Studia doktoranckie w Europie: ogólne trendy oraz przykład Politechniki Warszawskiej Andrzej Kraśniewski Konferencja UAM-FRSE, 25 lutego 2009 r.
część I Kształcenie młodych naukowców w kontekście tworzenia Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych 2
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 3
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 4
Proces Boloński 1998 Deklaracja Sorbońska Francja, Niemcy, W. Brytania, Włochy 1999 Deklaracja Bolońska 29 państw w tym Polska Proces Boloński 2001 Komunikat Praski 2003 Komunikat Berliński 2005 Komunikat z Bergen 33 państwa 40 państw w tym Rosja 45 państw w tym Ukraina 2007 Komunikat Londyński 46 państw 2010: Europejska Przestrzeń Szkolnictwa Wyższego (EHEA) 5
Deklaracja Bolońska (1999) wprowadzenie systemu łatwo czytelnych i porównywalnych stopni (dyplomów) wprowadzenie dwustopniowego systemu studiów wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS) usuwanie przeszkód ograniczających mobilność studentów, wykładowców i naukowców współdziałanie w zakresie zapewniania jakości kształcenia propagowanie problematyki europejskiej w kształceniu 6
Komunikat Berliński (2003) EHEA i ERA dwa filary rozwoju Europy wiedzy European Research Area (Research and Innovation Area) European Area of Knowledge KSZTAŁCENIE MŁODYCH NAUKOWCÓW European Higher Education Area (Proces Boloński) Bruges-Copenhagen Process European Area of Lifelong Learning European Area of Education and Training 7
Komunikat Berliński (2003) badania integralna część systemu szkolnictwa wyższego [Berlin 03] 300 240 studia II stopnia studia III stopnia kształcenie interdyscyplinarne zwiększenie mobilności doktorantów i postdoców 180 studia I stopnia studia jednolite dostosowanie tematyki prac badawczych do potrzeb rozwoju społeczeństw wspieranie sieci na poziomie doktorskim 8
Komunikat z Bergen (2005) zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności EHEA przez zwiększanie roli badań i kształcenia naukowców jeden z 4 priorytetowych celów SPOSOBY REALIZACJI zwiększenie liczby doktorantów otwarcie na szerszy rynek pracy przez kształcenie interdyscyplinarne oraz kształcenie umiejętności ogólnych dyplomy doktorskie jako element European Qualification Framework (definiowane przez wyjście ) współpraca między szkolnictwem wyższym i innymi sektorami prowadzącymi badania (uzyskanie efektu synergii) ZADANIE dla Grupy Wdrożeniowej (BFUG) Przygotowanie - na spotkanie ministrów w Londynie (2007) - raportu na temat zasad prowadzenia studiów doktoranckich 9
European University Association http://www.eua.be research doctoral programmes 10
Komunikat Londyński (2007) potwierdzenie ścisłego związku EHEA i ERA pozytywna ocena różnorodności form i programów kształcenia doktorantów (zgodnych z Qualification Framework for EHEA) poprawa perspektyw owocnej kariery zawodowej i finansowania młodych naukowców uznana za niezbędny warunek wzmocnienia potencjału badawczego Europy i konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego apel do uczelni o przypisanie kształceniu doktorantów ważnego miejsca w strategii rozwoju oraz stworzenie młodym naukowcom atrakcyjnych możliwości zatrudnienia i rozwoju apel do EUA o kontynuację przekazywania informacji i upowszechniania dobrych praktyk w zakresie kształcenia młodych naukowców 11
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 12
Rynek pracy naukowców dwa modele Europa Południowa, Centralna i Wschodnia rynek tradycyjny - uczelnie i instytuty badawcze Europa Północno-Zachodnia, USA rynek rozszerzony o instytucje gospodarcze w Holandii tylko 38% doktorów pozostaje na uczelni w Niemczech większość osób zarządzających dużymi firmami ma stopień doktora w Sun Microsystems (USA) do pracy w dziale projektowania przyjmowani tylko doktorzy zatrudnienie doktorów w gospodarce USA: 6/1000 Europa (UE-15): 2.5/1000 źródło: E. Wittbrodt, 2004 13
