1 Cechy sensoryczne wędzonego (A) i marynowanego (B) karpia, pstrąga tęczowego i szczupaka

Podsumowanie Najwyższą sumą aminokwasów odznaczała się tkanka mięśniowa karpia (18,34 g/100 g, w tym egzogennych 7,49 g/100 g), a najniższą tkanka mięśniowa szczupaka zawierająca łącznie 13,38 g aminokwasów, w tym 5,35 g/100 g stanowiły aminokwasy egzogenne. Zawartość popiołu w rybach świeżych wahała się w zakresie 1,12 g/100 g (jesiotr) -1,26 g/100 g (karp)

Podsumowanie Spośród badanych surowców Karp Zatorski może być zalecany jako wartościowe źródło aminokwasów oraz Mg, Fe i Zn. Jednakże pewne procesy konserwujące są konieczne dla zapewnienia dobrej jakości produktu. Ze względu na wartość odżywczą, suma aminokwasów była wyższa w części ryb wędzonych (zwłaszcza w karpiu) w porównaniu z materiałem surowym.

Podsumowanie Pełną (kompleksową) intensyfikację produkcji rybackiej można wprowadzić jedynie w stawach o wysokiej kulturze, dość głębokich, nie zabagnionych, o dobrych warunkach hydrotechnicznych (np. pełnej osuszalności), sanitarnych oraz stałym wystarczającym dopływie wody.

Podsumowanie W większości produkcyjnych gospodarstw stawowych, zarówno małych jak i większych obiektach, najbardziej opłacalne są: chów nisko intensywny i intensywny, gdzie sterowanie wytworzonymi zasobami pokarmu naturalnego istotnie obniża koszty intensyfikacji produkcji.

Podsumowanie Za wprowadzeniem w stawach karpiowych innych gatunków ryb (polikultura) przemawiają następujące korzyści: wyższa produkcja w stawie, wyrównanie strat, sprawdzian czystości wody, materiał zarybieniowy na potrzeby wód otwartych. Stosując dokarmianie ryb paszami z zewnątrz należy pamiętać o ochronie środowiska naturalnego.

Podsumowanie Tradycyjna akwakultura, mam charakter ekstensywny, czy wręcz ekologiczny, dlatego w kontekście koncepcji rozwoju zrównoważonego rola stawów karpiowych nie ogranicza się do generowania korzyści ekonomicznych i społecznych. Generują także (a może przede wszystkim) korzyści natury ekologicznej.

Podsumowanie Do najważniejszych pozaprodukcyjnych korzyści można zaliczyć: pozytywny wpływ na gospodarkę wodną zlewni, poprawę jakości wody, tworzenie mikroklimatu, pozytywną rolę siedliskotwórczą, ogromne znaczenie dla bioróżnorodności.

Podsumowanie Akwakulturę klasyczną w tradycyjnym wydaniu środkowo-europejskim, można uznać za modelowy przykład ekosystemowego podejścia do akwakultury.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