UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE I ŚRODOWISKOWE ROZWOJU ŚRÓDLĄDOWEJ GOSPODARKI RYBACKIEJ I AKWAKULTURY W POLSCE

Transkrypt

1 UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE I ŚRODOWISKOWE ROZWOJU ŚRÓDLĄDOWEJ GOSPODARKI RYBACKIEJ I AKWAKULTURY W POLSCE Arkadiusz Wołos, Andrzej Lirski, Tomasz Czerwiński Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie III Kongres Nauk Rolniczych 10 września 2015 r. Warszawa Hotel Airport

2 Liczebność ryb Wpływ eutrofizacji na pogłowie ryb całkowita karpiowate koregonidy drapieżne Stopień eutrofizacji

3 CZYNNIKI PRZYRODNICZE Eutrofizacja, zanieczyszczenia, zakłócenia drożności cieków Użytkowanie zlewni Antropopresja Drożność ekologiczna cieków wodnych Sukcesja gatunkowa ryb w warunkach eutrofizacji Spadek lub zanik populacji gatunków wędrownych Presja zwierząt rybożernych Wpływ populacji zwierząt rybożernych na populacje ryb Wpływ populacji zwierząt rybożernych na ekosystemy wodne Zmiany klimatyczne Zmiany termiki pór roku Zmiany reżimu wodnego Zmiany w termice i poziomach wód Zakłócenie tarła ryb Ekspansja gatunków obcych Poprawa stanu środowiska Odbudowa populacji gatunków malejących lub zanikających w warunkach eutrofizacji Poprawa warunków bytowych gatunków wędrownych Restytucja gatunków dwuśrodowiskowych GOSPODARKA RYBACKA Czynniki rynkowe Wzrost zamożności społeczeństwa Konkurencja na rynku żywności Zmiany popytu na ryby słodkowodne i ich przetwory Konkurencja z rybami produkowanymi w akwakulturze Globalizacja Zmiany popytu i podaży materiału zarybieniowego węgorza europejskiego Import ryb i przetworów z państw Unii Europejskiej i strefy Schengen (np. Irlandia i Norwegia) Import ryb i przetworów z poza strefy Schengen (np. Wietnam, Kanada i Kazachstan) Czynniki socjoekonomiczne i kulturowe Zmiany modelów konsumpcyjnych ze względu na zjawiska kulturowe i na rynku pracy Zmiany demograficzne wędkarzy i rybaków Rosnąca konkurencja o zasoby, nasilenie konfliktów na linii wędkarz - rybak Zmiany modelów wędkarskiej eksploatacji ryb Fundusze europejskie SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb PO Ryby PO Rybactwo i morze CZYNNIKI EKONOMICZNE

4 tony Odłowy gospodarcze drobnych karpiowatych* w latach , i *drobne karpiowate: leszcz S + leszcz M + płoć M + krąp + ukleja + drobnica nietowarowa

5 STAN GOSPODARKI RYBACKIEJ - wybrane parametry produkcyjne A) Obwody rybackie (pow. ok. 390 tys. ha) produkcja ryb (tony) wartość zarybień (mln zł) ,9 36,2 B) Jeziora (pow. ok. 270 tys. ha) wydajność gatunków zarybianych (kg/ha) wydajność gatunków niezarybianych (kg/ha) ,13 3,56 6,83 4,60

6 STAN GOSPODARKI JEZIOROWEJ - wybrane parametry ekonomiczne wartość odłowów (zł/ha) 76,08 92,24 wartość opłat wędkarskich (zł/ha) 57,84 68,21 wartość innych przychodów (zł/ha) 82,03 119,83 wartość zarybień (zł/ha) 26,06 55,39 wskaźnik rentowności (%) 9,15 7,36 przychody globalne (mln zł)

7 NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY BADAŃ Czynniki przyrodnicze ichtiofauna - rybactwo Monitoring Gospodarka zarybieniowa Wędkarstwo ekosystemy wodne ichtiofauna rybactwo Czynniki ekonomiczne i socjoekonomiczne rybactwo