Rynek pracy naukowców - nie tylko uczelnie źródło: Komisja Europejska, czerwiec 2003 Investing in research: an action plan for Europe Strategia Lizbońska 3% PKB na prace badawcze w 2010 r. w krajach UE Strategia 700 000 Lizbońska nowych miejsc pracy w Europie związanych z badaniami naukowymi ale... tylko 50 000-70 000 na uczelniach Polska liczba doktoratów rocznie ok. 6 000 liczba nauczycieli akademickich ok. 97 000 źródło: GUS 2007 14
Nowe oczekiwania wobec absolwenta Pożądane cechy absolwenta (umiejętności ogólne) umiejętność uczenia się (samokształcenia) umiejętność stawiania i rozwiązywania problemów umiejętność analitycznego i krytycznego myślenia (krytycznej refleksji) umiejętność komunikowania się (w mowie i piśmie), także z niespecjalistami (mediami,...) umiejętność zarządzania zespołem i projektem umiejętność pracy w zespole międzynarodowym rozumienie problemów środowiska badawczego (aspekty prawne, etyczne, komercyjne,...) elastyczność umiejętność adaptacji do nowych warunków, zadań,... przedsiębiorczość 15
Nowe oczekiwania wobec absolwenta źródło: A. Huijser, Executive V-President, Philips, EUA Conf., Maastricht 2004 16
Nowe oczekiwania wobec absolwenta Kształtowanie umiejętności ogólnych - opinie młodych naukowców ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005 17
Nowe oczekiwania wobec absolwenta Najbardziej pożądane umiejętności ogólne opinie młodych naukowców ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005 18
Zmiany na rynku pracy DYLEMAT ZWIĄZANY Z KSZTAŁCENIEM NAUKOWCÓW [Geiger, 1997] Doktorat (PhD): zbyt mało - dla tradycyjnych odbiorców: przyszłych profesorów i naukowców zbyt dużo (i niekoniecznie to, co najbardziej potrzebne) - dla wielu potencjalnych klientów 19
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 20
Różnorodność instytucje kształcące forma (kształcenie indywidualne, studia) charakter kształcenia (ogólne, specjalistyczne) - wymagania czas trwania (ustalony, nieustalony) status młodego naukowca sposób finansowania ale widoczne trendy 21
Umasowienie kształcenia Polska źródło: GUS 2008 33040 31814 25622 10482 2695 1990/91 1995/96 2000/01 2004/05 2007/08 22
Umasowienie kształcenia Graduation rate at doctoral level: Number of doctorates per 100 persons at the typical age of graduation 2000-2002 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 23 Iceland Mexico Turkey Italy Greece Hungary Japan Czech Republic Ireland Poland Slovak Republic Canada Denmark Korea New Zealand Portugal Spain Belgium Norway Australia Netherlands United States France United Kingdom Austria Finland Germany Switzerland Sweden 2000 All doctorates 2002 All doctorates źródło: S. Reichert, Doctoral Education: The Next Focus of Higher Education Reforms, 2006
Różnicowanie charakteru kształcenia indywidualna praca naukowa kariera akademicka udział w zajęciach zbiorowych kariera nieakademicka Komisja Europejska, lipiec 2003: Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers 24
Różnicowanie charakteru kształcenia research doctorates taught doctorates professional doctorates industrial doctorates studia full-time i part-time różne warunki przyjęcia na studia (po studiach I lub II stopnia) kształcenie podoktorskie (post-doc) 25
Professional doctorates kształtowanie umiejętności analitycznych i metodologicznych ale mniejsze wymagania dotyczące nowatorskiego charakteru wyników badań tematyka rozprawy wynikająca z doświadczeń zawodowych wspólne promotorstwo (uczelnia inna instytucja) większy nacisk na kształtowanie umiejętności ogólnych, przydatnych na rynku pracy zaangażowanie instytucji gospodarczych w tworzenie programów i zarządzanie studiami specjalne nazwy programów (New Route PhD w UK) inne nazwy stopni (Doctor of Engineering, Doctor of Education, Doctor of Business Administration,...) 26
