Akwakultura ekstensywna jako element zrównoważenia przyrodniczego regionów na podstawie badań w Dolinie Baryczy

Transkrypt

1 Akwakultura ekstensywna jako element zrównoważenia przyrodniczego regionów na podstawie badań w Dolinie Baryczy dr Marcin Rakowski, dr inż. Olga Szulecka Morski Instytut Rybacki Państwowy Instytut Badawczy Zakład Ekonomiki Rybackiej

2 Projekt SUCCESS Strategiczne znaczenie konkurencyjności we wzmacnianiu ekonomicznego zrównoważenia europejskiego sektora rybnego Źródło finansowania: Program Ramowy UE Horizon 2020 Cel: umocnienie stabilności gospodarczej europejskich sektorów rybołówstwa i akwakultury poprzez zwiększenie konkurencyjności produktów rybnych Okres realizacji: od kwietnia 2015 r. do marca 2018 r. Partnerzy: konsorcjum 24 instytucji z 11 krajów lider: Uniwersytet w Brest

3 Rola MIR-PIB w projekcie partner w studium przypadku Tradycyjna akwakultura : - hodowla karpi w Polsce i Niemczech, - pozycja finansowa gospodarstw, - innowacyjne produkty, - łańcuch dostaw, - preferencje konsumentów, subkontraktor w studium przypadku Ryby łososiowate

4 Podstawowe różnice w pozyskiwaniu ryb Ryby morskie Akwakultura Presja na zmniejszające się zasoby Rozwój nowych metod produkcji Niepewność dostaw Planowanie produkcji Naturalny produkt Zwiększone ryzyko skażeń Dostawy rynkowe

5 Dolina Baryczy kompleks stawów hodowlanych, 800 lat tradycji, królestwo karpia.

6 Walory środowiskowe - największy kompleks stawów hodowlanych w Europie (Największy Park Krajobrazowy w Polsce ha), - 3 typy siedlisk: stawy rybne, podmokłe łąki i lasy, - Europejska Ostoja Ptactwa (5325 ha), - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków w ramach europejskiej sieci Natura 2000, - sieć Living lakes.

7 Badania obszaru Cele: określenie pozycji finansowej gospodarstw rybackich, identyfikacja powiązań produkcji karpi z innymi aktywnościami gospodarczymi w regionie, identyfikacja możliwości otrzymania wartości dodanej do produkcji w akwakulturze ekstensywnej, weryfikacja informacji na temat postrzegania produkcji karpi jako proekologicznej, Identyfikacja zagrożeń dla efektywności produkcji.

8 Produkcja karpi w Polsce 2016 Produkcja 18,6 tys. ton Import 4.4 tys. ton Produkcja na rynek krajowy 17,9 tys. ton Eksport 0,7 tys. ton Miesiąc I-IX 7,1% 7,4% 8,1% X 3,9% 4,6% 4,2% Zaopatrzenie rynku 22,3 tys. ton XI 10,2% 8,1% 6,3% XII 78,8% 79,9% 81,4% tys. ton 18,1 20,8 20,3 Źródło: Hryszko K. et al., Rynek Ryb, 2017, IEKiGŻ. Warszawa; raport IRŚ Akwakultura ryb karpiowatych i ryb łososiowatych w Polsce przygotowany dla potrzeb projektu SUCCESS, IRŚ, Olsztyn 2016

9 Warunki środowiskowe prowadzenia hodowli i cechy produkcji Podstawowe warunki: odpowiednia ilość i jakość wody, zapewnienie właściwej temperatury. Cechy: produkcja w zbiornikach zbliżonych do naturalnych (15% stawów ma ponad 500 lat), stawy pełnią taką samą rolę jak zbiorniki retencyjne, akumulują ok. 1-1,5 mil. m 3 wody, która powraca do środowiska, hodowla związana jest z regionem poprzez tradycję, możliwości pozyskania pracowników oraz rynek zbytu, warunki krajobrazowe i środowiskowe regionu umożliwiają rozwój innych aktywności gospodarczych.

10 Strategie farm karpiowych Zachowania gospodarstw hodowlanych: 1. Małe gospodarstwa hodowlane nastawione są na sprzedaż ryb na rynku lokalnym oraz całoroczną produkcję na własne potrzeby, 2. Gospodarstwa średniej wielkości dywersyfikują dochody poprzez rozwój działalności komplementarnych do produkcji ryb. Są to przede wszystkim restauracje, stawy wędkarskie, agroturystyka, 3. Wraz ze wzrostem skali produkcji widoczna jest specjalizacja oraz mniejsze powiązanie z rynkiem lokalnym. Obowiązki związane z prowadzeniem hodowli nie pozwalają na dywersyfikację. Zdiagnozowane strategie: 1. Hobby, działalność dodatkowa przy gospodarstwie rolnym lub etacie, 2. Dywersyfikacja działalności w oparciu o członków rodziny, 3. Specjalizacja w produkcji i sprzedaży ryb.

11 Kanały dystrybucji karpia dla średniej wielkości gospodarstwa Żywy lub świeży Przetworzony, gotowy do spożycia Hodowle karpia 100% Pośrednicy 5% Przetwórcy 5% Eksport 0% Z a g o s p. Rynek lokalny 35% Detaliści 45% Restauracje 10% Supermarkety 0% o d p a d ó w Dane na podstawie informacji z gospodarstwa produkującego ok. 100 ton ryb rocznie

12 Pozaprodukcyjne walory stawów

13 Co na to konsumenci? Karp to ryba świąteczna, kojarzona z potrawami wigilijnymi, szlachetna, Postrzegana jako hodowana w sposób proekologiczny, zdrowa, Region hodowli karpia to region wolny od zanieczyszczeń, Preferencje zakupowe konsumentów ograniczają się do ryb świeżych lub żywych, Produkty innowacyjne nie wzbudzają długotrwałego zainteresowania, Preferowane miejsce zakupu to lokalny targ, hodowca, choć zwiększa się rola dyskontów i sklepów wielkopowierzchniowych.

14 Zagrożenia ze strony drapieżników Bóbr, wydra i kormoran postrzegane są jako zagrożenie dla produkcji, choć nie są to jedyne zwierzęta korzystające ze stawów W okresie letnim nastąpić mogą niedobory wody skutkujące dużymi stratami w produkcji ( przyducha i drapieżniki), Straty ryb z powodu działalności drapieżników zwiększają się przy niskim poziomie wody.

15 Wnioski Akwakultura ekstensywna może być uważana za niskoinwazyjną środowiskowo, a przez stosowane tradycyjne metody produkcji karp może być uznawany za produkt ekologiczny, Planowanie jednego szczytu produkcyjnego daje możliwość dostosowania cyklu poboru wody i wspierania naturalnej retencji. Stawy hodowlane są atrakcyjnym żerowiskiem ptactwa i drapieżników (zagrożenie dla produkcji ale szansa dla turystyki), Potencjał rynku krajowego ogranicza skalę gospodarstw, intensywność produkcji i wybraną strategię. Tradycyjne łańcuchy dostaw karpi w Polsce są krótkie i skoncentrowane na rynkach krajowych, a nawet regionalnych, ze względu na bardzo mały udział przetworzonych produktów.

16 Dziękujmy za uwagę Dr Marcin Rakowski Dr inż. Olga Szulecka Morski Instytut Rybacki Państwowy Instytut Badawczy