8 KIERUNKI BADAŃ przykład OBSZARU MONITORING Monitoring stanu, zmian i tendencji odłowów gospodarczych ryb w wodach otwartych, sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw rybackich, gospodarki zarybieniowej, zatrudnienia oraz procesów i działań marketingowych Kontynuacja naukowego monitoringu i efektywności działań stymulujących wdrażanie Planu gospodarowania zasobami węgorza w Polsce Doskonalenie metody oceny stanu ekologicznego wód śródlądowych w oparciu o analizy odłowów kontrolnych i gospodarczych oraz opracowanie i wdrożenie metody tej oceny na podstawie odłowów wędkarskich

9 Uwarunkowania ekonomiczne i środowiskowe rozwoju akwakultury w Polsce

10 Fot. Rymarowicz Cztery główne typy gospodarstw krajowej akwakultury

11 Aktualny stan akwakultury w Polsce Akwakultura ekstensywna Akwakultura intensywna 1. Stawy karpiowe ha (stan na r.) 2. Liczba podmiotów ok. 1 tys. (powyżej 1 ha) 3. Produkcja ryb konsumpcyjnych ok. 22 tys. ton 1. Liczba podmiotów (stawy przepływowe typu pstrągowego oraz systemy recyrkulacyjne) ok Produkcja ryb konsumpcyjnych ok. 18 tys. ton Łączne zatrudnienie ok. 5,5 tys. osób Łączna wartość produkcji ryb konsumpcyjnych ok. 360 mln zł Łączna wartość produkcji akwakultury łącznie z materiałem obsadowym i zarybieniowym ok. 500 mln zł

12 Czynniki stymulujące rozwój akwakultury: 1. Wzrost zapotrzebowania na ryby i produkty rybne do konsumpcji 2. Zarybienia jako element wdrażania działań powstrzymujących i odwracających obserwowane tendencje do ograniczania różnorodności gatunków organizmów wodnych w wodach śródlądowych

13 Produkcja ryb konsumpcyjnych w krajowej akwakulturze w latach (tys. ton) Karpie Pstrągi Inne '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14(P)

14 Schemat zależności funkcjonowania akwakultury

15

16 NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY BADAŃ Czynniki przyrodnicze a akwakultura Monitoring Akwakultura jako narzędzie czynnej ochrony bioróżnorodności ekosystemów wodnych Nowe technologie chowu ryb i organizmów wodnych Nowe gatunki organizmów wodnych Zdrowie ryb Czynniki ekonomiczne, socjoekonomiczne, rynkowe

17 KIERUNKI BADAŃ przykład OBSZARU Czynniki przyrodnicze a akwakultura badania wpływu chowu i hodowli organizmów wodnych na środowisko oraz metody ograniczające ich negatywne oddziaływanie analiza wpływu zmian klimatycznych na warunki chowu ryb (wpływ zmieniającego się bilansu wody oraz jej termiki na stosowane dotychczas technologie) wycena pozaprodukcyjnych wartości stawów karpiowych wycena strat powodowanych przez zwierzęta rybożerne technologie ekologicznej produkcji ryb

18 Podstawowe elementy stanowiące podstawę określenia wartości stawów: A. Z uwzględnieniem walorów pozaprodukcyjnych stawów B. Z uwzględnieniem stawu jako nieruchomości Zapas wody Regulacja stosunków wodnych Ryby - odłowy \ Zapas wody X Regulacja stosunków wodnych Ryby - odłowy Siedliska STAWY zasób Odbiór i rozkład biogenów \ Siedliska STAWY nieruchomość X Odbiór i rozkład biogenów Rekreacja Bioróżnorodność Krajobraz Rekreacja X Bioróżnorodność \ Krajobraz Średnia wartość walorów pozaprodukcyjnych stawów rybnych w Polsce w 2011 r. wyniosła ok. 219 tys. zł/ha ewidencyjny stawów i dziesięciokrotnie przekraczała wartość rynkową stawów w tym okresie \ - brak wpływu na wartość lub wpływ nieznacznie pozytywny X - brak wpływu lub negatywny wpływ na poziom wartości rynkowej Wg Turkowski 2010

19 PODSUMOWANIE Warunkiem zrównoważonego rozwoju śródlądowej gospodarki rybackiej i akwakultury oraz podniesienia innowacyjności i konkurencyjności sektora jest wykorzystanie wiedzy naukowej i wyników badań Budowa, implementacja i realizacja strategicznych planów Unii Europejskiej w zakresie rybactwa i akwakultury jest ściśle uzależniona od badań naukowych oraz obiektywnych opinii i raportów uzyskanych od środowisk naukowych

20 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