Bosch: nakłady na badania: 3 mld euro = 7.5% sprzedaży (2004) Industrial doctorates Industrial Research Degree (160 studentów) źródło: M. Rimini-Döring, R. Bosch GmbH, EUA Conf., Salzburg 2005 27
Dostosowanie programów do potrzeb rynku źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004 28
Dostosowanie programów do potrzeb rynku źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004 29
Dostosowanie programów do potrzeb rynku Projekt w ramach 6PR - Marie Curie Program (2005) Improving Generic and Professional Communication of Doctoral Graduates across Europe (ProComDoc) koordynator: Universite Pierre & Marie Curie, Paris 9 uczelni, w tym SGH, Uniw. Wrocławski 30
Strukturalizacja kształcenia wydzielony program studiów w uczelni (jednostce) prowadzącej inne rodzaje studiów wydzielona jednostka typu graduate school w ramach uczelni wydzielona instytucja - uczelnia kształcąca wyłącznie na poziomie graduate, często o charakterze międzynarodowym European University Institute, Florencja - studia na poziomie doktorskim i post-doc w dziedzinie nauk społecznych 31
Strukturalizacja kształcenia Formy organizacyjne źródło: Doctoral Programmes in Europe s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007 32
Status młodych naukowców pracownik uczelni (instytucji naukowej)... student (studiów doktoranckich) niepłacący za kształcenie, otrzymujący wynagrodzenie (stypendium) za realizację określonych zadań... student (studiów doktoranckich) płacący za kształcenie + zróżnicowane gwarancje socjalne 33
Status młodych naukowców Status kandydata do stopnia doktora źródło: Doctoral Programmes in Europe s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007 34
Status młodych naukowców obciążenie doktoranta związane z pracą naukową (a nie nauczaniem, administrowaniem, ) Up to 25 % 25-50% 50-75% More than 75% źródło: T. Brown, Eurodoc Survey of Doctoral Researchers - Brief and Summary of Pretest Results, 2007 35
Status młodych naukowców Sposób finansowania kandydatów? źródło: Doctoral Programmes in Europe s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007 36
Status młodych naukowców Poziom finansowania kandydatów (pensja, stypendium) źródło: Doctoral Programmes in Europe s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007 37
Problem: bezpieczeństwo socjalne Status młodych naukowców ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005 38
Zmiana podejścia do opieki nad doktorantem źródło: A. Krasniewski, EUA Conf. on Doctoral Programmes in Europe, Nice, Dec. 2006 SUPERVISION conflict resolution role and responsibilities of a supervisor MONITORING & ASSESSMENT formal arrangements models of supervision selection of a supervisor qualification requirements for a supervisor training of supervisors 39
uwaga na marginesie Opieka nad doktorantami - ważny, a w dyskusjach w Polsce zwykle pomijany problem z witryny http://www.eua.be/events/eua-council-for-doctoral-education EUA-CDE Workshop "Enhancing of Supervision: Professional Development and Assessment of Supervisors" at Imperial College, London, UK, 8-9 January 2009 40
Internacjonalizacja Cudzoziemcy wśród doktorantów źródło: Doctoral Programmes in Europe s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007 41
uwaga na marginesie cudzoziemcy przeprowadzający przewody doktorskie w Polsce 800 715 710 600 400 482 385 200 90/91 95/96 00/01 03/04 06/07 źródło: GUS 2007 42
Internacjonalizacja wspólnie prowadzone programy studiów (European Doctorate, joint degrees, co-tutelle) międzynarodowe instytucje kształcące młodych naukowców program KE Human Resources and Mobility (Marie Curie Actions) rozszerzenie Erasmus Mundus na studia III stopnia 43
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 44
Europejskie dylematy Jaki model kształcenia? charakter kształcenia wymagania (minimalne?) warunki przyjęcia (po studiach II stopnia?) stopień integracji studiów doktoranckich (studiów III stopnia) ze studiami II stopnia czas trwania Jaki status młodego naukowca? Jak finansować kształcenie? Kto ma nadawać stopnie naukowe? Kto ma kształcić? (tylko centra doskonałości?) Jak zapewnić jakość? 45
Brak strategii (zbyt wielu badaczy i wyników w nasyconych obszarach, braki w innych) Zbyt wąskie kształcenie Europejskie problemy Uczelnie/profesorowie rekrutują więcej doktorantów niż są w stanie obsłużyć Projekty badawcze zbyt zależne od potrzeb opiekuna Doktoranci używani jako tania siła robocza do realizacji zadań różnych Niejasny status i niedostateczne prawa socjalne 46
Postulaty, zalecenia Europejska Karta Naukowca (2005) Commission Recommendation on the European Charter for Researchers and a Code of Conduct for the Recruitment of Researchers Salzburg Principles (2005) 1. Główny element kształcenia badania naukowe training by research, not training for research ale z uwzględnieniem potrzeb rynku pracy (pracodawców innych niż uczelnie) 10. 47
PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Zmiany na rynku pracy Kształcenie młodych naukowców w Europie - stan obecny i trendy Dylematy, problemy, zalecenia Konkluzja 48
Z perspektywy europejskiej/globalnej Kształcenie doktorantów jako temat analiz, dyskusji i badań naukowych na forum międzynarodowym ma swoje pięć minut Konferencje i seminaria European University Association - 2006 Doctoral programmes in Europe: Supervision and General Skills Training (Bruksela, marzec 2006) Doctoral candidates as young professionals: funding and support mechanisms (Wiedeń, czerwiec 2006) Doctoral education: the focus of transatlantic dialogue between Council of Graduate Schools and European University Association (Salzburg, wrzesień 2006) Doctoral programmes in Europe: Master degree and its link to doctoral education, doctoral/graduate schools in Europe (Bruksela, paźdz. 2006) Form follows function: Comparing doctoral training in Europe and North America (Frankfurt, listopad 2006) Bologna Seminar: European Doctoral Programmes in Transition (Nicea, grudzień 2006) 49
EUA Council for Doctoral Education (EUA-CDE) European University Association http://www.eua.be powołanie styczeń 2008 r. członkostwo uczelnie EUA (1000 euro/rok) korzyści EUA Council for Doctoral Education luty 2009: 120 uczelni, w tym 2 polskie (PW, PWr) warsztaty, seminaria, szkoły letnie/zimowe, doroczna konferencja tematyczna i spotkania robocze regularna informacja nt. nowych inicjatyw i tendencji w kształceniu doktorantów w Europie i na świecie (biuletyn elektroniczny, publikacje EUA-CDE, informacje o konferencjach i innych spotkaniach, informacje nt. badań, analiz, publikacji dot. kształcenia doktorantów etc.) możliwość udziału w projektach badawczych zadanie dla kierowników studiów i samorządu doktorantów: wymusić członkostwo uczelni w EUA-CDE 50
część II Studia doktoranckie na Politechnice Warszawskiej: wczoraj, dziś, jutro 51
PLAN PREZENTACJI Co osiągnęliśmy? Studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW Ewolucja studiów doktoranckich na PW Dokąd zmierzamy? Podsumowanie 52
PLAN PREZENTACJI Co osiągnęliśmy? Studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW Ewolucja studiów doktoranckich na PW Dokąd zmierzamy? Podsumowanie 53
Politechnika Warszawska (PW) 30000 studentów, ok. 1000 doktorantów 2400 nauczycieli akad. (540 prof. i dr hab.) 19 wydziałów - wszystkie z uprawnieniami do prowadzenia studiów doktoranckich zdecentralizowany model studiów doktoranckich (znaczna autonomia wydziałów) 4000 studentów, ok. 200 doktorantów 280 nauczycieli akad. (> 70 prof. i dr hab.) uprawnienia do doktoryzowania w czterech dyscyplinach naukowych Kim jesteśmy Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych (WETI) 54
Studia na Wydziale Elektroniki i Technik Inf. od 1999 r. studia doktoranckie - element systemu studiów trzystopniowych dr Proc. Boloński Berlin Communique 2005 WETI 9 lat doświadczeń inż. mgr inż. Bologna Declaration 2000 1995 studia III st. studia II st. studia I st. kandydaci spoza Wydziału 1990 55
www.elka.pw.edu.pl studia III stopnia 56
Koncepcja programowa dominujące znaczenie indywidualnej pracy naukowej (począwszy od 1. semestru) duża swoboda kształtowania indywidualnego programu studiów (wykorzystanie ECTS) warunek ukończenia studiów złożenie rozprawy punkty ECTS przedmioty nietechniczne 6 przedmioty techniczne (niezaawansowane) 8 zaawans. przedmioty podstawowe 12 zaawans. przedmioty z zakresu dysc. nauk. 12 przedmioty zaawansowane do wyboru 18 Seminarium Naukowe (7 semestrów) 14 Pracowania Naukowa (7 semestrów) 140 edycja rozprawy doktorskiej 30 łącznie 240 < 25% 57
Integracja ze studiami II stopnia wspólna oferta przedmiotów zaawansowanych dla studiów II i III stopnia > 80 przedmiotów zaawansowanych w każdym roku akad. (podstawowych i specjalistycznych) rozwiązanie nierozwiązywalnego problemu zapewnienia odpowiedniej liczby przedmiotów do wyboru częściowy transfer punktów ECTS ze studiów II stopnia harmonogram zajęć i procedury administracyjne (zapisy na zajęcia, rejestracja, ) takie same jak na studiach I i II stopnia 58
Wspieranie kształcenia interdyscyplinarnego otwartość na kandydatów spoza Wydziału także spoza uczelni technicznych elastyczność programowa przedmioty można zaliczać na innych wydziałach/uczelniach Tematyka badań (rozpraw) poza tradycyjnymi dyscyplinami reprezentowanymi na Wydziale Elektronika i Techniki Informacyjne obliczenia molekularne Biologia Chemia inżynieria biomedyczna Medycyna e-handel (aspekty techniczne) Ekonomia 59
Jasno określona organizacja Ustalenia kompetencyjne kompetencje i obowiązki Rektora Rady Wydziału Dziekana kierownika studiów dokt. dyrektora instytutu kierownika zakładu opiekuna naukowego Zadania opiekuna naukowego doktoranta Obowiązki kandydata przyjętego na studia oraz studenta studiów III stopnia 60
Rekrutacja otwartość na kandydatów spoza Wydziału - także spoza uczelni technicznych przyjmowani są wszyscy sensowni kandydaci (nie ma egzaminów) warunki pozytywna opinia przyszłego opiekuna naukowego (kandydat musi się dogadać ) zobowiązanie instytutu do zapewnienia materialnych warunków realizacji badań (kierownik zakładu + dyrektor instytutu) 61
Opieka nad doktorantem opiekun/promotor współdziałanie w planowaniu indywidualnego programu studiów (wybór przedmiotów) współdziałanie w tworzeniu plany prac badawczych śledzenie postępów doktoranta w badaniach i dostarczanie mu niezbędnego sprzężenia zwrotnego ocena - z komentarzami - sprawozdań doktoranta z prac badawczych (Pracownia Naukowa zaliczana co semestr) ocena prezentacji doktoranta na seminariach (w każdym semestrze) nadzór nad opiekunami kierownik studiów doktoranckich końcowa ocena sprawozdań doktoranta z prac badawczych oraz uwag opiekuna naukowego sprawdzanie postępów studenta w realizacji programu studiów (zaliczaniu przedmiotów) kontrola wykonania obowiązków dydaktycznych 62
Inne cechy Mechanizmy zapewnienia jakości systematyczna analiza pracy doktoranta (co semestr) dwupoziomowy nadzór Wspieranie mobilności wykorzystanie ECTS do sformułowania wymagań programowych i rejestracyjnych dostosowanie procedur rejestracji do potrzeb studentów realizujących badania w innych ośrodkach Troska o warunki bytowe i rozwój naukowy stypendia dla wszystkich wnioskujących (ok. 30%) specjalny fundusz Dziekana na dofinansowanie udziału w konferencjach (obok funduszy instytutowych) ok. 50% rozpraw w jęz. angielskim 63
Po 9 latach: masa krytyczna 200 45-75 kandydatów przyjmowanych w każdym roku akademickim przyjęcia w każdym semestrze liczba doktorantów 150 100 50 potencjał badawczy odpowiadający zasobom Wydziału 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 64
Po 9 latach: rozsądna sprawność studiów 100% 80% 06Z 05Z ukończone studia (złożona rozprawa) 60% 40% 04Z 01Z 99Z 03Z 00Z uzyskany stopień dr 20% średni czas do doktoratu ok. 11 semestrów 02Z czas studiowania [lata] 1 2 3 4 5 6 7 8 65
Po 9 latach: ECTS Popularny pogląd: ECTS nie nadaje się dla studiów doktoranckich tylko 27% uczelni europejskich używa ECTS na studiach doktoranckich Trends V, European University Association, 2007 Pozytywne doświadczenie ECTS użyteczny mechanizm uznawania przedmiotów i innych form kształcenia prowadzonych przez inne uczelnie/instytucje znaczenie indywidualnej pracy naukowej odzwierciedlone przez przypisanie dużej liczby punktów ECTS przedmiotowi Pracownia Naukowa te same procedury administracyjne i ten sam system informacyjny dla wszystkich trzech stopni kształcenia 66
Po 9 latach: problemy, zagrożenia niezadowalająca sprawność studiów pochodna warunków finansowania studiów i doktorantów (ok. 60% doktorantów ma stałe zatrudnienie poza Uczelnią) niestabilność i kiepska jakość regulacji prawnych niesprzyjające zasady rozdziału dotacji budżetowej 67
PLAN PREZENTACJI Co osiągnęliśmy? Studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW Ewolucja studiów doktoranckich na PW Dokąd zmierzamy? Podsumowanie 68
Studia doktoranckie na PW znaczna autonomia wydziałów zasady funkcjonowania koordynowane na poziomie Uczelni uchwała Senatu PW ws. trzystopniowego systemu studiów na PW (1998) uchwały Senatu PW ws. zmiany Regulaminu studiów doktoranckich (zasad funkcjonowania) + zarządzenia Rektora dostosowywanie do regulacji zewnętrznych, a przy okazji zmiany merytoryczne Inspiracja doświadczenia WETI i innych wydziałów aktywność środowiska doktorantów 69
Rok 2005 możliwość prowadzenia studiów środowiskowych (także wspólnie z instytucjami zagranicznymi) elastyczne wymagania programowe obowiązkowe zajęcia kształtujące umiejętności ogólne obowiązkowe przedmioty w jęz. angielskim rozwiązania ułatwiające mobilność 70
Rok 2007 nowe formy pomocy materialnej Europejska Karta Naukowca punkt odniesienia przy interpretacji przyjętych regulacji oraz rozwiązywaniu konfliktów 71
Rozszerzenie oferty programowej dodatkowe zajęcia koordynowane przez Centrum Studiów Zaawansowanych nowa jednostka organizacyjna PW zaawansowane przedmioty mat.-fiz. specjalne przedmioty kształtujące umiejętności ogólne (transferable skills) i wrażliwość społeczną specjalistyczne jednosemestralne seminaria inne wykłady profesorów wizytujących warsztaty tematyczne doroczna ogólnopolska konferencja Młodzi naukowcy wobec wyzwań współczesnej techniki, organizowana przez Radę Doktorantów PW 72
przedmioty kształtujące umiejętności ogólne oferta dydaktyczna dla doktorantów PW - przedmioty specjalne (2007/2008) Etyczne aspekty działalności badawczej w technice Zarządzanie technologiami Nauka i biznes jak to robią w Cambridge? Techniki komunikowania się w działalności naukowca 73
Współpraca z innymi uczelniami Politechnika Warszawska - Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych - Wydział Mechatroniki - Wydział Fizyki Międzyuczelniany program studiów doktoranckich w zakresie optoelektroniki, fotoniki i nanotechnologii Wojskowa Akademia Techniczna Uniwersytet Warszawski - Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki - Wydział Fizyki 74
PLAN PREZENTACJI Co osiągnęliśmy? Studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW Ewolucja studiów doktoranckich na PW Dokąd zmierzamy? Podsumowanie 75
Co dalej? problemy i wyzwania związane z kształceniem młodych naukowców dyskusja nad modelem kształcenia doktorantów ogólnopolska debata nad modelem kariery akademickiej trendy w Europie i poza Europą międzynarodowa debata nt. kształcenia doktorantów przyszłościowy model kształcenia doktorantów na PW 76
Model kształcenia doktorantów na PW środowisko akademickie PW (nauczyciele akad., doktoranci, studenci) Senat PW komisje senackie misja PW przyszłościowy model kształcenia doktorantów Stanowisko Senatu PW 19.12.2007 pracodawcy & partnerzy społeczni środowisko akademickie/naukowe spoza PW (inne uczelnie, PAN, ) 77
Stanowisko Senatu Politechniki Warszawskiej z dn. 19 grudnia 2007 r. w sprawie kształcenia doktorantów załącznik do Stanowiska Senatu PW Model kształcenia doktorantów na Politechnice Warszawskiej Misją Politechniki Warszawskiej jako uczelni akademickiej jest m.in. kształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr. Szczególne znaczenie ma kształcenie prowadzące do nadania stopnia naukowego doktora. Ta właśnie forma kształcenia jest tym, co w największym stopniu spina szkolnictwo wyższe i badania naukowe, w wymiarze europejskim - Europejską Przestrzeń Szkolnictwa Wyższego z Europejską Przestrzenią Badań Naukowych. 78
Model - status dokumentu wizja (postulaty, a nie rozwiązania) podstawa konkretnych działań (o charakterze ewolucyjnym) Regulamin (przyszłe modyfikacje) decyzje władz Uczelni (organizacyjne, finansowe, ) rozwiązania na poziomie wydziałów pewne kwestie kontrowersyjne - do dalszej dyskusji?? 79
Zróżnicowane formy kształcenia podstawowy element kształcenia: prowadzenie badań forma formuła mistrz-uczeń odpłatność przeznaczenie pracownicy PW (asystenci, ) stacjonarne studia doktor. bezpłatne osoby z zasady niepracujące niestacjonarne studia doktor. (professional doc.) odpłatne osoby pracujące w temacie??? odpłatne osoby pracujące poza tematem?? swoboda w tworzeniu programu kształcenia ukończenie (świadectwo) przedłożenie rozprawy (opracowania naukowego) 80
otwartość na absolwentów innych wydziałów i uczelni (także uczelni nietechnicznych) Rekrutacja zasady postępowania kwalifikacyjnego wykluczają sytuacje, w których bardzo dobry kandydat nie zostaje przyjęty z powodu niemożności zapewnienia mu obciążeń dydaktycznych rezygnuje z podjęcia studiów w wyniku nieprzyznania mu stypendium?? warunek rozpoczęcia postępowania kwalifikacyjnego: zadeklarowanie przez przyszłego opiekuna możliwości udziału doktoranta w projektach badawczych i zapewnienia związanego z tym dodatkowego wynagrodzenia 81
Organizacja kształcenia studia doktoranckie (III stopnia) przynajmniej częściowo zintegrowane ze studiami II stopnia?? szybka ścieżka współpraca (także zinstytucjonalizowana) z innymi podmiotami inne wydziały PW i inne uczelnie instytuty PAN i inne jednostki badawcze instytucje gospodarcze współpraca (także zinstytucjonalizowana) z partnerami zagranicznymi - z uwzględnieniem interesów PW (wydziału) 82
Zarządzanie kształceniem doktorantów System Szk. Wyż. Prawo o szkolnictwie wyższym prorektor ds. prorektor studiów ds. studenckich? System Nauki akty prawne dot. nauki prorektor ds. nauki Kształcenie doktorantów prodziekan ds. prorektor studiów ds. studenckich kierownik st. dokt. prodziekan ds. nauki 83
?? decyzje na poziomie Uczelni Finansowanie kształcenia finansowanie inicjatyw ogólnouczelnianych np. Centrum Studiów Zaawansowanych alokacja środków między jednostki uwzględniająca w większym stopniu efekty kształcenia doktorantów zobowiązanie wydziałów: finansowanie studiów doktoranckich składnik dotacji wynikający z liczby doktorantów stymulowanie i wspomaganie działań doktorantów zmierzających do pozyskiwania środków ze źródeł zewnętrznych 84
Opieka nad doktorantami doktorant rzecznik interesów doktoranta?? uczelnia (wydział) konflikt opiekun procedura rozwiązywania konfliktów dobrze zdefiniowane prawa i obowiązki każdej strony Doktorant ma prowadzić zlecone przez opiekuna badania i nie zaprzątać sobie głowy innymi sprawami wykładami, konferencjami 85
Opieka nad doktorantami (cd.)?? Do rozważenia dokształcanie opiekunów (przyszłych promotorów) ocena jakości sprawowania funkcji przez opiekuna/promotora gromadzenie informacji o przebiegu współpracy (interaktywna strony www) odbyte spotkania charakter przekazywanych dokumentów i informacji (zwłaszcza przez opiekuna) dodatkowy zbiorowy opiekun 86
Model - To tylko początek drogi dyskusja nad modelem kształcenia doktorantów ogólnopolska debata nad modelem kariery akademickiej członkostwo EUA-CDE (czerwiec 2008) trendy w Europie i poza Europą międzynarodowa debata nt. kształceniem doktorantów przyszłościowy model kształcenia doktorantów na PW doskonalenie i wdrażanie 87
Model - Wdrożenie Odpowiednie i stałe finansowanie w celu zapewnienia doktorantom dobrych warunków rozwoju naukowego godziwych i stabilnych dochodów potencjalne źródło dodatkowych środków: fundusze strukturalne UE (European Social Fund) działanie 4.1 poddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni 88
Model - Wdrożenie konkurs ogłoszony w I kwartale 2008 r. projekt Program Rozwojowy Politechniki Warszawskiej uzyskał finansowanie 89 mln zł (2008-2015) przygotowanie projektu (wniosku): aktywny udział środowiska doktorantów realizacja projektu: kierownik - dr inż. Rafał Ruzik istotny element (22 mln zł): działania związane z kształceniem doktorantów opracowanie nowych przedmiotów zaawansowanych zajęcia poświęcone doskonaleniu umiejętności ogólnych stypendia dla doktorantów, w tym także zagranicznych stypendia dla post-doc ów staże młodych naukowców z PW w uczelniach zagranicznych wizyty znanych naukowców zagranicznych w PW 89
PLAN PREZENTACJI Co osiągnęliśmy? Studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW Ewolucja studiów doktoranckich na PW Dokąd zmierzamy? Podsumowanie 90
Mamy się czym pochwalić! Bologna Process wyprzedzamy Europę studia III stopnia od 1999 r. wnosimy wkład do międzynarodowej dyskusji nt. modelu studiów doktoranckich promujemy nasze rozwiązania jesteśmy słuchani może bardziej za granicą niż w bliższym otoczeniu Doctoral studies Master studies Bachelor studies [Berlin 03] two-cycle system 91
jesteśmy słuchani Publications & published conference presentations (selected) A. Krasniewski, K. Malinowski, Making Ph.D. Studies More Attractive, Proc. SEFI Annual Conf., pp. 141-146, Winterthur, Sept. 1999. A. Krasniewski, Towards transparent, readable and comparable third degree: Making doctorate-level engineering education a part of the Bologna Process, Proc. Int. Conf. on Engineering Education and Research, pp. 1363-1371, Olomouc, June 2004. (Best paper award in category Bologna Declaration Processes) A. Krasniewski, Engineering education at the doctorate level: meeting the Bologna objectives, Proc. SEFI 2004 Annual Conference: The XXI Century - The Golden Opportunity for Engineering Education, pp. 229-235, Valencia, Sept. 2004. A. Krasniewski, Transformation of doctorate-level engineering education: meeting expectations of the society, Proc. Int. Conf. on Engineering Education, Pecs-Budapest, July 2008 A. Krasniewski, Transformation of Doctoral Training in Poland, Higher Education in Europe, vol. 33, no. 1, pp. 125-138, Routledge: Taylor & Francis Group, April 2008 Invited presentations (selected) A. Krasniewski, Transformation of Doctoral Training in Poland, HRK/UNESCO-CEPES Workshop: Form Follows Function Comparing Doctoral Training in Europe and North America, Frankfurt, Nov. 2006. A. Krasniewski, Supervision, Monitoring and Assessment An Introduction (moderator s presentation at the working group meeting), EUA Conf.: Doctoral Programmes in Europe, Nice, Dec. 2006. 92
Co wynika z naszych doświadczeń? Klucz do sukcesu partnerska współpraca prorozwojowo nastawionych władz uczelni ze środowiskiem doktorantów rola kierowników studiów i samorządu doktorantów śledzić, co się dzieje - w kraju, w Europie, na świecie zachęcać władze uczelni do zainteresowania się kształceniem doktorantów (pokazywać, jak to robią inni) członkostwo w EUA-CDE inicjować i wnosić konkretny wkład (pracę) w przedsięwzięcia zmierzające do poprawy warunków i jakości kształcenia doktorantów wnioski o fundusze strukturalne!!! 93
Studia doktoranckie w Europie: ogólne trendy oraz przykład Politechniki Warszawskiej Andrzej Kraśniewski Konferencja UAM-FRSE, 25 lutego 2009 r. 94